Tíminn - 14.03.1942, Blaðsíða 3

17. blað
TÍMIM, laugardaginn 14. marz 1943
63
Verðbólgan og stjórnmálin
(Framh. af 2. siðu)
aff skipta str'íðsgTóðanitm, að
auka verðbólguna með því að
hækka kaupgjaldið í landinu.
Hins vegar hefir reynslan ver-
ið sú, að alltaf þegar átt hefir
að gera eitthvað til þess að
hindra verðbó,lguna, þá hefir
Alþýðuflokkurinn skorist úr
leik — og á því er einföld og
eðlileg skýring, sem ég kem að
síðar.
Þegar lagt hefir verið til að
hafa opinbert eftirlit með verð-
lagi á landbúnaðarafurðum og
kaupgjaldi, þá hefir flokkurinn
verið fús til þess að lögbinda
verðlag á landbúnaðarvörum og
beinllnis krafist þess að það
yrði lögbundið, en ekki viljað
fallast á eftirlit með kaupgjaldi.
Ef kaupgjald á að ákveða með
löggjöf, þá er það kúgun og ó-
frelsi og lögin um það þrælalög,
og það engu að síður þótt Al-
þýðufiokkurinn hafi sjálfur
oftar en einu sinni tekið þátt
í slíkri lagasetningu. — En
verðlag á landbúnaðarafurðum,
sem vitanlega er ekkert annað
en kaupgjald bændanna, — þaff
má lögfesta. Þaff er ekki kúgun.
Þaff er ekki ófrelsi. Það má lög-
gjafarvaldið fara með eins og
það vill. Þannig er samræmið í
kenningum flokksins, og menn
geta ímyndað sér, hvernig það
muni vera, að starfa að lausn
vandasamra mála með mönnum,
á meðan þeir eru í slíkum ham.
Þessi fáránlega afstaða
flokksins í mállnu er svo rök-
studd með því, að kaupgjald í
landinu hafi lítil eða engin á-
hrif á verðlagið, en hins vegar
ráði verðlag landbúnaðarafurða
mestu um dýrtíðina. Ætti það
þó að vera augljóst hverjum
manni, sem eitthvað hefir reynt
að gera sér grein fyrir almenn-
um málum, að enginn einn
þáttur hefir meiri áhrif á verð-
lag í landinu en einmitt kaup-
gjaldið og enginn einn þáttur
hefir eins mikil og gagnger á-
hrif á verðlag landbúnaðaraf-
urðanna og einmitt kaupgjald-
ið.
Nú er stríðið búið að standa
á þriðja ár. Árin 1940 og 1941
eru liðin. Á þessum árum hefir
verið mikill gróði hjá atvinnu-
rekendum, ekki sizt þeim, sem
hafa getað selt afla beint á er-
lendan markað. Fram að árs-
lokum 1941 hefir það verið
stefna verkalýðssamtakanna og
forkólfa Alþýðuflokksins, að
verkamönnum bæri að fará
mjög gætilega í því að krefjast
grunnkaupshækkana. Að vísu
áttu sér stað nokkrar grunn-
kaupshækkanir í ársbyrjun
1941, en það var aðallega til
samræmis við það, sem áður
tíðkaðist á öðrum stöðum á
landinu.
Það hefir yfirleitt verið við-
urkennt, að grunnkaup var hér
hátt fyrir stríð og miðað við að
menn yrðu að ganga atvinnu-
lausir hluta ársins.
Forkólfar verkaýðsfélaganna
hafa yfirleitt ekki farið neitt
dult með þessa skoðun sína um
grunnkaupið. En nú allt í einu
haustið 1941, þegar stríðið hef-
ir staðið í 2 ár og allar horfur
eru á því, að hið mesta gróða-
tímabil sé liðið hjá, og jafnvel
fullkomin óvissa um það, hvort
atvinnuvegirnir muni bera sig
á næstunni, þá rjúka pólitískir
spákaupmenn, sem vilja kalla
sig foringja verkalýðsins, upp
til handa og fóta, og krefjast
grunnkaupshækkana fyrir
verkamenn og launamenn til
þess aff ná þeim til handa hluta
af stríðsgróðanum! Ef nokkurt
vit væri í þessari stefnu. að
krefjast grunnkaupshækkana,
til þess að draga gróðann úr
höndum atvinnurekendanna
yfir til almenings, hvað má þá
segja um trúmennsku þessara
svokölluðu alþýðuleiðtoga und-
anfarin tvö ár við verkalýðinn,
aff hafa ekki fyrr tekið upp bar-
áttuna fyrir því að þeir fengju
hluta af stríðsgróffanum?
