Tíminn - 22.11.1941, Side 2

476
TÍMINN, langardaginn 22. nóv. 1941
120. folað
Samgöngnmál Breiðafjarðar
Eftir Stefán Jónsson skólastjóra
'@ímin«
Lauyardaginn 22. nóv.
Verkamannasamtök
Sjálfstæðisilokksíns
Aukaþinginu er lokið. Það var
kvatt saman af ráðherrum
Framsóknarflokksins og Sjálf-
stæðisflokksins, til að taka
„föstum tökum“ á dýrtíðarmál-
inu, eins og Mbl. orðaði það.
En á seinustu stundu skárust
ráðherrar Sjálfstæðisflokksins
úr leik og gerðust yfirleitt and-
vígir því, að þingið tæki nokk-
urum „tökum“ á málinu,
hvorki „föstum“ eða lausum.
Það er ekki í fyrsta sinn, sem
þannig hefir skipazt hjá Sjálf-
stæðismönnum. En þeir fengu
vilja sínum framgengt að þessu
sinni og eru því ábyrgir fyrir
því, að enn um stund heldur
hin óheilbrigöa og háskasam-
lega þróun áfram í dýrtiðar-
málinu.
Skýring formanns Sjálfstæð-
isflokksins og Morgunblaðsins
á þessum atburði er þess
vérð, . að hún sé rædd og
krufin til mergjar. Hún er sú,
að flokkurinn hafi snúizt frá
lögfestingarleiðinni og aðhyllzt
„frjálsu leiðina“, vegna ein-
dreginna tilmæla frá mál-
fundafélögum Sjálfstæðis-
verkamanna!
Það er sérstakt umræðuefni,
hversu karlmannlegt og þjóð-
hollt það er að snúast gegn rétt-
um málstað, vegna tilmæla
einnar eða annarrar stéttar.
Það gerðu stjórnmálamenn-
irnir í Frakklandi og .allir vita
hvernig fór. En það atriði skal
ekki rætt að sinni. Hér verður
aðeins vikið að verkamanna-
samtökum Sjálfstæðisflokksins,
sem urðu kaupfestingarleiðinni
að falli, samkv. frásögn Ólafs
Thors og Mbl.
Mönnum fannst það mikil ný-
lunda, þegar Sjálfstæðisflokk-
urinn hóf verkamannabröltið.
Til þess tíma hafði það hvergi
þekkzt, nema í Þýzkalandi, að
atvinnurekendaflokkur efndi
til verkalýðssamtaka í því skyni
að keppa við sósíalista og kom-
múnista í kaupkröfum. Nazist-
arnir þýzku voru eina undan-
tekningin í þeim efnum. Þang-
að sótti Sjálfstæðisflokkurinn
fyrirmynd sína. Sjálfstæðis-
flokkurinn var þá — og er
kannske enn — gegnsýrður af
nazistiskum hugmyndum. Val-
týr lofsöng þær í blaði sínu og,
Bjarni Ben. var spilafélagi
helztu nazistapilta bæjarins.
Þess vegna hafði Sjálfstæðis-
flokkurinn þá allt aðra afstöðu
til verkamannabrölts, sem leiddi
til sífelldra kaupdeilna og ó-
spekta, en venjulegur borgara-
legur flokkur. Hann gerði ráð
fyrir ekki ósvipaðri þróun hér
og í Þýzkalandi, allsherjarhruni
og valdatöku burgeisastéttar-
innar. Meðan verið var að koma
slíku í framkvæmd, var gott að
nota verkamenn sem verkfæri.
Sjálfstæðisflokkurinn átti að
ýmsu leyti góða aðstöðu til að
koma á fót verkamannafélög-
um. Hann réði yfir Reykja-
víkurbæ og helztu atvinnurek-
endum bæjarins. Atvinna var
yfirleitt kröpp um þessar
mundir. Leiguþjónar íhaldsins
sögðu við þá, sem höfðu at-
vinnu: Þið getið átt von á upp-
sögnum, ef þið fylgið ekki Sjálf-
stæðisflokknum. Við atvinnu-
lausa verkamenn var sagt: Þið
fáið tæpast atvinnu á þessum
eða hinum staðnum, ef þið fylg-
ið ekki Sjálfstæðisflokknum.
