Tíminn - 24.10.1941, Blaðsíða 2

426
TÍMIM, föstndagiim 24. okt. 1941
107. blað
Lausnarbeiðni stjórnarinnar
(Framh. af 1. síðu)
dýrtíðarmálin með samkomulagi |
við þá aðila, sem frumvarp Ey-
steins Jónssonar tekur til. Ekk-
ert liggur ennþá fyrir um það,
að þetta samkomulag náist. Má
vera að það sé skökk ályktun hjá
mér, — reynslan á eftir að skera
úr því, — en ég get ekki treyst
því, eftir þeim vilja, sem hingað
til hefir komið í ljós til að leysa
þetta mál, að samkomulag um
þetta efni muni nást við marga
tugi félaga. Þess vegna tel ég það
fráleitt af Alþingi, að varpa frá
sér málinu með þessa ímynduðu
úrlausn fyrir augum. — Við Ey-
steinn Jónsson tókum það fram,
að ef það lægi fyrir, að samning-
ar myndu takast, þá væri að
vísu svipuðu takmarki náð og
með lögfestingu kaupgjaldsins,
og með því að vilja ná þessu tak-
marki með samkomulagi, sýni
Alþ.fl. og Sjálfst.fl. í raun og
veru , að þeir telji nauðsynlegt
að ná því marki, sem felst í dýr-
tíðarfrumvarpi Eysteins Jóns-
sonar, og viðurkenna þar með að
með frumvarpinu sé rétt stefnt.
— En það má aðeins ekki ná
þessu marki með lögfestingu.
Þetta stórkostlega ranglæti, sem
Sjálfstæðismenn og Alþýðu-
flokksmenn telja að eigi að
fremja á launþegum landsins
með lögbindingu kaupgjaldsins,
á eftir þeirra tillögum aðeins að
fremja með samningum. Þessir
sömu flokkar voru því samþykk-
ir, að iögbinda kaupið, þegar
gengislögin voru samþykkt, svo
ekki getur hér verið ,,princip“-
ástæðum til að dreifa. — Við,
ráðherrar Framsóknarflokksins,
bentum á, að þar sem samningar
lægju ekki fyrir, væri hér ekki
um örugga lausn að ræða, og ef
samningar ekki næðust, sæti allt
við hið sama. Þess vegna buðum
við enn til samkomulags, að hafa
það ákvæði í lögunum um bind-
ingu kaupgjaldsins, að ef frjáls-
ir samningar yrðu á komnir um
áramót, þá skyldi lögbindingar-
ákvæðið falla úr gildi. En það
fékkst ekki heldur samþykkt.
Til hvers er þjóð-
stjóm?
Þjóðstjórn er til þess að lægja
flokkadeilur og hindra togstreitu
milli flokkanna. Hún er til þess
að gera sameiginlegt og sterkt
átak í vandamálunum út á við.
Hún er til þess að finna og fram-
kvæma með samstilltum átökum
skynsamlega lausn í innanlands-
vandamálum.
Ég viðurkenni, að það hafa
stundum verið meiri deilur milli
flokkanna en undanfarið ár. En
þó hygg ég, að það sé minnst á
mununum, þegar litið er á tíma-
bilið síðustu mánuðina. Ég hygg,
að það sé vandalaust að rekja
það og sýna fram á, að blaða-
deilurnar hafa ekki líkzt því, að
hér sæti þjóðstjórn að völdum.
Ef flokkarnir hafa gert eitthvað
sameiginlegt, sem vinsælt hefir
verið, hefir verið keppzt um það
í blöðunum, að eigna sínum ráð-
herrum það. En hin óvinsælu
verk hafa verið kennd andstæð-
ingunum. Það er ekki ýkjamargt
í lausn innanlandsmálanna, sem
ekki hefir verið deilt allhart um,
og þacS stundum ærið persónu-
lega. Ég fullyrði, að þótt hér réði
flokksstjórn, þá ætti það að
vera bein skylda blaðanna að
haga skrifum sínum, eins og nú
er ástatt, á annan veg en und-
anfarið.