Hvemig hafa þeir fariff meff um-
boff kjósenda sinna þessi tvö ár,
fyrst þeir hafa ekki minnst á
þaff, sem þeir nú telja aðal-
hagsmunamál verkalýðsins?
Hvernig ætla þeir að gera
grein fyrir þessum svikum sin-
um við máSstaff verkalýðsins,
þeg?r þeir menn, sem nú kunna
aff trúa kenningum þeirra um
grunnkaupshækkanir og striffs-
gróða, krefja þá reiknlngsskap-
ar um þetta mál.
Það skyldi þó aldrei vera eitt-
hvað bogið viff þetta allt saman.
Það skyldi þó aldrei vera, aff
kenningin um „skiptingu stríðs-
gróðans" rejmdist falskenning
þegar til alvörunnar kemur?
Það mættu þá einnig vera
meiri svikin af hálfu allra verk-
lýðsleifftíoga !í cðrujm löndum,
allsstaðar þar sem viff þekkjum
til, að hafa ekki krafist þess að
farin yrði kauphækkunarleiðin,
ef hún er raunverulega hin
rétta aðferð til þess að deila
stríðsgróðanum meðal lands-
manna og launastéttanna sér-
staklega!
Hvarvetna í öðrum löndum
beita verkamannaleiðtogar sér
fyrir því, að grunnkaup raskist
sem allra minnst, og auðvitað
með það fyrir augum að vinna
að hagsbótum launastéttanna
engu síður en annarra.
Það þarf heldur ekki að fara
langt aftur í tímann til þess
að sýna, hvernig þeir menn eru
settir, sem nú, til pólitísks á-
vinnings ætla sér að halda því
fram, að hækkun grunnkaups
sé réttmætt úrræffi til þess aff
skipta stríðsgróðanum! Þegar
rætt var um frv. mitt á haust-
þinginu, voru allir, sem um það
ræddu, sammála um, að hvað
sem Siði lögbindingu; afurffa-
verðs og kaupgjalds, þá væri
það þó víst, að öllum væri fyrir
beztu, að grunnkaupshækkanir
ættu sér ekki stað. Og ekki nóg
meff þaff. Þegar verið var að at-
huga þetta mál innan rikis-
stjórnarinnar sérstaklega og
menn tóku sér hlé til þess að
rannsaka hvort hin svonefnda
„frjálsa leið“ væri fær, þá fór
fyrverandi hæstv. ráffherra,
Stefán Jóh. Stefánsson, á fund
Alþýðusambandsstj órnarinnar
og spurðist fyrir um það, hvort
hún byggist við glrunnkaups-
hækkunum, og hvort hún vildi
stuðla að því, að grunnkaup-
gjaldið héldist óbreytt, ef það
vrði ekki lögbundið. — Þegar
Stefán Jóh. Stefánsson kom
aftur á fund ríkisstjórnarinnar,
lýsti hann yfir því, að hann
byggist við, að verkalýðsfélögin
myndu ekki beita sér fyrir nein-
um teljandi grunnkaupshækk-
unum, og enginn gat skilið um-
mæli hans öðruvísi en svo, að
stjórn Alþýðusambandsins vildi
vinna að því, að grunnkaupið
héldist yfirleitt óbreytt, ef það
gæti orðið til þess að kaupið
vrði ekki lögbundið. — Var þá
ekki jafnmikil nauðsyn og nú
að tryggja launastéttunum hlut
af striðsgróðanum? — Ef það
°r árás á verkalýðinn, kúgun
og ég veit ekki hvað fleira, að
gera ráðstafanir til að grunn-
kaup breytist sem minnst, hvað
má þá segja um þessa afstöðu
verkalýðsforkólfanna í haust og
allan tímann síðan vart fór að
verða við stríðsgróðann.
Stefán Jóhairn sér
hættuna.
Þegar verið var að ræffa þessi
mál í haust, þá var í mesta lagi
talað um smáleiðréttingar á
grunnkaupi hinna lægstlaunuðu
stétta, eins og ég hefi þegar
sýnt fram á. Ég get ekki stillt
mig um að taka hér upp um-
mæli úr ræðu St. Jóh. Stefáns-
sonar ráðherra , er hann hélt á
Alþingi 24. okt. s.l., og sem sýn-
ir mjög vel hvernig þá var lit-
iff á grunnkaupshækkanir. Hann
kemst þannig að orði:
„Og ég held, að launastétt-
irnar í landinu hafi yfirleitt
enga löngun til þess að láta
dýrtíðina vaxa og að þegar at-
vinna í landinu er góð og mik-
il og þær fá uppborna I hækk-
uðu kaupi, vaxandi dýrtíff, þá sé
ekki. mikil tilhneiging hjá
launastéttunum til þess að
hækka grunnkaupið, reynslan
hefir sýnt þetta.“
Hann sagffi ennfremur:
„Og mér er kunnugt um þaff,
að það er engin sérstök hreyf-
ing í þá átt að segja upp kaup-
samningum með þaff fyrir aug-
um aff hækka grunnkaupið."
