Tíminn - 20.11.1941, Blaðsíða 1

Tíminn - 20.11.1941, Blaðsíða 1
RITSTJÓRI: ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON. FORMAÐUR BLAÐSTJÓRNAR: JÓNAS JÓNSSON. ÚTGEFANDI: FRAMSÓKNARFLOKKURINN. RITSTJÓRN ARSKRIFSTOFUR: EDDUHtJSI, Llndargötu 9 A. Símar 2353 og 4373. AFGREWSLA, INNHEIMTA OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA: EDDUHÚSI, Llndargötu 9 A. Stml 2323. PRENTSMIÐJAN EDDA h.í. Slmar 3948 og 3720. 25. ér. Reykjavík, fimmtudagmn 20. nóv. 1941 119. Mað Stóríelld aukning iyrirhug- uð á raforkunni í landinu „Frjáisa leiðin^ Starfsfólk Mjólkur- samsölunnar krefst míkilla kauphækk- ana Næstu daga munu hefjast samningar milli Mjólkursam- sölunnar og starfsstúlkna henn ar í mjólkurbúðunum. Félag stúlknanna fer fram á 25—45% hækkun á grunnkaupi. Þá hafa bílstjórarnir, sem vinna hjá Mjólkursamsölunni, farið fram á 50 kr. kauphækk- un á mánuði. Ef ganga þarf að kröfum þessum hlýtur það óhjákvæmi- lega að hafa þær afleiðingar, að mjólkin verður að hækka í verði, því að ekki er hægt að láta slíka kauphækkun lenda á bændunum með lækkuðu mjólk- urverði til þeirra. Munu kjós- endur atvinnumálaráðherra i Mosfellssveit og Kjós geta vitn- að um það. En af mjólkurverð- hækkun leiðir hækkun vísitöl- unnar og þar með alls kaup- gjalds í landinu. Sú kauphækk- un leið'ir síðan til nýrrar verð- hækkunar á afurðum, sú verð- hækkun til nýrrar kauphækk- unar og þannig koll af kolli. Forvígismenn hinnar „frjálsu leiðar“, Ólafur Thórs og Stefán Jóh. Stefánsson, verða vafa- laust látnir reyna það í þessu máli, hvort sami árangur næst með henni og kaupfestingunni. Það verða þeir að gera sér ljóst, að með því að fella kaupfesting- una, bera flokkar þeirra ábyrgð á þeim kauphækkunum og verðhækkunum, sem verða hér eftir. MorgunbL ræðst á atvínnumálaráðh. Forsætísráðherra hef- ir bætt úr vanrækslu hans í Bretav.málinu Mbl. ræðst í dag á forsætis- ráðherra með miklu offorsi fyrir að hann hafi ekkert reynt til þess að ná samningum við hernaðaryfirvöldin um að þau drægju úr eftirspurn sinni eft- ir íslenzku vinnuafli. Mbl. gleymir því, að þessi mál heyra fyrst og fremst undir at- vinnumálaráðherra. Það er hann, sem hefir trassað að gera nokkuð í þessu máli. Árás- ir Mbl. á rikisstjórnina fyrir aðgerðarleysi í þessu máli bein- ast því fyrst og fremst gegn honum. Hins vegar er það rangt, að ríkisstjórnin hafi ekkert gert í málinu. Þegar ljóst var fyrir alllöngu síðan, að at- vinnumálaráðherra ætlaði ekk- ert að gera í málinu, þótt oft væri búið að ræða um það í ríkisstjórninni, sneri forsætis- ráðherra sér til hernaðaryfir- valdanna og óskaði eftir að um þessi mál yrði samið milli þeirra og ríkisstjórnarinnar. Hernaðaryfirvöldin hafa tjáð sig fús til samninga. Forsætis- ráðherra óskaði þá eftir því, að stjórnarflokkarnir skipuðu nefnd, sem yrði ríkisstjórninni til aðstoðar í samningunum og gæti veitt upplýsingar um (Framh. á 4. síSu) Raíorkan er nú um 30 000 hestöíl Viðtal við Jakob