Með þessum hætti voru
verkamannasamtök íhaldsins
grundvölluð. Öðru vísi gátu at-
vinnurekendur heldur ekki
komið upp verkamannasam-
tökum. Deilur kommúnista og
sósíalista í verkamannafélög-
unum gáfu brölti Sjálfstæðis-
flokksins líka byr í vængi.
Fátt sýnir betur vantrú
verkamanna á þessari nýstár-
lega starfsemi íhaldsins en
það, að engir dugandi menn
hafa valizt til foi’ystu þessarr-
ar hreyfingar. Þess vegna hefir
orðið að nota misheppnaða en
virðingasjúka æfintýramenn
sem fyrirliða. Þessir menn hafa
verið slíkir gallagripir, að það
Við Breiðafjörð liggja bú-
sældarleg og fögur héruð, en
vegna legu sinnar hafa héruð
þessi búið við laklegar sam-
göngur undanfarna áratugi, en
önnur héruð landsins fengið
stórbættar samgöngur á sama
tíma. — Aðalbílvegir til þessara
héraða liggja sem kunnugt er
um þjóðvegina yfir Bröttu-
brekku, um Dali og yfir Kerl-
ingarskarð á Snæfellsnessfjall-
garði, en hvorug þessi leið er
bílfær að vetrinum, eins og nú
standa sakir, enda er hvorugur
vegurinn fullgerður. —
Vegurinn um Kerlingarskarð
frá Borgarnesi til Stykkishólms
er fjölfarinn og liggur að
mestu um láglendi og er því bíl-
fær mestan hluta ársins, nema
á norðanverðu Kerlingarskarði.
Leiðin er rúmlega 100 km. og
var vegagerðin hafin um líkt
hefir verið stór móðgun við
verkamenn að bjóða þeim þá
sem foringja. Einn þeirra var
Sveinn Sveinsson. Hann reynd-
ist svo. óhæfur að Sjálfstæðis-
menn urðu að biðja jafnaðar-
menn um samvinnu til að reka
hann úr Dagsbrún fyrir fund-
arspjöll. Annar var Sigurður
Halldórsson. Hann var búinn að
vera nazisti og kommúnisti.
Sjálfstæðisflokkurinn genði
hann að formanni Dagsbrúnar.
Hann reyndist ófær á samn-
ingafundum, sökum ölæðis, og
var eitt sinn leiddur óstarfhæf-
ur af einum þýðingarmiklum
Dagsbrúnarfundi, vegna sömu
ástæðu. Þriðji var Ólafur Ól-
afsson. Hann var gerður að rit-
stjóra hreyfingarinnar. Hann
þóttist vera skáld. Á hátíðisdegi
verkamanna í vor birti hann
kvæði eftir sig í málgagni
hreyfingarinnar, þar sem lang-
samlega voru slegin öll met
Æru-Tobba. Jafnvel ritstjórum
Mbl. blöskraði svo meðferð
móðurmálsins, að þeir komu því
til leiðar, að hann var sviptur
ritstjórninni. Seinasta erindið í
kvæði hans var þannig:
Hvíti dauðinn kom eitt kvöld
i kofann, þar hann bjó.
Hann valdmannslega tók þar
og vígalega hjó. [völd
Veikri konu velti hann til,
svo visnaði og dó.
Sonar hennar síðsta yl
hann saug í sína kló.
Að lokum var Sjálfstæðis-
flokkurinn orðinn svo marg-
mæddur á „verkamannafor-
ingjum“ sínum, að hann varð
að leita á náðir Héðins Valdi-
marssonar og gera hann að for-
manni Dagsbrúnar, en íhalds-
blöðin höfðu í mörg ár talið
I.
