Tíminn - 22.11.1941, Blaðsíða 4

TÍMIM, langardagiim 22. nóv. 1941
120. blaS
478
<ÍR BÆNIJM
Jarðför Þórðar Sigurðssonar,
sem beið bana af skotsári er hlauzt
af völdum Bandaríkjahermanns í
Hafnarfirði, fór fram í fyrradag. Pór
jarðarförin mjög virðulega fram og
mun fjölmennari líkfylgd ekki hafa
sézt þar.
Leiksýningu frestað.
Á fimmtudaginn var átti að sýna
leikinn „Á flótta“. En sú leiksýning féll
niður sökum þess, að flóð kom í bún-
ingsherbergi leikaranna í kjallara
hússins. Var stórstraumsflóð og gekk
sjór inn í kjallarann, en það mun ekki
ótítt í þeim húsum, sem lægst standa
í miðbænum, þegar stórstreymt er.
Félagsdómur
hefir ógilt uppsögn félagsins „Iðju“
á kaupsamningum sínum við atvinnu-
rekendur. Orsök ógildingar er sú, að
uppsögn félagsins kom eigi með lög-
uppsögn félagsins komst eigi með lög-
mætum fyrirvara, að því er dóm-
stóllinn taldi.
Leiðrétting.
Inn í ritdóm sér Jakobs Jónssonar,
um hina nýju bók Huldu „Hjá Sól og
Bil“ hafa slæðst nokkrar slæmar
prentvillur. Villurnar eru þessar: Verð
bókarinnar er kr. 15,00, óbundin, en
ekki kr. 16,00, eins og stendur í blað-
inu. í fremsta dálki 37. línu, að ofan,
er orðið „óvirðulegar", á að vera „ó-
verulegar", og í 39. 1. „virðulegar" fyrir
„verulegar". í öðrum dálki, 5. 1., talið
ofan frá, er orðið „Rógmálin", á að
vera „Rógmálmur". í ljóðinu, sem til-
fært er, á orðið „breiði“ í 4. 1. að vera
„blíði", og í 10. 1. á orðið „endurskin"
að vera „endurskín“. í sama dálki, 39.
1. er orðið „Frelsi", á að vera „Frjáls".
í 68. 1. stendur „Sandurinn spáir“, á
að vera „Gaukurinn spáir“. Þetta eru
lesendur beðnir að athuga.
Sókn Breta
(Framh. af 1. stðu)
ar vera verulegum mun sterk-
ari óvinum sínum, og í loftinu
hafa þeir algerlega yfirhönd á
þessum slóðum, og varðar það
mjög miklu fyrir úrslit viður-
eignarinnar.
Lokatakmark Breta með
sókninni mun vera hið sama og
í fyrra vetur. Þeir hyggjast að
buga óvini sína í Afríku með
öllu. En hins er þó að gæta, að
hernaðaraðgerðir þeirra í Li-
byu geta haft mikil áhrif á
gang styrjaldarinnar, þótt þeim
auðnist ekbi að vinna úrslita-
sigur sunnan Miðjarðarhafs að
svo stöddu. Þær hljóta sem sagt
að hafa það í för með sér, að
Þjóðverjar neyðast til þess að
senda þangað nýjan flugflota,
en hans munu þeir hafa all-
mikla þörf heima fyrir og þó
einkum í viðureigninni við
Rússa, og ný vélahergögn og
jafnvel aukið lið. En að undan-
förnu munu þeir hafa dregið
úr herbúnaði sínum við Mið-
jarðarhaf og meðal annars
flutt burt úr flugstöð, sem þeir
höfðu gert sér á Sikiley. Er
sóknin í Libyu því allalvarleg
fyrir Þjóðverja, hvort sem þeim
tekst að verjast eða ekki.
Ein þau tíðindi, er gerzt hafa
í Afríkumálunum seinustu
daga, er að Weygand hershöfð-
ingi hefir látið af völdum í
Afríkunýlendum Frakka, og
hafa þau verið lögð undir ráðu-
neyti Darlan flotaforingja. Er
mönnum ekki grunlaust um, að
það muni standa í sambandi
Tilrœðið við Alpingí
(Framh. af 1. síðu)
mest hefir talaö um smásjána.
Hvílík þjóðkynning! Hvílíkur
álitsauki fyrir sjálfstæði okkar
og lýðræði! Hversu óumræðilega
þakklát má þjóðin ekki vera
Sjálfstæðisflokknum fyrir að
láta þingið „taka sig svona vel
út“ í smásjánni!
