Tíminn - 01.10.1942, Blaðsíða 1

RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
FORMAÐUR BLAÐSTJÓRNAR:
JÓNAS JÓNSSON.
ÓTGEFANDI:
frÁmsóknarflokkurinn.
RITSTJ ÓRASKRIFSTOFUR:
Llndargfttu
AFOREIÐSLA,
EDDUHÓSI
A.
Slmar
23S3
4373
og
INNHEIMTA
OG
EDDUHÚSI,
Llndargötu
Ð A.
Siml
2323
PRENTSMIÐJ AN
EDDA
hl
Slmar
3720
os
AUGLÝ SIN GASKRIFSTOFA:
26. ár.
Reykjavík, flmmtudagiim 1. okt. 1942
109. blað
Hvað er til ai síldarmjöli í landínu?
Hversvegna var afgr.
ins stöðvuð fram yfír
Jónas Jónsson:
Var það gert til að
mjöls-
réttír?
greiða fyrlr
flutningnum út um sveitirnar ?
Áhyggjiir bænda yfir síldarmjölskaupunum fara
stöðugt vaxandi. Heil héruð, þar sem heyfengur er
miklu minni en venjulega, hafa enn ekki fengið neitt
síldarmjöl. Á undanförnum árum hafa bændur fengið
rnest af síldarmjölinu í septembermánuði, enda er víða
orðið óvíst um flutninga eftir þann tíma. Það er því
engin furða, þótt sleifarlagið í síldarmjölsmálunum valdi
bændum kvíða og áhyggjum.
Skrif Vísis og
Ólafur Thors
Vísir hefir fyrir nokkru hald-
iff því fram í ritstjórnargrein,
að ég myndi líklegur til aff
hjálpa Ólafi Thors, ef eitthvaff
bjátaði á fyrir honum. Blaðið
rökstuddi þetta meff tilvitnun í
grein eftir mig í Tímanum 1923.
Hér er þó um býsna mikinn
misskilning aff ræffa frá blaffs-
ins hálfu.
Aff öllu samtöldu virðast eng-
ar líkur benda til, að Ólafur
Thors þurfi meff sérstakrar fyr-
irgreiffslu frá mér effa öðrum
pólitískum andstæðingum.
Hann situr í mikilli embættis-
aðstöffu, þó aff völdin séu frem-
ur lítil. Fyrirtæki hans, Kveld-
úlfur, dafnar í skjóli stríffsgróff-
ans, eins og jurt í hitabeltis-
loftslagi. Nánustu ættmenn ráff-
herrans skipa ýmsar áhrifa-
miklar stöður, innanlands og
utan. Þaff er þess vegna furffu-
legt, að blaði heildsalanna skuli
koma til hugar aff Ólafur Thors
geti þurft meff nokkurrar líkn-
semdar frá gömlum effa nýjum
andstæffingum.
f kosningum fyrir 19' árum
var barátta eins og nú, hin
harðasta hvarvetna á landinu,
milli Framsóknarmanna og liff-
sveita Mbl. Sú barátta hafði þá
staðiff meff mikilli hörku í tvö
kjörtímabil. Alveg sérstaklega
höfðu fylgismenn Mbl. gert mér
allt þaff illt, sem stóff í þeirra
valdi, og ég hafffi goldiff í sömu
mynt eftir því sem kraftar
leyfffu.
Þá, mitt i hinni hörffu deilu,
haustið 1923, kastaði ég fyrsta
strengnum milli þessara stríff-
andi flokka. Bolsévisminn óff
þá uppi víffa um lönd, og bylt-
ingarhneigðin var byrjuð aff
eitra hugi ýmsra manna í
verkamannastétt. Framsóknar-
flokkurinn vann þá og lengi
síffan trúlega að mörgum um-
bótamálum meff Alþýffuflokkn-
um og móti Mbl.-mönnum. En
þar sem hin rússneska sýki var
þá tekin aff veikla nokkurn
hluta verkamannastéttarinnar,
þótti mér rétt aff láta verka-
mannaliðið vita, að það gæti
ekki notiff stuðnings frá mér,
ef þaff tæki upp byltingaraff-
gerffir. Ég lýsti þá yfir því í
Tímanum, alveg skýrt og skor-
inort, aff ég vildi vinna aff al-
mennum framförum meff verka-
mannastéttinni. En ef verka-
menn tækju upp byltingaraff-
gerffir og hugffust aff „umróta“
þjóðfélaginu á þann hátt, þá
myndi ég snúast gegn þeim aff-
gerffum og standa í þeim efn-
um viff hliff Ólafs Thors.
