Tíminn - 17.02.1942, Page 1

RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
FORMAOUR BLAÐSTJÓRNAR:
JÓNAS JÓNSSON
ÚTGEFANDI:
FRAMSÓKNARFLOKKURINN.
26. ár.
Reykjavíli, þriðjjudag'iim 17. febr. 1942
2. blað
Þrengslin á Revkjavíkurhöfn
valda mikliiiii töfum og tjóni
Víðtal við Pálma Loftsson iorstjóra
Vilhjálmur Stefánsson, landkönnuðurinn heimsfrœgi, kvœntist einum ritara
sinum, William Baird, í aprílmánuði síðastl. Tókst þeim að halda hjónadandinu
leyndu í nœr 9 mánuði. Hér sést Vilhjálmur og kona hans. Hún er 28 ára
gömul, en Vilhjálmur er 62 ára. Hann hefir ekki kvœnst áður
Styrjöldin í Rússlandi
Hefja Þjóðverjar sókn í aprílbyrjun?
Frá vígslu hús-
mæðraskólans
Forsœtisráðherra flytur rœðu við setn-
ingu húsmœðraskólans.
Stúlkur við matreiðslu l eldhúsi
húsmceðraskólans
Breytíng á Alþíngis-
húsínu
Síðan um miðjan desember-
mánuð hefir verið unnið að
verulegri breytingu á Alþingis-
húsinu. Húsameistari ríkisins,
próf. Guðjón Samúelsson, hefir
haft yfirumsjón með þessum
framkvæmdum. Hefir tíðinda-
maður blaðsins átt stutt samtal
við húsameistara um þessi mál,
og er frásögn hans á þessa leið:
— Aðalbreytingin á Alþingis-
húsinu er sú, að starfsvæði
þingsins hefir verið einangrað
meira en áður var frá þeim
hluta þinghússins, sem almenn-
ingur hefir aðgang að. Hinum
stóra forsal á fyrstu hæð var
skipt í tvennt. Verður fremri
hluti hans anddyri en innri
hlutinn hvíldar- og kaffistofa
fyrir þingmenn og gesti þeirra.
Úr anddyrinu liggja tvennar
dyr: Aðrar inn í fatageymslu
þingmanna og svo þaðan inn 1
kaffistofuna; hinar dyrnar
liggja að forstofunni fyrir
framan móttökuherbergi ríkis-
stjóra. Aðeins þingmenn og aðr-
ir þeir, sem hafa sérstaka að-
göngumiða að þingsölum, fá
leyfi til að fara gegnum anddyrið
inn í þinghúsið. Áður var fullt af
allskonar fólki í forsal og stig-
um þinghússins allt inn í deild-
ir þingsins. Þeir, sem eiga er-
indi við þingmenn eða þurfa að
ná í þingskjöl, geta snúið sér til
lítillar skrifstofu í anddyrinu,
sem kemur erindi þeirra á
framfæri við hlutaðeigandi að-
ila. Þá hefir skilrúmið milli
„Kringlu“ og gamla forsalsins
verið tekið burtu. Myndast þar
stórt rúm í framhaldi af kaffi-
stofunni I innri hluta gömlu
forstofunnar. Þessi salur verð-
(Framh. á 4. siðu)
Síðan styrjöldin hófst
hafa skapazt ýmsir örðug-
leikar við flutning nauð-
synjavara frá Reykjavík til
hafna út um landið. Hefir
tíðindamaður blaðsins ný-
lega átt viðtal við Pálma
Loftsson, forstjóra skipaút-
gerðar ríkisins, um þessa
erfiðleika og úrlausnir á
þeim.
— Skammdegið hefir að
mörgu leyti verið erfitt fyrir
strandferðirnar, segir Pálmi.
Sérstaklega hafa tundurduflin
og þrengsli á Reykjavíkurhöfn
tafið þær mikið. Daginn lengir
nú óðum og jafnframt minnka
tafirnar af tundurduflum. Mun
erfiðara er að ráða bót á
þrengslunum við Reykjavíkur-
höfn. íslenzk og erlend skip, sem
koma með vörur til landsins,
verða að bíða dögum og jafnvel
vikum saman eftir því að kom-
ast upp að hafnargörðunum,
svo að unnt sé að afgreiða þau.