Hann orðaði það einnig svo, —
„að engin yfirvofandi hætta
sýnist á þvi, að slikt skelli á.“
Félagsmálaráðherrann sagði 1
þessari ræffu sinni, aff það væri
„óeðlilegt og ranglátt, nema í
lífsnauðsyn þjóðarinnar, aff
kaupsamningar séu ekki frjáls-
ir rnilli verkamanna og at-
vinnurekenda." En svo bætti
hann við þessum orðum:
„Engri slíkri nauðsyn er til
að dreifa að mínu áliti, þeg^r
launastéttirnar hafa ekki sýnt
það í verki, að þær hugsi sér að
auka dýrtíðina, meff því að gera
ákveðnar og almennar kröfur
um hækkun grunnkaups."
Hér er ekki verið aff skafa
utan af því. Hér er það sagt
eins greinilega og hægt er, að
engin sérstök hreyfing sé í þá
átt að segja upp kaupsamning-
um til að fá hækkað grunn-
kaup, og ennfremur að engin
„yfirvofandi hætta“ sé á slíkum
hækkunum. OTðið hætta er
béinlínis notað i þessu sam-
bandi, og auðvitað myndi eng-
inn tala þannig, sem teldi
grunnkaupshækkanir eðlilegar.
Ég held, að engum geti bland-
ast hugur um, að sá, sem held-
ur þessa ræðu, er sjálfur þeirr-
ar skoðunar, að grunnkaup eigi
ekki að hækka, og að slíkar
hækkanir væru meira en litið
vafasamur hagnaður fyrir
verkalýðinn sjálfan. Það er
megináherzla á það lögð, að þess
sé engin þröf að lögbinda kaup-
ið vegna þess, að grunnkaups-
hækkanir séu ekki í vændum.
Hver myndi halda slíka ræðu,
ef hann væri sannfræður um,
að grunnkaupshækkanir væru
sjálfscgð réttlætiskrafa verka-
lýðsins til þess aff tryggja sér
stríðsgróðann. Er það ekki bros-
legt, að við skulum vera kall-
aðir verkalýðsböðlar og öllum
illum nöfnum, fyrir að vera
sömu skoffunar og Alþýffuflokks-
menn voru í haust, og eru sjálf-
sagt enn.
Alþýðublaðið er ekki
myrkt í máli.
Alþýðublaffiff er þó jafnvel
enn berorðara. í blaðinu 1. nóv.
í haust segir:
„Er þvi algerlega óþarft að
lögbinda það (þ. e. kaupgjald-
ið) til þess að halda dýrtiðinni
í skefjum, nema því aðeins, að
reynt yrði að knýja fram
grunnkaupshækkun. En ekkert
bendir til þess, að það sé fyrir-
hugað, að minnsta kosti við í
hönd farandi áramót.“
Með þessum orðum segir Al,-
þýðublaðið, að lögbindingin sé
óþörf, nema því affeins, að
reynt yrði að knýja fram
grunnkaupshækkanir. Þetta er
ekki hægt að skilja nema á
einn veg. Ef knýja ætti fram
grunnkaupshækkun, þá væri
blaðið meðmælt kaupbindingu,
— en þörfin er bara ekki fyrir
hendi, af því að engin hreyfing
er í þá átt að hækka kaupið!
Hvað segja menn nú um þetta
annars vegar, og hitt, sem við
megum nú daglega sjá og
heyra, hins vegar!
Hlutskipti Alþýðu-
flokksins.