Þetta var holl lexía fyrir AI-
þýðuflokkinn. Flokksmenn hans
vissu, aff þeir gátu vænst stuffn-
ings frá Framsóknarmönnum,
viff skipulegar framfarir, en
harðrar mótstöffu, ef hallazt
væri á sveif meff byltingar-
stefnunni.
Ég nefndi Ólaf Thors af því aff
hann var einna harðsnúnastur
andstæffingur af öllum Mbl.-
mönnum. Ég gat eins vel sagt,
að ég vildi vinna aff verndun
þjóðfélagsins meff Jóni Þorláks-
syni, Magnúsi Guffmundssyni
eða öffrum forustumönnum
flokksins. Ég nefndl þann
ÍFramh.. á 4. íUSu)
Aðalástæðan til sleifarlagsins
er sú, að ríkisstjórnln stöðvaði
alla afhendingu á síldarmjöli í
byrjun síðasta mánaðar. Rök-
studdi stjórnin þessa ákvörðun
með því, að ekki væri hægt að
afgreiða neitt fyrr en kunnugt
væri um allar pantanir, því að
þær gætu orðið meiri en fyrir-
liggjandi birgðir. Skyldu pant-
anir sendar fyrlr 30. sept., án
skuldbindingar um, að þær
fengjust afgreiddar.
Þessi ákvörðun ríkisstjórn-
arinnar var hin furðulegasta.
Engin ástæða var til þess að
stöðva alla afhendingu á mjöl-
inu, þótt grípa þyrfti til ein-
hverrar takmörkunar. Það var
a. m. k. sjálfsagt að afgreiða til
fyrirtækja sama magn og þau
fengu í fyrra, en láta þá heldur
aukapantanir bíða.
Þetta fljótfærnislega og van-
hugsaða tiltæki rikisstjórnar-
innar hefir að vonum vakið
gremju um allt land. í fyrsta
lagi eru menn hræddir um að
pöntunum þeirra verði ekki
fullnægt og í öðru lagi hefir
þetta stefnt flutningum á mjöl-
inu í fullkomið óefni, svo lítill
og ónógur sem skipakostur er
nú í strandferðum. í siffasta
mánuffi hafa strandferffaskip,
sem áttu og gátu tekiff síldar-
mjöl hjá Ríkisverksmiffjunum,
orðiff aff fara þaðan án þess aff
fá mjöliff afgreitt.
Getur þetta sleifarlag haft
hinar hræffilegustu afleiðingar
fyrir heil héruð, ef vetur geng-
ur snemma í garð og flutningar
teppast.
Virðist fyrirhyggjuleysi og
barnaskapur ríkisstjórnarinnar
1 þessum efnum ganga ósjálf-
ræði næst og hlýtur að baka
henni þungan áfellisdóm, jafn-
vel þótt betur kunni að rætast
úr en til var stofnað.
Aðalsteinn Kristinsson hefir
í síðasta blaði Tímans hrakið
þau ósannindi, sem Morgun-
blaðið var látið flytja, að S. í. S.
og kaupfélögin hefðu pantað
birgðir af síldarmjöli til margra
ára, og þess vegna hafi orðið
að stöðva afgreiðsluna, þar til
allar pantanir væru komnar.
S. í. S. hefði keypt og pantað
álíka og í fyrra eða 3280 smál.
(3300 smál. í fyrra), þegar af-
hendingarbannið var ákveðið.
K. E. A. hefir aðeins fengið 200
poka en yíir 4000 i fyrra og
Kaupfélag Þingeyinga 700 poka,
en keypti 2300 í fyrra.
Svo upplýsir Morgunblaðið,
að til séu í landinu 8200 smál.
af síldarmjöli eða mikið fram
yfir meðalársnotkun undanfar-
ið, er verið hefir um 5000—6000
smál.
En hvar er þá þetta síldar-
mjöl og hvaða ástæða er til að
stöðva aíhendlngu og flutninga
á því í hellan mánuð, fyrst
birgðirnar eru svona miklar?
Það er ekki nein furða, þótt
mönnum komi til hugar, að
birgðirnar séu minni en Morg-
unblaðið segir.