Sjálfstæðismenn hugðust að
vinna það hrekkjabragð að
gera Framsóknarflokkinn með-
ábyrgan í þessari svívirðingu
við Alþingi. Með þátttöku Fram-
sóknarmanna í bráðabirgða-
stjórninni, sem var stofnsett til
að afstýra vetrarkosningum,
átti að gera Framsóknarflokk-
inn meöábyrgan. Tveim tímum
áður en forsætisráðh. tilkynnti
stjórnarmyndunina birti Vísir
hálfgerðar skrípamyndir af
honum og viðskiptamálaráð-
herra með fyrirsögninni: Tap-
að — fundið. En forsætisráð-
herra sá við hrekknum. í ræðu
sinni, þegar hann tilkynnti
stjórnarmyndunina, lýsti hann
því skýrt og skorinort, að
Framsóknarmenn tækju enga
ábyrgð á þeirri leið, sem meiri-
hluti þingsins hafði valið, og
myndu hiklaust halda áfram
baráttunni fyrir því, að raun-
hæfar aðgerðir yrðu gerðar.
Öll ábyrgðin hvíldi á þingmeiri-
hlutanum. íhaldsmenn sátu á-
lútir í stólunum, er þeir hlýddu
á ræðu ráðherrans, en hreyfðu
þó engum mótmælum. Með
þögninni játuðu þeir á sig á-
byrgðina, enda gátu þeir ekki
annað.
Sjálfstæðisflokkurinn ber á-
byrgðina. Hann ber ábyrgðina á
aðgerðaleysinu í dýrtíðarmál-
inu, á valdaafsali þingsins, á
því aukna virðingarleysi, sem
„frjálsa leiðin“ bakar þinginu,
á stéttagorgeirnum, sundrung-
unni og upplausninni, sem vex
að sama skapi og máttur hins
sameinandi valds, Alþingis,
þverr.
Framsóknarmenn hafa hafið
baráttuna fyrir endurheimtu
valdi og virðingu Alþingis.
Sterkt, sameinandi vald er
þjóðinni lífsnauðsyn á þessum
tímum. Aldrei hefir þörfin fyr-
ir öruggri og einbeittri leiðsögn
Alþingis verið brýnni. Þjóðin
verður að sameinast um sterkt
Alþingi, sterka þjóðarforystu.
Annars mun hún reyna það fyrr
en varir, að sjálfstæði hennar
og lýðræði er ekki lengur til,
nema í endurminningunni.
Ósjálfstæðið og erlend yfirráð
verða komin í staðinn.
Þ. Þ.
við sókn Breta í Libyu, og hygg-
ist Þjóðverjar að knýja Frakka
til þess að veita þeim leyfi til að
flytja her sinn til Tunis, ef þeir
bíði lægri hlut í Libyu. Um slikt
leyfi mun Weygand hershöfð-
ingi hafa neitað ítalska hernum
í fyrra, er Bretar léku hann
hvað harðast í fyrri sókn sinni.
Það getur líka verið hugsandi,
að Þjóðverjar ætli sér að knýja
Frakka til beinnar þátttöku í
Afríkustyrj öldinni.
Suðnr um höfin
(Framh. af 3. síöu)
það land,er hann fann og nefndi
Staatenland. En sú nafngift
festist lítt við það, og hollenzkir
fræðimenn gáfu því fljótt nafn-
ið Nova Zelindia. Næstur kom
þangað Cook landkönnuður,
127 árum síðar. Gerði hann
mjög orð á því, hve fjölmennir
íbúarnir væru, herskáir og
gráðugar mannætur. Þótti því
fáum fýsilegt þangaö að leita,
enda landið fjarlægt og af-
skekkt. Kom þangað því fátt
hvíitra manna næstu áratugi,
og helzt eigi nema örfáir fransk-
ir sjómenn og amerískir hval-
veiðimenn. Áður en langar
stundir liðu hófst þó ofurlítil
verzlun hvítra manna við Ma-
óríana og árið 1814 efndu Eng-
lendingar þar til trúboðs. En
það þótti þó alláhættusamt, því
að ófriður lá í landi og bitnaði
ekki ósjaldan á hinum hvítu
mönnum. Litlu síðar hófst þar
þó landnám og árið 1839 slógu
Englendingar eign sinni á land-
ið af ótta við, að Frakkar myndu
ella seilast þar til húsbónda-
réttar.
Ekki fór landnámið fram á-
takalaust fremur en annars
staðar, þar sem framandi menn
taka sér hópum saman bústað
í löndum ókunnugra þjóða.
