Tíminn - 22.09.1942, Blaðsíða 1

RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
FORMAÐUR BLAÐSTJÓRNAR:
JÓNAS JÓNSSON.
ÓTGEPANDI:
PRAMSÓKNARFLOKKDRINN.
RITSTJÓRASKRIPSTOFDR:
EDDDHÚSI, Ltndargötu 9A.
Símar 2353 og 4373.
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG ADGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDDHÓSI, Llndargötu 9 A.
Síml 2323.
PRENTSMIÐJAN EDDA hi.
Simar 3948 og 3720.
S6. ár.
Reykjavík, þriðjudaginu 22. sept. 1942
105. blað
Sjúkdómseinkenní niðurlægmgarinnar
Sjálfstæðisflokkurinn er að gliðna sundur
Jónas Jónsson:
Landnám
Fjölskyldur Ólafs Thors, Bjarna borgarstjóra og
Fyrir rúmlega þúsund árum
komu hingað til lands far-
menn úr fjarlægum löndum.
Þeir komu á litlum skipum, en
fluttu þó hingað fjölda fólks,
húsmuni sína og bústofn. Á
stuttum tíma konr dreifð byggð
frá fjöru til fjalls um þetta
stóra land. Sú byggð hefir að
mestu haldizt í tíu aldir. Sums-
staðar hefir býlum þó fjölgað til
muna á allra síðustu árum, síð-
an Byggingar- og landnáms-
sjóður tók til starfa. Þá hefir
allmörgum jörðum verið skipt,
einkum í Suður-Þingeyjarsýslu.
Á allmörgum jörðum í þeirri
sýslu eru nú 3—4 býli, þar sem
áður var eitt. í öðrum héröðum'
hefir byggðin haldizt við sama
og óbreytt, en fólki fækkað á
flestum heimilum. í þessum
byggðum hefir fólkið ekki felt
sig við sambýli og lagt mikla
stund á að lifa eftir málshætt-
inum: „Fáir lofa einbýli sem
vert er.“
En býlafjölgunin í sveitum
hefir líka á síðustu árum verið
svo hægfara, að þess gætir
varla, ef litið er á landsheild-
ina. Náleffa öll heimilafjölgun í
landinu gerist við sjávarsíðuna,
og þá helzt í stærstu kaupstöð-
um. Þessi þróun hefir ekki ver-
ið allskostar heilbrigð. f kjöl-
far hennar hefir fylgt þrálátt
atvinnuleysi og óhæfilega mikil
sveitaþyngsli, þar sem fólkið
hefir numið land án nægilegra
atvinnuskilyrða.
Miðstjórn Framsóknarflokks-
ins og þingmenn flokksins hafa
rætt landnámsmálið ítarlega á
undanförnum árum. Þar hafa
menn verið sammála um nokk-
ur ný úrræði ílandnámsmálum
byggðanna og eru þessi hin
helztu:
1. Að ríkið þarf að kaupa ó-
ræktað land, sem vel er fallið
til nýbyggða. Þessi nýbyggð
þarf að geta myndast á 2—3
stöðum í hverri sýslu.
2. Ríkið lætur rækta þessi
lönd, koma þar upp nýjum
• heimilum, lætur fylgja þeim
kúgildi að fornum sið, og leigir
síðan þessar jarðir fólki, sem
vill og getur verið landnemar.
3. Hver landnemi, og helzt
bæði bóndinn" og húsfreyjan,
sem eiga að fá að njóta þessara
hlunninda, verða áður að hafa
verður undir eftirliti Búnaðar-
félags íslands að öllum venju-
legum sveitastörfum á góðum
heimilum, ekki minna en 2—3
ár hver maður. Með því móti
er nokkur trygging fyrir, að
landnemarnir, sem fá hin vel
undirbúnu erfðafestubýli, séu
nógu duglegir, nógu staðfastir
og nógu verkhæfir til að geta
tekið við nýbyggðinni og aukið
hana með myndarskap.
Það er til nóg af ræktarlandi
á íslandi. Manndómurinn til að
nema land ætti ekki að vera
bundinn við fjarlæga fortíð.