Pyrir nokkru rannsakaði
Viðskiptanefnd síldarmjöls-
birgðir í landinu. Niðurstaðan
varð þessi og er hún í ósam-
ræmi við upplýsingar Mbl.:
Hjá ríkisverksmiðjum og
einkaverksmiðjum voru alls til
af þessa árs framleiðslu 6000
smál. Auk þess voru 500 smá-,
lestir seldar til útflutnings og
þegar greiddar, og 130 smál.
seldar til útflutnings, en ekki
greiddar. Alls eru þetta um
6600 smál., en vafasamt er að
hægt sé að rifta kaupunum á
þeim 600 smál., sem búið er að
selja. Eftir verða þá um 6000
smál. af nýju mjöli. Auk þessa
eru til um 2000 smál. af fiski-
mjöli og eitthvað af síldarmjöli
frá fyrra ári, sem menn vilja
eðlilega helzt ekki kaupa.
í fyrra sumar hélt þáverandi
landbúnaðarráðherra eftir mjög
miklum birgðum af síldarmjöli
í landinu til vara, eftir að allar
pantanir voru afgreiddar. Tók
ríkið ábyrgð á þessum fóður-
birgðum gagnvart verksmiðjun-
um, svo að þær yrðu skaðlaus-
ar.
Aldrei þessu vant verða að
minnsta kosti engar sllkar
birgðir af fóðurbæti 1 vetur. Af
maís er lítið til og ekki hægt
að treysta því að fá nokkuð
verulegt af honum.
Ef harðindi sverfa að, verð-
ur fóðurbætir ófáanlegur til
viðbótar því, sem menn geta
dregið að sér í haust.
Ef óvarlega er sett á og vetur
reynist I harðara lagi, vofir því
fullkomin ógæfa yfir fénaði
landsmanna.
Þetta ættu allir bændur að
hafa hugfast.
Meðferð ríkisstjórnarinnar á
Síldarmálunum er hið lærdóms-
ríkasta. Fyrir vanhugsaðar að-
gerðir hennar kemst síldar-
mjölið e. t. v. alls ekki til
bænda áður en vetur gengur í
garð. Vegna skorts hennar á
framsýni og fyrirhyggju, verða
sennilega ekki til neinar auka-
birgðir í landinu, ef vetur skyldi
reynast mjög harður. Birgðirn-
ar, sem nú eru til, virðast tæp-
ast munu fullnægja pöntunum
bænda, sem langflestir munu
miða þær við venjulegt árferði.
Þetta ætti að vera bændum
lærdómsríkt dæmi um hæfni
þess flokks, sem stendur að
slíkum stjórnarathöfnum, til að
fara með völdin.
Hve margir bændur munu
verða svo skammsýnir og hugs-
unarlausir, að þeir veiti slikum
flokki brautargengi í haust?
Æsingaskrií Alþýðublaðsins
og Vísis um kjötverðið
— Viðtal við Jón Árnason —
Undanfarna daga hafa dagblöðin ennþá elnu sinni hafiff »sl-
legax árásir út af kjötverffinu. Þótt undarlegt kunni aff virffast,
nefna blöff þessi alls ekki formann kjötverfflagsnefndar í þessu
sambandi, heldur snúa vopnum sínum eingöngu gegn Jóni Árna-
syni framkvæmdastjóra, sem á sæti í kjötverðlagsnefndinni.
Jafnframt því að láta orð liggja að því aff brjálaðir menn hafi
ákveffiff kjötverffiff, reyna blöðin aff vekja tortryggni til kaupfé-
laganna út af því, aff þau borgi fyrst um sinn ekki fullt heild-
söluverð fyrir kjötið til félagsmanna sinna.
Tíminn hefir spurt Jón Árnason að því, hvort hann mundi
virða þessi æsingaskrif svars. Kvaff hann þau aff vísu marg-
hrakin, því aff aldrei hefði Iiffið svo haust aff undanförnu, aff
sum bæjarblöffin fylltu ekki dálka sína meff illgjörnum og
heimskulegum árásum út af kjötverffinu, hvaff lágt sem þaff
hefði veriff. En þar sem þessi skrif miðuðu aff því aff spilla fyrir
kjötsölunni, mundi hann skýra máliff í blaffagrein innan
skamms.
í bili læt ég nægja aff taka þetta fram, mælti Jón:
„Haustverff kaupfélaganna er „áætlunarverff“, sem félögin
lána út á kjötinnlegg áffur en veruleg sala hefir fariff fram.