Þegar afstaðá Alþýðuflokksins
frá upphafi stríðsins og það,
sem kom fram í haust, er at-
hugað og borið saman við það,
sem nú er haldið fram í sam-
bandi við gerðardómslögin, þá
munu vart margir telja Alþýðu-
flokkinn öfundsverðan af hlut-
skipti hans. En hver er þá skýr-
ingin á þessum ósköpum? Hún
getur ekki verið nema ein, og er
ákaflega einföld. Flokkurinn
hefir frá upphafi verið ráðinn
i því, að eiga engan þátt í lausn
dýrtíðarmálanna. Hann hefir
frá öndverffu verið ráffinn I því,
að komast i stjórnarandstöðu á
þessum málum, til þess að vinna
sig upp. Affeins út frá þessu
sjónarmiffi er afstaffa flokksins
skýranleg. Það er ekki skiljan-
legt frá öðru sjónarmiði, að
flokkurinn skuli flytja tillögur
um að lögfesta afurðaverð
bændanna, sem vitanlega er
ekkert annað en þeirra kaup-
gjald, en láta allt annað kaup-
gjald í.landinu vera óbundiff, og
bíta svo höfuðið af skömminni
með því, aff þykjast meff þessu
móti vilja gera réttlátar ráð-
stafanir gegn dýrtíðinni.
Ekki verður heldur skýrt meff
öðru það undarlega fyrirbrigði,
að frá stríffsbyrjun og fram
undir síðustu áramót telur
flokkurinn eðlilegt, að grunn-
kaup standi yfirleitt óbreytt, en
um áramótin, þegar svo er
komið, að ekki var fyrir hendi
annaff úrræði, til þess að slter-
ast úr leik og komast í stjóm-
arandstöðu, en að snúa alger-
lega við blaðinu og telja það
eina sáluhjálplega fyrir verka-
lýðinn að hækka grunnkaupið,
þá var það gert.
Hitt er annað mál, al þessu
fylgja meira en lítil óþægindi,
vegna þess sem á undan er
gengið. En einmitt það, að Al-
þýðuflokkurinn skuli ekkl hika
við að taka á sig þessi óþæg-
indi, sýnir, að óttinn við sam-
keppni kommúnista og van-
traustið á skilningi launastétt-
anna hefir altekið Alþýðuflokk-
inn, og að hann hefir verið al-
veg ráðinn í því frá byrjun að
eiga engan þátt I lausn dýr-
tíðarmálanna.
Fátt sýnir betur þá ófæru,
sem vinnubrögð Alþýðuflokks-
ins hafa hrundið honum út í,
en viðaukatillögur þær í dýr-
tíðarmálunum, sem hann hefir
nú lagt fram, frumvarplff um
gengishækkun.
Ég segi viðauka-tillögur
vegna þess, að þrátt fyrir geng-
isfrumvarp sitt, endurflytja
Alþýðuflokksmenn dýrtíðar-
frumvarp sitt frá því í haust,
sem er ekkert annað en upp-
suða úr tillögum mínum um
dýrtíðarmálin, þó meff þeirri
veigamiklu breytingu, að allt á
að binda nema kaupgjaldið.
Gengishækkunin er
kosningabeita.
Nú þyrfti það út aí fyrlr sig
ekki að bera neinn sérstakan
vott um úrræðaleysi, að gera
tillögu on gengishækkun, þó
óneitanlega séu margir erfiff-
leikar á því, að nota það úrræði
eins og nú er komið málum.
Það er annað, sem sérstaka eft-
irtekt hlýtur að vekja í þessu
frumvarpi. Samkvæmt því á að
bæta útflytjendum þann halla,
sem þeir verða fyrir af gengis-
hækkuninni, þ. e. a. s. þeim,
sem selja vörur upp í brezka
samninginn. Og bankarnir eiga
að fá bættan gengismun á inn-
stæðum sínum, milli 20 og 30
miljónir króna.
Ég hefi aldrei séð jafn „ó-
sminkað" kosningafrumvarp á
Alþingi og þetta plagg. Það á
að hækka krónuna, og margir
eiga að græða á því. Þeir, sem
flytja út vörur upp i brezka
samninginn eiga að fá fullar
bætur. En hvaðan eiga þær
bætur að koma? Jú, það er
talað um skatt á eignaaukningu
í striðinu, og það er vit í því út
af fyrir sig, til þess að jafna
gengismun á innstæffum er-
lendis, ef til gengishækkunar
verffur gripið. En dettur nokkr-
um manni þaff í hug, að sú
gengishækkun, sem yrði til
þess að borga þyrfti aðalat-
vinnuvegi landsmanna útflutn-
ingsstyrk, geti staðizt stund-
inni lengur. Hvar á .aff taka
peninga til slíkra styrkja þegar
til lengdar lætur — þeir verða
ekki til frambúðar teknir af
eignaaukningu manna vegna
stríðsins, og allra sízt ef stríðs-
gróðinn er hæfilega skattlagð-
(Fravih. á 4. siðu)
Samband ísl. satnvinnufélaati.
