Tíminn - 22.09.1942, Blaðsíða 3

105. blað
TÍMIIVN, þriðjadagíim 22. sept. 1942
415
Gervíljóð
StjórnarblaSið Spegillinn, sem
alltaf er „stjórnarblað“, þótt
ráöuneyti komi og hverfi, birtir
nýlega ljóðræna lýsingu á af-
rekum núverandi ríkisstjórnar,
og fylgja haglega gerðar þjóð-
lífsmyndir til skýringar.
Af því að Spegillinn virðist
all fundvís á smákorn á Víða-
vangi Tímans, getum við ekki
neitað okkur um að birta hér
nokkrar stökur úr þessum
„gerviljóðum" hins örugga
stjórnarblaðs.
Spegillinn staðhæfir, að ráð-
herrar vorir séu ekki gerviflón,
heldur hreinræktuð:
Þeir sem stjórna þessu landi,
það eru engin gerviflón.
Hér er líka farsælt Frón,
þegnskapur og þjóðarandi.
Nú er stjórnin svo góð, að
menn þurfa ekki að vinna í
raun og veru. Þeim er greitt
fyrir gervistörf:
Enginn kvíðir öðrum degi,
enda sér þess hvergi þörf.
— Greitt er fyrir gervistörf.
Brókin vex en barnið eigi.
Nú eru menn skáld, þótt þeir
yrki ekki og smiðir, þótt þeir
kunni ekki að smíða:
Gott eiga þessir gervismiðir,
' - gerist mörgum hægt um vik.
Yfir blakta stjörnur, stryk.
Nýir herrar, nýir siðir.
Nú er enginn peningalaus,
því að allir hafa fulla vasa af
gervipeningum:
Gerviskraut við gervipenning
getur hver í búðum keypt.
Varúð hafa af stóli steypt
gervilán og gervimenning.
t
Menn dansa í kringum gull-
kálfinn án þess að setja fyrir
sig, þótt hann sé úr gervigulli.
Ómar teitin auðs í hringum.
Enginn maður veit til fulls
það sé kálfur gervigulls,
er þeir dansa kátir kringum.
Eftir allt saman láðist stjórn-
inni að „stíga óhikað síðasta
sporið í lýðveldismálunum",
eins og Ólafur Thors sagði
Mogganum í vor. í þess stað
státar stjórnin af einskonar
gerviríki, sem hvergi á sinn
líka í víðri veröld: lýðveldi in
spe með arfgengri konungs-
stjórn:
, Gott er að búa í gerviríki.
Greint ei verður neins staðar
svona afbragðs aldarfar,
þótt starað sé í stjörnukíki.
Kvæðið er undirritað Gervi-
skáld, en þar sem það er rímað,
má ekki eigna það Grétari
Fells.
Athugasemd
(Framh. af 2. síðu)
ingsleyfi sín með því skilyrði,
að hún áskildi sér rétt til í-
hlutunar um ráðstöfun bifreið-
anna innan lands.
Samt sem áður varð aldrei
ágreiningur , um úthlutunina
fyrstu árin, því að samkvæmt
ósk Bifreiðaeinkasölunnar var
hún oftast framkvæmd af
nefndum, þar sem báðar þess-
ar stofnanir svo og ráðuneytið,
sem þær báðar heyrðu undir,
höfðu sína fulltrúa.
Það hafa því raunverulega
alltaf verið þrír aðilar, sem far-
ið, hafa með valdið um úthlut-
un bifreiða, Bifreiðaeinkasalan,
Gjaldeyris- og innflutnings-
nefnd og ráðuneytið, sem þess-
ar stofnanir hafa heyrt undir.
Úthlutun bifreiða, eins og nú
er ástatt, er óframkvæmanleg
á annan hátt en þann, að hana
framkvæmi 3—5 manna nefnd,
skipuð samrímdum, óvilhöllum
mönnum, er vinni verkið eftir
skýrslum og vottorðum, er um-
sóknunum fylgja og upplýsing-
um, er þeir afla sér sjálfir, og
sé nefndin óháð og laus við þann
ógurlega ágang, sem hlýtur að
skapast, ef einn maður ætlar
sér að leysa málið.
Hjá Bifreiðaeinkasölunni
liggja nú um 3000 skriflegar
beiðnir um bifreiðar. Af þeim er
ekki von um að geta leyst nema
fá hundruð. Öllum má vera
ljóst, að slíkt mál verður ekki
leyst svo að vel fari, nema að
um það standi enginn styrr né
metingur, en þar sem hér er
um stórkostlegt fjárhagsmuna-
mál og lífsþægindamál að ræða
í hverju tilfelli, sem bifreið er
veitt, og .sérstaklega af því að
hjá okkur ríkja nú um langt
tímabil hörð pólitísk átök, þá
hljóta slík mál, sem þessi, að
verða ennþá viðkvæmari og
vandleystari en annars, og
óánægja þeirra, sem útundan
verða um lausn á beiðnum sín-
um, meiri og persónulegri.