Erjur og skærur urðu tíðar
milli landnemanna og lands-
manna og fimm sinnum á
fimmtíu árum kom til reglu-
legra styrjalda þeirra í millum.
Síðasti Maóríahöfðinginn í
Nýja-Sjálandi gekk Englend-
ingum eigi á hönd fyrr en árið
1892.
Landnámið gekk hægt. Ollu
því meðal annars þeir erfið-
leikar og hættur, sem stöfuðu
af ófriði af hálfu Maóríanna.
Um skeið fluttust hvítir menn
jafnvel þúsundum saman af
landi burt til Ástralíu. Auk
þess settu ensku yfirvöldin
snemma ströng skilyrði um
fólksinnflutning. Var þannig í
rauninni hreinn og beinn njarð-
lás fyrir það rekinn, að land-
flóttalýður sá, er um þessar
mundir streymdi úr bágstödd-
ustu löndum Evrópu og ýmsum
löndum Asíu, en þó einkum
Kína, til landnáms í öðrum
heimsálfum, gæti leitað sér at-
hvarfs í Nýja-Sjálandi. Árang-
urinn hefir orðið sá, að megin-
þorri hvítra manna þar í landi
eru af engilsaxnesku bergi
brotnir, en allmargir ættaðir úr
Þýzkalandi og Norðurlöndum.
Eftir aldamót, þegar mót-
spyrna Maóría var þ.rotin og
skipti öll við þá tekin að gerast
friðsamleg, urðu framfarir
miklar í byggðum hvítra manna,
fólki fjölgaði, nýjar borgir voru
reistar og héröð numin. Studdi
það mjög, að þessari blómgun,
að Nýja-Sjálandi var æ látið
meira og meira sjálfsforræði í
té.
VI.
Nú eru 1 miljón 600 þúsund
íbúar í Nýja-Sjálandi. 60 þús-
und þeirra eru Maóríar og
nokkur þúsund Kínverjar. Hin-
278 Victor Hugo:
né minna en tuttugu og þrjú mörk.
Hvar hefir þú komizt yfir þessa fjár-
hæð?
Jóhann kastaði til höfði sínu með
hinum ljósu fagurliðuðú lokkum.
Hann mælti, og hæðnishreimur varð
greindur í rödd hans:
— Til allrar hamingju á ég bróður,
sem er í senn erkidjákni og heimsk-
ingi!
— Ja, hver fjandinn! hrópaði Föbus.
— Ég gæti trúað, að það væri virðu-
legur náungi!
— Við skulum fara inn í veitinga-
húsið! mælti Jóhann.
— í hvaða veitingahús? spurði liðs-
foringinn. — í „Epli Evu“?
— Nei, svaraði stúdentinn. — Við
förum inn í „Gömlu listina."
— Fjandinn hirði listina. Vínið er
mun betra í „Epli Evu“!
— Jæja, þá förum við inn í „Epli
Evu“, anzaði Jóhann og tók undir arm
liðsforingjans. — Vinirnir tveir héldu
leiðar sinnar.
Erkidjákninn veitti þeim eftirför
myrkur á svip.
— Það er víst nafn þessa Föbusar,
sem mér líður aldrei úr minni, síðan
ég ræddi við Gringoire.
Nafnið eitt var erkidjáknanum næg
ástæða til þess að halda í humátt á
Esmeralda 279
eftir stallbræðrunum tveim. Hann
hlýddi af athygli á mál þeirra. Ekkert
látbragð þeirra fór framhjá honum.
Raunar var honum það næsta auðvelt
að heyra, hvað þeir sögðu, því að þeir
ræddu saman háum rómi og virtust
una því hið bezta, þótt vegfarendur
gerðust þátttakendur í leyndarmálum
þeirra. Þeir ræddu um handalögmál,
stúlkur og samdrykkjur.
Þegar þeir beygðu fyrir götuhorn og
héldu inn á annað stræti, heyrði erki-
djákninn liðsforingjann segja við
stúdentinn:
— Djöfullinn sjálfur. — Við skulum
fyrir alla muni flýta okkur!
— Hvers vegna það, Föbus? spurði
Jóhann.
— Kannske kemur Tatarastelpan
auga á mig!
— Hvaða Tatarastúlka?
— Þessi með geitina! — Ég get aldrei
munað, hvað hún heitir. En við skulum
flýta okkur fyrir alla muni. Ég kæri
mig alls ekki um, að hún ávarpi mig
úti á stræti.