Gíslason verkfræðíng Rafmagnseftirlit ríkisins hefir starfað í rúmlega 10 ár um þessar mundir. Auk þess að vera til ráðuneytis ríkisstjórninni og öðrum stjórnarvöldum í öllu, sem lýtur að raforkumálum, hef- ir það eftirlit með öllum framkvæmdum, sem lúta að nýbyggingum rafveita 1 landinu. Tíðindamaður blaðsins hittl Jakob Gíslason, verkfræðing, forstöðumann rafmagnseftir- litsins, nýlega að máli og átti þá viðtal við hann um raforku- málin. — Það er lítið um byggingu nýrra rafstöðva í ár, segir Ja- kob. Rafstöðin í Ólafsfirði er eina stóra raforkuverið, sem reist er á þessu ári. Er búizt við, að sú stöð verði fullbúin og geti tekið til starfa um næstu ára- mót. Þá hafa bændur látið reisa 4 vatnsaflsstöðvar á árinu. Ný háspennulína var lögð til Hafnarfjarðar. Til bráðabirgða var notazt við línu þá, sem ligg- ur að Vífilsstöðum, en hún var orðin alltof lítil. Ennfremur var fyrir stuttu lögð rafmagns- lína frá Hafnarfirði út á Álfta- nes, til Bessastaða og á alla aðra bæi þar á nesinu. Þá er 1 ráði að koma jörðunum í mið- byggð Mosfellsdals í raforku- samband, Verður því sennilega lögð lína frá Suður-Reykjum að Norður-Reykjum í því skyni. Annars er raforka flestra hinna stærri bæja að verða al- gerlega ónóg. Mér er kunnugt um það, að Reykjavík, Akur- eyri og ísafjörður eru að leita fyrir sér bæði í Ameríku og i Englandi um kaup á vélum til aukningar rafstöðvanna á þessum stöðum. Ennfremur er í ráði að stækka ýmsar minni rafstöðvar. Það er mjög vafa- samt, að unnt verði að fá að minnsta kosti hinar stærri vél- ar frá Englandi. Er því leitast við það af fremsta megni að ná tilboðum og samningum um smíði þessara véla í Ameríku. Steingrímur Jónsson, rafmagns- stjóri, er fyrir nokkru farinn vestur til Ameríku til þess að vinna að framgangi þessara mála, fyrst og fremst fyrir raf- veitu Reykjvlkur en jafnframt fyrir aðra aðila. En auk þess fjallar íslenzka samninganefnd- in og sendiherra íslands í Bandaríkjunum um þessi mál. — Eru fyrirhugaðar miklar stækkanir á þeim stöðvum, sem þú nefndir áðan? — Það mun vera í ráði að auka orku Sogsstöðvarinnar um allt að því helming. Þó er það ekki endanlega ákveðið ennþá. Þá mun vera fyrirhugað að | stækka Laxárvirkjunina um 3000—4000 hestöfl. En raforka þeirrar stöðvar er nú um 2400 hestöfl. Rafstöðin á ísafirði stendur við Fossá i Engidal og er orka hennar nú 850 hestöfl. Þessi rafstöð er orðin alltof lítil fyrir ísafjarðarbæ og er nauðsynlegt að ráða bót á því vandkvæði sem fyrst. Ákveðið er að virkja Nónvatn, sem er hinummegin í Engidal, gegnt rafstöðinni. Verður sama rafstöðvarhúsið notað framvegis, þrátt fyrir stækkun stöðvarinnar. Talið er að úr Nónvatni fáist afl, sem sé allt að því eins mikið og nú er í gömlu stöðinni. (Framh. á 4. síSu) Kemur III styrjaldar á KyrrahaSi ? Margt þykir til þess benda, að til tíðinda muni draga í Austur-Asíu áður en langir tímar líða. Allt frá því stríðið hófst, hafa menn raunar búizt við því, að þar gerðust