Sveinn Ingvarsson.
krónur. Nú eitt þil tvö þúsund.
Kaupamenn \ höfðu 15—20 kr.
á viku. Nú 150—200. Tímakaup
í aðal kauptúni héraðsins var
fyrir 1914, 25 aurar á klukku-
stund. Nú 2.50—2.60. Margir
hlutráðnir sjómenn taka kaup
sitt í fiski. Ég veit um fiskverð
er bændur greiddu sjömönnum
nú og þá. Áður voru það 6—8
aurar kílóið, meðaltal um 7 aur-
ar. Síðasti fiskur, er ég fékk til
matar, var 68 aura kílóið, ekki
þó verðhæsti þorskur. Fisk-
verðið hefir einnig tífaldazt.
Ég hygg, að í mínu héraði sé
ekki dýrtíð framar meðallagi,
og fullyrða megi, að tekjur
launamanna hafa yfirleitt tí-
faldazt á þessu tímabili.
V. Bændur
eru fjölmennasta stéttin og
framleiða nær allt nema fisk,
sem þjóðin hefir af innlendum
vörum til neyzlu. Fáir hundr-
aðshlutar ríkistekna renna í
vasa bænda. Meginið fer til
launa á ýmsum sviðum, og
framkvæmda, er bæta hag
gróðamanna. Og þó er hver eyr-
ir eftir talinn, sem fer til styrkt-
ar búnaði, smáútvegi og hand-
iðnum, og bændur nefndir öl-
musumenn. Það er eins og
Reykjavíkur stéttunum, gróða-
mönnunum þar og launamönn-
unum, finnist þeir eiga rikis-
sjóðinn einir, og allt sem aðrir
fá, séu gjafir, sem verði að
veita, helzt fyrir kosningar.
Ég hefi sýnt fram á, að gróði
þeirra, sem ekki vinna erfiðis-
vinnu, hefir margfaldazt sið-
ustu 30 ár, og laun hafa tífald-
azt.
Afurðir búanna eru laun
bænda. Hversu mikið hafa þær
hækkað í verði?
Ég hefi ábyggilegar skýrslur
um verðlag 1913—1914, úr sama
héraði og launin voru tilfærð.
Örðugra er að vita um verðið
1941. Verð afurða er ekki borg-
að út fyr en eftir að sölu er
lokið, nema að nokkru. Verða
bændur oft að bíða meir en ár
eftir miklum hluta verðsins.
Hætt er við að launamönnum
þætti það sein kaupgreiðsla.
Hér skal gerður samanburður
á verði helztu afurða. Ket var
56 aura kílóið 1913, 61 eyrir 1914.
1941 var útborgað 2.10 fyrir
fyrsta flokk og von um 90 aura
uppbót, eða alls kr. 3.Ó0 kg. Það
hefir 5-faldazt í verði. Ef það
hefði stigið svo sem verkakaup,
ætti verðið að vera 6,.10. Launa-
menn þurfa að vinna hálfu
skemur fyrir ket-kílóinu*).
Gærur voru 80 aurar kg. 1913,
92 aurar 1914. 1941 var verðið
1.50, og von um jafnháa upp-
bót, alls kr. 3.00, eða rúmlega
þrefalt verð. Ef sama verð-
hækkun væri á gærum sem
vinnulaunum, ætti verðið að
vera kr. 9.00.
Mör var 44 aura kílóið 1913,
56 aura 1914. 1941 var mörverð-
*) Hér er alls staðar nefnt
afurðaverðið til bændanna.
Auðvitað er útsöluverðið hærra.
En svo var einnig 1914, og mun
álagning ekki hafa verið lægri
þá.
(Framh. á 4. slðu)
Albert Einstein
Foreldrar hans óttuðust, að höfundur af-
stæðiskenningarinnar myndi eigi verða
eins og fólk er flest.
Ég lagði leið mina um stræti lítillar borgar í Suður-Þýzkalandi
fyrir nokkrum árum. Vinur minn, sem var í fylgd með mér, nam
þá skyndilega staðar, benti á glugga yfir nýlenduvöruverzlun
nokkurri og mælti:
— Þarna fæddist Einstein.
Síðar þennan saga dag hitti ég frænda Einsteins og tók hann
tali. En þess varð í engu vart, að hann væri frábærum hæfileik-
um gæddur. Það gerðu sér einnig fæstir vonir um Einstein í
æsku hans. Hann er nú talinn mikilhæfasti vitringur samtíðar-
innar og einhver mesti hugsuður, sem uppi hefir verið. Þó var
hann hæggerður, feiminn og hlédrægur í æsku. Honum veittist
jafnvel erfitt að læra að tala. Hann var svo tornæmur, að kenn-
ari hans hafði raun af honum, og foreldrar hans ólu ugg í brjósti
um það, að hann myndi eigi verða eins og fólk er flest.