Nær andfætis okkur, er
byggjum hin norðlægustu
menningarlönd, hafa útverðir
siðmenningarinnar á suðurhveli
jarðar skapað ríki eitt lítið. Það
heitir Nýja-Sjáland. Frá íslandi
væri að heita álíka löng sigl-
ing til þessa fjarlæga lands,
hvort heldur haldið væri vest-
ur um Atlantshaf og gegnum
Panamaskurðinn og yfir Kyrra-
hafið eða austur á bóginn um
Miðjarðarhaf, eftir Súezskurði,
um Rauðahaf, Indlandshaf og
meðfram ströndum Ástralíu.
Mun ýmsum í fersku minni um-
tal það, er varð fyrir fáum ár-
um, um landnám af hálfu ís-
lendinga á Nýja Sjálandi. Væri
íslendingum þó vart langsótt-
ara til annars lands á byggi-
legum slóðum.
II.
Nýja-Sjáland er eyjar tvær,
að flatarmáli meir en helmingi
stærra en ísland. Eyjar þessar
eru til samans 1600 kílómetrar
langar, og er á milli þeirra mjótt
sund, Cookssund, og stendur
höfuðborgin, Wellington, við
það að norðan. Landfræðingar
telja þær vera leifar af land-
flæmi miklu, er fyrir miljónum
ára hafi náð langt til austurs
og sennilega verið tengt við
Suður-Ameríku.
leyti á báðum stöðum, í Stykk-
ishólmi og í Borgarnesi, árin
1900 og 1901. — Ennþá eru þó
ófullgerðir fullir 10 km. og hefir
því vegurinn þokast áfram um
aðeins rúma 2 km. til jafnaðar
á ári, þessi 40 ár, sem lagning
vegarins hefir staðið yfir. Er
almenn óánægja í héraðinu yf-
ir þessum seinagangi, einkum
nú, þegar reynslan sýnir það,
að fullgerður vandaður vegur
yfir Kerlingarskarð yrði bílfær
allan veturinn í hverjum meðal
snjóvetri. — Er það almenn ósk
og krafa héraðsbúa, að þing og
stjórn sýni nú rögg af sér og
ljúki við þennan 100 km. vegar-
kafla, áður en hálf öld er liðin
frá því að hafizt var handa um
byggingu hans. En þótt vegur-
hann hættulegasta manninn í
verkalýðsf (^lögunum!
Nú er það viðhorf breytt, að
Sjálfstæðisflokkurinn geti fóðr-
að verkamannahreyfingu sína
með hótunum um atvinnukúg-
un og loforðum um atvinnu-
fríðindi. Því veldur hin mikla
atvinna um þessar mundir.
Þess vegna grípa nú foringjar
hans til þess ráðs, að keppa við
forráðamenn kommúnista og
sósíalista um verkamannafylg-
ið með gylliboðum. Þess vegna
snerust þeir gegn kaupfesting-
unni, þótt þeir væru búnir að
lýsa yfir því, að hún væri sjálf-
sögð og nauðsynleg.
En verkamenn mega vera þess
fullvissir, að fyrr en síðar kemur
úlfurinn undan sauðargærunni.
Sjálfstæöisflokkurinn á eftir að
samþykkja kaupfestingu, — og
kannske stórum harðari ráð-
stafanir en kaupfestingu, —
þegar verkalýðnum kemur það
margfalt verr en nú og þá m.
a. sökum þess, að það var látið
ógert nú, þegar það var verka-
mönnum hagkvæmara en síðar.
Sjálfstæðisflokkurinn byrjaði
sína verkamannahreyfingu eft-
ir þýzkri fyrirmynd og hann á
eftir að enda hana eftir þýzkri
fyrirmynd, ef hann fær að ráða.
Hann verður bljúgur og blíður
við verkamennina fyrir kosn-
ingar, en eftir kosningar mun
annað hljóð koma í strokkinn.
