Tíminn - 04.06.1942, Blaðsíða 3

57. blað
TÍMIM, fimmtudagiim 4, júní 1943
223
Athugasemd írá
Menntamálaráðí
f Morgunblaðinu 28. f.m. seg-
ir prófessor Sigurður Nordal, að
Menntamálaráð hafi samhljóða
gefið út rangt vottorð. Eru ó-
breytt orð hans þannig: „—Þeg-
ar hann lætur Menntamálaráð
samhljóða gefa út rangt vott-
orð.“
Þessi alvarlega ákæra um
rangt vottorð hefir við engin
rök að styðjast. Hún er ber-
sýnilega miðuð við niðurlags-
greinina í yfirlýsingu Mennta-
málaráðs 7. maí 1942. Yfirlýs-
ingin var gefin til þess að
hnekkja dylgjum og sakargift-
um, sem beint hafði verið að
Menntamálaráði um meðferð
Menningarsjóðs, svo sem að
reikningar hans hefðu aldrei
síðan 1936 verið sendir til venju-
legrar endurskoðunar í fjár-
málaráðuneytinu. En niðurlags-
grein yfirlýsingarinnar var
svona:
„Þess skal ennfremur getið,
að samkvæmt skjölum Mennta-
málaráðs voru reikningar þess
alls ekki sendir til endurskoð-
unar fyrstu þrjú árin. Var það
fyrst gert 1931, eftir að Barði
Guðmundsson varð formaður
Menntamálaráðs.“
Það ætti ekki að þurfa að
taka það fram, að hér er auð-
vitað átt við þá endurskoðun,
sem fyrirskipuð er í 7. gr. laga
um Menntamálaráð frá 7. maí
1928, en þá grein tókum vér upp
í sjálfa yfirlýsinguna.
Lítum nú á þau skjöl Mennta-
málaráðs, sem vitnað er til í
niðurlagsgreininni.
Samkv. fundargerð Mennta-
málaráðs frá 22. sept. 1931
„samþykkti ráðið að gera þá
kröfu til ríkisstjórnarinnar, að
allir reikningar Menningarsjóðs
og listakaupasjóðs, þeir er nú
liggja fyrir frá fyrrverandi for-
manni, verði endurskoðaðir af
endurskoðunarmönnum lands-
reikninganna eftir ákvæðum
laga um menningarsjóð.“
Daginn eftir skrifaði hinn
nýi formaður Menntamálaráðs,
Barði Guðmundsson, svohljóð-
andi bréf fjármálaráðuneyt-
isins:
„Reykjavík, 23 sept. 1931.
Með því að svo virðist, að
reikningar Menningarsjóðs fyr-
ir árin 1928—1929, 1929—1930
og 1930—1931, ásamt reikning-
um listadeildar Menningarsjóðs
fyrir sömu ár, hafi ekki verið
endurskoðaðir, þá leyfir Mennta
málaráð sér hér með að senda
hinu háa fjármálaráðuneyti
þessa reikninga, ásamt öllum
fylgiskjölum, og æskja þess,
með tilvísun til 7. gr. laga nr.
(Framh. ú 4. alBu)
þess kost, að helga sig starfinu
við Dvöl á sama hátt og fyrir-
rennari hans. En það munu
margir harma, ef hann léti rit-
störf síður til sín taka hér eft-
ir en hingað til hefir verið.
Hæfileikar hans og menntun
gefa fyllsta tilefni til að hann
fengist mun meira við ritstörf
en verið hefir.
Það mun óvenjulegt, að sam-
bönd stjórnmálafélaga gefi út
tímarit um bókmenntir og list-
ir. Þegar Samband ungra Fram-
sóknarmanna festi kaup á Dvöl
í því skyni að halda áfram út-
gáfu hennar með sama hætti og
fyrr, gerðust ýmsir vantrúaðir
á það, að slíkt myndi takast.
Óttuðust sumir, að áhrifa
stjórnmálaflokks þess, er að
henni stóð, myndi hér eftir
gæta að einhverju í dálkum
hennar. Þessi ótti reyndist þó
ástæðulaus. Ritið hefir að engu
leyti skipt um svip. — Það er
málþing manna með hinar
skiptustu skoðanir og hin ólík-
ustu viðhorf enn sem fyrrum.
Eiga ungir Framsóknarmenn
þakkir skyldar fyrir framtaks-
semi sína við útgáfu Dvalar og
hið pólitíska hlutleysi, er ríkt
hefir í Dvöl.
