Tíminn - 22.08.1942, Blaðsíða 4

364
TÍMIM, langardaginn 22. ágnst 1942
92. Mað
Útvarpsræða við 3. umræðu um
kjördæmamálið í neðri deild
(Framh. af 1. síBu)
leitunum. — Þannig er leikið
sér með sannleikann.
Hið rétta er það í þessu máli,
að forsætisráðherra mun hafa
snúið sér til einhvers Fram-
sóknarmanns og beðið hann að
taka sæti í nefndinni, en hann
óskað að tala við flokkinn um
þessa málaleitan, áður en hann
svaraði henni.
Hefir flokkurinn vitanlega
ekkert á móti slíku. En til
flokksins hefir aldrei verið leit-
að um að tilnefna mann í
nefndina. Er því allt ósatt, sem
hv. þm. A.-Hún. sagði um þetta
hér í gærkveldi, eins og annað
flest.
Þannig er þá starfað nú að
íslenzkum stjórnmálum, þann-
ig e'r um þau rætt og þannig er
snúizt við vandamálum þjóð-
arinnar á því herrans ári 1942,
þegar ófriðarhættan grúfir alls
staðar yfir, þegar hættumerki
kveða við á degi og nóttu í ís-
lenzkum bæjum, þegar verð-
bólgan og dýrtíðarflóðið vex
með degi hverjum, og er á góð-
um vegi með að gera allan hinn
óvænta stríðsgróða að engu, og
eyða þeim innstæðum, sem
þjóðin og einstaklingar áttu,
þegar framleiðslan dregst sam-
an, sem þjóðin á að lifa af,
þegar aðflutningar til landsins
eru að minnka um helming, og
við óttumst að geta tæpast
flutt brýnustu lífsnauðsynjar
til landsins, þegar flokkar setja
metnað sinn í að hafa sem
veikasta og óstarfhæfasta stjórn
í landinu, og þegar erlent^ her-
lið og erlendar stórþjóðir gefa
nánar gætur að öllu því, sem
við aðhöfumst, og dæirfk þjóð-
ina eðlilega eftir því. Hvert
spor, sem við stígum nú, get-
ur haft óútreiknanlegar afleið-
ingar fyrir frelsi okkar, líf og
framtíð alla.
Ég held, að þjóðin hafi gott
af því að horfast í augu við
þessar staðreyndir, sjá, hvar
hún er á vegi stödd og hvers
má af forustunni vænta, ef
ekki verður tekið í taumana af
henni sjálfri, og það fyrr en
seinna.
Það er vissulega öllum til
tjóns og engum til góða, að
þannig sé áfram haldið. Og
mig undrar það ekkert, að rík-
isstjórnin veigri sér við að taka
mikinn þátt í þeim umræðum,
sem hér fara fram. Mun hún
telja sér heppilegra að ota fram
grunnhyggnustu og samvizku-
liðugustu skósveinum sínum, til
að bera óhróður, níð og ósann-
indi á andstæðinga sína, held-
ur en að gera þjóðinni grein
sinna eigin gerða og verja þau
óhappaöfl, sem hún hefir gerst
viljalaust verkfæri fyrir. Hið
sama ráð tók hún einnig við
2. umr. þessa máls. Voru þá all-
ir ráðherrastólarnir auðir í
deildinni, og enginn þeirra
treystist til að verja það mál
eða ræða það, málið, sem hún
taldi sitt eina verkefni að
leysa.
Því miður fyrir hæstv. ríkis-
stjórn, hafa þessir þjónar
hennar dregið upp skýrari
mynd af eymdinni og ábyrgð-
arleysinu í gerðum hennar en
nokkur andstæðingur hennar
hefði getað gert. Þar er aðeins
eitt, sem áhugi er fyrir, ná sér
niðri á andstæðingum sínum,
auka sundrungina, varast allt
viðnám í hættunum og erfið-
leikunum, og varðveita veika og
sem óstarfhæfasta ríkisstjórn.