Verkamenn, sem nú aðhyll-
ast Sjálfstæðisflokkinn, ættu að
gera sér Ijóst, að það er verið
að narra þá til að dansa í gini
úlfsins. Fyrr en varir munu þeir
fá að reyna það, að það eru
Ólafur Thors og Eggert Claes-
sen, sem stjórna gininu en ekki
málfundafélagið Óðinn. Þ. Þ.
Nýja-Sjáland er mjög af-
skekkt land. Þaðan eru nær
2000 kílómetrar vestur til
Ástralíustranda og 6400 kíló-
metrar til Chile i Suður-Amer-
íku. Norður til hinna mörgu
eyja í Kyrrahafi er óraleið og
þó miklu lengra suður til
heimsskautslandanna.
Nýj a-Sj álaníd er fjöllótt og
náttúran stórbrotin. En af hafi
séð virðast fjöllin þó oft vera
nær en þau eru í rauninni, og
veldur þar um, hve loftið er
tært og skyggni gott. Víða ganga
fjöllin í sjó fram, en inn á milli
þeirra skerast þröngir firðir,
sem mjög þykja minna á
norsku firðina, og eru þeim þó
jafnvel enn fremri að fjölbreytni
og litskrúði.
Við fjallaræturnar eru víða
sandvíkur milli hárra og fer-
legra klettahöfða, og gefa þær
hinu hrikalega landslagi und-
arlega mýkt.
Loftslag á Nýja-Sjálandi er
víða ekki ósvipað því, er gerist
á Ítalíu og Sikiley og fleiri Mið-
jarðarhafslöndum. Þó er það
talsvert mismunandi, eftir því
hvar er á landinu; er til dæmis
mun hlýrra norðan til og vot-
viðrasamara á austurströnd-
inni. Og að ýmsu öðru leyti
svipar Nýja-Sjálandi til Ítalíu,
meðal annars hvað snertir jarð-
myndunina og lögun landsins.
inn fengizt fullgerður milli
Borgarfjarðarhéraðs og Breiða-
fjarðarbyggða, þá eru þó enn
óleyst að mestu erfiðustu vanda-
málin í samgöngumálum
Breiðafjarðar.
Eftir legu bygðanna við
Breiðafjörð hljóta aðalflutn-
ingar ætíð að fara fram á sjó
innan héraðs, og leiðin til
Reykjavíkur er of löng til þess
að heppilegt sé að flytja
þungavöru þangað landleiðina.
Flutningar á sjó hljóta ætíð að
verða miklu ódýrari svo langa
leið, en samgöngur á sjó um
Breiðafjörð og innfirði hans
og til Reykjavíkur eru nú hin
síðustu ár mjög ófullkomnar, og
hafa orðið aftur úr, miðað við
þær framfarir, sem orðið hafa
á sjó og landi í öðrum héruð-
um landsins.
Áður en þessi hin síðari
heimsstyrjöld hófst, og meðan
skip Eimskipafélagsins og
Skipaútgerðar ríkisins sigldu
eftir föstum áætlunum, þá voru
allmargar ferðir áætlaðar á
Breiðafjörð, og þá flestar til
Stykkishólms. Nokkrar ferðir
fóru þó ætíð Esja og Súðin til
innhafna við Breiðafjörð sVo
sem að Reykhólum, til Króks-
fjarðar, Salthólmavíkur, Búð-
ardals og Grundarfjarðar og
oftast komu þau þá líka til
Flateyjar.