í vandamálunum út á við hef-
ir þjóðstjórnin óneitanlega leyst
af hendi mörg vandasöm verk-
efni með sameiginlegu átaki. En
þessi mál hafa áður verið leyst
sameiginlega af flokkunum í ut-
anríkismálanefnd og án þess að
það ylli verulegum deilum með-
an flokksstjórnir sátu við völd í
landinu. í utanríkismálanefnd
eiga allir þjóðstjórnarflokkarnir
sína fulltrúa, og það var talið
skylt að halda þessum málefn-
um utan við flokkadeilurnar. En
nú hefir brugðið svo einkenni-
lega við, að eitt vandamálið, sem
við höfum þurft að leysa út á
við, hefir valdið meiri deilum i
blöðunum, en flest önnur mál-
efni.
í innanlandsmálunum er sag-
an að nokkru leyti sögð með því
að rekja sögu dýrtíðarmálsins,
þótt ekki séu nefnd mörg önnur
mál, sem tiltæk eru frá síðasta
missiri. — Við íslendingar höf-
um ákaflega gaman af því að
leika okkur með orð. Við erum
flestir sammála um nauðsyn
bess að hafa þjóðstjórn, og það
er búið að skrifa margar blaða-
greinar um þá nauðsyn, jafn-
hliða deilugreinunum. Við brýn-
um það hverjir fyrir öðrum, að
við séum nú undir smásjá
tveggja stórvelda, og þess vegna
verðum við að hafa þjóðstjórn.
En svo erum við sjálfum okkur
svo einkennilega sundurþykkir,
að við viljum fá að halda áfram
togstreitunni fyrir flokkana, og
menn virðast halda, að eftir því
sé ekki tekið. Við höldum jafn-
vel, að ekki sé tekið eftir því, að
við deilum harkalega um mál,
sem eru okkur stórkostlega þýð-
ingarmikil og snúa að öðrum
þjóðum. Við höldum sennilega,
að því sé ekki veitt eftirtekt,
þótt þessi þjóð geti ekki leyst
vandamál, sem að höndum bera,
ef við aðeins höfum þjóðstjórn.
Við höldum að ekki sé tekið eftir
því, ef við höfum þjóðstjórn, að
við látum dýrtíðina vaxa, eyði-
leggjum þá fjármuni, sem nú
berast upp í hendur lands-
manna, og eftir skamma hríð
fer svo, að ekki verður unnt að
reka framleiðsluna nema með
stórtapi. En þetta er mikil hugs-
unarvilla. Ég held að því sé eigi
síður veitt athygli, hve samhent
stjórnin er um lausn hinna
stærstu vandamála. Og mitt álit
er, að sú stjórn, sem ekki getur
leyst hin stærstu vandamál,, sem
fyrir koma, eigi ekki að sitja við
völd. Aðalhættan fyrir þjóðina
liggur ekki í því, að stjórnin
segi af sér, ef hún er sannfærð
um, að rangt sé stefnt. Hættan
stafar þvert á móti af því, að
stjórnin vinni það til aff sitja
viff völd, að stefna rangt í stór-
málum.
Ég viðurkenni, að það er næsta
auðvelt fyrir þessa ríkisstjórn
að fá að sitja áfram á þessum
timum. Sem betur fer eru sum
af stærstu vandamálum þjóð-
stjórnarinnar út á við komin í
höfn. Þjóðin er ánægð í hinu
imyndaða peningaflóði og uggir
ekki að sér. Það er e. t. v. óvin-
sælt að segja henni nú að fórn-
ir þurfi að færa og að framund-
an bíði þrengingartímar í fjár-
málum og viðskiptum, atvinnu-
leysi og hörmungar þess, ef það
sé ekki gert. Mér þykir líklegt,
að það sé vinsælast að láta sem
mest eftir öllum nú. Þaö er auð-
velt í svipinn að stjórna með
þeim hætti. En ég kýs mér ekki
það hlutskipti. Þeir, sem fá sinni
stefnu framgengt, eiga að sjálf-
sögðu að taka við og stjórna
samkvæmt henni.Ég held,að það
myndi vera auðvelt, unz kosn-
ingar fara fram, — samkomu-
lagið um kosningafrestunina
hefir hvort sem er verið rofið, —
að halda a. m. k. ekki lakari
frið um málin en síðasta miss-
erið. Og það er auðvelt fyrir
flokkana að vinna í fullkominni
samvinnu að utanríkismálunum
og þeim málum, er varða setu-
liðið. Til þess er utanríkismála-
nefndin kjörinn aðili.