mikil tíðindi áður en lyki. Menn hafa ávallt átt von á því, að Japanir notuðu tækifærið og létu til skarar skriða þar eystra, í því skyni að auka veldi sitt og efla, en veikja aðstöðu og vald vest- rænna þjóða í Kyrrahafi og Austurlöndum. Og þess er vart að vænta, að Japanir komi auga á annað tækifæri betra heldur en það, sem nú býðst, þegar mikil tvísýna er um lyktir mála í Evrópu og Þjóðverjar kreppa hart að Rússum og ógna hinum engilsaxnesku þjóðum. Um tima í sumar þóttu lík- indi til, að Japanir væru að hefja þá sókn, sem lengi hafði verið gert ráð fyrir af þeirra hálfu. Þeir þröngvuðu þá Frökkum til þess að láta af hendi við sig bækistöðvar fyrir 45 þúsund manna her i Indó- Kína. Var þá hald ýmissa manna, að þegar sá her hefði búizt vel um í stöðvum sínum, myndi lengra haldíð á sömu braut. Næst yrði seilzt til yfir- ráða eða átaka á Síam (Thai- landi) og nýlendum Hollend- inga í Austur-Indíum, og jafn- vel ráðizt inn í Síberíu. Til slíks hefir þó ekki komið, en atburðir þeir, sem orðið hafa fyrir skömmu, benda í þá átt, að hernaðarsinnarnir í Japan séu býsna áhrifamiklir og ekki alls kostar ánægðir með að- gerðaleysi ríkisstjórnar sinnar í sumar. Eins og kunnugt er, var þeirri ríkisstjórn steypt af stóli laust eftir miðjan október- mánuð, en Tojo, sem áður var hermálaráðherra í stjórn Kon- oya prins og ákafastur hernað- arsinni innan hennar, myndaði nýja ríkisstjórn, er skipuð var svo, sem honum var að geði. Er Togo, utanríkismálaráðherr- ann, annar helzti ráðunautur hennar, en þeir Tojo og Togo hafa báðir verið langdvölum í A. KROSSGÖTTJM Námskeið í Varmahlíð. — Frá Þórshöfn. — Skemmdir á vegum. sýkin. — Frá Þingeyri. Þingeyska Þann 24. október hófst íþróttanám- skeið í Varmahlíð í Skagafirði. Var það haldið á vegum Varmahlíðarfélagsins. Kennari var Guðjón Ingimundarson frá Svanshóli, en hann er starfsmaður hjá félaginu í vetur. Á námskeiði þessu voru kenndar útiíþróttir, leikfimi og sund. Að námskeiðinu loknu var efnt til samkomu. Sýndu nemendur íþrótta- námskeiðsins leikfimi við það tækifæri og var gerður góður rómur að frammi- stöðu þeirra. í ráði mun vera að efna til handavinnu- og matreiðslunám- skeiða í Varmahlíð í vetur á vegum Varmahlíðarfélagsins. Mun ungfrú Rannveig Líndal veita þeirri starfsemi forstöðu. Námskeiðin munu nú vera um það bil fullskipuð. / r r Karl Hjálmarsson kaupfélagsstjóri á Þórshöfn dvaldi hér í bænurn nýlega. Hann tjáði blaðinu þetta úr N.-Þing- eyjarsýslu: Grasspretta var góð í sýsl- unni í sumar og veðrátta hagstæð, enda heyjuðu bændur yfirleitt sæmi- lega. Þá var uppskerumagn garðávaxta mikið meira en undanfarið. Slátrun sauðfjár hófst hinn 18. september. Var alls slátrað um 9 þúsund kindum. Er það nokkru færra en síðastliðið haust. Meðalþungi dilka að þessu sinni var 14,68 kg. Er það nokkru hærri meðal- þungi en 1 fyrrahaust. Sá bóndi, sem átti þyngstu dilkana, var Grímur Guð- björnsson á Syðra-Landi. Var meðal- þungi Syðra-Landsdilkanna 