Strandferðaskipin fá venjulega
lítið horn af bryggju í einhverju
útskoti hafnarinnar, oftast ekki
stærra en það, að með naum-
indum er hægt að afgreiða eina
lest skipsins í einu. Þar við bæt-
ist, að allar vörur verður að
flytja að og frá skipunum á
vörubifreiðum. í vörugeymslu-
húsunum og á hafnarbakkan-
um er ekkert rúm fyrir þær
vörur, sem þarf að „umhlaða",
þ. e. vörur, sem flytja á út
á land. Allar þessar vörur verð-
ur að flytja inn fyrir Kirkju-
sand (inni hjá Kleppi), sem er
um hálfrar klukkustundar ferð
frá höfninni, eða suður á Mela.
Þar eru vörurnar geymdar
þangað til þær komast á á-
kvörðunarstaðinn með strand-
ferðaskipunum eða á einhvern
annan hátt.
Þetta fyrirkomulag hefir það
vitanlega í för með sér, að vör-
urnar verða stórum dýrari en
ella. Enginn má þó skilja orð
mín svo, að þetta sé starfsmönn-
um Reykj avíkurhafnar að
kenna. Ég tel þvert á móti, að
þeir sýni eins mikla lipurð í
þessum efnum og unnt er. Aðal-
orsök þessara óþæginda er, að
höfnin sjálf er allt of lítil, eins
og málum er nú háttað.
Ég tel alveg óhugsandi, að
unnt verði að gera út skip til
saltfiskveiða frá Reykjavík í
vetur, vegna þess, að þau fá að
öllum líkindum hvergi af-
greiðslurúm við höfnina.
— Með hvaða ráðstöfunum á-
lítið þér, að hægt sé að rýma
til við höfnina?
— í fyrsta lagi vil ég eln-
dregið árétta tillögu varðandi
þessi mál; sem hreyft var i
Tímanum fyrir um það bil ári
síðan. Þessi tillaga er í stuttu
máli sú, að þungavaran sé flutt
í heilum skipsförmum á hafnir
úti á landi og geymd þar. Ef
þetta yrði gert, myndi dreifing
varanna verða miklu auðveldari,
flutningskostnaðurinn lækka
mikið og síðast en ekki sizt
myndi þessi ráðstöfun létta
stórkostlega á Reykjavíkur-
höfn. Með þessu eina móti er
líka unnt að sporna við því, að
meginhlutinn af neyzluvörum
landsmanna liggi timunum
saman í Reykjavík í bráðri
hættu fyrir eyðileggingu af
völdum hernaðaraðgerða.
í öðru lagi er það mín skoð-
un, að nauðsynlegt sé að byggja
hafskipabryggju í nánd við
Reykjavík, t. d. inni hjá Kleppi.
Einnig þarf að byggja margar
smærri bryggjur þar innfrá og í
Skerjafirði. Við smábryggj-
urnar má skipa upp og fram
með þar til gerðum „prömm-
um“, sem að sjálfsögðu þarf að
vera nóg til af. Við þessar
bryggjur gætu þau erlend skip
affermt, er flytja vörur til herj-
anna. Á þann hátt er hægt að
létta á höfninni hér að mikl-
um mun.
Ennfremur álít ég nauðsyn-
legt, að byggð verði hafskipa-
bryggja við Húnaflóa, t. d. á
Hvammstanga.
Þessar breytingar og mann-
virki myndu að sjálfsögðu kosta
míkið í upphafi, en þau borga
sig á skömmum tíma, vegna
þess hversu öll skipaafgreiðsla
gengi þá fljótar. Það er vissu-
lega mikilsvert atriði á þessum
tímum, að skip þurfi ekki að
biða lengi eftir afgreiðslu. Auk
þess lít ég svo á, að þetta séu
sjálfsagðar öryggisráðstafanir,
sem íslenzka þjóðin á heimt-
ingu á að verði gerðar. Ég get
ekki séð hvernig okkar góðu
„verndarar“ ætla sér að koma
hér á land í tæka tíð hergögn-
um og öðrum nauðsynjum, sem
þarf til að verja landið, ef hér
kemur til hernaðaraðgerða, og
höfnin verður eyðilögð eða stór-
skemmd. Vonandi verður það
ekki svipað hér og sumstaðar
annars staðar, að það gleymist
að gera ráð fyrir þvi versta.