Einstein fannst það undrum.sæta, er hann var orðinn heims-
frægur maður. Það virtist næsta ótrúlegt, að háskólakennari í
stærðfræði hefði getið sér orðstír, er bæri nafn hans um viða
veröld. Hann, vísindamaðurinn, var frægur í líkingu við Jack
Dempsey. Hann játaði það, að honum væri það óskiljanlegt.
Öllum virtust það hin mestu firn. Slíkt var eihsdæmi í sögu
mannkynsins.
Einstein er eigi síður undarlegur sem maður en afstæðis-
kenning hans sem skoðun. Hann fyrirlítur það, sem flestum
mönnum finnst mest til um, svo sem frægð, auðæfi og munað.
Skipherra Atlantshafsskips nokkurs bauð honum til dæmis ein-
hverju sinni bezta klefann, sem völ var á. En Einstein hafnaði
boði hans og lét svo um mælt, að sér væri það mun kærara að
búa í lakasta klefanum en hinum bezta.
Þegar Einstein varð fimmtugur, auðsýndu Þjóðverjar honum
margvíslegan hyllivott. Þeir reistu honum líkneski í Potsdam
og létu honum í té landsetur og seglbát í virðingar- og þakkar-
skyni.
Nú, að nokkrum árum liðnum, hefir hann veriö sviptur eign-
um sínum, og hann áræðir eigi að hverfá aftur til ættlands síns.
Vikum saman dvaldi hann í Belgíu innan luktra veggja og hafði
lögregluvörð um sig dag og nótt.
Er hann kom til New York í því skyni að gerast stærðfræði-
kennari við Princetonháskóla, vildi hann umfram allt forðast
blaðamenn, ljósmyndara og allt uppnám. — Vinir hans sóttu
hann því í báti út í skipið með leynd, áður en það kom í höfn,
og komu honum undan í bifreið.
Einstein telur, að það séu aðeins til tólf menn, sem skilji af-
stæðiskenningu sína, enda þótt niu hundruð bækur hafi verið
færðar í letur í því skyni að skýra hana.
Hann skýrir sjálfur afstæði með þessu augljósa dæmi: Þegar
þú dvelur hjá fríðri stúlku í klukkustund, finnst þér það aðeins
andartak, en þegar þú situr á heitum ofni andartak, finnst þér
það klukkustund.
Jæja, svo að þetta er afstæði. Ég tek þessu með velþóknun, en
ef þú skyldir efast og vilja sannfærast, þá ætla ég að fá að
dveljast hjá stúlkunni, ef þú situr á ofninum.
En fyrst farið er að minnast á stúlkur, þá má láta þess getið,
að Einstein er tvíkvæntur. Hann á tvo drengi frá fyrra hjóna-
bandi. Þeir eru báðir efnispiltar og munu efalaust einhverju
sinni láta til sín taka.
Frú Einstein játar það, að hún skilji eigi afstæðiskenninguna.
En hún skilur annað, sem skiptir mun meira máli fyrir hana:
Hún skilur manninn sinn.
Hún bíður vinum sínum til tedrykkju öðru hvoru. Þá biður
hún Einstein að'koma niður og drekka með þeim. — Nei, svarar
hann jafnan reiðilega. Nei, ég vil það ekki, ég vil það ekki! Ég
fer héðan. Ég get ekki unnið hér. Ég líð ekki þetta ónæði lengur.
Frú Einstein hlustar þegjandi á og lætur hann rausa að vild
um stund. En því næst beitir hún kænsku sinni og blíðuhótum,
og það fer löngum þannig, að Einstein kemur niður, drekkur
teið og hvílist um stund.
Frú Einstein kveður mann sinn fylgja ákveðnum reglum í
kenningum sínum en eigi í einkalífi. Hann gerir hvað sem hon-
um sýnist þegar í stað. Hann fylgir aðeins tveim reglum í dag-
fari sínú. Sú fyrri er: Fylgdu alls engum reglum. Hin er: Vertu
jafnan óháður skoðunum annarra.
Einstein gengur jafnan í gömlum klæðum, ber sjaldan hatt,
blístrar og syngur inni í baðherberginu, meðan hann rakar sig
og notar eigi raksápu. Hann notar baðsápuna einnig sem rak-
sápu. Hann telur það allt of umstangsmikið að nota tvær sápu-
tegundir. Mér virðist Einstein vera hamingj usamur maður.
Mér finnst mun meira til um heimspeki hamingju hans en af-
stæðiskenningu hans. Það tel ég frábæra heimspeki. Hann kveðst
vera hamingjusamur, sökum þess, að hann vænti sér einskis
af öðrum. Hann væntir sér eigi fjár, nafnbóta né lofs. Hann
unir sér við það að rækja störf sín, leika á fiðlu sína og sigla
báti sínum.