Þetta er ekki fögur lýsing, en
ég vil spyrja, hver hefir getað
fengið annað út úr þeim ræð-
um, sem stuðningsmenn hv.
ríkisstjórnar hafa hér flutt?
Þeir segjast vilja vinna að
vandamálunum, sem nú steðja
að, í friði og samstarfi við
aðra, einnig við Framsóknar-
menn. Skilyrðið er aðeins það,
að þeir fái óáreittir að halda
áfram hernaði á réttindi sveit-
anna, að þeir fái friðarkosning-
ar til að laumast að þessu’
fólki og brjóta niður áhrif
þess. Þegar þeir sjá, að kjós-
endur dreifbýlisins geta enn,
þótt seint sé, dregið mikið úr
þeim ránsfeng, sem ætlað er að
ná af þeim, þá er sagt við þá,
ef þið látið' þetta ekki af hendi
orðalaust og í friði, þá skulum
við halda áfram ófriði, sundr-
ung og eyðileggingu í öllum
málum þjóðarinnar framvegis
eins og hingað til. Við skulum
nota meirihluta okkar á Alþingi
og í ríkisstjórn til að hafa allt
stjórnarfar sem veikast og
koma á sem mestu öngþveiti,
og kenna svo ykkur um allt
saman, þegar óhöppin dynja
yfir. — Það skipti engu máli,
þó að við höfum öll ráð í hendi
okkar, þrjá fimmtu hluta Al-
þingis, ríkisstjórn og getum
ráðið öllu, sem við viljum. Ef
illa fer, skal ykkur, sem engu
ráðið, og sem við ætlum sér-
staklega að eyðileggja, ykkar
sök skal allt verða, sem miður
fer.
Gott dæmi um þetta er
vinnustöðvun sú, sem nú er hér
við höfnina. Þjóðviljinn segir
í dag, að ameríska herstjórnin
hafi tilkynnt, að hún muni taka
uppskipun úr skipunum í sín-
ar hendur í dag, ef vinna verði
ekki hafin tafarlaust. í gær
heyrðuð þið fulltrúa flokka
ríkisstjórnarinnar miklast yfir
því, að þeir gætu ráðið fram úr
öllu slíku með frjálsum samn-
ingum við atvinnurekendur og
verkamenn, — og þeir væru að
gera það nú. En í dag segir svo
Þjóðviljinn, að tilraunin hafi
ekki borið árangur. Þegar þeir
eru sjálfir búnir að espa alla
upp í hið taumlausa kapphlaup,
þá ,er Framsóknarmönnum
fyrst og fremst kennt um, að
svona fer, gerðardómnum, sem
þegar er af numinn, og mönn-
unum, sem þeir sögðu í gær, að
helzt mættu ekki koma nærri
slíkum samningum, og hafa
heldur ekki gert það.
Það, sem háttv. stjórnarsinn-
um gremst mest af öllu er ekki
það, að samvinna og samstarf
getur ekki tekizt, til að vinna
gegn hættunum og upplausn-
inni af hinu þjóðhættulega
kapphlaupi um stríðsgróðann,
sem öllum hugsandi mönnum
er orðið fullkomið áhyggjuefni,
heldur hitt, að þeir skuli ekki
geta gert Framsóknarflokkinn
meðábyrgan í því þjóðhættu-
lega stjórnmálastarfi, sem þeir
reka nú. Framsóknarmönnum
er hins vegar alveg ljóst, að
þeir eiga ekkert erindi um borð
í hið dauðadæmda stjórnarskip,
sem lætur reka beint upp í
klettana og á skerin framundan.
Framsóknarmenn eiga ekki er-
indi á þá fleytu fyrri en þeim
hefir tekizt að vekja þá, sem
um borð eru, sýna þeim fram
á hættuna og fá þá til að breyta
um stefnu og halda fleyinu á
floti gegnum ósjóina og áföll-
in, sem eru að ríða yfir. Þeir
þekkja ábyrgðartilfinnirigu og
starfhæfni þessarra manna og
flokka, ef kosningar eru á
næstu grösum, og þeir muna
hversu fór um samstarfið í vet-
ur, er kosningar nálguðust,
fyrst bæjarstjórnarkosningar og
síðan kosningar til Alþingis.
Hversu forráðamenn Sjálfst.fl.
snerust eins og skopparakringl-
ur í kringum höfuðmálin, sem
leysa þurfti, sögðu eitt í dag og
annað að morgni, höfnuðu
stuðningi og ábyrgu starfi, til
að svíkjast síðan frá öllu næsta
dag. Og hversu foringjar Jafn-
aðarinanna reyndu að sitja um
tækifæri til að smeygja sér
undan ábyrgð og „draga mann
sinn út“ úr ríkisstjórninni, og
létu loks leiðast til að heimta
grunnkaupshækkanir í kapp
við kommúnista, þótt þeir hefðu
áður lýst því, meðan þeir áttu
til rólega yfirvegun, að grunn-
kaupshækkanir væru ekki ósk
verklýðsfélaganna, og dýrtíðar-
flóðið væri engum hættulegra
en verkamönnum. Þetta er allt
í fersku minni og engir geta
því síður talað um en þessir
flokkar, svo mark sé á því tek-
ið, að hægt sé að vinna að öllu
í sameiningu og til bjargræðis,
þrátt fyrir kosningahríð fram-
undan. Enda lýsir taugaóstyrk-
ur og hugarfar það, sem fram
• hefir komið hjá þessum flokk-
um í umræðum þessum, nægi-
lega ljóst, að ég.hygg, hve mik-
ið mark er takandi á þessu hjali
og blekkingum.
Og ef tekið er nærtækasta
dæmið: Rufu ekki þessir flokk-
ar samstarfið á síðast liðnum
vetri og stofnuðu til ófriðar,
| eingöngu í þeim tilgangi, að
reyna að bæta flokksaðstöðu
Aðvörun.
Vegna fyrirsjáanlegra húsnæðisvand-
ræða hér i Reykjavík á hausti komanda
er fólk, sem búsett er utan bæjarins, al-
varlega varað við að flytja hingað hú-
ferlum, án þess að hafa fyrirfram tryggt
sér húsnæði á löglegan hátt.
Það skal sérstaklega tekið fram, að
samkvæmt lögum nr. 126, 9. des 1941, er
bannað að leigja húsnæði í bænum öðr-
um en heimilisföstum innanbæjarmöim-
um, og ennfremur er, samkvæmt sömu
lögum, bannað að segja leigjendum upp
húsnæði til þess að rýma fyrir húseig-
endum er eignast hafa húsin eftir 9. sept.
1941.

GAMLA BÍÓ-
Það skeði aftur
( REMEMBER ? )
ROBERT TAYLOR,
GREER GARSON,
LEW AYRES.
Sýnd kl. 7 og 9.
Framhaldssýning 3V2-6y2:
Hinir seku afhjúpaðir
(Numbered Woman).
SALLY BLANE og
LLOYD HUGHES.
Börn fá ekki aðgang.
r-~
-NÝJA BÍÓ .
Undraverður
lögreglumaður
(The Amazing Mr. Willi-
ams).
Gamansöm leynilögreglu-
mynd.
Aðalhlutverkin leika:
MELVYN DOUGLAS Og
JOAN BLONDELL.
Aukamynd:
íslands kvikmynd
Náttúrufegurð, atvinnulff.
(Sýnd að tilhlutun Ferða-
félags íslands).
Sýnd kl. 5, 7 og 9.
Frú Gerd Grieg:
Norskt kröld
í Iðnó annað kvöld kl. 8:
Finsöngur — upplestur — leiksýning.
2 þættir úr HEDDA GABLER, eftir Ibsen.
Aðgöngumiðar seldir frá kl. 4—7 í dag.
Búast má við því, að vegna brýnnar
nauðsynjar, verði óhjákvæmilegt að
kæra til refsingar alla þá, er hafa brotið
eða kunna að brjóta ákvæði húsleigu-
laganna, sérstaklega ákvæðin um leigu á
húsnæði til utanbæjarmanna.
HúsaleiguneindiníReykjavík
sína, með stjórnarskrárbreyt-
ingu? Eru slíkir menn líklegir
til að leggja flokkshagsmuni og
flokkssjónarmið til hliðar í
kosningum, ef fram fara, til að
tryggja samstarf og treysta á-
tök þau, sem gera þarf, til að
einhverju af áföllum þeim, sem
nú steðja að, megi verjast? Ég
spyr og ætla engum þingmanni
og engum áheyranda minna sé
ofraun að svara og draga réttar
ályktanir.
Einn ræðumanna hér í gær-
kvöldi, hr. 4. landskj., Áki Jak-
obsson, var að minnast á Frakk-
land, áður en hrunið kom þar.
Vildi hann líkja Framsóknar-
flokknum við einn merkan
stjórnmálamann, Daladier, sem
gerði síðustu tilraun til að sam-
eina þjóðina og mynda ábyrga
stjórn, sem væri megnug að
verjast utan að komandi hætt-
um. En hann gleymdi að minn-
ast þar á hlutverk tveggja að-
ila, sem grófu einkum undan
öllum slíkum tilraunum: kom-
múnistana annars vegar, sem
þá litu einkum til þess, að
bandalag var þá milli Rússa og
Þjóðverja, og höfðu línu sam-
kvæmt því, — og auðmanna-
klíkurnar hins vegar, sem vildu
líta á nazistana þýzku, sem
bandamenn sína en ekki óvini.
Báðir þessir aðilar unnu saman
að því, að hindra tilraunir með
sterkt stjórnarfar. Baráttan
innbyrðis var sett ofar barátt-
unni við hætturnar utan að, —
og því fór sem fór.
Ég vona, að ekkert svipað sé
að gerast hér. En óneitanlega
vekur það marga menn til um-
hugsunar, að kommúnistarnir
hér styðja stjórn stríðsgróða-
manna og auðmanna hér á
landi. Hafa allt ráð hennar í
hendi sér, og segja, að þeir geri
það einkum til þess, að viðhalda
veiku stjórnarfari og verjast
því, að starfhæf og styrk stjórn
geti myndazt. Til þess var inn-
anlandsófriður hafinn, og hon-
um enn haldið við, þótt hætt-
urnar utan að og innan að séu
orðnar geigvænlegar. — Og nú
virðast helztu ráðstafanir þess-
ara flokka vera þapr, að reyna
að koma af sér ábyrgðinni af
því, sem miður fer, afleiðingum
verka sinna, og kenna þeim um,
sem þeir hafa tekið ráðin af,
og sem alvarlegast vöruðu við
þeim leiðum, sem farnar hafa
verið og fárnar eru enn, og
hafa neitað að hverfa inn á
þær.
Þetta höfum við viljað benda
þjóðinni á til athugunar, því að
ekkert er hættulegra en að
ganga í blindni á háskalegri
leið. Og ég hygg, þó að mér og
okkur Framsóknarmönnum
hafi ekki tekizt að skýra þetta
eins og vert er, að ræðumenn
úr stuðningsflokkum ríkis-
stjórnarinnar hafi ljósast sýnt
með ræðum sínum, hver á-
byrgðartilfinning ríkir þar, hve
ljós skilningur á hættum, hve
einlægur vilji til samstarfs —
og hve auðnuríkt hugarfar til
að gera það, sem skyldan býð-
ur, og helzt má nú'að gagni
koma.
En ef sá skilningur fæst,
skilningur á því, hvar mein-
semdin er, sem nú er háskaleg-
ust íslenzku þjóðinni, þá mun
þjóðin vissulega ennþá eiga
bæði manndóm, þrek og vilja
til að gera háskaöflin óskaðleg,
en slíkt má vissulega ekki drag-
ast lengi úr því, sem komið er.
öngpveití í hús-
næðismálum
(Framh. a) 2. siOu)
vill þeim, sem verst eru úti, það
til happs, að kosningar eiga að
fara fram í haust, svo að borg-
arstjóri sjái ekki annað vænna,
en að taka á sig einskonar
„hitaveituröggsemi" til þess að
bjarga því sem bjargað verður?
Hvað sem kann að verða gert,
er' það þó víst, að undanfarið.
andvaraleysi kemur hart niður
á mörgum um veturnætur.
Niðurlag.
Síðan framanritaðri grein
var lokið, hafa Alþýðublaðð og
Morgunblaðið látið til sín heyra
um húsnæðismálin. Mbl. segir
frá umræðum í Bæjarráði og
fyrirætlunum bæjarvaldanna.
Er talið að um 2000 utanbæjar-
menn hafi komist hér ólöglega
í húsaskjól. Góð staðfesting á
eftirlitsleysinu. En hvað hyggst
Bæjarráð að gera, er það loks
vaknar? Hefja rannsókn í mál-
inu. En til hvers? Ætlar Bæjar-
ráð að reka fólkið út á götuna,
eða burt úr bænum? Væri slíkt
sæmilegt tiltæki eftir að hafa
sofið á verðinum? Þar næst ætl-
ar Bæjarráð nú loksins að fara
að hamla innflutningi í bæinn
og ólöglegri ráðstöfun húsnæð-
is. Frekari aðgerða er ekki að
vænta þaðan, að því er séð verði.
Alþýðubl. (Gunnar Stefáns-
son) gerir tillögu í fjórum lið-
um. Aðalefni þeirra er þetta:
1. Herlið rými hús. 2. Aðflutt
byggingarefni verði tekið til
Leiðrétting.
í þakkarávarpi því er birtist í
síðasta blaði frá vandamönnum
Sveins Finnssonar, Eskiholti í
Borgarfirði, hafði bæjarnafnið
misritast: Espiholt fyrir Eski-
holt. Biður blaðið velvirðingar
á þessu.
byggingar íbúða. 3. Byggingar
íbúðarhúsa í stórum stíl hefj-
ist þegar. 4. Húsnæði verði tek-
ið af utanbæjarmönnum. —
Um húsabraskið er ekki ann-
að lagt til en að varna utan-
bæjarmönnum að kaupa hér
hús.
Við tillögu G. Stefánssonar
athugast: Setuliðið mun þegar
hafa rýmt að mestu húsnæði
bæjarmanna. — Bygging húsa í
stórum stíl úr aðfluttu efni
kemur naumast til greina, og
yrði naumast mikið á undan
húsum bæjarins á Melunum.
Allar líkur eru til að mjög dragi
enn úr innflutningi byggingar-
efnis. — Að taka húsnæði af
utanbæjarmönnum, sem hafa
verið ráðnir til vinnu hjá ýms-
um atvinnurekendum bæjarins,
væri ómannúðlegt að vetrar-
nóttum. Hins vegar væri ekki
nema sjálfsagt að taka hús af
burgeisum, sem reka fyrirtæki
annars staðar á landinu og
hafa þar nægilegt húsnæði.
Auk þess, sem bent er á í
fyrri hluta þessarar greinar,
verður Alþingi enn að bæta og
auka við húsaleigulögin, eða
setja ný lög, sem heimili full-
komna húsnæðismiðlun, og fái
húsaleigunefnd, eða öðrum að-
ila, í hendur fullkomið vald til
að miðla öllu íbúðarhúsnæði í
bænum. Jafnframt verður að
gera róttækar ráðstafanir um
sölu og meðferð byggingarefnis
og koma gersamlega i veg fyrir
framhaldandi húsabrask og ok-
ursölur, sem orsaka margfalda
bölvun á líðandi tíma, og óvið-
ráðanlegt verðhrun og kreppu
eftir stríð.
Þessara og annarra hald-
kvæmra ráðstafana verður al-
menningur að krefjast af bæj-
arvöldum, þingi og stjórn.
Slíkra aðgerða krefst þörf fólks-
ins, en ekki þýðingarlausra
breytinga á stjórnarskrá og
kosningalögum, margfaldra
kosninga, illinda og upplausn-
ar.
Dánardægur
(Framh. af 3. síðu)
yl og vinarþel streyma frá fólk-
inu, sem þar bjó.