17,75 kg. Þá komu tvílembingar frá Aðalsteini Jónassyni bónda að Hvammi, er báðir voru með einsdæmum vænir. Kropp- þungi annars þeirra var 20 kg., mör 2 kg. og gæra 4% kg. Kroppþungi hins var 21 kg., mör 3 kg. og gæra 4 kg. Er þessi vænleiki algerlega einsdæmi á þessum slóðum. Nokkuð hefir orðið vart við gamaveiki í Vopnafirðinum. Var skorið niður á annað þúsund fjár þar úr byggðarlaginu í fyrrahaust. Þó var aldrei fullsannað að veikin væri raunverulega komin nema í lítinn hluta þess fjár, og telja margir vafasamt að veikin sé þarna mjög útbreidd. — Útgerðin frá Þórshöfn, segir Karl ennfremur, er nú í örum vexti. Munu einir 15 trillubátar vera gerðir út þaðan og einnig voru 6 aðkomubátar á Þórs- höfn í sumar. Voru þeir frá 10—16 smálestir að stærð. Fiskurinn var seld- ur í fisktökuskip og mátti kalla að al- drei væru verulegt bil á milli þess, sem þau komu. Flest heimili í þorpinu hafa einhverjar jarðnytjar. Ræktunarskil- yrði eru góð, enda mikill áhugi hjá þorpsbúum fyrir auknum framkvæmd- um í þeim efnum. í sumar var unnið töluvert að vegagerð í sýslunni. Meðal annars var byrjað á vegi yfir Axar- fjarðarheiði. Á hann að liggja frá Sval- barði I Vopnafirði að Sandfellshaga í Axarfirði. Með þvi að fá þennan veg fullgerðan kemst Norður-Þingeyjar- sýsla í vegasamband við aðra hluta landsins og losnar þá um leið úr margra alda einangrun. r r 7 Tíðindamaður blaðsins á Reyðar- firði hefir skýrt svo frá i símtali: Undanfarið hafa gengið stöðugar stór- rigningar hér um slóðir og valdið nokkru tjóni. Meðal annars féll ein- hver stórkostlegasta skriða, sem meim muna eftir, á veginn frá Reyðarfirði upp á Fagradal. — Vegur þessi liggur skáhallt upp eftir hlíðum Grænafells og er undirstaða hans að mestu leyti sandskriður. Á þessum kafla féll þessi stórkostlega skriða, og var vegurinn alveg ófær í bili. Mikill mannfjöldi vann að því að ryðja veg- inn, en það verk sóttist hendur seint því að stóreflis björg höfðu hrunið á lelðina og verður að sprengja þau burt með sprengiefni. t r r Samkvæmt símtali við Akureyri ný- lega, hefir það komið í ljós, að þing- eyska fjársýkin sé komin á einn bæ ennþá fyrir utan hið sýkta svæði í Ljósavatnshreppi. Er það Holtakot. Var þegar undinn bráður bugur að þvi að skera allt fé niður á þessum bæ. Á mánudag sást til risavaxins loftbelgs, er sveif í mikilli hæð yfir Akureyri. Um þessar mundir er unnið af miklu kappi að byggingu íþróttahúss Akur- eyrar. Er þegar búið að steypa hliðar- áimur hússins að miklu leyti, en fram- hlið þess er ekki eins langt komin. — Veðurfar hefir verið með einsdæmum gott þar um slóðir í haust. Um næst- síðustu helgi fóru nokkrir Akureyr- (Framh. á 4. síðu) Þýzkalandl sem embættismenn lands síns, annar hermálaráðu- nautur, hinn sendiherra. Þessí nýja ríkisstjórn lét að vísu eigi mjög ófriðlega í fyrstu, en þó hófst hún brátt handa um ýmsar ráðstafanir, er skyldu tryggja afkomu og framfærslu þjóðarinnar, ef til styrjaldar kæmi. Forsætisráðherrann