Moldin býður eftir því að hún
sé gerð að ræktarlandi. Og með
þeirri tækni, sem þjóðin hefir
nú, ætti að vera vandalaust að
rækta mikið og rækta fljótt, í
samanburði við landnámsmenn
fyrri alda.
Hér á landi er ein byggð, sem
náttúruöflin hafa að verulegu
leyti gert að nýtízku landnáms-
hverfi. Þar eru mörg býli þétt
saman. Hver bóndi hefir lítið
land, en tiltölulega stór bú.
Túnin og engin eru stór og vel
(Framh. á 4. siðu)
Gísla vélstjóra vilja öllu ráða
Jahob Möller á að þoka Syrír Bjarna borgfarstjóra
Árni frá Múla er farinn
Síðustu dagana hefir það orðið lýðum ljóst, að til tíðinda er að draga í flokki Sjálf-
stæðismanna. Árni frá Múla hefir sagt sig úr flokknum og tekið við forystu Þjóðveld-
ismanna. Hefir hann fyllilega gefið í skyn í blaðagrein, að ofríki Thorsfjölskyldunn-
ar og Bjarna borgarstjóra sé orðið óþolandi. Með Árna hafa ýmsir menn úr stjórn
Varðarfélagsins, foringjaliði Varðar og Málfundafélaginu Óðni sagt sig úr Sjálfstæðis-
flokknum.
En veilurnar í Sjálfstæðis-
flokknum eru fleiri, þótt þær
hafi ekki gliðnað að fuliu enn-
þá. Bjarna Benediktssyni og
nánustu samherjum hans þykir
sem köttur einn skipi bjarna-
ból, þar sem ,er Jakob Möller í
sæti dómsmálaráðherra. Munu
og fáir verða til að andmæla
því. En Jakob „er ekki dauður
enn“, eins og þar stendur, og
blað hans, Vísir, er upp á síð-
kastið að minna á ýmislegt
smávegis, sefh betur mætti fara
í stjórn bæjarins og minnir
borgarstjórann á það, að ýms
ljósaverk á búi hans þyrftu
meiri umönnunar. Á það hefir
og verið bent, að fyrrverandi
borgarstjóri í Reykjavík, Jón
Þorláksson, hafi ekki talið sig
hafa tíma til að sinna þing-
störfum, eftir að hann tók við
borgarstjórastarfinu. Þótt nokk-
ur vafi kunni að leika á um
sannleiksgildi þessarrar stað-
hæfingar, að því er snertir Jón
Þorláksson, eru þetta allt dul-
búnar hótanir til Bjarna borg-
arstjóra um, að Vísir þurfi ekki
annað en að kippa í strenginn
til þess að svipta hann mest-
öllu fylgi í bænum. Á persónu-
legu trausti eða vinsældum lifir
Bjarni ekki. Það vita allir.
Sigurður Kristjánsson, sem
stundum er kenndur við mosa
í skegginu, hótaði uppreist og
harðræðum í vor sem leið, ef
hann ætti að þoka úr öruggu
sæti í Reykjavík fyrir Birni Ól-
afssyni. Sigurður bar hærra
hlut þá, en Vísir lét drýginda-
lega yfir því, að þetta skipti
ekki miklu máli í bráðina, en
með haustinu væri full þörf á
að velja hina hæfustu menn til
þingsetu, því að þjóðin ætti að
búa að því kjöri í fjögur ár.
Nú hefir hinn hæfi maður,
Björn Ólafsson, ekki heldur
fengið sæti á lista Sjálfstæðis-
flokksins að þessu sinni. Fjöl-
skyldusjónarmiðin hafa mátt
sín meira og Vísir verjður að
stryka yfir öll sín stóru orð í
Lítlar breytsng'ar á
framboðum flokkanna
Árni frá Múla tekur við forustu ÞJóðveldis-
flokksins
Framboðsfresturinn var út-
runninn síðastliðið iaugardags-
kvöld. Er nú orðið kunnugt um
öll framboð.
í seinasta blaði var skýrt frá
öllum framboðum Framsóknar-
flokksins, nema í Rangárvalla-
sýslu og á Seyðisfirði. Þar hef-
ir flokkurinn þessa frambjóð-
endur:
Rangárvallasýsla: Helgi Jón-
asson, læknir, Björn Björnsson,
sýslum., Sigurður Tómasson,
bóndi, Barkarstöðum, Guðjón
Jónsson, hreppstj., Hallgeirsey.