Skip Eimskipafélagsins komu
stundum í haustferðum til
Búðardals, en sjaldan á aðrar
hafnir. Leiðin inn á Hvamms-
fjörð og Gilsfjörð, er sem kunn-
ugt er, miklum annmörkum
bundin fyrir stór skip, þar sem
sæta þarf sjávarföllum, einkum
þó á dimmum haustnóttum og
í skammdeginu, en þá er oft
flutningaþörfin mest, þegar aðr-
ar leiðir lokast. Komið hefir
það fyrir, að skip ríkisins hafa
eytt 4—6 dögum í þessar ferðir
og sjá allir, hvílík fjarstæða
það er, að ætla farþegaskipum
slíkar ferðir, og þótt sjaldgæft
sé að ferðirnar taki þennan
tíma, þá fer þó sjaldan minna
en sólarhringur í það fyrir stór
skip, að sigla á Gilsfjörð eða
Hvammsfjörð um dimma haust-
daga. Til þess að bæta upp
þessar strjálu og erfiðu ferðir,
eru nú tveir bátar styrktir
nokkuð af ríkisfé til að halda
uppi ferðum um fjörðinn, en
þótt þessir bátar bæti nokkuð
úr brýnni þörf, þá vantar mik-
ið á, að þeir séu fullnægjandi,
eða séu boðlegfr fa(rþegum í
misjöfnum veðrum yfir haust
Syðst í landinu eru geisilega
mikil flæmi, sem eru óbyggð
með öllu, enda óbyggileg. Þar
eru gróðurlaus öræfi og há-
sléttur og reginjöklar, sem
fjallgöngumönnunum frá Ástra-
líu og víðar þykir frægð mikil
að hafa kannað.
Er norðar kemur er láglendi
meira, sléttur og víð héruð. En
er dregur inn á eyna hækkar
landið, og rísa þar háir tindar
yfir vötn og krappa dali. Snjór
er á tindum, en gróðursæld í
hlíðum, og ber þessi hluti lands-
ins að sögn mjög keim af Sviss-
landi.
Nyrðri hluti landsins er eigi
jafn hálendur sem sá syðri, en
þó eru þar fjöll og sérkennileg
náttúrufegurð. Nágrenni Well-
ington-borgar norðan við
Cookssund er brattlent og hin
mesta auðn. Þar næða þrálátir
vindar. Þegar dregur norður á
miðja eyna taka við eldfjöll, og
jarðvegurinn er þar svo vikri
blandinn, að gras nær ekki að
gróa. En tré vaxa þar og annar
gróður, er skýtur löngum rót-
um. Þarna eru því geisilega víð-
lendar eyðimerkur og sandar.
Og þarna eru goshverir og leir-
hverir, laugar og síki og .vötn
með undarlegum litblæ, ár og
fossar. Meðfram ánum eru gróð-
urvinjar. Til þessara héraða
er ferðamannastraumur mikill
úr mörgum heimsálfum.
Norðan við jarðhitasvæðið eru
frost ákaflega sjaldgæf. Þar á
ströndunum vaxa pálmaskógar,
víðiskógar, olífuviður, reyrlund-
ir og burknarunnar. Alls eru
taldar vera 130 tegundir burkna
og vetrartímann. Það verður
því að teljast, að Breiðfirðing-
ar búi við ófullnægjandi sam-
göngur bæði á sjó og landi og
sé nú full nauðsyn að hefjast
handa og bæta úr ágöllunum.
Það er ekki hægt í stuttu
máli að rökstyðja þörfina til úr-
bóta frekar en hér er gert, en
ég vil leggja drög að þeim um-
bótum, sem ég tel að gera þurfi
og það nú þegar:
Veginn milli Borgarness og
Stykkishólms þarf að fullgera,
helzt á næsta sumri og tengja
þannig Breiðafjarðarbyggðir
við Borgarfjörðinn og Reykja-
vík með nokkurn veginn örugg-
um vetrarbílvegi.
Stofna þarf félag til kaupa
á bát, sem ætlaður væri til á-
ætlunarferða um Breiðafjörð.