— Þekkir þú hana þá, Föbus?
Erkidjákninn gaf því gætur, að Fö-
bus brosti hæðnislega og hvíslaði ein-
hverju að stúdentinum, sem rak upp
skellihlátur.
— Er þetta satt? spurði Jóhann.
Lefkfél. Reykjavíknr
Á FLÓTTA
eftir Robert Ardrey
Sýning í kvöld kl. 8.
Aðgöngumiðar seldir eftir kl 2
í dag.
Tónlistarfélagið og
Leikfélag Reykjavíkur
NIT0UCHE
Sýning á morgun kl. 2,30
Aðgöngumiðar seldir frá kl.
4 til 7 í dag.
Tapazt hefir
hrún hryssa
4 vetra, mark: standfj. fr. hægra
og hófbiti fr. vinstra. Þeir, sem
kynnu að hafa orðið hennar
varir, geri svo vel og tilkynna
það símstöðinni Galtafelli.
Lesið „Sannleikann um hvíta-
sykurinn".
Fæst hjá bóksölum og hjá
HIRTI HANSSYNI, Bankastr.
11, Reykjavík.
2 nýír 7 og % Kw.
dýnamóar tíl sölu.
Rafvirkmn s.f.
Skélavörðustíg 22
Simi 5387.
ir fyrstu landnemar voru eink-
um bændur, er höfðu miklar
hjarðir sauðfjár og nauta. Enn
er fyrst og fremst stundaður
landbúnaður í Nýja-Sjálandi,
þótt málmur og kol hafi að
vísu fundizt þar í jörðu. Lang-
verðmætustu útflutningsvör-
urnar eru ull, smjör, ostur,
fryst kjöt og gærur. En all-
fjölmennar borgir hafa einnig
risið upp í Nýja-Sjálandi. Fjöl-
mennust þeirra og fegurst er
Auckland, með um 260 þúsund
íbúa.
Hinar nýju borgir í Nýja-Sjá-
landi eru harla ólíkar gömlu
borgunum í Norðurálfu, svo að
ekki sé minnzt á stórborgir í
Austurlöndum. Þær eru skipu-
lega byggðar, með breiðum göt-
um, stórum og fögrum görðum,
leikvöllum og torgum. Sjálf
höfuðborgin, Wellington, er þó
nokkur undantekning í þessu
efni. Orsökin er sú, að borgin
liggur í þröng milli fjalls og
sjávar og landrými mjög ónógt.
Þótt Nýja-Sjáland sé í nán-
um tengslum við Bretland, og
umboðsmaður Bretakonungs sé
þar einskonar ríkisstjóri, er
landið í rauninni sjálfstætt.
Þing þess ræður öllum málum
þess til lykta, og á því eiga með-
al annars sæti nokkrir Maór-
íahöfðingjar. En Ný-Sjálend-
ingar hafa jafnan haldið mik-
illi tryggð við heimalandið og
fá hinna nýju ríkja hafa dugað
betur hlutfallslega, þegar Bret-
ar hafa átt í ófriði. Jafnvel í
Búastríðinu, sem hinn sið-
menntaði heimur fordæmdi nær
allur sem argan glæp, gerð-
ust Ný-Sjálendingar þúsundum
saman sjálfboðaliðar í her
Breta.
í rauninni er Nýja-Sjáland
eitt mesta jafnaðarríki jarðar-
innar. Þar er minni munur á
kjörum manna heldur en í
flestum löndum öðrum, fátt
auðmanna, en hagur alþýðunn-
ar góður. Er það ef til vill ein
helzta orsök þess, ásamt hollu
og þægilegu loftslagi, að heil-
brigðisástand er þar betra en í
nokkru öðru ríki og mannslát
færri í hlutfalli við mann-
fjölda heldur en annars staðar
eru dæmi um.
Róstur og vígaferli landnáms-
áranna eru í fyrnsku fallin og
heilar sættir orðnar milli
brúnna manna og hvitra,
----GAMLA BÍÓ ---
Morðgátan
(FAST AND FURIUS)
Amer. leynlögreglumynd.
FRANCHOT TONE.
ANN SOUTHERN.
Börn fá ekki aðgang.
Sýnd kl. 7 og 9.
Áframhaldssýning
kl. 3yz—6y2:
Mcð ofsahraða
(NO LIMIT)
GEORGE FORMBY.
heimamanna og hina óboðnu
gesta. — í hinu nýja friðríki
hafa sannarlega í grasi fund-
izt þær gullnu töflur, sem áttar
voru í árdaga áður en heimur
spilltist, svo sem Völuspá segir.