Stjórnarskipti.
Mér þykir það áreiðanlega ekki
síður leitt en öðrum, að ekki
skuli hafa náðst samkomulag
um lausn hins stóra vandamáls.
En því verður ekki neitað, að
það hefir þó verið reynt um
langan tíma og hvað eftir ann-
að. Hins vegar er ég ekki þeirrar
skoðunar, að stjórnin eigi þrátt
fyrir það, að sitja áfram, aðeins
til þess að við getum sagzt hafa
þjóðstjórn. Benda má á það, að
þjóðir, sem eiga í styrjöld, hafa
ekki hikað við að skipta um
stjórnir hjá sér, ef málefnin
hafa gefið tilefni til þess. Þessar
þjóðir hljóta að álíta það jafn-
eðlilegt að við skiptum um stjórn
í okkar landi. Sem dæmi um
þetta má benda á sjálft England,
og það má benda á Ástralíu, sem
ekki hefir sjaldnar en tvi^var á
fáum mánuðum skipt um stjórn
hjá sér. En það er ekki aðalat-
riðið, þótt skipt sé um stjórn,
heldur hitt, að Alþingi okkar ís-
lendinga hafi nægan þroska til
þess að láta sér ekki verða það
kærkomið tilefni til hóflausra
deilna og togstreitu, heldur ræði
málin í þess stað með rökum og
í samræmi við það, að fyrir
hendi er ágreiningur um stefnu
í stóru og alvarlegu vandamáli
okkar þjóðar.
Inusta virkiO
Fyrir fáum dögum tilkynnti
Ragnar Jónsson, smjörlíkis-
heildsali, í Vísi, á mjög glanna-
legan hátt, að hann ætlaði að
byrja að gefa út fornritin ís-
lenzku í spánýrri útgáfu, sem
löguð væri eftir nútímaþörfum.
Halldór Laxnes ætti að ríða á
vaðið með því að klæða Guð-
rúnu Ósvífsdóttur og Þorbjörgu
Egilsdóttur í þann skrúða, sem
forleggjari kommúnistanna á
íslandi þætti bezt henta.
Enginn vafi er á, að tilgang-
ur kommúnista með þessari út-
gáfu var sá, að gerbreyta forn-
ritunum, fella burtu kafla,
sem ekki þóttu lengur við
eiga, og þýða á mál komm-
únista það, sem telja mætti of
þungt fyrir þann hluta þjóð-
arinnar, sem ekki skilur nema
nokkur hundruð orð af móður-
málinu. Að sjálfsögðu átti að
breyta rithætti og stafsetningu
í þá átt, sem rithöfundar komm-
únista temja sér.
Stjórnmálaritstjóri Vísis sá,
að blað hans var í hættu um
samsekt í þessu efni, og ritaði
þegar í stað ítarleg og rökstudd
mótmæli. Hann hafði skilið til-
kynninguna í Vísi á þá leið, að
hér væri tilgangurinn að þýða
Laxdælu, og síðar önnur forn-
rit á einhverskonar aðra ís-
lenzku.
Fréttin um þessar tiltektir
kommúnista læstu sig eins og
eldur í sinu um land allt. Var
það sammæli manna, hvar sem
til spurðist, að margt hefðu
kommúnistar aðhafzt til minnk-
unnar og skaða öllum íslend-
ingum, en hér væri náð há-
markinu.
