Tíminn - 04.06.1942, Blaðsíða 4

224
TÍMHVIV, iimmtndaglim 4. juni 1942
57. I»lað
Víðtal við hershölðíngja Bandam.hersins
(Framh. af 1. síðu)
heim. Maður þarf ekki annað
en að sjá höggmyndirnar í
Listasafninu í Reykjavík til
þess að komast að raun um hve
stórkostlega viðbót snilli íslands
nútímans hefir gefið menning-
arfjársjóðum þeim, sem geym-
ast í fornsögunum. Það er eft-
irtektarvert, að enskar þýðingar
af sögunum ykkar eru vinsælar
í Ameríku og að þær eru lesn-
ar í æðri skólum okkar og há-
skólum. í mannsaldra hefir fólk
af íslenzku bergi brotið unnið að
börnum annarra þjóða að því að
byggja upp land vort. Menn og
konur af yðar þjóð hafa ávallt
skarað fram úr, hvar sem þau
hafa sezt að, sökum dugnaðar
sins og búskaparframtaks. Við
höfum dáðst að þreki þeirra og
þoli og skoðað þá sem góða
borgara.
— Hvað teljið þér, að hafi
verið almennt álit á íslandi og
íslenzku þjóðinni meðal her-
manna yðar áður en þeir komu
hingað.
— Bandaríkjaþjóðinni hefir
ávallt verið kunnugt um hina
löngu og virðingarverðu sögu
íslands. Við höfum að sjálf-
sögðu dáðst að sögum ykkar.
Okkur hefir verið ljóst, að þús-
und ára þingræði ykkar hefir
verið til fyrirmyndar, bæði okk-
ur og öðrum þjóðum. Mann
fram af manni hefir okkur ver-
ið sagt frá frelsisást íslendinga
og einstaklingsfrelsi eins og það
birtist í lýðræðisskipulagi ykk-
ar. Þessar tilfinningar eru okk-
ur sameiginlegar. Hvað land-
inu sjálfu viðvíkur, þá vissum
við ekki mikið um það .Flestir
okkar létu blekkjast af nafninu
og bjuggumst við kaldari veðr-
áttu.
— Hvert er viðhorf hersins til
lands og þjóðar nú?
— Það eru þrír hlutir sem við
óskum eftir að gera:
Að kynnast íslendingum bet-
ur, svo að misskilnings og ó-
vildar gæti ekki á meðal okk-
ar.
Að vinna saman að sameigin-
legu málefni okkar.
Að verja þetta land, svo að
allir þeir„ sem búa hér, megi
njóta frelsis í framtlðinni.
Slíkt frelsi er ykkur í blóð
borið, það er arfur frá forfeðr-
um ykkar og það verður að hald-
ast.
— Hvað ráðleggið þér her-
mönnum yðar sérstaklega að
hafa hugfast í sambúðinni við
islenzku þjóðina?
— Það hefir ekkert verið lát-
ið ógert til þess að bæta sam-
búð okkar við íslendinga. Ég
hefi stofnað í aðalstöðvum mín-
um skrifstofudeild fyrir borg-
araleg málefni (Civil Affairs
Section). Aðal hlutverk þessar-
arar deildar er að vera tengi-
liður milli hersins og þjóðar-
innar. í gildi eru strangar fyr-
irskipanir varðandi réttindi ís-
lenzkra borgara, eignarréttindi,
veiðiréttindi o. s. frv. Laxveiðiár
ykkar hafa verið varðar fyrir
óheimilli ágengni hermanna. Ég
hefi tilkynnt öllu liði mínu, að
æðarver og varplönd megi ekki
verða fyrir röskun eða trufiun-
um. Kröfur út af umferðasiys-
um eða ágengni og skaða af
völdum hermanna eru rækilega
teknar til athugunar. íslenzkir
embættismenn eru meðlimir
amerísk-íslenzku nefndarinn-
ar (Joint Appeals Board). For-
ingjar mínir eru meðlimir í ís-
lenzk-amerísku mats-nefnd-
inni (Joint American-Icelandic
Valuation Committee), brott-
flutningsnefndar (Reykjavík
Evacuation Committee), loft-
varnarnefndar (Air Raid Pro-
tection Committee), „ástands“-
nefndinni (American-Icelandic
Morals Board), samvinnu-
nefndinni (Joint Labor % Com-
mittee), ásamt ýmsum öðrum
nefndum, sem miða að full-
komnari samvinnu milli okkar.