Seyðisfjörður: Karl Finnboga-
son, skólastjóri.
Hjá hinum flokkunum eru
litlar breytingar á framboðum
síðan í vor.
Hjá Sj álfstæðisflokknum eru
þessar breytingar markverðast-
ar:
Torfi Hjartarson, sýslumaður,
er í framboði í Vestur-ísa-
fjarðarsýslu. Er það tákn þess,
að íhaldið ætli nú ekki að gefa
Ásgeiri atkvæði.
Jón Sigurðsson á Reynistað
er efstur á lista flokksins í
Skagafirði og Magnús Gíslason
skrifstofustjóri í Suður-Múla-
sýslu. Tæplega verða þessir
margföllnu frambjóðendur tald-
ir sigurvænlegir.
Stefán Stefánsson í ‘Fagra-
skógi er efstur á landlista
flokksins. Aðrir flokkar hafa
ekki raðaðan landlista.
Hjá Alþýðuflokknum eru
þessar breytingar helztar:
Haraldur Guðmundsson hætt-
ir á Seyðisfirði og verður ann-
ar á listanum í Reykjavíík.
Boðar þetta "tvennt: Flokkur-
inn telur þingsætið á Seyðis-
firði vonlítið og býst ekki við
að fá nema einn mann kosinn
í Reykjavík, og verður þá ann-
ar maður listans þar uppbótar-
þingmaður. Ef flokkurinn hefði
gert sér von um tvo þingmenn
í Reykjavík, hefði hann látið
Harald í þriðja sæti, sem væri
þá baráttusæti. Sýnir þetta allt,
að Alþýðuflokkurinn telur sig
á fallanda fæti.
Jónas Guðmundsson býður
sig ekki fram aftur í Suður-
Múlasýslu og er nú hvergi í
framboði fyrir flokkinn.
Hjá Sósíalistaflokknum er sú
breyting markverðust, að ís-
leiíur Högnason er nú hvergi
í framboði.
Þrír flokkarnir, Framsóknar-
flokkurinn, Sjálfstæðisflokkur-
inn og Sósíalistaflokkurinn hafa
frambjóðendur í öllum kjör-
dæmum. Alþýðuflokkurinn hef-
ir enga frambjóðendur í Mýra-
sýslu, Strandasýslu, Norður-
Múlasýslu og Vestur-Skafta-
fellssýslu.
Þjóðveldisflokkurinn býður
fram í Reykjavík, en hvergi
annars staðar. Flokkurinn hef-
ir heldur ekki landlista. Efstur
á Reykjavíkurlistanum er Árni
Jónsson frá Múla.
þessu efni. Ef til vill hefir Björn
Ólafsson á nýjan leik sýnt
flokknum þann þegnskap að
gerast heftiplástur á brotalöm-
ina með því að „neita“ í orði
kveðnu sæti á listanum.
Jakob Möller fékk að halda
sínu sæti á framboðslistanum
eftir hörð innbyrðis átök í
flokknum.
Yfirleitt logar allt í óánægju
innan flokksins vegna hinnar
háskalegu fjármálaóreiðu, sem
stjórn Ólafs Thors hefir leitt
yfir þjóðina, og vaxandi áhrifa
helztu stríðsgróðamanna í
stjórn flokksins. Það er fjöl-
skyldur Ólafs Thors, Bjarna
Ben og Gísla vélstjóra, sem
mestu ráða í flokknum. Hinn
stóri hópur smákaupmanna,
verzlunarfólks og smáframleið-
enda, sem fylgt hefir flokknum,
finnur betur og betur að hann
ræður þar engu.
Verzlunarmenn og smærri
kaupmenn hafa þegar gert op-
inbera uppreist og munu fylgja
Árna frá Múla — á flótta frá
íhaldinu. Hvar sá flótti nem-
ur staðar, er ekki fyllilega ljóst
enn sem komið er. En bert er
það, að smáframleiðendur, smá-
útvegsmenn og bændur leita í
aðrar áttir, þar sem þeir geta
trauðla vænzt betra af flokki
Árna en sjálfu íhaldinu.
