Tíminn - 01.12.1942, Blaðsíða 3

143. blað
TÍMINN, í»rigjadagiim 1. des. 1942
567
«fón Þorleif§son
kaupfélagsstjóri í Búðardal
Jón Þorleifsson, kaupfélags-
stjóri í Búðardal, andaðist að
heimili sínu 25. okt. síðastliðinn.
Kvöldið áður gekk hann heill
til hvílu, að loknu annamikli^
dagsverki. Að morgni var hann
látinn. Banamein hans var
hjartabilun.
Jón var fæddur 4. sept. 1886,
að Gillastöðum í Laxárdal. Bor-
eldrar hans voru Þorleifur Jóns-
son, Laxdælingur að ætt, og
Valgerður Bjarnadóttir, ættuð
úr ' Miklaholtshreppi, sæmdar-
hjón. Ólst Jón upp við fátækt
og átti lítinn kost menntunar
umfram það, sem þá var algengt
í sveitum. Nálægt tvítugsaldri
stundaði hann nám í unglinga-
skóla, sem Sigurðtrí' Þórólfsson,
síðar á Hvítárbakka, hélt þá
uppi í Búðardal. Var þetta hin
eina skólaganga Jóns um ævina.
Næstu ár stundaði hann barna-
kennslu á vetrum, en plægingar
vor og sumar. Er enn viðbrugð-
ið af þeim, sem til þekktu, alúð
hans við barnakennsluna og á-
huga hans og atorku um sum-
arvinnuna. Á þessum árum tók
hann og mikinn þátt í félags-
lífi meðal ungra manna í sveit
sinni, og var einn hinna áhuga-
sömustu frumherja ungmenna-
félagsins þar.
Um þessar mundir var Kaup-
félag Hvammsfjarðar enn í
bernsku, en þó ört vaxandi.
Gerðist Jón starfsmaður hjá
félaginu og nokkrum árum síð-
ar sölustjóri. En um áramót
1919—20 var hann ráðinn kaup-
félagsstjóri og gegndi hann því
starfi til dauðadags.
Það er kunnugt, að undanfar-
inn þriðjung aldar hafa orðið
miklar breytingar á sviði at-
vinnulífs og viðskipta með þjóð
vorri. Á þessu tímabili hafa
samvinnufélögin eflzt og blómg-
azt, svo að þau eru nú orðin hin
traustustu og farsælustu fyrir-
tæki þjóðarinnar. Hafa þó ærn-
ir erfiðleikar verið á vegi, á bar-
áttu- og kreppuárum, sem vel
hefðu mátt ríða þeim félags-
skap að fullu, ef samtökin hefðu
eigi verið nægilega sterk, eða
ef skort hefði á um gætni og
forsjá meðal forustumannanna.
En það var gæfa samvinnufé-
laganna, að margir úrvalsmenn
réðust í þjónustu þeirra og
helguðu þeim ævistarf sitt, án
þess að ætlast til ríkmannlegra
launa. Einn slíkra manna var
Jón Þorleifsson. Hann var
tveggja manna maki. Hann var
kyrrlátur maður, og fyrir sjálf-
an sig gerði hann engar kröfur,
aðrar en þær að komast sóma-
samlega af með fámennt heim-
ili. En hagur þeirrar stofnunar,
er hann stýrði, var honum fyrir
öllu. Honum tókst líka farsæl-
lega að halda hag kaupfélags-
ins í réttu horfi gegnum
kreppuárin öll, og nú er það eitt
hinna traustustu og bezt stæðu
samvinnufélaga landsins. Marg-
ir góðir samvinnumenn í hérað-
inu hafa lagt þar hönd að verki,
en stærstur er hlutur Jóns Þor-
leifssonar. Ævisaga hans er fag-
urt dæmi um drenginn í kot-
inu, sem hóf sig til ábyrgðar-
starfa með eigin atgervi og varð
forustumaður héraðs síns í hin-
um mikilsverðustu málum. Jóns
Þorleifssonar verður lengi sakn-
að í Dölum og sæti hans er
vandskipað.