J. H.
Þórir Baldvinsson
(Framh. af 3. síðu)
ar hafði að mestu leyti verið
siður frá því í fornöld. Jóhann
Kristjánsson hafði orðið fystur
manna til að leiðbeina bænd-
um um bæjagerð úr steinsteypu,
og varð mikil framför að starfi
hans. Þórir Baldvinsson hélt á-
fram og bætti við ýmsum þarf-
legum nýjungum, ekki sízt um
innri gerð sveitaheimilanna. —
Eftir hann munu koma nýjar
breytingar og umbætur í hús-
gerðarlist sveitanna, því að
enn er langt í land með hina
vandleystu byggingarlist í landi.
sem vantar eldsneyti og flest-
öll byggingarefni nema möl og
sand.
Þórir Baldvinsson og starfs-
bræður hans á teiknistofu Bún-
aðarbankans hafa stórt og
glæsilegt verkefni með hönd-
um að hjálpa fólki í dreifbýl-
inu til að byggja og endur-
byggja ódýr, holl, hentug og
______nýja bíó .—--
Uppreismn á
prælaskipinu
(MEETING ON THE
BLACK HAWK)
Spennandi og æfintýra-
rík mynd.
Aðalhlutv. leika:
RICHARD ARLEN,
ANDY DEVINE,
CONSTANCE MOORE.
Börn fá ekki aðgang.
smekkleg heimili. Mikið hefir
áunnizt í þessari grein en meira
er þó hitt, sem ógert er.
Hvar sem farið er um landið,
bera hinar nýgerðu stórbygg-
ingar vitni um góða og gagn-
lega vinnu þeirra tveggja prýði-
legu byggingarfræðinga, sem á
undangengnum árum hafa haft
forustu um byggingarmál
sveitanna. Auk bændabýla hefir
Þórir Baldvinsson staðið fyrir
byggingu Alþýðuhússins í
Reykjavík og margra kaupfé-
lagshúsa víðsvegar um land.
Samstarfsmenn hans og vinir
vonast eftir, að honum megi
auðnast að hjálpa til um mörg
ár enn, að endurbyggja gamla
landið og flytja hingað margar
gagnlegar nýjungar úr nýja
heiminum. J. J.
Afgr. þingsál.till. . . .
(Framh. af 1. síðu)
naut yfirgnæfandi þingfylgis.
Mbl. er með óþarfa nart í séra
Sveinbjörn út af þessari tillögu.
Er ekkert undarlegt, þótt sam-
vizka blaðsins sé óróleg út af
þessu máli.
Kopar,
aluminium og fleiri málmar
keyptir I LANDSSMIÐJUNNI.
Sýnd kl. 5, 7 og 9.
(Lægra verð kl. 5).
Hugheilar þakkir fœrum við öllum þeim, sem
glöddu okkur á gullbrúðkaupsdaginn, með heim-
sóknum, gjöfum, skeytum og blómum, og gerðu
okkur daginn ógleymanlegan.
Guð blessi ykkur öll.
Ingríður og Einar Sigurðsson, Höll.
v Fyrirliggjandi
Smávörur í miklu úrvali, svo sem: Blúndur, Legg-
ingar, Hlýrabönd, Silkibönd, Flauelsbönd, Bendlar,
Teygjubönd, Stoppugarn, Silkitvinni, Hnappagata-
silki, Hárnet, Hárgreiður, Hárkambar, Höfuðkamb-
ar, Púðurkvastar, Hattaslör, Treflar, Herrabindi,
Vasaklútar, Öryggisnælur, Saumnálar, Stoppunálar,
Títuprjónar, Smellur, Manchetthnappar, Fingur-
bjargir, Krullupinnar, Hárspennur, Tannburstar,
Rakburstar, Rakblöð, Sjálfblekungar, Skólapennar,
Sólgleraugu, Vasaspeglar, Stálspeglar, Pípuhreins-
arar, Hnappar og Tölur o. m. fl.
Helldverzlun Árna Jónssonar
Hafnarstræti 5. — Sími 5805.
! §IdLIMAR
milli Bretlands og íslands halda áfram,
eins og að undanförnu. Höfum 3—4
skip í förum. Tilkynningar um vöru-
sendingar sendist
Gulliford & Clark Ltd.
BRADLEYS CHAMBERS, \ .
LONDON STREET, FLEETWOOD.
« * ------nm i imm i mm iiiiiiiiiiiwiiimniininiii— — -»-