Liðsforingjar mínir hafa nána
samvinnu við ríkisstjórn ykkar
gegnum sendiherra vorn hér,
við lögreglustjóra ykkar, sýslu-
menn og aðra embættismenn.
Það hafa verið gefnar út allar
mögulegar skipanir og tilskip-
anir, varðandi sambúðina, með
það fyrir augum að halda uppi
vingjarnlegum skiptum milli
okkar, þannig, að hlutverk okk-
ar megi verða leyst af hendi
svo árekstralaust sem auðið er.
— Hvers þurfa íslendingar
sérstaklega að gæta í sambandi
við umgengnina við setulið
Bandaríkjanna?
— Það er lífsnauðsyn framar
öllu, að íslendingar hlýði skip-
unum og bendingum hermanna,
sem eru á verði. Það verður að
hlýða reglum og aðvörunum,
rituðum á ensku og íslenzku,
sem eru festar upp við inn-
ganginn að herbúðum eða öðr-
um stöðvum hersins með tak-
markaðri eða bannaðri umferð.
Borgararnir ættu að ganga með
vegabréf staðfest af ríkisstjórn-
inni, sem eru gefin út af sam-
vinnuskrifstofunni, (Joint La-
bor Office) og sýna þau varð-
mönnum, þegar menn þurfa að
fara inn í herbúðir eða inn á
svæði með takmarkaðri um-
ferð. Menn verða að minnast
þess, að vissar umferðatak-
markanir eru nauðsynlegar,
vegna landvarna íslands. Öryggi
landsins krefst slíkra ráðstaf-
ana. Borgararnir verða að gera
sér þetta ljóst og aöstoða okk-
ur í því, að fullt gagn verði að.
íslendingar geta hjálpað okkur
mikið með því að tilkynna nær-
veru ókunnra aðila eða sérhvert
óvenjulegt fyrirbæri til næstu
herstöðvar.
— Eruð þér því ekki mótfalln-
ir, að hermannaskálarnir séu
innan um íbúðarhús íslendinga
í Reykjavík og öðrum bæjum
landsins?
— Það er og hefir ávallt ver-
ið regla mín að hafa ekki her-
mannabústaði I borgum, nema
það sé nauðsynlegt af varnar-
ástæðum eða slíku. Þetta hefir
átt við í Reykjavík eins og ann-
Vill pjóðin fallast á ..
(Framh. af 2. síöu)
fyrst um sinn. Málið var því
nægilega undirbúið.
En sé það ætlun stjórnar-
flokkanna, að gera aðrar og
víðtækari breytingar á æðsta
valdinu, þá er það óverjandi að-
ferð að ætla nefnd að ljúka
slíku starfi á 1 y2 mánuði, því
að væntanlega kemur næsta
þing saman um miðjan júlí.
Þetta er enn meira óverjandi,
þegar þess er gætt, að allir
nefndarmennirnir munu helga
kosningabaráttunni starfskrafta
sína. Formaður nefndarinnar
heyir t. d. harðsótta kosninga-
baráttu í fjarlægu kjördæmi.
Ef störf þessara nefndar ættu
að vera viðunandi, þyrfti hún
t. d. að afla sér upplýsinga um
erlendar stjórnarskrár, sögu
þeirra, hvernig einstakar fyrir-
myndir hafa reynzt, skrif helztu
fræðimanna um þessi mál o. s.
frv. Það eitt að afla þessara
gagna tekur langan tíma. Það
er fjarstæða að ætlast til, að
slíkt starf verði unnið á 1 y2
mánuði.
Það er vissulega hreint
hneyksli, að ætla höfuðmáli
þjóðarinnar slíka kákathugun.