Fjölyrkjar, fyrir handafl og raðhreinsarar fyrir
hestafl spara vinnu við garðræktina og létta
störfin.
Auglýsing um hámarksverð
Gerðardómur í kaupgjalds- og verðlagsmálum hefir sett há-
marksverð á kaffibæti svo sem hér segir:
í heildsölu ......... kr. 4.10 pr. kg.
í smásölu ........... — 4.80 pr. kg.
Þetta birtist hér með öllum þeim er hlut eiga að máli.
Viðskiptamálaráðuneytið, 13. marz 1942.
§I«UN«AR
milli Bretlands og íslands halda áfram,
eins og að undanförnu. Höfum 3—4
skip í förum. Tilkynningar um vöru-
sendingar sendist
Culliford & Clark Ltd.
BRADLEYS CHAMBERS,
LONDON STREET, FLEETWOOD.
! «&
Haogfikjöt
Verzlanir, sem vilja tryggja sér ár-
vals hangikjöt til páskanna, ættu að
senda pantanir sem fyrst.
1080
Símar: 2678
4241
SAMBANUI ÍSL. SAMVEVIVUFÉLAGA.
Sími 1080.
Framsóknarmenn!
Þið, sem eigiff kosningarétt í
Reykjavík, en búist við að verða
ekki í bænum 15. marz, muniff
að kjósa áður en þið farið í
burtu effa að senda atkvæffið
til Reykjavíkur fyrir kjördag.
Stuðningsmenn
B-lístans
Komið sem flestlr í skrif-
stofu Framsóknarflokksins. Hún
er i Edduhúsinu við Lindargötu
og hefir sima 2323 og 4373.
384
Victqr Hugo:
Esmeralda
381
dirfðist ekki að snerta hana, ekki einu
sinni með anda sínum. En þess í mill-
um þrýsti hann henni ákaft með örm-
um sínum að vansköpuðu brjósti sínu
eins og hún yæri dýrmætur fjársjóður
— ákaft eins og móðir barni sinu.
Augnaráð hans, er hvíldi á henni, ljóm-
aði af viðkvæmni, hryggð og meffaumk-
un. Þegar hann leit upp var sem eldur
brynní í augum hans.
Konurnar gerðu að hlægja og gráta
í senn. Mannfjöldinn rak upp fagnaffar-
óp, því að á þessari stundu var Kvasi-
modo raunverulega fagur ásýndum.
Hann var fagur, hann, munaðarleysing-
inn, óskilabarnið, úrþvættið. Hann fann
aff hann var voldugur og sterkur! Hann
sá fyrir sjónum sér mennina, sem höfffu
útskúfað honum. Hann hafði hrifið
bráðina úr klóm þessara tígrisdýra, úr
greipum dómaranna, böðlanna, allra
herskara konungsins. Vald þeirra hafði
hann, hiff útskúfaffa afstyrmi, boriff
ofurliði með guffs hjálp.
Auk þess var það næsta áhrifarík
sjón, að sjá þessa vansköpuðu verfci
veita hinni ógæfusömu Esmeröldu
vernd sina — sjá Kvasimodo frelsa
hina dauffadæmdu Tatarastúlku. Hinn
ógæfusami kom hinni ógæfusömu til
hjálpar.
Eftir aff hafa notið sigursins skamma
Hún sá liffsforingjann hrukka enniff.
Ung og fögur stúlka studdist við arm
hans. — Hún virti hann fyrir sér með
háðsku glotti og beiskjuþrungnu augna-
ráði. — Föbus mælti nokkur orð, sem
Esmeröldu var ekki unnt að greina. Síff-
an hurfu þau bæffi inn um svaladyrnar,
er luktust að baki þeim.
— Föbus! hrópaði hún i örvæntingu.
— Trúir þú því!
Hræffileg hugsun vitjaffi huga hennar.
Hún minntist þess, aff hún var ákærð
fyrir að hafa myrt Föbus de Chateaup-
ers.
Þetta áfall var henni ofviða að þola.
Hún hné meffvitundarlaus niður á stein-
brúna.
— Af stað! hrópaði Charmolue. —
Beriff hana aff kerrunni. Þaff er bezt aff
binda endi á þetta.
VII. KAFLI
Björgun.
Allt til þessa hafffi enginn veitt því
athygli, aff á þaksvölunum, þar sem
brjóstlíkönum konunganna var fyrlr
komiff uppi yfir hvelfingu aðalhliffsins,
sat næsta undraverffur áhorfandi.
Hann hafði virt fyrir sér það, er íram
fór, eins og honum væri það óviðkom-