Kommúnistar sáu, að þeir
voru komnir út á hálan ís. Þeir
byrjuðu nú að afsaka sig, og
lýstu yfir með fjálglegum orð-
um, að þeim hefði aldrei dottið
í hug að breyta fornritunum
meira en að gefa þau út með
sömu réttritun og höfð væri á
bréfum stjórnarráðsins!
Það mátti kalla lítinn hetju-
skap af byltingarliðinu íslenzka,
að leggja svo skjótt á flótta, í
stað þess að herða sóknina. En
allra spaugilegast var, að hefja
nýja útgáfu á fornritunum ein-
göngu til að gefa Halldóri Lax-
nes tækifæri til að sýna hæfi-
leika sína að fylgja réttritun
stjórnarráðsins.
Það er alþjóð manna kunn-
ugt, að um mörg undanfarin
ár hefir Laxness haft hin mestu
lausatök á réttritun í bókum
sínum, m. a. tekið upp danskan
rithátt, um að skrifa með upp-
hafsstaf orð, sem Danir hafa
ritað á þann hátt. í síðustu
bók sinni, þýðingu á amerísk-
um reyfara, gekk Halldór enn
lengra, því að þar voru brotnar
allar reglur um greinamerki í
íslenzku máli, og skipulagi öðru
í setningum breytt á þann hátt,
að bóndi í Önundarfirði lét í
ljós ósk um aö þýðing Halldórs
yrði þýdd á íslenzku.
Það er enginn vafi á, að ef
kommistarnir íslenzku fá tæki-
færi til að gefa út fornritin, þá
munu þeir freista að misbjóða
smekk manna og þjóðernistil-
finningu á þann hátt, sem þeir
treysta sér til að framkvæma
með mestum árangri á hverjum
tíma. Framferði Halldórs Lax-
nes, að láta vera 4000 barna-
skólavillur í einni bók, er ekki
af vanmætti, þar sem maðurinn
er mjög vel ritfær, þegar hann
vill nota gáfur sínar réttilega.
Þegar hann afbakar móðurmál-
ið, eins og í „Vopnin kvödd“, er
það eingöngu gert til að storka
samlöndum sínum. í það sinn
vinnur hann á sama hátt
flokkslega þjónustu, eins og
þegar aðrir kommúnistar mál-
uðu um nótt merki Rússa með
rauðum lit á veggi Almanna-
gjár, eða þegar kommúnistar
máluðu um sama leyti hrakyrði
á þýzku, um þýzku þjóðina, ut-
an á hafnargarðinn í Reykja-
vík, nóttina áður en fjölmennt
þýzkt skemmtiferðaskip kom á
ytri höfnina. Með slikum að-
gerðum þykjast kommúnistar
sýna byltingarhug sinn. Stund-
um eru ódæðin gerð til að særa
samlanda þeirra, stundum til
að egna aðrar þjóðir móti ís-
landi.
Fornritin eru helgur dómur
íslendinga. Þau hafa brugðið
bjarma ódauðlegrar frægðar yf-
ir þjóðina. Þau eru það hellu-
bjarg, sem andleg menning
þjóðarinnar hvílir á. Á þungum
örlagastundum hafa þau verið
sá eldstólpi, sem vísaði þjóðinni
á réttan veg í myrkri þjáninga
og niðurlægingar. Um nokkur
undanfarin ár hefir félag á-
hugamanna unnið að því að
gefa fornritin út á þann veg, að
þjóðinni væri sómi að. Alþingi
hefir stutt þessa útgáfu á við-
eigandi hátt. Síðasta Alþingi
veitti auk þess sérstaklega fé
til þess að hægt yrði að koma
Heimskringlu Snorra Sturlu-
sonar í útgáfu fornritafélags-
ins, inn á hvert heimili á land-
inu, þar sem til er fólk, sem
vill eiga sígildar bækur í góðri
útgáfu. Enginn nauður rak
kommúnista til að hlaupa hér
í skörðin. Aðrir þeim miklu
færari menn starfa nú að því
að alþjóð manna geti haft ís-
lendingasögur í heimilum sín-
um, á þann hátt, að þjóðinni sé
samboðið.