Kæri vinur, þegar við frétt-
um um andlát þitt, var eins og
við gætum ekki sætt okkur við
það. Þú starfaðir méð okkur, þó
að forlögin væru búin að leika
þig svo hart, að þú gazt ekki
gengið heill til skógar. En
minningin um þig mun lifa í
hug hvers manns, sem þekkti
þig. Þú hefir gefið okkur, sem
eftir lifum, fordæmi um það,
hvernig við eigum að taka
mótlætinu í lífinu. Þú varst
hetjan í hópi okkar, hetjan með
hinn hreina skjöld. P. J.
Eitt mál . u .
(Framh. af 1. siðu)
Framsóknarmenn fóru gæti-
Iega af stað í þessu stórmáli.
Þeir studdu Bjarna frá Hólmi
nokkuð, þegar hann vann það
þrekvirki að raflýsa á annpð
hundrað bæi með því að virkja
bæjarlækina. Siðar tók Skúli
Guðmundsson málið upp á Al-
TIVOLI
Laugardagur — opnað kl. 7.30.
I „Rauðn iiiylluiini46
kl. 8.45 galdramaðurinn, kl. 9.15
Helga Gunnars og Alfred And-
résson.
Opið til kl. 1.
Sunnudagur — opnað kl. 4.
Kl. 4.30 galdramaðurinn.
Kl. 5.15 Havaisöngvararnir.
Eftir kvöldmat
Sif Þórs, Alfred Andrésson,
Ágúst Bjarnason og Jokob Haf-
stein.
Drekkið eftirmiðdagskaffið á
sunnudaginn í Blýhólkinum.
Sunnudagurinn er síð-
asti Tivolidagurinn.
þingi og reyndi að fá nokkurn
fjárhagsstuðning frá stóru raf-
veitunum handa dreifbýlinu.
Því máli var illa tekið af sam-
keppnismönnum. Skúli hélt
málinu til streitu þing eftir
þing. Bjarni Bjarnason, Jör-
undur Brynjólfsson og Pétur
Ottesen hafa tekið virkan þátt
í sókninni á undangengnum
þingum, og þokað málinu í það
horf, að allmargir þingmenn
vildu byrja að veita nokkurn
fjárstuðning til raflagna um
byggðirnar.
Þá gerist það, að Jón Árna-
son, framkvæmdastjóri í Sam-
bandinu, leggur til í hópi sinna
samherja, að sækja enn lengra
fram og segja: Við ákyeðum að
leiða rafmagn að öllum byggð-
um býlum á landinu. Við leggj-
um raflagnir um tiltekin svæði
ár hvert, alveg eins og við leggj-
um vegi. Ríkið byggir 1 orku-
stöðvar, leggur allar leiðslur og
selur neytendum rafmagnið
með lægsta framleiðslukostnaði
þéttbýlisins, þ. e. Reykjavíkur
og Akureyrar. Hallann á fyrir-
tækinu greiðir mannfélagið.
Það er vitneskjan um fjárhags-
hlið málsins, eins og það verð-
ur tekið af Framsóknarflokkn-
um, sem kom Ragnari smjör-
líkiskarli og hans nótum til að
mynda orðtakið um, að NÚ
ÆTTI AÐ RAFLÝSA FÁTÆKT-
INA.
Rafmagnsmálið er eitt. En
um það eru uppi tvær stefnur
bornar fram af tveim mönnum.
Jón Þorláksson hefir bent á
leiðina, að raflýsa öll byggð býli
eftir lögmáli samkeppnisstefn-
unnar. Á meir en 12 árum hafa
2—3 sveitabæir fengið rafmagn
eftir þessari leið. Jón Árnason
hefir hafið hina stefnuna. Hún
byggir á samábyrgð þjóðfélags-
ins. Samkvæmt þeirri stefnu
verður jafn skjótt og efni fæst
til landsins byrjað að leiða raf-
orku um dreifbýli, þorp og
kaupstaði, og ekki hætt sókn-
inni fyrr en kulda og myrkri er
útrýmt úr öllum íslenzkum
heimilum. J. J.