III.
Um síðustu áramót varð sú
breyting á högum Dvalar, að
Þórir Baldvinsson lét af starfi
sem ritstjóri hennar en við tók
Jón Helgason blaðamaður.
Fyrsta hefti tíunda árgangs er
komið út fyrir nokkru. Er það
fyrsta heftið undir stjórn hins
nýja ritstjóra.
Tilkynning til skípaeigenda
óg útgerðarmanna
Þelr útgerðarmeim, sem hafa í hyggju að gera út skip á síldveið-
ar til söltuuar í sumar, eru beðnir að tilkynna Síldarútvegsnefnd
tölu skipanna, tilgreina nöfn þeirra, einkennistölu og stærð og gefa
upplýsingar um hvcrs konar veiðarfæri (reknet, herpinót) eigi að
notast til veiðanna. Ef fleiri en eitt skip ætla að vera sainan um eina
herpinót, óskast það tekið fram sérstaklega.
Tilkynning þessi sendist Síldarútvegsnefnd Siglufirði fyrir 20.
júní 1942.
Það athugist, að skip, sem ekki sækja um veiðileyfi fyrir þann
tíma, sem að ofan er tiltekinn (20. júni 1942) eða ekki fullnægja
þeim reglum, sem settar kunna að verða um meðferð síldar um borð
í skipi, mega búast við að þeim verði ekki veitt leyfi til söltunar.
Samband ísl. samvinnufélaga.
Siglufirði 23. maí 1942.
Níldarútve&rsnefnd.
Stórkostlegf nýbreytní
í skipasmíði
Notkun rafsuðu við skipa-
byggingar hefir á síðustu árum
og þó aðallega siðan stríðið
hófst, fleygt svo áfram, að t. d.
í mesta skipabyggingalandi
heims, Bandaríkjum Norður-
Ameríku, er nú rafsuðan notuð
nær einvörðungu í stað hnoð-
nagla, til þess að binda saman
hin einstöku stykki í skips-
skrokksins.
Allar skipasmíðastöðvar í
Bandaríkj unum byggja nú raf-
soðia skip á þennan hátt, og er
frá því skýrt, að af 1000 skip-
um (yfir 2000 smál.), sem þar
séu í smíðum, séu 504 skip ein-
göngu tengd saman með raf-
suðu í stað hnoðnagla, en hin
skipin séu að 70—90 hundruð-
ustu hlutum rafsoðin saman.
Er álitið, að varla 1 skip af 1000
sé nú, að því er framangreint
snertir, byggt með sama fyrir-
komulagi og tíðkazt hefir fram
til þessa.
Ókunnugir kunna að ætla, að
hér sé um einhverja sérstaka
stríðsráðstöfun að ræða, til þess
að hraða skipsmíðinu, spara
efni eða því um líkt, en að skip
af þessu tagi séu verri og ekki
ætluð til frambúðar. En því fer
fjarri að þetta sé rétt. Þvert á
móti eru rafsoðin skip álitin
betri og sterkari en skip með
hnoðnöglum, samfara því, sem
í þau fer um 15% minna efni.
(járni eða stáli), og vinnukostn-
aður við byggingu þeirra er tal-
inn 20% minni.
Bandaríkin eiga nú í smíð-
um mjög mörg skip af svo-
nefndri Liberty-gerð, 10,500
smálestir hvert, og eru þau öll
rafsoðin. Er talið, að efnissparn-
aðurinn af nefndum ástæðum,
á fyrstu 705 skipunum í þessum
flokki, muni nema ^milj. smá-
lesta af járni, en skipin sjálf
hafa svo þessum mun meira
burðarmagn í notkun.
Þá er talið, að þessi skip séu
hraðskreiðari en önnur vegna
þess, að hinn slétti skrokkur
þeirra veiti minni mótstöðu gegn
vatninu.
í maí-hefti enska mánaðar-
ritsins „The Motor Ship“ segir
svo, í íslenzkri þýðingu, um
rafsoðin skip:
j „Reynslan af notkun rafsoð-
1 inna skipa hefir þegar sýnt, að
j fleira er gott við þau en það,
að stálið sparist og fljótlegra
j sé að byggja þau. Þessir auka-
Hefti þetta er hið vandaðasta
og gefur hinar beztu vonir um
framtíð ritsins. Helzta efni þess
eru þýddar sögur eins og að
vanda lætur. Hinn nýi ritstjóri
þýðir söguna: Eftir orrustuna,
eftir spanska rithöfundinn Jac-
into Octavio Picón. Er saga sú
mjög smekklega valin, og þýð-
ingin hið bezta af hendi leyst,
sem vænta mátti. Sagan Snæ-
kollur, eftir skozka rithöfund-
inn R. B. Cunninghame Gra-
ham í þýðingu Egils Bjarnason-
ar, er hin athyglisverðasta. Ger
ist hún á íslandi, og mun því
mörgum forvitni á að lesa hana.