Útgáfa sú, sem kommúnistar
hafa boðað, getur aldrei orðið
annað en skrípamynd af forn-
ritunum. Það eru ef til vill til
svo lítilsigldir menn á íslandi,
að þá langi til að sjá fornritin,
passíusálmana og guðspjöll
kristinnar kirkju gefin út á
háðulegan hátt, eingöngu í
þeim tilgangi að storka þeim,
sem þykir vænt um þær bækur,
sem grundvalla menningu þjóð-
arinnar. En ég hygg, að þessir
menn reynist fáir, þegar á
reynir. Mér þykir miklu lík-
legra, að Alþingi það, sem nú
situr, gangi skjótlega frá vernd-
arlöggjöf um helgirit íslend-
inga. Þjóðin á hvort sem er
nógu erfitt með að verja frelsi
sitt og sjálfstæða menningu,
fyrir aðsteðjandi hættum, þó að
kögursveinum þeim, sem standa
að bókagerð byltingarflokks-
ins íslenzka, verði ekki látið
haldast uppi að gera skrípaút-
gáfu úr helgiritum þjóðarinnar.
J. J.
»Óþarft fimmta hjól undir vagni«
(Framh. af 1. síðu)
aff hóta aff hætta aff styffja þjóff-
stjórnina. Ó—jæja. Ég segi bara:
Farið hefir fé betra. Mér þykir
Finnur Jónsson hvimleiffur og
ekki drengilegur andstæffingur,
en kýs hann þó langtum frekar
móti en meff.“
Þannig mætti lengi telja. En
nú þykist Sjálfstæðisflokkur-
inn vilja halda i stjórnarsam-
vinnuna fyrir alla lifandi muni.
Þjóðin veit af fyrri afstöðu
flokksins, að það er hrein blekk-
ing. Stór hluti Sjálfstæðisflokks-
ins með Árna frá Múla í farar-
broddi, hefir alltaf setið á svik-
ráðum við stjórnarsamvinnuna.
Hann hefir reynt að flæma Al-
þýðuflokkinn úr stjórnarsam-
vinnunni. Hann hefir reynt _að
spila á metnaðartilfinningu Ól-
afs Thors og reynt að æsa hann
upp í því, að heimta embætti
utanríkismálaráðherra. Hann
hefir ofsótt Eystein Jónsson
með verstu ósannindum. Hann
hefir notað hin ótrúlegustu til-
efni til árása á forsætisráð-
herrann eins og skólastjóraveit-
inguna við Flensborgarskóla.
Hann hefir rofið samkomulag
flokkanna um hin þýðingar-
mestu mál, eins og kosninga-
frestunina. Hann hefir kúgað
ráðherra flokksins til að marg-
snúast í dýrtíðarmálinu og
eyðileggja lausn þess.
Þjóðin veit, að vegna starf-
semi þessa hluta Sjálfstæðis-
flokksins er ríkisstjórnin getu-
laus og óstarfhæf í stærsta inn-
anlandsmálinu, dýrtíðarmálinu.
Vegna atferlis þessara manna
hefir raunverulega ekkert sam-
starf verið hér að undanförnu,
þótt það hafi heitið svo í orði.
En það er í samræmi við aðra
starfshætti þessa flokksbrots,
sem er mestu ráðandi í Sjálf-
stæðisflokknum, að þykjast nú
vera fylgjandi stjórnarsam-
vinnunni og telja ekkert ver
farið en að hún slitni!
Útbrciðið Tímann!
^^GAMLA BÍÓ
CONGO MAISIE
með
ANN SOTHERN
og
JOHN CARROL
Sýnd kl. 7 og 9.
Framhaldssýning
kl. 3y2—61/2:
S-viftur málflutu-
ingsleyfi.
Amer. leynilögreglumynd.
Börn fá ekki affgang.