Það er með þessu sett á bekk
með auðvirðilegustu smámálum,
sem hægt er að athuga á 2—3
dögum.
Þessi meðferð á sjálfstæðis-
málinu sýnir bezt, að stjórnar-
flokkarnir meta að engu helgi
þess og virðingu. Þeim finnst
vel sæma, að draga þetta mál
út í sömu pólitísku refskákina
og þeir hafa teflt að undan-
förnu í verzlun sinni um kjör-
dæmamálið.
Þessi nefndarskipun mun ekki
á neinn hátt gera auðveldara
að afgreiða málið á næsta
þingi en það var á seinasta
þingi. Athugun nefndarinnar
verður engin, því tíminn er allt-
of stuttur. Ef sumarþingið ger-
ir nokkuð í málinu, verður það
þvi að samþykkja stjórnarskrá
hæstaréttardómaranna, þótt
ars staðar. Liðsveitir, sem ekki
er bein þörf fyrir í borg, eru
hafðar annars staðar. Þessari
reglu mun verða fylgt áfram.
— Hvað má hafa eftir yður
um styrjöldina og varnir ís-
lands?
— Alls ekkert.
— Hvað viljið þér svo að lok-
um segja um tvíbýli það, sem
nú er í landinu?
— Okkar sameiginlega mál-
efni — það að verja þessa eyju
fyrir árás — mun verða treyst
með gagnkvæmum skilningi, og
vilja þeirra, sem hlut eiga að
máli, til þess að vinna saman
í eindrægni þar til sigur er unn-
inn. % A.
Framsóknarmenn
nm land allt!
Gætið þess nú þegar hvort
þér eruð á kjörskrá. Kærufrest-
ur er til 13. júnf.
534 Victor Hugo:
— Herra,--------
— Hvað er nú fleira? spurði Lúðvík
XI.
— Herra! Þér vitið, að Símon Radin
er dauður.
— Og hvað um það?
— Herra! Embætti hans er laust.
Nú leitaðist Olivier við að gera sig
svo auðmjúkan á svip sem kostur var
á, eins og eðlilegt var. Slíkt á jafnan
að vera á hirðmanns færi. Konung-
urinn horfði hvasst á hann og sagði
föðuriega:
— Ég skil yður.
Síðan hélt hann áfram:
— Meistari Olivier! Boucicaut mar-
skálkur var vanur að segja: Dorgaðu
eftir konungs náð eins og þorsk í sjó.
Ég skil, að þér hafið tileinkað yður
orðtak marskálksins. Ég hefi gott
minni, og þér skuluð gefa gaum að orð-
um mínum. Árið 1468 gerði ég yður að
herbergissveini minum, árið 1469 urð-
uð þér virkisstjóri I Claud og fenguð
mörg hundruð dali í laun. í nóvember-
mánuði 1473 gerði ég yður að umsjón-
armanni skóganna í Vincennes í stað
Gilberts Acles. 1475 skipaði ég yður yf-
irskógarvörð. Árið 1478 auðsýndi ég þá
rausn og mildi að úthluta yður og konu
yðar lífeyri, 10 Parísardölum, skjalið
var innsiglað með grænu vaxi. 1479’
Esmeralda 535
gerði ég yður að yfirskógarverði í Sen-
atsskóginum í stað vesalings Jóhanns
Daiz. Síðan urðuð þér af náð minni yf-
irumsjónarmaður hervista í Loches,
héraðsstjóri í St. Quentin, liðsforingi
við Maulen. Loks veitti ég yður greifa-
titil. Af hverjum fimm súum, sem rak-
arar þeir, sem raka menn á helgum
degi, verða að greiða í sekt, falla yður
þrjár í skaut — ég fæ aðeins tvær.
Árið 1474 gaf ég yður marglitt skjaldar-
merki, þrátt fyrir mikla óánægju með-
al aðalsstéttanna, svo að nú er brjóst-
ið á yður engu óskrautlegra en bringa
á páfugli. Eruð þér ekki ánægður enn?
Hafið þér ekki þegar dregið nóg að
landi? Haldið þér ekki, að bátnum yð-
ar sé hætt, ef meira er í hann látið?