Kaupfélögin selja kjötiff í umboði félagsmanna sinna, sem kunn-
ugt er. Geta þau því ekki gert endanleg reikningsskil fyrr en
aff lokinni sölu, sem að öllum jafnaffi er ekki um garð gengin
fyrr en í júlí effa ágúst næsta sumar.
Kaupfélögin eru algerlega sjálfráð um þaff, hve mikiff þau
lána út á kjötiff í haustkauptíff. En aff jafnaffi hafa þau sam-
ráff um þetta viff S. í. S.
Áriff 1941 var heildsöluverð á dilkakjöti kr. 3.20 pr. kg. Aliflest
kaupfélög áætluðu effa lánuðu þá kr. 2.00 út á kg. í haustkaup-
tíff. í haust er heiidsöluverðið kr. 6.40 og kaupfélögin munu
almennt áætla eða lána út á það kr. 4.00 á kg., eins og ég hefi
lagt til. Hér er því um fullkomiff samræmi aff ræffa. Fullnaðar-
greiðslu fá svo kaupfélagsmenn nú sem endranær aff lokinni sölu.
Alþýffubi. og Vísir gefa í skyn, aff ég sé hræddur um aff kjöt-
iff seljist treglega. Um þetta hefi ég ekkert sagt, nema um kjöt-
kanp setuliðsins. Um þau hefi ég bæffi í bréfi mínu til kaupfé-
laganna og áður bent á, að búast megi við, aff kjötkaup Banda-
ríkjahersins verffi mun minni en brezka setuliðsins.
Um kjötkaup fslendinga hefi ég ekkert látiff uppi, enda ástæðu-
laust að koma með spádóma í því efni. Þaff, sem af er kauptíff-
inni, hefir kjötsalan veriff alveg eins mikil og áffur, og eftir-
spurn eftir slátri með meira móti samkv. upplýsingum frá for-
stjóra Sláturfélagsins.
Hins vegar getur vel veriff, að jafn rætnar árásir eins og fram
koma í skrifum Vísis og Alþýðubl. geti haft nokkur áhrif í þá átt
aff draga úr kjötkaupum almennings, enda mun það vera til-
gangurinn með þessum æsingaskrifum.
Þaff skal loks tekið fram, aff það hefir aldrei hvarflaff aff mér,
aff núverandi kjötverð mundi verffa lækkaff, heldur muni verffa
nauffsynlegt að hækka þaff eftir því, sem vísitalan hækkar.“
Tíminn vill aff lokum vekja athygli á því, aff væri slíkum á-
rásum, sem Vísir og Alþýðublaffiff beina gegn atvinnu og afkomu
bændastéttarinnar, beint gegn einstaklingi, mundi hann fá sér
tildæmdar háar sektir fyrir atvinnuróg. Vísir og Alþýffublaffiff
skáka hins vegar í því skjóli, aff engin viðurlög séu viff því aff
skaffa atvinnu bændastéttarinnar og vinna aff því aff leggja
sveitirnar í auðn, en smala sveitafólkinu sem atvinnuleysingjum
á mölina í Reykjavík, þegar harffnar í ári.
Hitt má svo loks minna Vísi og Alþýðublaðiff á, að hefffi til-
lögum Framsóknarmanna í fyrravetur, um festingu verðlags og
kaupgjalds, veriff fylgt, mundi útsöluverð á kjöti til neytanda
vera svipaff nú og í fyrra haust. Blöð þessi geta því kennt sér
og flokkum sínum um verðbólgu þá, er síðan hefir skapazt.
Rausnargjafir
Jakobi Möllers
Morgunblaðið játar, að fjármálaráðherra Sjálfstæðisflokksins
hafi gefið Gísla Sveinssyni 8000 kr. í lúxusbilnum, af því að hann
hafi verið forseti Alþingis. Væntanlega ættu forsetar, sem leng-
ur og betur hafa starfað, svo sem Einar á Eyrarlandi, Jörund-
ur í Skálholti og Haraldur Guðmundsson, eigi síður að fá vænan
skilding úr ríkissjóði til bílakaupa. Sjálfum sér mun Jakob hafa
gefið laglega upphæð til að lækka í verði bíla, sem honum koma
við.