Báturinn þyrfti að vera vand-
aður, og mætti varla vera
minni en 50—60 smálestir, með
sæmilegu farþegarúmi fyrir
25—30 farþega. Áætlunarferðir
hans um Breiðafjörð ættu að
vera í tengslum við ferðir skipa
Eimskips og ríkisskipa til
Stykkishólms, einkum um vetr-
artímann, og miðaðar viö um-
hleðslu á vörum við bryggju í
Stykkishólmi, og yrði um slíka
umhleðslu gerður sérstakur
taksti, sem ekki þyngdi flutn-
'ingskostnaðinn um of, miðað
við það, að varan væri flutt
beint áfram án umhleðslu.
Sýnist mér heppilegast, að
báturinn færi hringferðir á
víxl um fjörðinn, ýmist austur
um eða vestur um, með miðstöð
í Stykkishólmi, en auk þess færi
hann skyndiferðir með flutning
til Reykjavíkur og þaðan, þegar
tími gæfist milli fastra áætl-
unarferða um fjörðinn. Nafnið
á bátinn er auðveldast að út-
vega, því að sjálfsögðu ætti
hann að heita Breiðfirðingur.
Þótt báturinn nyti allverulegs
styrks úr ríkissjóöi, og vitan-
lega þyrfti hann að fá mikinn
styrk, þá væri þó mikið fé spar-
að i samgöngumálunum, því að
ferðir hinna stóru strandferða-
og millilandaskipa eru mjög
dýrar á innhafnir Breiðafjarð-
ar.
Með heppilegri niðurskipun
ferðanna fengu héraðsbúar við
Breiðafjörð betri aðstöðu til að
koma afurðum búa sinna á
markaði, og kæmust sjálfir
leiðar sinnar án stórra ann-
marka.
Póstgöngur um Breiðafjörð
og nágrannahéruð myndu stór-
um batna, en þær eru nú
þannig, að bréf frá suðurhluta
Vestfjarða eru stundum mán-
uð á leiðinni til Stykkishólms
Með sæmilega öruggum bíl-
vegi milli Stykkishólms og
Borgarness, og góðum báti, sem
flytti farþega þvert yfir fjörð-
inn á Hagabót eða að Brjáns-
(Framh. á 3. siðu)
til í Nýja-Sjálandi. Úr mýrum
og fenjum milli hæðardraganna
eru grafnar hinar frægu „kárí“-
skeljar, sem notaðar hafa verið
sem gjaldmiðill viða um Afríku,
Asíu og Suðurhafseyjar. Gró-
magn er mikið í jarðveginum,
svo að akuryrkja gæti verið
mikil og. arðsöm, en til allrar ó-
gæfu torvelda hörð leirlög
ræktun mjög, svo að landnámið
er ákaflega örðugt til að byrja
með.
Dýralíf er fáskrúðugt í Nýja-
Sjálandi, og var fátt þar villtra
dýra nema hundar, er hvítir
menn komu þangað. Síðar voru
hérar fluttir inn, og eru þeir nú
orðnir hrein og bein landplága,
og villt svín hafast við í skógum
og á sléttum. Gnægð af fiski er
við ströndina, og ennþá er þar
sums staðar mikið um sel.
III.
Frumbyggjar landsins nefn-
ast Maóríar, af sama kynþætti
og þjóðir þær, er byggja Suður-
hafseyjar flestar, allt norðan
frá Hawaiieyjum. Þeir eru
brúnir á hörund, háir vexti og
vörpulegir, fríðir sýnum og
hraustlegir, prúðmannlegir í
framgöngu og viðmótsþýðir.
Það er skoðun fræðimanna og
sögn meðal maórískra þjóð-
flokka, að þeir hafi komið á ein-
trjánungsbátum til Nýja-Sjá-
lands á 14. öld. Er álitið, að
þeir hafi verið 65—100 þús., er
hvítir menn komu fyrst til
Nýja-Sjálands, en síðan hefir
þeim nokkuð fækkað, og er or-
sökin sú, að ýmsir sjúkdómar,
er hvítu mennirnir báru með
Þórlr Baldvmsson
fertugur
Síðastliðinn fimmtudag átti
Þórir Baldvinsson húsameist-
ari fertugsafmæli. Um hann
má segja, að hann á að baki
sér stutta og góða sögu. Þórir
er sonur Baldvins bónda Bald-
vinssonar og Kristínar Jóns-
dóttur á Ófeigsstöðum í Köldu-
kinn. Hann er fæddur og upp
•alinn við góð og heilbrigð upp-
eldisskilyrði, þar sem heima-
menntun fólksins var í bezta
lagi.