Græðgin mun steypa yður í glötun
herra minn. Ógæfan kemur ávallt í sióð
græðginnar. Hugleiðið það, og þegið sið-
an.
Konungurinn var mjög harðlegur á
svip, er hann mælti þetta. Meistari
Olivier setti upp þóttasvip og horfði
storkunaraugum á konunginn.
— Ágætt, tautaði hann. Það dylst
ekki, að konungurinn er sjúkur í dag,
enda er hann örlátastur við lækninn.
Lúðvík XI. kippti sér ekki upp við
þessa móðgun. Hann hélt áfram hinn
gæfasti:
hún geti ekki orðið nema til
bráðabirgða. En það var eins
vel hægt á seinasta þingi. Það
er því ekki hægt að líta öðru
vísi á þessa nefndarskipun, en
sem tilraun til að breiða yfir
undanhaldið, er áreiðanlega
mun halda áfram á næsta
þingi, ef stjórnarflokkarnir fá
meirihluta í vorkosningunum.
Þjóðtn verður að
dæma eftir
staðreyndum.
Þjóðin má því ekki láta glam-
ur stjórnarblaðanna um þessa
ómerkilegu nefndarskipun
blekkja sig. Þjóðin á að byggja
úrskurð sinn 5. júli á stað-
reyndum, en ekki blekkingum.
Staðreyndirnar eru þessar:
Þingið hefir samþykkt stjórn-
arskrárbreytingu, sem slær því
föstu, að fsland sé konungsríki
og leggur þannig lýðveldisáform
þingsins til hliðar. Þeir, sem
vilja fallast á þetta undanhald
í sjálfstæðismálinu, samþykkja
stjórnarskrárbreytinguna, en
hinir, sem eru því andvígir,
verða á móti henni. Beri þeir
síðarnefndu hærra hluta, verð-
ur erlendum þjóðum ljóst, að
undanhaldsstefnan á ekki fylgi
hjá þjóðinni.
Athugasemd
(Framh. af 3. siðu)
54, frá 7. maí 1928, að reikn-
ingar þessir verði endurskoð-
aðir hið allra bráðasta. Jafn-
framt leyfir Menntamálaráð sér
að æskja þess, að athugasemd-
ir, er fram kynnu að koma við
reikninga þessa, verði sendar til
ráðsins.
-----GAMLA TíK)---
SAFARI
Amerísk kvikmynd.
DOUGLAS FAIRBANKS.Jr.
MADELEINE CARROLL
Sýnd kl. 7 og 9.
Framhaldssýning 3Vz-6Vz:
Hræddnr við
kvenfólk
með gamanleikaranum
JOE PENNER.
_______NÝJA HtÓ-----—
BLÓÐ OC« SANDIJR
(Blood and Sand)
Aðalhlutv rkin leika:
TYRONE l'OWER,
LINDA D ' RNELL.
RITA HA .fWORTH.
Sýnd kl. 1, 6.30 og 9.
Aðgöngumiðar að sýnlng-
unum seldir frá kl. 11 f. h.
Á morgun kl. 5, mánudag:
(Woman in Red)
RAUÐKLÆDDA KONAN
Skemmtileg mynd með
BARBARA STANWYCK
Og GENE RAYMOND.

Allar góðar húsmæður
þekkja hínar ágætu
SJAFNAR-vörur
Þvottaduftið
PERLA
ræstiduftið
OPAL
kístalsápu og
stangasápu
Barði Guðmundsson,
Stefán Jóh. Stefánsson.“
1. okt. 1931 sendir svo fjár-
málaráðuneytið formanni
Menntamálaráðs kvittun fyrir
reikningum Menningarsjóðs og
listadeildar yfir árin 1928—31
ásamt athugasemdum.
Geta menn nú sjálfir séð,
hvort yfirlýsing Menntamála-
ráðs samkvæmt skjölum þess
er röng.
Reykjavík, 2. júní 1942.
Árni Pálsson. (Sign.)
Barði Guðmundsson. (Sign.)