Alþíngi sett
Alþingi var sett í gær. Áður
en þingsetning fór fram hlýddu
þingmenn á guðsþjónustu í
dómkirkjunni. Séra Jón Þor-
varðsson í Vík prédikaði.
Ríkisstjóri setti þingið og
mælti síðan á þessa leið:
„Háttvirtu þingfulltrúar!
Ríkisstjórnin teiur, að þing
það, sem nú kemur saman, verði
að gera allumfangsmiklar ráð-
stafanir til þess að halda niðri
sívaxandi dýrtíð í landinu.Jafn-
framt því verði aðgerðir þings-
ins að beinast að því, að gera
undirbúning að því að geta
mætt þeim vandræðum, sem
búast má við, að fari í kjölfar
styrjaldarinnar, atvinnuleysi og
öðrum erfiðleikum. Til þess þarf
meðal annars að leitast við að
safna í sjóði, svo að fé verði
fyrir hendi til þess að inna af
hendi nauðsynlegt viðreisnar-
starf. Verður óumflýanlegt að
afla ríkissjóði frekari tekna í
því skyni.
Auk venjulegs fjárlagafrum-
varps munu frumvörp þau, er
stjórnin leggur fyrir Alþingi að
þessu sinni, aðallega beinast i
þá átt, sem greint hefir verið“.
Frekari þingstörfum var frest-
að, því að allmargir þlngmenn
voru ókomnir til þings, sökum
erfiðra samgangna.
Chiang Kai Shek hefir und-
anfarið dvalið í Indlandi og
rætt við helztu leiðtoga Ind-
verja. Þykir líklegt að aukin
samvinna Kínverja og Indverja
muni verða til þess, að þátt-
taka Indverja i styrjöldinni
aukist.
Þann 6. des. síðastl. urðu
þáttaskipti í Rússlandsstyrjöld-
inni. Fram að þeim tíma höfðu
Þjóðverjar verið í stöðugri sókn.
En vetrarhörkurnar, sem þá
hófust, stöðvuðu sókn Þjóð-
verja, ásamt harðnandi mót-
stöðu rauða hersins. Þjóðverjar
munu þá hafa gert ráð fyrir, að
þeir gætu haldið þeim stöðvum,
sem þeir höfðu tekið, og gætu
síðan haldið áfram sókninni
með vorinu. Reynslan hefir nú
sýnt, að þeim hefir verið rfæsta
ókunnugt um viðbúnað Rússa á
bak við vígstöðvarnar og þessi
ókunnugleiki þeirra hefir komið
þeim í koll. Hefði þeim verið
kunnugt um viðbúnað Rússa,
myndu þeir ekki hafa hætt sér
eins langt fyrir veturinn.
Rússar hófu gagnsókn sína á
Moskvavígstöðvunum 6. des., en
áður hafði suðurher Timo-
shenkos hrakið Rússa frá Ros-
tov til Taganrog. Hín mikla sókn
Þjóðverja til Moskva hófst frá
Smolensk í byrjun nóvember og
bar mjög glæsilegan árangur 1
fyrstu. Talið er, að Þjóðverjar
hafi í þessari sóknarlotu teflt
fram álíka mörgum skriðdrek-
um og í Frakklandsstyrjöldinni
og sést af því, að þeir hafa ætl-
að að láta til skarar skríða.
Eftir fyrstu 4—5 dagana til-
kynntu Þjóðverjar, að rauði her-
in væri gersigraður og leiðin til
Moskva opin. En Zukov, sem
stjórnaði vörn Moskvaborgar,
vissi betur. Honum var þá strax
ljóst, að Moskva myndi ekki
verða sigruð vetrarlangt og
byrjaði því að undirbúa gagn-
sókn. Lið, sem Rússar höfðu æft
í vetrarhernaði í Siberlu, var
flutt til Moskvavígstöðvanna,
búið hinum fullkomnustu tækj-
um til vetrarhernaðar. Höfðu
Rússar auðsjáanlega lært mikið
af Finnlandsstyrj öldinnl. Þetta
lið hóf þegar sókn gegn Þjóð-
verjum og sýndi það sig, að það
var stórum betur búið en þýzki
herinn. Niðurstaðan hefir líka
orðið sú, að Þjóðverjar hafa
orðið að hörfa frá öllum
fremstu stöðvum sínum við
Moskva, t. d. Kalinin, Mozaisk,
Maloyaroslavets, Volokolansk.