Raunar skýtur skökku við um
staðhætti víða í sögunni og til-
vitnanir í heimildir, en eigi að
síður ge'tur hún talizt með á-
gætum frá skáldskaparlegu
sjónarmiði.,— R. B. C. G. mun
hafa gist ísland skömmu fyrir
síðustu aldamót, og á sagan að
gerast seint á 19. öld. Leifur
Haraldsson þýðir sögu eftir
finnska rithöfundinn Unto
Seppánen, er nefnist Vegurinn
til hjartans. Þýðingin hæfir
mjög sögunni. Gunnlaugur Pét-
ursson þýðir smásögu Vestur-
íslendingsins Boga Bjarnason-
ar, Draum prestsins. — Bogi er
ritstjóri í Treherne í Manitoba-
fylki. Hann skrifar jafnan á
ensku og er prýðilega ritfær.
Mun han nfæddur vestan hafs,
en er ættaður úr Norður-
Þingeyjarsýslu. Helgi Sæ-
mundsson þýðir söguna Bróður-
leit, eftir sænska rithöfundinn
Par Lagerkvist, sem er í hópi
öndvegishöfunda Norðurlanda.
Tvær frumsamdar smásögur
kostir felast meðal annars i eft-
irfarandi:
1. Aukið burðarmagn.
2. Sparnaður á tíma og kostn-
aði við viðhald, þar sem ekki
þarf eins og annars gerist, að
ditta að nöglum, sem lekur með.
3. Rafsoðin skip eru traust-
byggðari.
Gæði rafsuðunnar í reynd
koma meðal annars áberandi
fram á tundurspilli, sem varð
fyrir tundurskeyti á námunda
við ísland. Hin rafsoðnu skil-
rúm héldu skipinu á floti, en á-
litið er, að ef hnoðnaglar hefðu
verið notaðir í skipinu, þá hefði
ekki tekizt að bjarga því.
Áætlað er, að efnissparnaður
við rafsoðin skip, umfram þau,
sem byggð eru með gamla lag-
inu, nemi 15—20%, og sami
sparnaður er áætlaður á vinnu
við bygginguna. En þess ber að
gæta, að vér stöndum á tíma-
mótum í þessu efni, og þess má
vænta, að þegar menn hafa
notfært sér að fullu þessa ný-
breytni, þá náist muni meiri
sparnaður á efni og vinnu en að
framan greinir.
G. F. T.
Framsóknarmenn
um land allt!
Gætið þess nú þegar hvort
þér eruð á kjörskrá. Kærufrest-
ur er til 13. júní.
eru í hefti þessu, önnur eftir
Friðrik Ásmundsson Brekkan
og nefnist Líf, hin eftir Jón
Óskar og ber heitið Skip leggur
að og frá. — Saga Brekkans er
samin eftir heiðinni helgisögu.
Stíll hennar er látlaus og við-
felldinn og efni hennar sér-
stætt og mjög íhugunarvert.
Saga Jóns Óskars er örstutt en
prýðilega samin. Má efalaust
gera sér góðar vonir um þenn-
an unga og efnilega höfund.
Guðmundur Ingi á í hefti
þessu kvæði, er heitir Ilmur
lífsins. Jón Magnússon yrkir
þróttugt og snjallt ljóð um
hólmann, sem stendur af sér
strauminn, storm og hrlð, og
Jónas Tryggvason, húnvetnsk-
ur bóndason, kveður um fjall-
göngumanninn, er nær hæsta
tindi. Öll mega kvæðin teljast
góð, þótt ljóð Jóns Magnússon-
ar beri raunar að mínum dómi
mjög af.
Þorsteinn Jósepsson ritar
þátt frá Sviss, er nefnist Vatns-
bakkinn, sem sprakk. Þorsteinn
skrifar blæfagran stíl og segir
skemmtilega frá, enda hefir
hann getið sér orðstír fyrir
ferðaþætti sína frá Sviss og
Þýzkalandi og víðar. Grein hans
er prýdd ágætum myndum.