Fiðla Einsteins veitir honum meiri gleði en nokkuð annað.
Hann kveðst oft lifa og hugsa í tóndraumi.
Einhverju sinni hélt Einstein því fram við strætisvagnstjóra
í Berlín, að hann hefði mistalið sig. Strætisvagnsstjórinn taldi
þá öðru sinni og reyndist hafa talið rétt. Hann sneri sér þá að
Einstein og mælti: — Það sorglega við yður er það, að þér kunnið
ekki að telja.
Auglýsíng
Tapazt hafa tveir hestar, frá
um mánaðamótin júli og ágúst,
frá Sauðhaga í Vallahreppi.
Suður-Múlasýslu. Blágrár hest-
ur, lítið taminn. Mark: Stand-
fjöður aftan hægra, blaðstýft
fr. vinstra. Mósóttur, dálítið
taminn. Mark: Hófbitað aftan
hægra, biti framan vinstra. —
Þeir, sem verða varir við hest-
ana, eru beðnir að tilkynna það
til símastöðvarinnar á Egils-
stöðum.
Dragið ekki lengur að
gerast áskrif endur að
Dvöl, þessu sérstœða
tímaritl í islenzkum bókmenntum. —
Ykkur mun þykja vœnt um Dvöl, og
því vænna um hana sem þið kyxmizt
DODGE og PLYMOUTH
model ’41 og ’42. jj
BÍLHJÚPAR (cover)
á lager.
Bergstaðastr. 61. Sími 4891
*«
Sambund tsl. samvinnufélaga.
íslenzk réttritun, 6 bréf.
Kennslugjald kr. 50,00.
Kennari Sveinbjörn Sigurjónsson.
Leitið upplýsinga hjá kaupfélögunum eða Bréfa-
skólanum, Sambandshúsinu, Reykjavík.
* »ci ■■ i — n i— n — n — n — n m n — n — n ■■ ri — n ■■ n wm n mm j — n ■■ u — n ■■ n ■iiwii n ■■■ ifr
Þökkum samúð og vinarhug vjð andlát og jarðarför
Guðmnndar Gunnarssonar frá Hóli.
VANDAMENN.
Vegna 65% hækkunar á skemmtanaskatti, sem gengur í gildi
16. þ. m. og annars aukins kostnaðar, hækkar verð á aðgöngu-
miðum á kvikmyndasýningar og verður frá sama tíma sem hér
segir:
BARNA SÆTI kr. 1.00
ALMENN SÆTI kr. 2.00
BETRI SÆTI, NIÐRI kr. 3.00
STÚKUSÆTI, SVALIR kr. 4.00
Reykjavík, 11. september 1942.
Gamla Bíó.
Nýja Bíó.
Tjarnarbíó.
Afgreiðslustúlkur
Vegna fyrirhugaðra breytinga á vinnutíma og frí-
dögum afgreiðslustúlknanna í mjólkurbúðum vorum,
þurfum vér nú að ráða nokkrar stúlkur til viðbótar.
Allar upplýsingnr í skrifstofu vorri.
M j ólkur samsalan.
Getum útvegað nokkrar
Margföldunar- og
deiiingarvélar
frá Bandaríkjunum.
. ., ! v
@ AlfA @
IJmboðs- otf heildverzlun Sími 5012.
Félutf íslenzkra hljóöfteraleikara
Kauptaxti
félagsins fyrir lausaviiwu skal
vera sem hér segir:
Hinn fasti- laugardagstaxti kr. 40.00.
Tímavinna: kr. 8.00 pr. klukkustund. Sé unnið eftir kl. 3 f. h.
hækki kauptaxtinn um 100%.
Ákvæði um hvíldartíma hljóðfæraleikara skulu vera þau sömu
og gilt hafa.
Sé sérstakur hvíldarmaður ráðinn, skal hann hafa sama kaup
og aðrir hljóöfæraleikarar, enda „leiki“ hann hvíldartímana
einn. Sé aftur á móti ekki sérstakur hvíldarmaður ráðinn, en
hljómsveitin skipti sér og leiki þannig hvíldartímana einnig, skal
greiða hverjum manni kaup fyrir 1 tíma aukatekju.
Full dýrtiðaruppbót greiðist á kaupið samkvæmt vísitölu Hag-
stofunnar eins og hún er á hverjum tíma.
Hljóðfæraleikari skal fá kaup frá þeim tíma, er hann mætir
til vinnu, enda fari kvaðning ekki síðar fram en kl. 23.
ATH. 1. Aðrir taxtar hækka í samræmi við þetta.
2. Viðvíkjandi fastakaupi vísast til samnínga við at-
vinnurekendur.
STJÚRNIN.