lét svo ummælt, að hin nýja stjórn myndi hefja þá sókn, er tví- sýnt væri til hvers leiddi: friðar og góðra tíma eða harð- vítugrar styrjaldar með miklum þrengingum. Brátt sendi Tojo nýjan er- indreka, Kurusu, sem títt er nefndur í erlendum fréttum þessa daga, til Washington á fund Bandarikjastjórnar. Skyldi hann vera japanska sendiherr- anum þar, Nomura, til aðstoðar í viðræðum við Cordell Hull, utanríkismálaráðherra Banda- ríkjanna. Engum vafa er bund- ið, um hvað þeirra umræður snúast: Sambúð Japana og Bandaríkjanna í Kyrrahafi og viðskipti þessarra miklu þjóða. En um árangurinn af víðræð- unum vita menn færra, og er þó margs getið til. En meðan þessir mektarmenn sitja við samningaborð í Was- hington, ber sitthvað til tíðinda í Austur-Asíu, sem bendir að minnsta kosti til þess, að Tojo forsætisráðherra og stuðnings- menn hans hugsi á þann hátt, að bezt sé aö gera ráð fyrir því illa, því að hið góða saki ekki. Enn hafa mörg spor verið stigin í þá átt, að efla vald Japana, þótt tvö atriði hafi mesta at- hygli vakið. Er það fyrst, að Japanir fengu flugbækistöðvar á Timor, eyju við Ástralíu- strandir, sem Portúgalar eiga til hálfs við Hollendinga. í öðru lagi hafa þeir gert þá kröfu á hendur Frökkum, að þeir gefi leyfi sitt- til þess, að japanska herliðinu í Indó-Kína verði fjölgað um 50 þúsund manns. Er álit herfræðinga, að sá her- styrkur, til viðbótar japanska liðinu, sem þegar er komið til Indó-Kína, geti auðveldlega tekið Síam herskildi og ógnað Bretum á ýmsan hátt austur þar. En aðrir, sem draga meir taum Japana, láta í ljós, að lík- legra sé, að þessu liði sé það hlutverk ætlað, að skakka leik- inn í Kína, gera þar innrás og hindra flutninga eftir Burma- brautinni, enda hafi Tojo mjög (Framh. á 4. síðu) Erlendar fréttir Sókn mikil er hafin í Norður Afríku, að því er Bretar segja. Hófst hún í dögun í fyrradag. Ruddust þeir þá úr Egipta landi inn í Libyu víðsvegar milli Sollum, sem stendur norður á Miðjarðarhafsströndinni og víg isins Jarabúb, sem er 200 kíló metra inni í landi. Náðu her- sveitirnar 80 kílómetra inn í Libyu á fyrsta degi. í innrásar- hernum eru brezkir, ástralskir, indverskir og suðurafríkanskir hermenn. Sjóherinn hefir veitt landhernum aðstoð í sókninni. Bræðurnir Alan Cunningham, sem stjórnaði herferðinni í Abessiníu, og Andrew Cunn- ingham flotaforingi stjórna sókninni. Þjóðverjar hafa enn hafið nýja sókn í Rússlandi og mjög harða. Sækja þeir sunnan frá Asovshafi á mjög breiðu belti, en harðvítugastir eru bardagar við Donfljótið, þar sem Þjóð- verjar leitast við að ná borg- inni Rostov á sitt vald. Þar stjórnar Guderian hershöfðingi sókninni. Hann hefir hlotið mesta frægð allra herstjórnenda fyrir kænsku og snilli í skrið- drekaárásum. Við Moskva hefir A víðavangi ANDLEGIR VÍXLAR AFSAGÐIR. Engum ungum rithöfundi hefir verið gert eins hátt undir höfði og H. K. Laxness. Honum voru veitt óvenjulega há skáld- laun — af Alþingi, — en gegn vilja