Guðmundur Finnbogason (Sign)
Jónas Jónsson. (Sign.)
Pálmi Hannesson. (Sign.)
Vokkrar stúlkur
verða ráðnar á klæðskeravinnustofn vora.
Þurfa ekki að vera vanar saumaskap.
(Jpplýsingar á skrifstofunni, Skólavörðustíg 12
Tímaritið Dvöl
(Framh. af 3. síöu)
Kan, herkonunginn mikla, hin
um grænlenzkar bókmenntir,
þar sem Hans Lynge og bók
hans „Vilji hins ósýnilega“, er
helzt gert að umræðuefni.
Bókadómar eru nokkrir í Dvöl
að þessu sinni, en þeirra hefi
ég saknað um hríð. Virðast þeir
ekki ritaðir fyrir útgefendur og
höfunda áminnztra bóka eins
og nú er mjög títt, heldur túlka
sjálfstæðar og óháðar skoðanir,
og er það vel farið.
Frágangur heftisins er hinn
vandaðasti. Efnislega er það
þannig úr garði gert, að það
mun geta talizt meðal beztu
hefta tímaritsins. Er þvi fyllsta
ástæða til þess að óska ritstjóra
og útgefanda til hamingju með
árangurinn.
IV.
Hinn nýi ritstjóri Dvalar,
Jón Helgason, er ungur Borg-
firðingur. Hann hefir fengizt
við blaðamennsku um nokkur
ár, er ágætlega ritfær og virð-
ist vel tíl ritstjórastarfs fallinn.
Hann mun hafa verið fyrir-
rennara sínum talsvert hand-
genginn og er einn úr hópi hinna
gömlu Dvalarvina.
Það má glögglega ráða það
af þessu fyrsta hefti Dvalar,
eftir hin nýju húsbóndaskipti,
að ritið mun enn halda sér-
stöðu sinni 1 framtíðinni. —
Dvöl mun sem íyrrum flytja
úrvalssmásögur öndvegishöf-
unda heims í vönduðum þýð-
ingum, frumsamdar smásögur,
ijóð, ljóðaþýðingar og greinir
og ritgerðir um margvísleg
efni. Hún mun sýna yngri
mönnunum traust og tiltrú sem
fyrrum, en jafnframt gera
miklar kröfur um vandvirkni og
tilþrif. — Mér er nær að halda,
að Jón Helgason og Vigfús Guð-
mundsson eigi enn fleira skylt
en borgfirzkan uppruna sinn og
ást á fögrum skáldskap. Ég
vona, að þeir eigi sameiginlegan
Til brúðargjafa:
Keramik — Krisfall.
Matar- og Kaffistell nýkomin.
K. EINARSSON & BJORNSSON.
Bankastræti 11.
Framboð landslista
Landlistar, sem eiga að vera í kjöri við alþingiskosningar
þær, sem fram eiga að fara 5. júlí þ. á., skulu tilkynntir lands-
kjörstjórn eigi síðar en 27dögum fyrir kjördag eða, fyrir kl. 24
á mánudag 8. þessa mánaðar. Fyrir hönd landskjörstjórnar veitir
ritari hennar, Þorsteinn Þorsteinsson, hagstofustjóri, listunum
viðtöku í skrifstofutíma Hagstofunnar, en auk þess verður lands-
kjörstjórnin stödd í Alþingishúsinu á mánudag 8. þessa mánaðar
klukkan 21—24 til þess að taka á móti listum, sem þá kynnu að
berast.
Landskjörstjórnin, 3. júní 1942.
Magnús SijSSorðsson,
Jón Ásbjörnsson, Ragnar Ólafsson,
Vllni. Jónsson, Þorsteimt Þorsteinsson.
TÍNINN er víðlesnasta anglýsingablaðið!
dugnaðinn og djarfhugann,
sem til þess þarf að veita vönd-
uðu riti forstöðu. Verði sú raun-
in, mun Dvöl enn um langa hríð
leggja leið sína inn I heimili
lesgjarnra og fróðleiksfúsra ís-
lendinga og verða tekið sem
góðum gesti.