Tíminn - 14.06.1942, Síða 1

RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
PORMAÐUR BLAÐSTJÓRNAR:
JÓNAS JÓNSSON.
ÚTQEPANDI:
PRAMSÓKNARFLOKKURINN.
RITST JÓRASKRIPSTOFUR:
EDDUHtJSI, Lindargötu 9 A.
Símar 2353 og 4373.
APGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Lindargötu 9 A.
Sími 2323.
PRENTSMIÐJAN EDDA h.f.
Símar 3948 og 3720.
26. ár.
Reykjavík, suunudaginn 14. júní 1942
63. blað
Stjérnarfar pjóðarinnar í nýrri hætln:
Virðingarlevsi nvju stjórnarinnar
fvrir samningum og loforðum
Útlendingar munn fá fyllsta van-
traust á stjórnarfari þjódarinnar,
ef ríkisstjórnín heldur áfram á peirri
braut, að meta samninga og loforð
að vettugi
Það hefir aldrei verið, íslenzku þjóðinni meira virði
en nú, að kjósendur hefði traust á stjómarfari hennar
og helztu forráðamönnum. Það hefir verið réttilega sagt,
að þjóðin væri undir „smásjá tveggja stórvelda" og af-
staða þeirra til okkar mun að verulegu leyti fara eftir
því, hvernig þeim lízt á okkur „í smásjánni“.
II sillgriinski rk ja ■ Reykjavik
Mynd þessi er af líkani, sem gert hefir verið
eftir teikningum og fyrirsögn Guðjóns pró-
fessors Samúelssonar.
Líkanið er nú til sýnis í búðarglugga Jóns
Björnssonar. Er þar sífeld ös af fólki, og virð-
ast allir sammála um fegurð kirkjunnar.
Hæð turnsins er 76 m. Framhlið kirkjunnar
er 50 m. á breidd, en sjálf er kirkjan 70 m.
löng og 20 m. breið. Kirkjan á að standa á
Skólavörðuhæð.
Sóknarnefnd Hallgrímskirkju bauð fréttarit-
urum blaða og útvarps að skoða kirkjulíkanið
s. 1. fimmtudag. Skýrði herra Sigurgeir biskup
frá undirbúningi kirkjubyggingarinnar ogþakk-
aði húsameistara fyrir hina miklu alúð, er
hann hefði lagt við þetta listaverk, sem ætti
að vera óbrotgjarn minnisvarði um kristilega
m
hugsjón, stórhug og listasmekk þeirrar kyn-
slóðar, er ber gæfu til að reisa það.
Sóknarnefndin hefir nú 300 þús. krónur
handbærar til verksins. en sennilega þarf að
7-falda þá upphæð til að ljúka smíðinni. Nán-
ari lýsing á kirkjunni mun birtast hér í blað-
inu síðar.
„Greiðum skattana, sigrum möndulveldin!“
eru kjörorð Bandaríkjamanna
Viðtal við Jens Figved, kavpiélagsstjóra
Fyrir skömmu síðan kom Jens Figved, framkvæmda-
stjóri Kaupfélags Reykjavíkur og nágrennis, heim frá
Ameríku, en þangað fór hann í fyrra sumar í margs kon-
ar erindagerðum fyrir kaupfélagið.
Blaðamaður frá Tímanum hitti framkvæmdastjórann
að máli í fyrradag og spurði hann tíðinda af dvöl hans
í Bandaríkjunum og erindarekstri hans þar.
Borgarstjórí víður-
kennír að kaupín á
Korpúlfsstöðum séu
óforsvaranleg
Hann vill ekki kaupa
Korpálfsstaði, nema
hinar jarðirnar fylgi
í Korpúlfsstaðamálinu hefir
það heyrzt seinast, að Bjarni
Benediktsson hefir lýst yfir
því í viðtali við Alþýðublaðið,
að Reykjavíkurbær muni hætta
við kaupin á jarðeignum Thor
Jenseris, ef Mosfellssveit fær
Lágafell, Varmá og Lambhaga.
Ástæðan til þessa er sú, að
jafnvel borgarstjórinn mun
telja kaupin á Korpúlfsstöðum
óforsvaranleg, ef þessar jarðir
verða felldar undan. Samkvæmt
mati því, sem lagt var til grund-
vallar kaupunum, eru Korúlfs-
staðir langdýrasta jörðin, því
að húsin þar eru virt of hátt
og síðan er bætt við þetta mat
á þeim 45% stríðsálagi, en við
landverðið er aðeins bætt 15%
stríðsálagi.
Það er þetta geypilega verð á
húseignunum, sem verða munu
lítt nothæfar, er gerir kaupin
á jarðeignum Thor Jensens ó-
verjandi frá fjárhagslegu sjón-
armiði. Þess vegna vilja Mos-
fellssveitarmenn ekki nota for-
kaupsréttinn á Korpúlfsstöðum,
og þess vegna vill borgarstjór-
inn ekki láta bæinn kaupa
Korpúlfsstaði, nema hinar jarð-
irnar fylgi þeim.
Morgunblaðið reynir að nota
það sem rökstuðning fyrir því,
að kaupin á jarðeignum Thor
Jensens séu hagkvæm, að Mos-
fellssveit vill nota forkaups-
réttinn á umræddum þremur
jörðum. En þessi röksemd fell-
ur sem markleysa, þegar það er
athugað, að hreppurinn hafn-
ar forkaupsréttinum á Korp-
úlfsstöðum, þótt honum þyki
illt að sleppa þeim í hendur
Reykjavíkurbæ.
Það mun líka fjarri lagi, að
Mosfellssveitarmenn telji verð-
ið hagkvæmt á Lágafelli, Varmá
og Lambhaga, þótt þeir telji
það óhjákvæmilega nauðvörn
gegn yfirgangi Reykjavíkurbæj-
ar að kaupa þessar jarðir.
Það er líka bezta viðurkenn-
ingin fyrir því, að verðið á
Korpúlfsstöðum er allt of hátt,
að borgarstjórinn vill ekki láta
bæinn kaupa þá jörð eina,
heldur gerir það að skilyrði, að
allar jarðirnar fylgist að.
Matið á jarðelgnum
Thor Jeusens.
Tíminn hefir nú aflað sér
upplýsinga um störf nefndar
þeirrar, sem var látin meta
jarðeignir Thor Jensens.
Nefndin lagði það eitt til
grundvallar mati sinu, hvað
þessar jarðir og framkvæmdir
á þeim hefðu kostað og dró síð-
an frá hæfilegar fyrningar Síð-
an var bætt'45% stríðsálagi við
húsverðið og 15% við landverð-
ið. Hins vegár lagði nefndin
engan dóm á það, hvers virði
eignirnar væru, ef lagður væri
til grundvallar sá afrakstur sem
(Framh. á 4. slðu)
Eitt af því, sem er viðurkennd
regla í öllum siðuðum þjóðfé-
lögum, er það, að nýjar ríkis-
stjórnir standi við skuldbind-
ingar þær, sem fyrirrennarar
þeirra hafa gert. Það þykir hin
mesta óhæfa, ef samningum eða
loforðum fráfarandi rikisstjórn-
ar er rift á ólöglegan og óform-
legan hátt. Slíkt hlýtur líka að
leiða til þess, að allt traust glat-
ast á stjórnarfari hlutaðeigandi
þjóðar, þar sem gerðir samn-
ingar og gefin loforð verða ekki
talin örugg, nema þann stutta
tíma, sem viðkomandi ríkis-
stjórn fer með völd.
Sú styrjöld, sem Bandamenn
heyja nú, er ekki sízt háð í því
augnamiði, að gerðir samningar
og gefin loforð verði haldin,
þótt ríki skipti um stjórnir eða
stjórnarhætti.
Ríkisstjórn Ólafs Thors virð-
ist vera algerlega ókunnugt um
þessa frumstæðustu reglu heið-
arlegs stjórnarfars.
Hún virðist þvert á móti hald-
in óstjórnlegri löngun til að ó-
gilda sem flest loforð fyrir-
rennara sinna.
Hún ógildir þau fyrirmæli
fyrv. viðskiptamálaráðherra,
(Framh. á 4. síðu)
— Þér fóruð vestur í erindum
kaupfélagsins?
— Já, meðal annars til að fá
endanlega úr því skorið, hvort
unnt væri að flytja hingað til-
búin íbúðarhús úr timbri, sem
gætu orðið hentugri og ódýr-
ari en þau hús, sem að öllu
leyti eru byggð hér. í öðru lagi
fór ég til að kynnast ýmsum
nýjungum og til að safna sýn-
ishornum og verðtilboðum á
ýmiskonar vörutegundum, sem
líkur eru til að verði fluttar inn
frá Ameríku.
— Hvernig gekk með húsin?
— Það mál er algerlega úr
sögunni. Um leið og Bandaríkin
fóru í stríðið, voru allar verk-
smiðjur, sama hverju nafni sem
nefndust, teknar í þarfir her-
gagnaframleiðslunnar og hins
opinbera. Þótt allt hefði verið
með eðlilegum hætti, tel ég
engar líkur til, að þessi til-
höggnu hús hefðu nokkurn
tíma orðið svo ódýr, að unnt
hefði verið að flytja þau til
landsins í stórum stíl. Mest af
timbrinu, sem notað er í húsin,
er keypt á vesturströnd Banda-
ríkjanna, en verksmiðjurnar,
sem búa húsin til, eru á austur-
ströndinni. Vegalengdin þvert
yfir ríkin, er sízt styttri en héð-
an til New York. Fluttnings-
kostnaðurinn, fyrst á efninu og
svo á húsunum fullsmíðuðum,
verður svo gífurlega mikill alla
þessa löngu leið, að ég tel ekk-
ert vit í að eiga nokkuð frekar
við það mál. Hins vegar er
möguleiki til, að fá timbur í
húsin á austurströndinni á
venjulegum tímum, en meðan
stríðið stendur, fæst engin
verksmiðja til að sinna þessari
framleiðslu.
Sjálfsölur ojí almenn-
ings frystihús.
— Kynntust þér ekki mörgum
nýjungum, sem þér teljið æski-
legt að verði innleiddar hér?
— Sú nýjung, sem einna
mesta athygli vekur á sviði
verzlunarrekstursins, er sú, að
Bandaríkjamenn eru að ger-
breyta fyrirkomulagi allra mat-
vörubúða. í stuttu máli miðar
sú nýsköpun að því, að gera mat
vörubúðirnar að nokkurs konar
sjálfsölum. Vörunum er raðað
í hillurnar eftir tegundum, en
leiðarvísar, sem festir eru hér
og þar í búðinni, segja við-
skiptamanninum til, hvar hægt
sé að finna hverja vörutegund.
Viðskiptamaðurinn afgreiðir
sig sjálfur. Hann velur það, sem
hann ætlar að kaupa, í körfu,
sem hann fær við innganginn
í búðina. Þegar hann hefir tek-
ið þær vörur, sem hann ætlar
að kaupa, verður hann að fara
út um sérstakar útgöngudyr,
en við þær er gjaldkeri búðar-
inar, sem tekur vörurnar úr
körfunni, setur þær í venjuleg-
ar umbúðir og tekur á móti
greiðslunni fyrir þær. Þetta
fyrirkomulag hefir tvo höfuð-
kosti. í fyrsta lagi þarf við-
skiptamaðurinn aldrei að bíða
eftir afgreiðslu, heldur getur
hann gengið beint að því að
kaupa tafarlaust þær vörur, sem
hann ælar að sækja í búðina. í
öðru lagi er hægt að spara
starfsfólk að miklum mun með
þessu fyrirkomulagi og jafn-
framt að minnka dreifingar-
kostnað varanna.
Önnur nýjung er að verða
mjög útbreidd í Bandaríkjun-
um, en það eru hin svokölluðu
almenningsfrystihús. Það eru
stór fyrirtæki, sem selja allar
algengar matvörur, svo sem
kjöt, fisk, grænmeti o. fl. á
þeim tíma, þegar þessar vörur
eru ódýrastar. Síðan er búið um
þessar vörur í misjafnlega stór-
um bögglum, eftir óskum kaup-
endanna. Þessir bögglar eru
síðan frystir, og að því loknu
settir í kælihólf, sem eigandinn
fær lykil að og getur tekið úr,
hvenær sem þarf á vörum að
halda. Þetta er nýjung, sem á-
reiðanlega á eftir að hafa mikla
þýðingu í framtíðinni. í fyrsta
lagi geta neyendur fengið allar
helztu matvörur með lægsta
verði á þennan hátt, og auk
þess geymt þær nýjar svo lengi,
sem þær endast. Þeir hafa
(Framh. á 4. síðu)
Á víðavangi
ÚT f HÖTT.
Mbl. segir í gær, að Tíminn
hafi oft heimtað, að Reykja-
víkurbær tryggði bæjarbúum
land fyrir smábýli og tóm-
stundaræktun. Þess vegna geti
Tíminn ekki verið á móti kaup-
unum á Korpúlfsstöðum. Þetta
er vitanlega alveg út í hött. í
fyrsta lagi ætlar bærinn að
reka mjólkurbú á Korpúlfs-
stöðum og landrými fyrir smá-
býli og tómstundaræktun eykst
því ekkert við þessi kaup. í
öðru lagi eru kaupin svo óhag-
stæð, að ekki er hægt að finna
nein rök, sem réttlæta þau.
KOMMÚNISTAR
SJÁ AÐ SÉR.
Þjóðviljinn tekur í gær undir
þau ummæli Lloyd George, að
hefði hinn nýgerði vináttu-
samningur Breta og Rússa \ier-
ið gerður fyrir nokkrum árum,
myndi aldrei hafa komið til
neinnar styrjaldar. Þetta er
vafalaust rétt. En sökin er
Rússa. Bretar reyndu allt sum-
arið 1939 að fá þá til að gera
slíkan samning. En þeir tál-
drógu Breta mánuðum saman
og gerðu að þeim óvörum griða-
sáttmálann við Hitler. Þá fyrst
þorði Hitler að hefja styrjöld-
ina. Nú sér Rússastjórn hinar
(Framh. á 4. síðu)
Ráðherra viinar gegn
ráðherra
Vitnisburðar Magnúsar Jónssonar og Árna
frá Múla um stóru kjördæmin.
Blöð Sjálfstæðisflokksins reyna nú eftir megni að telja
almenningi trú um, að Sjálfstæðisflokkurinn vilji engar
frekari breytingar á kjördæmaskipuninni og'sízt af öllu, að
landið verði fá, stór kjördæmi. Þessu til sönnunar birtir
Morgunblaðið nær daglega eftirfarandi ummæli, sem Ól-
afur Thors lét falla í umræðunum um vantraustsillöguna:
„Eða vill Framsóknarflokkurinn að kjördæmin séu fá en
stór? Ég veit ekki um einn einasta þingmann Sjálfstæð-
isflokksins, að undanteknum háttvirtum 4. þingmanni
Reykjavíkur, Sigurði Kristjánssyni, sem það vill, og Sjálf-
stæðisflokkurinn gengur aldrei að þeirri lausn.“
Tíminn mun láta sér nægja að svara þessari fullyrðingu
Ólafs Thors með því að leiða tvo þingmenn Sjálfstæðis-
flokksins sem vitni.
Magnús Jónsson núv. atvinnumálaráðherra, lét svo um-
mælt á þingi 1933:
„Ég get tekið það fram, að ég er persónulega þeirrar skoð-
unar, að kjördæmin eigi að vera fá og stór, eins og Hannes
Hafstein vildi.“ (Alþt. 1933, B. 2778).
Árni Jónsson frá Múla lét svo ummælt í Vísi 23. marz síð-
astliðinn:
„Um afstöðu þingmanna Sjálfstæðisflokksins er þetta að
segja: Sumir myndu ekki hika við að gera landið að einu
kjördæmi. Aðrir telja beztu lausnina þá, að skipta landinu
í 5—7 kjördæmi.“
Til viðbótar skal svo þetta sagt: Séra Sveinbjörn benti á,
í vantraustsumræðunum, að kunnugt væri, að Ólafur Thors
væri þrisvar sinnum búinn að skipta um skoðun í kjör-
dæmamálinu. Hverjum Ólafinum eiga menn að treysta,
spurði sr. Sveinbjörn, Ólafinum frá 1928, Ólafinum frá
1933 eða Ólafinum frá 1942? Það er ekki hægt að treysta
nema einum Ólafinum, sagði Sveinbjörn síðan, þeim Ól-
afinum, sem alltaf hagar skoðunum sínum í samræmi við
þarfir Kveldúlfs og flokkshagsmunanna. Þann eina mæli-
kvarða geta kjósendur líka lagt á framangreindan vitnis-
burð Ólafs, sem þegar hefir verið skjallega hnekkt af Magn-
úsi Jónssyni og Árna frá Múla.