Meðan Eysteinn Jónsson var fjármálaráðherra þekktist ekki
þessi rausn við einstaka menn. — Jakob Möller hefir fundið upp
þessa „vetrarhjálp“. Hann hefir notið hennar sjálfur og hið
grandvara yfirvald Skaftfellinga og alþingisforseti hefir komizt
í krásina.
Það skiptir engu máli, þótt aðrir ráðherrar hafi orðið aðnjót-
andi sömu kjara um bílakaup og fjármálaráðherrann.
Hans er valdið — og rausnin.
Á víðavangi
LÖGKÆNSKA JAKOBS
MÖLLERS.
Á síðasta Alþingl bar lögkæn-
asti þingmaður íhaldsins,
Bjarni Borgarstjóri, fram til-
lögu um afnám Bifreiðaeinka-
sölunnar.
Þlngið vildi ekki sinna mál-
inu en lét sér nægja að taka
fram fyrir hendur Jakobs og
stöðva bílagjafir hans til vissra
manna á blfreiðum og bifreiða-
kössum.
Þá afnemur Jakob einkasöl-
una með þeim rökum, að hún sé
stofnuð samkvæmt heimildar-
lögum, sem stjórnin þurfi ekki
að fara eftir.
Þykist Jakob því vera slyng-
ari lagamaður en Bjarni Ben.
En Bjarni mun fyrir sitt leyti
sannfærðari nú en nokkru
sinni áður, að Jakob sé ómögu-
legur dómsmálaráðherra og að
nauðsyn beri til að hann skipl
það sæti sjálfur.
S T ö K U R.
(Til dægrastyttingar í vetrar-
kosningum).
Útgerff íhaldsins:
íhalds-dreka dekkin lek,
drabbast tekur síða.
Rafta, fleka og fúasprek,
farið að reka víða.
Árni á brokkinu:
Árni skrokkur flokk úr flokk
flæmist, brokki tamur — á svig.
Þjóðólfs-hnokka þokkarokk
þeytir, nokkuð samur — við sig.
Á fjöru Þjóffólfsmanna:
Þjóðólfs-smalar þreifask umb,
þukla val með snöru.
Upp þeir hala íhaldsdrumb
eins og hval á fjöru.
Viff öllu má búast:
Árni og Bjarni eins og skot
ætla á þing að halda.
Hvenær skyldi fara á flot,
flokkur Silla og Valda?
VÍSIR AUGLÝSIR
KOSNINGAMÚTUR.
í Vísi var nýlega eftlrfar-
andi auglýsing:
„Stjórnmálamenn. Takið eft-
ir: Þeim sem getur útvegað mér
1—2 herbergi og eldhús, skal ég
tryggja 2 atkv. við kosningarn-
ar 1 haust með drengskapar-
heiti. Fleiri atkvæði geta kom-
ið til greina. Tilboð, merkt:
„Drengskaparheiti" sendist
blaðinu fyrir 28. þ. m.“
Virðist þarna fundin ný leið
til atkvæðaveiða, einkum fyrlr
flokk, sem hefir flestar hús-
eignir i bænum í höndum fylg-
ismanna sinna.
Hltt er annað mál, hvort slíkt
atkvæðabrask er leyfilegt.
Loftárás á ísl. skip
undan Austfjörðum
Snemma á þriðjudagsmorgun
síðastl. réðist þýzk flugvél á ís-
lenzkt skip úti fyrir Austfjörö-
um. Varpaði hún tveimur
Togar aver kfall t
sprengjum, er ekki hæfðu skip-
ið, og skaut úr vélbyssu á það.
Einn skipverja særðist i kinn-
Undanfarna daga hefir ekki verið annað sýnna en að togara-
flotinn stöðvaðist frá deginum í dag að telja. Um 16 daga skeið
hefir sáttanefnd leitazt við að miðla málum og var á tímabili
slitnað upp úr samningaumleitunum og verkfall boðað. í þess-
ari viku hóf sáttanefndin fundahöld að nýju með deiluaðiljum.
Frétti blaðið það seinast í gærkvöldi, að ekki væri útilokað, að
samningar tækjust á síðustu stundu, en úr þvi verður skorið á
fundi, sem sáttanefndin hefir boðað til kl. 2 í dag.
ina af tréflís. Önnur meiðsl
urðu ekki og skemmdir urðu
ekki teljandi á skipinu.
Skipverjar skutu á flugvél-
lna úr vélbyssum, en hæfðu
hana ekki.