En rétt þykir að taka hér
nokkur sýnishorn úr grein
Árna frá Múla í Þjóðólfi, þar
sem hann lýsir upplausninni og
andrúmsloftinu í Sjálfstæðis-
flokknum. Talar hann að vísu
nokkuð undir rós og fer stillt
af stað, en þó má öllum, sem
lesa, ljóst verða, að hringlanda-
háttur og fjölskyldusjónarmið
Ólafs Thors annars vegar en
steigurlæti og andleg bolabrögð
Bjarna Ben hins vegar eru að
liða hina miklu spilaborg flokks-
ins sundur.
Vitnlsbnrðnr Árna
í Þjóðólfl 18. þ. m.
„Það er . einkenni á ýmsum
helztu ráðamönnum Sjálfstæð-
isflokksins, hvað þeir eru á-
nægðir með hið „sigursæla
undanhald“. Þetta á víst að
heita vottur um eitthvert af-
burða þrek. Þeir þykjast alltaf
vera að sigra, og telja hreina
goðgá, ef á því er tæpt, að flokk-
urinn sé alltaf að tapa. Morg-
unblaðið er . á valdi þessara
„þrekmiklu" manna. Það
smjattar á öllum kosningaúr-
slitum, hversu hrakleg sem þau
eru fyrir flokkinn. Þegar ég
hugsa um Sjálfstæðisflokkinn
dettur mér alltaf í hug karl
einn, sem éfe þekkti, þegar ég
var strákur. Hann hét Palli
gamli og var hér um bil blindur,
en vildi ekki kannast við sjón-
leysið. Rétt hjá húsinu, sem
hann átti heima í, var tals-
verður lækur o^ góð brú yfir.
(Framh. á 4. siSu)
Stöðvast togararnír?
Sjómenn segja upp
samningum
Samningaumleitanir háfa
staðið yfir undanfarið milli út-
gerðarmanna- og Sjómannafé-
lags Reykjavíkur fyrir hönd há-
seta á togurum. Slitnaði upp úr
samningunum síðastliðinn laug-
ardag og sagði Sjómannafélag-
ið jafnskjótt upp gildandi
samningum með vikufyrirvara.
Mun félagið áður en sá frestur
er útrunninn afla sér heimilda
til vinnustöðvunar. Má því bú-
ast við verkfalli á togaraflot-
anum fyrir næstu helgi, ef sam-
komulag næst ekki fyrir þann
tíma.
Sjómennirnir munu fara
fram á verulegar kauphækkan-
ir sökum kauphækkana í land-
vinnunni.
Fimmiuguri
Sígurdur
Guðmundsson
kaupmaður
Sigurður Guðmundsson, kaup-
maður í Hafnarfirði, er fimm-
tugur í dag. Hann er Þykkbæ-
ingur, sonur hinna góðkunnu
hjöna, Guðmundar og Sigríðar
í Búð. Ólst Sigurður upp hjá
foreldrum sínum til fullorðins
ára, unz hann stofnaði eigið
heimili, kvæntist Guðrúnu
Halldórsdóttur frá Sandhóla-
ferju og reisti bú að Bala í
Þykkvabæ. Fyrir áratug flutt
ust þau hjón til Hafnarfjarðar,
og þar hefir Sigurður rekið
verzlun síðan.
Sigurður hefir tekið tals
verðan þátt í félagsmálum.
Hann er formaður vinnumiðl
unarstjórnar í Hafnarfirði.
Gjaldkeri Frikirkjusafnaðarins
hefir hann verið um þrjú ár.
Einnig á hann sæti í varastjórn
Kaupmannafélags Hafnarfjarð
ar.
Sigurður er traustur maður,
svo sem hann á kyn til, glað-
lyndur og aðlaðandi, enda mjög
vinsæll. Hann er söngvinn og
hefir iðkað hljómlist í tóm
stundum sínum. Sigurður ólst
upp við störf til lands og sjáv
ar á þeim tíma, sem aðstæð
urnar stilltu í hóf um eftirtekju
meir í hlutfalli við áreynslu og
áhuga en einatt síðan, og hef
ir þetta mótað skapgerð hans
Á búskaparárum hans herj
uðu vötnin svo á hina grasgefnu
Á víðavangi
„LYGI CM LÁTINN FOR-
INGJA“ — OG SELBITI Á
BJARNA BEN.