Stefán Jónsson, skólastjóri,
skrifar eftirtektarverða grein
um sorg og gleði. Er þar margt
viturlega sagt og holl ráð ráðin,
en þó er greinin með öllu laus
við þreytandi predikunartón.
Einnig eru í hefti þessu tvær
greinar, er munu vera eftir rit-
stjórann, önnur um Djengis
(Jf'ramh. d 4. siBu)
Þúsnndir vita
að gæfan íylgir trúlofunar-
hringunum frá SIGURÞÓR.
Sent gegn póstkröfu.
Sendiff nákvæmt mál.
! ■■ .............
Samvinnumenn: Markmiff samvinnufélaga er aff
sporna viff skuldaverzlun og óreiffu í viðskiptum.

HIGLIXGAR
milli Bretlands og Islands halda áfram,
eins og að undanfömu. Höfum 3—4
skip í förum. Tilkynningar um vöru-
sendingar sendist
Culliford & Clark Ltd.
BRADLEYS CHAMBERS,
LONDON STREET, FLEETWOOD.
S A V O N
de
P A R I S
varðveita hörund yðar
— gera það mjúkt og
heilbrigt og verja það
öllum kvillum. SAVON de PARIS
er mjúk sem rjómi og hefir
yndislegan hressandi rósailm. —
IVotið beztu og vönduSustu sápuna!
- Notið SAVON de PARIS -
536
Victor Hugo:
Esmeralda
633
— Hljóð! Mér hefir láðst að geta
þess, að ég hefi skipað yður sendiherra
í Gent. Herrar mínir, bætti hann við og
sneri sér að flæmska sendimönnunum.
— Hann hefir einnig verið erindreki
konungs.
— Jæja, sonur! hélt hann enn áfram
og vatt sér að meistara Olivier. Við
skulum ekki deila né vera sundur-
þykkir, tveir gamlir vinir. En nú er dag-
ur liðinn. Vér höfum lokið dagsverki
voru. Þér skuluð raka mig.
Kærir lesendur hafa sjálfsagt rennt
grun í, að meistari Olivier er enginn
annarr en Figaro, sem forsjóninni, hin-
um undursamlegasta höfundi mestu
harmleika, hafði þótt henta að veita
hlutverk í þeim langa og blóðuga leik,
sem tvinnaðist um Lúðvík XI. Hér er
ekki staður né stund til þess að lýsta
meir skapferli þessa merkilega manns.
Innan hirðarinnar var sú kurteisi við-
höfð, að nefna hann Olivier de Daim4
en alþýða manna nefndi hann Olivier
le Diable (það merkir djöullinn). Réttu
nafni hét hann Olivier le Mauvais.
Olivier le Mauvais stóð grafkyrr um
stund, þrár og þrjózkufullur, og glápti
á konunginn. Annað veifið skotraði
hann augum til læknisins.
— Já, já, læknirinn! þrumaði hann
illilega.
er mynd af Díönu, mjúklegri og yndis-
legri og hrokkinhærðri. Hörundið er
svo hvítt, að það er hrein freisting að
horfa á það.
— Böðull, drundi Lúðvík XII. Hvaða
kjaftæði er þetta?
— Ég verð að fá þak yfir þessi mál-
verk, herra, og þó það kosti ekki mik-
ið, þá hefi ég ekki ráð á því.
— Hve dýrt yrði þetta!
— Æ, nokkur þúsund dali í hæsta
lagi.
— Djöfull, hrópaði konungurinn. Þér
dragið ekki úr mér tönn svo að þér
heimtið ekki gull og græna skóga fyrir
vikið.
— Fæ ég húsið? spurði læknirinn.
— Já, og til helvítis með yður. En
læknið mig!
Jakob Coictier hneigði sig djúpt og
mælti:
— Herra! Eitt ráð er til að bjarða
lífi yðar, ágætt ráð. Ég læt stóran
plástur yfir herðarnar á yður. Þessi
plástur er búinn til úr vaxi, ameríkskum
þófaraleir, eggjahvítu, olíu og ediki. Þér
skuluð einnig drekka rigningarvatn. Þá
er hágöfugum konunginum borgið.
Flugur sækja jafnan að ljósi. Meist-
ari Olivier sá, að konungurinn var I
góðu skapi. Honum virtist tækifærið
hentugt og hóf því máls: