Tíminn - 13.08.1942, Síða 3

88. blað
TfMBVlV, fimmtadagiim 13. ágúst 1942
347
A N N A L L
Dánardægnr.
Kristín Kristjánsdóttir frá
Klambraseli í Aðaldælahreppi
andaðist 25. júlí s. 1., á sjúkra-
húsi Húsavíkur.
Kristín var fædd 24. marz
1922, dóttir hjónanna Krist-
jáns Jóhannessonar og Þuríðar
Þórbergsdóttur í Klambraseli.
Kristín dvaldi alla ævi sína
heima í foreldrahúsum, nema
tvo síðustu veturna, sem hún
var á Laugum. Seinni veturinn
á hússtjórnarskólanum og lauk
námi þar s. 1. vor.
Ævistarfið var ekki langt eða
margþætt. Venjuleg heimilis-
störf og umönnun yngri syst-
kina, sem eru mörg, og svo störf
í ungmennafélagi. En öll voru
þessi störf unnin af frábærri
trúmennsku, glaðværð og bjart-
sýni. Alls staðar sem Kristín
sál. var að verki komu fram
hinir góðu eiginleikar hennar,
sálargöfgi og drenglyndi, nær-
gætni og hjálpsemi við þá, sem
næstir henni stóðu.
Nú hvílir þungur skuggi yfir
þessu góða heimili. Elzta heima-
sætan er horfin. Sæti þessarar
bjarthærðu, fríðu og glaðværu
ungmeyjar er autt. Eftir er að-
eins minningin. Björt og hlý,
vermandi minning í huga allra,
sem áttu samleið með henni á
þessum skamma en sólríka ævi-
degi hennar. J. F.
Nýjar vélar
Prentsmiðja Odds Björnsson-
ar á Akureyri hefir nýlega tek-
ið í notkun tvær nýjar setjara-
vélar og eina hraðpressu. Eru
vélar þessar hinar fullkomn-
ustu í alla staði. í setjaravélun-
um er hægt að setja jöfnum
höndum með stóru og smáu
letri. Verður því lítið um hand-
setningu í prentsmiðj unni hér
eftir. Hraðpressan er einnig hin
fullkomnasta og munu allar
þessar vélar auka afköst prent-
smiðjunnar að miklum mun.
Kosningavísur
úr Staðarsveit á Snæfellsnesi.
Signi vorrar sýslu drótt
sólarljómi fagur.
Eftir langa íhaldsnótt
upp er runninn dagur.
Ótta slær á íhaldið,
allar varnir dvína.
Thoroddsen þó tali við
taglhnýtinga sína.
Staðsveitingur.
Iliviðimðlð
Matarskorturinn f Noregi.
London: Fréttaritari Norsk
Telegrambyrá í Stokkhólmi
skrifar, að matvælaskorturinn
í Noregi sé alvarlegur. Jafnvel
aðalblað Quislings „Fritt Folk“,
segir, að ástandið geti ekki
verra verið. Heilbrigðisstjórn-
irnar hafa haldið fund og lagt
áherzlu á, að skorturinn væri
tilfinnanlegar við sjávarsíð-
una og færi berklaveiki og
barnadauði þar vaxandi. Á
verkamannaheimilum aukast
barnasjúkdómar, vegna fæðu-
skorts, og í Norður-Noregi fær-
ist skyrbjúgur í vöxt. „Svenska
Dagbladet" í Stokkhólmi segir,
að uppskeran í haust virðist
ætla að verða góð. Framleiðsla
grænmetis og kartaflna muni
verða í betra lagi, en hvað
gagnar þetta, segir blaðið, ef
Þjóðverjar taka allt. Sú er
reynzlan frá fyrri árum. (Frá
norska blaðafulltrúanum).
Er smjörið nú orðið
betra en fallbyssurnar?
London: Þýzka útvarpið
flytur nú daglega hvatningar
til bænda að auka mjólkur-
framleiðsluna. Er sagt, að þeir
þurfi að auka mjólkurfram-
leiðsluna um 250 milj. gallona
(eitt gallon = 4y2 L). Úr þess-
ari mjólk verði eingöngu búið
til smjör og myndi það nægja
til þess að útiloka allan feit-
metisskort.
í sumum herteknu löndunum
er mjólkurskortur nú tilfinnan-
legur. (Frá fréttastofu ame-
ríska hersins).
Margir munu í þessu sam-
bandi minnast þeirra ummæla
Görings fyrir nokkrum árum,
að fallbyssur væri betri en
smjör.