Morgunblaðið hefir tvívegis
flutt sömu klausuna þess efnis,
að Tíminn hafi „logið“ því upp
á Jón Þorláksson, að hann hafi
hætt þingmennsku vegna
„þingsvika“ íhaldsflokksins í
kjördæmamálinu 1931. Hann
hafi dregið sig í hlé sakir ann-
ríkis eftir að hann varð borg-
arstjóri, segir blaðið.
Þetta er undarleg játning um
Dær mundir, er blaðið eggjar
liðsmenn sína til að kjósa nú-
verandi borgarstjóra á þing. Er
Bjarni Ben. svona miklu dug-
legri en Jón Þorláksson? Eru
borgarstjórastörfin orðin um-
svifaminni en þau voru í tíð
Jóns Þorlákssonar?
Getur blaðið ekki lofað J. Þ.
án þess að gefa Bjarna Ben.
selbita?
HINN FRAMSÝNI.
Einn af gætnari forustu-
mönnum Alþýðuflokksins, Jón-
as Guðmundsson, kemst svo að
orði í grein í Alþýðublaðinu í
fyrra da^, þar sem hann ræðir
tillögur Jóns Árnasonar í dýr-
tíðarmálunum:
„Honum er það ljóst, eíns og
mér hefir alltaf verið, að stríðs-
gróðann verður að gera ómynd-
ugan sem kaupgetu um leið og
hann verður til og hafa síðan
mjög sterkar hömlur á dreif-
ingu hans út til almennings“.
Sýnir þetta, að Jónas hefir
verið og er algerlega andvígur
stefnu Alþýðuflokksins að hefja
kapphlaup um stríðsgróðann og
dreifa honum sem eyðslueyri
„út til almennings" eins og
hann orðar það.
Því fleiri, sem fá sýn og vitna,
því meiri líkur til að skynsemin
sigri að lokum.
SJÁLFSTÆÐISMENN TALA
UM UPPLAUSN.
Morgunbl. lýsir verðbólgu og
upplausn í þjóðfélaginu með
ægilegum' orðum. Og skýringin
er ekki vandfundin: Hún er
þeim vonda manni, Hermanni,
að kenna. Hann er „upphaf og
undirrót verkfallá, verðbólgu og
annarra erfiðleika“. Og svo
kemur skýringin: Hermann
setti „lög á pappírnum um
bann. gegn verkföllum t. d.,
sem hann sjálfur gerði aldrei
neina tilraun til að framfylgja,
sjálfur • þverbraut og sjálfur
rægði í útvarpinu og sigaði
mönnum til að ráðast á móti.“
Það er eins og Sjálfstséðis-
menn sjái ekki sínar eigin
stjórnarhetjur fyrir Hermanni.
Hermann ber ábyrgð á öllu,
jafnt fyrir því, þótt hann sé
farinn úr ríkisstjórninni. Hann
setti gerðardóminn, liklega að
Ólafi Thors atvinnumálaráð-
herra nauðugum. Hermann sá
ekki um að ríkisstjórn Ólafs
Thors héldi gerða samninga við
setuliðsstjórnina o. s. frv.
En var það ekki Ólafur Thors,
sem sagði í útvarpsræðu rétt
eftir að hann tók við stjórninni:
Skattalögin og gerðardóms-
lögin verða samþykkt. Bæði
lögin verða framkvæmd.
Hann var ekki smeykur þá,
hann Ólafur.
Safamýri, að byggð hans lá við
auðn.
En þá risu Þykkbæingar upp
og framkvæmdu hið mesta stór-
virki sinnar tegundar, er þeir
hlóðu í Djúpós, 90 faðma breytt
straumvatn, og björguðu þar
með byggðinni. Þátttaka í slík-
um afrekum marka spor hjá
þeim, sem hlut eiga að, og mun
Sigurður telja þetta til sinna
beztu endurminninga.
G. M.