Kaluga. Þýzki herinn er nú
hvergi nær Moskva en 100 míl-
ur, en átti 6. des. aðeins 30 míl-
ur ófarnar til borgarinnar. Á
suðurvígstöðvunum hefir Timo-
shenko sótt fram á svæðinu við
Kharkov og er nú barizt við
borgarhliðin. Á Leningradvíg-
stöðvunum hafa Þjóðverjar
einnig orðið að hörfa sumstaðar
og umsáturshringur þeírra um
borgina hefir verið rofinn, svo
að þangað streyma nú vistir og
herlið í stríðum straumum.
Rússar hafa seinasta hálfan
mánuðinn beitt nýrri sóknarað-
ferð eða réttara sagt: þeir hafa
tekið upp aðferð Þjóðverja. í
stað þess að ráðast beint á að-
alherstöövar andstæðinganna
láta þeir her sinn sækja fram
á milli þeirra og ráðast síðan
á þær frá báðum hliðum og
rjúfa samgönguleiðirnar að
baki þeim, Það var þessi sókn-
(Framh. á 4. síðu)
Erlendar Sréttir
Singapore féll í hendur Jap-
önum siðastl. sunnudag. Birti
Churchill sjálfur fréttina í út-
varpsræðu. Sagðist hann verða
að tilkynna mikinn brezkan og
heimsveldislegan ósigur. Það
hefði þó verið til of mikils ætl-
azt,að Bretar gætu varið stöðvar
sína. í Austur-Asíu, samhliða
því að þeir styrktu varnirnar í
Miðjarðarhafslöndunum og
sendu hergögn í stórum stíl til
Rússlands, þar sem þeir hefðu
mátt heita vopnlausir eftir ó-
sigurinn í Frakklandi. Þrátt
fyrir þetta áfall væri nú við-
horfið stórum betra en fyrir fá-
um mánuðum síðan, þegar
Bandaríkin voru enn hlutlaus og
sókn Þjóðverja í Rússlandi virt-
ist óstöðvandi. Óþarft væri því
aö láta ósigurinn draga úr sig-
urvonunum, en hann ætti hins
vegar að vera Bretum til auk-
innar hvatningar um dugnað
og samheldni, því að öðrum
kosti yrðu ósigrarnir fleiri og
stærri. _____
Sextíu þúsund hermenn voru
teknlir til fanga í Singapore,
segir í japönskum fregnum og
er því ekki mótmælt af Bretum.
Bretar segjast hafa haft þar tvö
indversk herfylki, eitt brezkt og
% hluta af ástralsku herfylki.
Þetta lið varði einnig Malaja-
skagann. Bretar segjast hafa
orðið að gefast upp, því að borg-
in hafi verið orðið vatnslaus og
skotfæri á þrotum. Þeir viður-
kenna að hergagnatjónið hafi
verið orðið mikið. Þeir telja sig
hafa eyðilagt höfnina og her-
skipalagið. Japanir þakka þvl
sigur sinn að þeir höfðu yfirráð
bæði í lofti og á sjó.
Þýzku orustuskipin, Gneisen-
au og Scharnhorst, sem höfðu
legið í Brest í Frakklandi kom-
ust heim til Helgoland um Erm-
arsund i síðastl. viku. Voru þau
varin fjölda flugvéla og smárra
herskipa. Brezkar flugvélar og
smærri herskip gerðu margar
árásir á flota Þjóðverja og telja
Bretar, að Gneisenau og Ccharn
horst hafi verið hæfð með tund-
(Framh. á 4. síðu)
Á víðavangi
NÚ ÞEGIR
JÓN ÁSBJÖRNSSON.