____—NÝJA BÍÓ-----
Læknirinn
vclur sér konu.
(The Doctor takes a Wife)
Amerísk skemmtimynd.
Aðalhlutv. leika:
LORETTA YOUNG
og
RAY MILLAND.
Sýnd kl. 5, 7 og 9
(Lækkað verð kl. 5)
Gangið í
GEFJUNAR
iötum
Á síffustu árum hefir íslenzk-
um iffnaffi fleygt fram, ekkij
sízt hefii1 ullariffnaffurinn |
aukizt og batnaff og á ullar- j
verksmiffjan Gefjun á Ak- j
ureyri mikinn þatt í þessum í
framförum.
Gef junardúkarnir eru nú f
löngu orffnir landskunnir f
fyrir gæffi.
Ullarverksmiðjan vinnur úr í
íslenzkri ull, f jölmargar teg-!
undir af bandi og dúkum til 1
fata á karla og konur, börnf
og unglinga.
Gef jun starfrækir sauma-!
stofur f Reykjavík og á Ak-1
ureyri. Gefjunarföt eru
smekkleg, haldgóff og hlý.
Gefjunarvörur fást um land
allt hjá kaupfélögum og
kaupmönnum.
Gefjnn
Samvinnnslitm.
(Framh. af 1. síðu)
skilningur. Verkamenn tóku lög-
festingunni með fullum skiln-
ingi 1939 og 1940, og þeir myndu
gera það sama nú, þegar
þörfin er enn brýnni, ef blöðin
og flokkarnir hjálpuðust um að
útskýra nauðsyn þessara ráð-
stafana. Með lögfestingu myndi
því vera hægt að leysa málið
kyrrlátlega og friðsamlega.
Öðru máli gegnir það, ef fara
á að ræða þessi mál í hverju
verkalýðsfélagi og gefa æsinga-
mönnum þannig gullið tækifæri
til að láta sem verst af sér leiða.
Þá verður málið fyrst að æs-
ingamáli. Þá fyrst skapast
glundroðinn og upplausnin. Eft-
ir það verður málið stórum óvið-
ráðanlegra.
Með hinni svokölluðu „sam-
komulagsleið" er dýrtíðarmálinu
ekki aðeins slegið á frest, heldur
er lausn þess gerð stórum tor-
veldari í framtíðinni. Enginn
getur því ætlazt til að flokkur,
sem hefir áhuga fyrir skjótri
lausn málsins, fallist á slíka að-
ferð.
Átti langlundargeð
Framsóknarflokksins
að vcra meira?
íhaldsblöðin segja, að Fram-
sóknarflokkurinn hafi átt að
bíða lengur og sjá, hvort ekki
næðist samkomulag í dýrtíðar-
málinu.
Hvað er Framsóknarflokkur-
inn búinn að bíða lengi?
í heilt ár.
Dýrtíðarfrumvarpi viðskipta-
málaráðherra var stórspillt á
þingi í fyrra. Framsóknarflokk-
urinn beið samt.
Dýrtiðarlögin voru ekki fram-
kvæmd, þrátt fyrir ítrekaðar á-
skoranir ráðherra Framsóknar-
flokksins. Framsóknarflokkur-
inn beið samt.
Hinar 'nýju tillögur Framsókn-
arflokksins fengu fyrst fullan
stuðning íhaldsráðherranna, en
þeir óskuðu þó að bera þær undir
flokk sinn, áður en Framsóknar-
flokkurinn legði þær fram. —
Framsóknarflokkurinn beið í
nokkrar vikur.
Þá kom hið neikvæða svar
Sj álfstæðisf lokksins.
Gátu Framsóknarmenn beðið
lengur? Var eftir nokkru að bíða
lengur?
Framsóknarmenn eru óhrædd-
ir að leggja það undir dóm þjóð-
arinnar, hvort þeir hafi átt að
bíða lengur, fullvitandi það, að
með hverjum degi, sem leið, var
þjóðin að færast nær hruninu,
ef ekkert var að gert.