Ný byssa hjá Bretum.
Bombay: Bretar hafa tekið í
notkun í Egiptalandi nýja varn-
jarbyssu gegn skriðdrekum. Ein
;herdeild, sem ræður yfir 16
Jslíkum byssum, hefir eyðilagt
,71 þýzkan skriðdreka. Foringi
jhennar segir, að Bretar gætu
j stöðvað allar árásartilraunir
‘Þjóðverja, ef þeir hefðu nóg af
slíkum byssum. (Frá fréttastofu
ameríska hersins).
Fangelsanir í Noregi.
Stokkhólmur: — Fangelsun
heldur áfram í Noregi, einkum
i Þrændalögum, þar sem Þjóð-
verjar reisa öflug virki. Um 32
verkamenn, sem vinna við flug-
völlinn í Vernes, hafa verið
fangelsaðir fyrir óhlýðni. Munu
þeir dæmdir eftir þýzkum her-
lögum, þar sem þeir unnu í
þágu Þjóðverja. (Frá norska
blaðafulltrúanum).
að gengislækkun sé líkleg leið til
að halda kaupgjaldi, sem nú sé
orðið allt of hátt, í skefjum. Nú
þykir mér skammsýnin kasta
fyrst tólfunum. Hvernig getur
nokkrum hugsandi manni til
hugar komið, að léttara verði
að halda niðri kaupgjaldi, er
búið er að fella krónuna en á
meðan hún var í hærra gildi.
Vinnuveitendur virðast engan
hemil hafa haft á kaupgjaldi
meðan krónan var há, sem þó
sýnist að ekki hefði átt að vera
þeim ofraun, en nú ætla þeir
sér að fara að gera nær því
kraftaverk. Hvílíkt óvit! Geng-
isfallinu fylgdu þegar nýjar
kaupkröfur. Hvað skal þá gera?
Til mála gæti komið, að skipuð
yrði nefnd óhlutdrægra manna,
er rannsökuðu, hve hátt kaup
framleiðendur til sjávar og
sveita megnuðu að greiða ár
hvert, þannig að allt bæri sig,
og síðan lögákveða þá kaup-
hæð. Engum er hættulegra en
verkalýðnum sjálfum, ef allt
atvinnulíf fer í strand. Því er
ekki rétt að kalla þetta harð-
leikni. Enginn getur sagt með
sanni, að formaður Framsókn-
arflokksins, Jónas Jónsson, hafi
hingað til viljað vera ósgmn-
gjarn, því síður fjandsamlegur
í garð verkalýðsins. En líkt og
allir aðrir vitrir menn heldur
hann því nú fram í ræðu og
riti, að öll framleiðsla verði að
bera sig, ef hún á ekki að enda
í fullkomnu strandi. Þetta er
og næsta auðskilið mál. En ef
kaup verkalýðs yrði lækkað,
þyrfti á hinn bóginn að bæta
honum það upp með lengri
vinnu. Þetta ætti togaraeig-
endum og útgerðarmönnum að
vera létt, ef kaupið hefði lækk-
að, enda ættu allir að keppa
að því að verkamenn hefðu
næga atvinnu.
; i» : 6.' 8 i; || 1
3. Framleiðendur til sjávar
og sveita.
Ég hefi orðið þess var, að
tekizt hefir að hamra því inn í
allmarga sveitabændur, að
gengislækkun hlyti að verða
öflugt lið til viðréttingar hvers
kyns framleiðslu. Það er því
bezt að rannsaka þetta, ef
haldin augu þeirra kynnu að
lúkast upp við það.
Af gengisfalli leiddi það að
vísu, að framleiðendur fengu
talsvert fleiri krónur fyrir vör-
ur sínar. En jafnframt hljóta
allir að sjá, að erlend vara, sem
landsmenn þurfa að kaupa til
búa sinna og ekki verður hjá
komizt, hlýtur að stíga jafn-
mikið í innkaupi og þó að lík-
indum meira en gengisfallinu
nemur. Hingað til hafa bændur
skipzt í þrjá flokka, nefnilega
þá, sem ekki hafa getað greitt
ársúttekt sína um áramót, og
þeir eru margir, ennfremur þá,
sem hafa getað greitt hana að
fullu, og þeir eru nokkrir, og í
þriðja lagi þá, er hafa meira
innlegg en úttekt, og eru þeir
fæstir. Þeir sem verst eru stæð-
ir, fyrsti flokkurinn, hljóta
augsýnilega að tapa á gengis-
lækkuninni, því sá hluti út-
tektarinnar, sem lendir í skuld
(Framh. á 4. slðu)
Somerset Maugham
Leikritið, sem hann taldi ekki þess vert að
skrifa, færði honum fimmtung miljónar
dollara í aðra hönd.
Hvert myndi vera bezta leikrit heimsbókmenntanna? Þegar
efnt var til leynilegrar atkvæðagreiðslu meðal merkustu gagn-
rýnenda New Yorkborgar um hver væru tíu beztu leikritin, sem
í letur hefðu verið færð, hlaut Hamlet, sem ritað var fyrir meira
en þrem öldum, flest atkvæðin. En það leikritið, sem varð annað
í röðinni, var hvorki Macbeth, Lear konungur né Kaupmaðurinn
í Feneyjum, heldur Regn. — Regn, sem greinir frá ofviðrum,
kynflokkum, trúarbrögðum og margþættri baráttu á Suðurhafs-
eyjum, leikrit samið eftir smásögu Somersets Maughams.
Maugham hefir hlotið tvö hundruð þúsund dollara fyrir
Regn. Þó tók það hann ekki einu sinni fimm mínútur að skrifa
leikritið.
Það atvikaðist þannig: Hann skrifaði smásögu, er hann nefndi
Sadie Thompson, — Honum þótti ekkert sérstaklega til sögu
þessarar koma. En kvöld nokkurt var John Colton í heimsókn
hjá honum. Colton langaði til þess að lesa eitthvað, áður en
hann gengi til náða. Maugham lánaði honum próförk af Sadie
Thompson.
Colton fannst mikið til um söguna. Hún hreif huga hans.
Hann fór fram úr rekkjunni og tók að ganga um gólf. Þá sá
hann í anda þarna um nóttina sjónleik, er hlyti að verða ó-
dauðlegur.
Morguninn eftir hraðaði hann sér á fund Maughams. —
Þessi saga hefir að geyma mikilfenglegan sjónleik, mælti hann.
— Ég hefi verið að hugsa um þetta í alla nótt. Mér kom ekki
blundur á brá!
En því fór fjarri, að Maugham væri hrifinn. — Sjónleik?
mælti hann óþýðri röddu. Jú, það kynni að vera, að það væri
hægt að semja leikrit eftir henni. Það yrði ef til vill sýnt í sex
vikur. En það verður vart ómaksins vert. Nei, alls ekki. — Leik-
ritið, sem hann taldi ekki ómaksins vert að semja, færði hon-
um þó fimmtung miljónar dollara í aðra hönd.
Þegar leikritið var fullgert, höfnuðu ýmsir útgefendur því.
Þeir voru sannfærðir um, að það myndi enga athygli vekja.
Loksins ákvað Sam Harris að taka það til sýningar. Hann ætlaði
ungri leikkonu, Jeanne Eagels að nafni, að leika aðalhlutverkið.
En umboðsmaður Maughams var því mótfallinn. Hann vildi, að
einhver þekktari leikkona hefði það með höndum.
Það fór þó svo að lokum, að Jeanne Eagels varð fyrir valinu
og lék Sádie Thompson -af slíkri snilld, að nafn hennar var á
allra vörum. — Hún lék hlutverk Sadies fjögur hundruð og
fimmtán sinnum fyrir fullskipuðu húsi og gat sér ávallt hinn
sama orðstír.
Somerset Maugham hefir ritað fjölmargar bækur svo sem
Um mannlega ánauð, Máninn og silfurpeningurinn og Litaða
blæjan. Hann hefir einnig skrifað mörg og merkileg leikrit. En
það leikrit sitt, sem hann gat sér mesta frægð fyrir, færði hann
ekki sjálfur í letur.
Margir eru þeirrar skoðunar nú, að hann sé frábær snill-
ingur. Eigi að síður átti hann við hin kröppustu kjör að búa, er
hann hóf rithöfundarferil sinn. Það er ef til vill ótrúlegt — en
satt. Maðurinn sem átti eftir að verða miljónamæringur á rit-
störfum sínum, aflaði aðeins fimm hundruð dollara á ári hverju
fyrstu ellefu árin eftir að hann hóf að birta smásögur og skáld-
sögur. Stundum leið hann hungur. Hann reyndi að skrifa for-
ustugreinar í blöð og tímarit fyrir ákveðin laun, en það mistókst
gersamlega. — Ég varð að halda ritstörfunum áfram, sagði
Maugham mér, — sökum þess að þau áttu hug minn allan.
Vinir hans tjáðu honum, að það væri fávizka af honum að
halda þessu áfram. Maugham hafði tekið próf sem lyfjafræð-
ingur. Vinir hans eggjuðu hann mjög á það að segja skilið við
gkáldskapinn en gerast lyfsali í þess Stað. En ekkert gat breytt
þeim ásetningi hans að rita nafn sitt stórum stöfum í sögu
brezkra bókmennta.
Bob Ripley, sem frægastur varð fyrir bók sina Þið ráðið, hvort
þið trúið því, sagði einhverju sinni við mig:
— Maður verður að vinna eins og þræll, án þess að vænta
sér fjár né frama, í tíu ár, og verða svo frægur á tíu mínútum.
Sú varð raunin með þá Ripley og Maugham.
Hér kemur sagan um fyrsta sigur Somersets Maughams. Það
hafði mistekizt með eitthvert leikrit í Lundúnaborg, og for-
stjóri leikhússins var á hnotskóg eftir leikriti í stað þess. —
Hann hafði ekki í huga að setja neitt stórverk á svið heldur
aðeins eitthvað, sem gæti gengið, unz næsta leikrit væri tilbúið
til sýningar. Hann leitaði í skrifborði sínu og fann þar leikrit
eftri Somerset Maugham. Það nefndist Frú Frederich. Það
hafði legið þarna í skrifborðinu árlangt. Forstjórinn hafði lesið
það og gekk þess svo sem ekki dulinn að það var næsta lítið
í það varið. Þó kunni það að geta gengið um nokkurra vikna
skeið. Frú Frederich varð fyrir valinu — og hið undarlega skeði.
Frú Frederich vakti óskipta athygli. Það var um ekkert meira
rætt í allri Lundúnaborg. Enginn enskur leikritahöfundur hafði
getið sér slíka frægð síðan Oscar Wilde leið.
Forstjórar leikhúsanna í Lundúnaborg kepptust um að fá
leikrit til sýningar eftir Somerset Maugham. Hann tók rykfallin
handrit fram úr skrifborði sínu. Fáum vikum síðar voru þrjú
leikrit hans sýnd í helztu leikhúsum borgarinnar.
Nú voru ritlaunin ekki skorin við neglur. Útgefendurnir buðu
hver í kapp við annan í verk þessa nýja snillings. Hann var
átrúnaðargoð fjöldans. Loksins fékk hann notið sigurs eftir
ellefu ára þrotlausa baráttu.
Maugham hefir trúað mér fyrir því, að hann skrifi aldrei eftir
klukkan eitt. Hann kveðst ekki geta húgsað skýrt, þegar líða
taki á daginn. Hann skrifar í regnskýli á þaki húss síns í Ri-
vera á Frakklandi, sem er reist í byggingarstíl Máranna. Hann
reykir jafnan pípu sína og les heimspekirit í klukkutíma áður
en hann tekur til við ritstörfin.
Hann kveðst ekki vera hjátrúarfullur. Þó lætur hann prenta
mynd af auga á bækur sínar. Sömu mynd getur að líta á diskum
fjölskyldunnar. Hún er einnig á ritföngunum og spilunum. Hún
er skorin út í arinhilluna og anddyri hússins. En þegar ég spurði
hann, hvort hann tryði nú á þetta raunverulega, brosti hann
aðeins.
■r
Iþróltakennari óskast.
Fimleika- og íþróttakennara vantar íþróttafélag Reykjavík-
ur á hausti komanda.
Umsóknir sendist stjórn félagsins (pósthólf 35, Reykjavík)
fyrir ágústmánaðarlok.
STJÓMIA.
Samband ísl. satnvinnufélttgq.
Samvinnumenn!
Markmið samvinnufélaga er að sporna við
skuldaverzlun og óreiðu í viðskiptum.
SIGUNGAR
milli Bretlands og íslands halda áfram,
eins og að undanförnu. Höfum 3—4
skip í förum. Tilkynningar um vöru-
sendingar sendist
Cullíiord’s Associated Línes, Ltd.
BRADLEYS CHAMBERS,
LONDON STREET, FLEETWOOD.
SAVOW de PARÍS inýkir ltuðma og
styrklr. Gefur henni yndisfagran llt-
blæ og ver hana kvilliini.
JVOTIÐ
SAVON
Dt
(ígýVj
♦ ITtVRVf P I Ð"t i a"n
tutuuttuutituttttuttutt