í haust hreytti hann ónotum
í Björn Guðfinnsson út af þvl,
að Björn lét orð falla um það I
blaðaviðtali, að nýja fornrita-
útgáfan væri ekki svo útbreidd
sem skyldi í sveitum landsins.
Síðan hafa þau tíðindi gerzt,
að smjörlíkisgerðarmanni ein-
um hefir hugkvæmzt að næla
nokkrar krónur á þvi að gefa
út íslendingasögur, endurskoð-
aðar af H. K. Laxness. Er því
jafnvel lýst yfir, að þetta sé
gert i samráði við útgáfustjór-
ann að fornritaútgáfu þeirri,
sem Jón Ásbjörnsson veitir
forstöðu, því að hún sé of tyrf-
in og fólk vilji því ekki lesa
hana.
Það hefir ekkert heyrzt um
það, hvort Jón Ásbjörnsson hafi
líka verið kvaddur til ráða um
útgáfu þeirra smjörlikismanns-
ins og Kiljans.
Hvað skyldi hann hugsa?
SAMVINNA.
Samvinnumenn halda þvi
fram, að réttlátasta aðferðin til
þess, að hver fái það, sem hon-
um ber fyrir störf sín, sé sam-
vinna um framleiðslu og verzl-
un. Þess vegna séu hlutaskipti
á fiskiskipum heppilegri held-
ur en fast kaupgjald, kaup- og
sölufélög réttlátari en einka-
verzlanir.
SAMVINNA í IÐNAÐI.
Hin nýlokna vinnustöðvun í
ýmsum iðngreinum hlýtur að
vekja þá spurningu, hvers vegna
fyrirtæki, svo sem prentsmiðj-
ur, járnsmiðjur, vélsmiðjur o.
s. frv gætu ekki verið sam-
vinnufyrirtæki. Starfsmenn
fengju þá í sinn hlut afrakstur
iðju sinnar og væri við engan
að deila um gróðann. En til
þess að þetta geti gengið, þarf
nokkurn félagsþroska. Það
dugir ekki að slátra hænunni til
þess að ná í gulleggin.
VÍSIR Á MILLISPORINU.
Það er engu líkara en Árni
frá Múla hafi verið með ein-
hverjar stírur í augunum, er
hann skrifaði forystugrein sina
í Vísi á laugardaginn var. Hann
byrjar á því að skamma Fram-
sóknar- og Alþýðuflokkinn og
bætir svo við orðrétt: „Óheil-
indi þeirra, sem saman áttu að
starfa, hafa nú leitt til þess, að
sú þjóðareining, sem' að var
stefnt með stjórnarmynduninni
1939, er nú rofin.“ Hér er ekki
annað sýnt en að ráðherrar
Sjálfsæðisflokksins eigi sinn
skerf af „óheilindunum“. En
svo spyr Árni loks að því, hvort
ekki sé rétt að reyna að mynda
nýja þjóðstjórn á Alþingi því,
er nú kemur saman.
Árna skyldi þó aldrei hafa
verið að dreyma, að hann væri
orðinn ráðherra í nýrri þjóð-
stjórn og — fullur af heilind-
um?
ÞORMÓÐUR OG JAKOB.
Árni frá Múla er mjög
hneykslaður yfir því, að Þor-
móður Eyjólfsson skuli taka
sæti í bæjarstjórn Siglufjarðar
vegna þess að hann var færður
niður á nokkrum atkvæðaseðl-
um. í bæjarstjórnarkosningun-
um 1934 var Jakoð Möller færð-
ur niður á fjórum sinnum fleiri
seðlum en Þormóður nú og tók
hann þó sæti í bæjarstjórninni.
SAMVINNA VIÐ SJÁLF-
STÆÐISFLOKKINN.
Alþýðubl. er mjög hneykslað
út af því, að Framsóknarmenn
skuli heldur vinna með Sjálf-
stæðismönnum en kommúnist-
um á Siglufirði. Hingað til hef-
ir Alþbl. þó látið þannig, að
skárra væri að vinna með I-
haldinu en kommúnistum og
flokkur þess líka sýnt það í
verki. Og á tveimur stöðum úti
(Framh. á 4. siðu).