almennings í landinu. Þingmenn munu hafa ályktað út frá orðtakinu: „Oft verður góður hestur úr göldum fola“. í bókum Kiljans voru frá upp- hafi nokkrir hreinir sprettir á milli þess, sem hann hljóp út undan sér. Skáldlaun hans voru einskonar víxlar á fram- tíðina. Nú eru þessir víxlar komnir í gjalddaga og nokkuð af þeim hefir verið afsagt vegna greiðslufalls. í sumum hinna síðari bóka Skáldsins hafa víxlsporin og gönuskeiðin verið yfirgnæfandi. Flestir hafa hlífzt við að minnast á þær, nema Kristinn Andrésson, loftunga Kiljans og útgefandi. Hann heldur áfram að skrifa barna- legar lofgerðarrollur í blöð og tímarit kommúnista. Kiljan á að vera sá útvaldi raunsæis- maður, sem þekkir og skilur ís- lenzka alþýðu og lífskjör henn- ar betur en nokkur annar rit- höfundur, fyrr og síðar. „Beztu skáldin finna örugga leið inn að hjarta fólksins," segir Krist- inn. En Kiljan fann ekki hjörtu fólksins, heldur kulda þess og andúð. Þetta er ekki fyrir þá sök, að Kiljan lýsi öðrum frem- ur fátækt og vesaldómi, heldur af þvi, aö hann kámar þetta allt út. Hann hefir ekki hreinar hendur sj álfur, þegar hann þyk- ist vilja skera í meinin. Það eru engar læknishendur á honum. Honum farnast því líkt og lækni, sem vekur andúð og tortryggni sjúklinga sinna við fyrstu kynni, lækni, sem kemur í flekkuðum kufli með óhreinar hendur og gengur að starfi sínu með fyrirlitning i svipn- um. Þess vegna hirðir alþýða manna ekki um að lesa bækur hans. Honum hefir farið aftur. Andlegir víxlar hans eru af- sagðir. í FÓTSPOR MEISTARANS. Hinar aöskiljanlegu lakari náttúrur Kiljans koma ennþá berlegar í Ijós hjá unglingum, sem reyna að stæla hann. Einn þeirra gaf út bók í fyrra haust: „Liggur vegurinn þangað“, — á kostnað Ragnars í Smára. Þetta er unglingur, sem Kiljan hefir gert sér einkar fylgispak- an. Hvað gerir svo strákur? Hann tekur gamla tímarits- grein eftir þekktan embættis- mann hér i bænum, afbakar hana lítið eitt og lætur svo prenta hana sem útvarpserindi í bók sinni! En söguhetjan, sem erindið flytur, er svo látinn vera meira en meðalgarmur að vitsmunum og mannkostum. Konu hans og heimili er lýst svo, að ekki hallast þar á. Er mönnum svo ætlað að setja þessa lýsingu í samband við höfund tímaritsgreinarinnar — eða hvað? En hvað sem því líð- ur getur þetta tiltæki varla heitið annað en ritþjófnaður, ef ekki mannorðsspjöll. — Slík „ilmandi" blóm spretta í fót- sporum Kiljans. þýzki hérinn enn þjarmað að Rússum, svo að aðstaða þeirra þar er allmiklu verri en áður var. Þá er og orðasveimur um mikinn liðsamdrátt Þjóðverja við Leningrad. Rússar telja sig hins vegar hafa unnið tvo sigra: Segjast hafa tekið hæðir nokkrar á Krímskaga, sem voru á valdi Þjóðverja og umkringt hersveit eigi alllangt frá Rostov. Miklir hergag'naflutningar eiga sér stað suður Balkan- skaga frá Belgrad, og er mjög strangur vörður hafður um járnbrautarlestir þær, er flytja hergögn þessi.

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.