Þórir gekk í Akureyrarskól-
ann, þegar hann var á tvítugs-
aldri, og lauk þar gagnfræða-
prófi. Skömmu síðar brá hann
sér vestur um haf og hafði
skamma viðdvöl í austurfylkj-
unum en hélt alla leið vestur
á Kyrrahafsströnd til San
Fransisco-borgar. Dvaldi hann
þar í átta ár. Hugur hans hafði
frá æskuárum hneigzt í list-
ræna átt en snúizt að bygging-
arfræðinni. Honum tókst að
sameina vinnu, sjálfsnám og
skólagöngu á heppilegan hátt,
þrátt fyrir langvarandi van-
heilsu meðan hann dvaldi
vestra. Þórir hafði ætíð haft
hug á að koma heim til lands-
ins aftur eftir að hafa numið
nokkuð það í Ameriku, sem
verða mætti til gagns í gamla
landinu. Lagði hann mikla stund
á að kynna sér sem bezt hin-
ar margháttuðu fyrirmyndir
Ameríkumanna í húsagerð, og
allramest innri gerð húsanna.
Þegar Þórir kom he'im, laust
eftir Alþingishátíðina, fékk
hann starf við teikningar fyrir
Byggingar- og landnámssjóð.
Eftir að Tryggvi Þórhallsson
var orðinn bankastjóri í Bún-
aðarbankanum, fól hann Þóri
að gera tilraunir með nýja og
hentuga sveitabæi. Flutti hann
á þann hátt nýja tízku inn í
landið, þar sem byggt var á því,
að hafa sveitabæina sem allra-
mest á einni hæð, eíns og raun-
(Framh. á 4. síðu)
sér, einkum berklaveiki og sam-
ræðissjúkdómar, hafa reynzt
mjög mannskæðir meðal Maórí-
anna.
Ýmsa hefir furðað á því,
hversu fámennir Maóríarnir
voru, er hvítir menn komu
fyrst til Nýja-Sjálands, því að
landrými var þar nóg fyrir
miklu fjölmennari þjóð og
margar aldir liðnar síðan kyn-
stofninn fluttist þangað. En
hér er þess að gæta, að barn-
eignir eru eigi jafn tíðar meðal
Suðurhafsþjóða sem flestra
annarra kynflokka, auk þess
sem sífelldur ófriður milli ætt-
kvísla, barnadráp og lauslæti í
kynferðismálum hamlaði því,
að veruleg mannfjölgun yrði
meðal Maóríanna. Loks þykir
líklegt, að þeir hafi illa þolað
loftslagið, þar eð þeir voru að-
fluttir af hlýrri slóðum.
Maóríarnir bjuggu í þorp-
um, hver ættkvísl út af fyrir
sig. Öll völd voru í höndum ætt-
arhöfðingjanna og arika, presta,
er þeir höfðu sér til fulltingis
og færðu sér óspart til nota
trúarhugmyndir lýðs síns og
heimsskoðun og beittu bann-
helgi til þess að aga hann og
knýja hann til sér þóknan-
legrar breytni. Þorp þeirra
stóðu oftast í bröttum fjalls-
hlíðum, þar sem gott var til
varnar, en torvelt að að sækja,
og um þau traustir skíðgarðar.
Við þorpshliðin voru útskorn-
ar guðamyndir, er oft voru hag-
lega gerðar. Að veggjum voru
hús þeirra gerð úr viðarflétt-
um, en þökin voru úr strái.
Innan voru veggirnir tjaldaðir
Fjarlgg lönd V.
Snðiir um Iiöfin