Jón var kvæntur Ingibjörgu
Þorvaldsdóttur Sívertsen frá
Hrappsey, hinni ágætustu
konu. Einkadóttir þeirra er Hlíf,
starfsmær í Búnaðarbankanum.
J. G.
feðrunum var heilagt. En flestir
yngri höfundar hafa nú losnað
undan valdi hans.
Efnið í skáldsögum Kiljans,
og þeirra, sem hann öpuðu, er
lítið annað en þynnri og þynnri
útþynnir á tveimur vísuorðum
Bólu-Hjálmars: „Eru þar flest-
ir aumingjar, en illgjarnir þeir,
sem betur mega.“
Þetta skeyti sendi Hjálmar
eitt sinn í bræði, og beindi að
einu hreppsfélagi, sem hafði
þjófkennt hann, ofsótt með
málaferlum, og hrakið hann og
hryggt á margan hátt. Kiljan
þynnir þetta út áratugum sam-
an í margar bækur, og lætur
þessa lýsingu ná til allra manna,
hvar sem er á landinu, til allra
tíma. Skáldsögur hans eru
fullar af ógeðslegum lýsingum
á úlfgráum ömurleika hvers-
dagslífsins. Ekki þarf um að
kenna að Kiljan sé olbogabarn
eins og Hjálmar. Honum hefir
verið hampað og hossað meir
en flestum öðrum, varla þurft
að drepa hendi sinni í kalt vatn,
mátt sinna ritstörfum einvörð-
ungu og fengið að fara vítt um
heim og skoða öll ríki veraldar
og þeirra dýrð.
Grátbroslegt er að hugsa um,
að Kiljan skuli telja sig mál-
svara hinna fátæku og kúguðu.
Enginn hefir auslð íslenzka
bændur og verkalýð öðrum eins
óþverraskömmum og niði, til
þess hefir hann varið öllum
sinum kröftum í áratugi og
meiri pappír og prentsvertu en
flest góðskáld til fagurra verka.
Hér skal tekinn lítill kafli úr
„Fegurð himinsins":
„Á þessari hafnlausu strönd
var virðuleiki mannlegs lifs ó-
viðurkvæmilegt hugtak ekki
síður en hið himneska ljós,
heimska, þrældómur og örbirgð
voru hinar sönnu dyggðir þess
alvarlega þjóðfélags, þess þrí-
eini guð. Þetta myrka alræðis-
vald gerði hverju barni brynju,
þykka sem valnastakk, til þess
að verja það allri hættu af
menningu, en þó sérstaklega á-
hrifum fegurðarinnar."
í hópnum var eitt andlit frá
Reykjavík. Það var í fullri and-
stöðu við „sót, fýlunga, tros,
kvefsýkil og lús“ þorpsins.
Þessi lýsing er ekki einsdæmi.
Lík þessu eru öll þorp og all-
ar sveitir landsins. Allir bænd-
ur og verkamenn, sem koma
fram í sögum Kiljans, fá líkan
dóm og þennan. Allir menn, er
hann lýsir, eru annað hvort
aumingjar eða illgjarnir og
margir hvort tveggja.
Við lesum bækur okkur til
gagns eða gamans. En við þenn-
an lestur fáum við fyrir vitin
daunilla þokubrælu hins úlf-
gráa ömurleika.
Og þó finnum við, að Kiljan
hefði getað orðið skáld. Ein-
stöku sinnum er sem penni hans
losni úr álögum þessa sjúklega
mannhaturs. Snilldin, fegurð
himinsins, skín i gegn um dýrk
un hans á hinu ömurlega og
ljóta. Er það þá ekki hinn ís-
lenzki Halldór litli frá Laxnesi,
sem vaknar snöggvast af öl-
vímu hins erlenda „isma“ og
finnur sjálfan sig?
VI. Erlendar skáldsögur.
Á hverju ári er fjöldi skáld-
sagna þýddur úr erlendum
málum. Flest eru þetta „reyf
arar“, ómerkilegar bækur á
slæmri islenzku, ætlaðar til þess
að æsa hugann og kitla forvitn
ina, meðan á lestrinum stend-
ur og gleymast síðan. Enginn
gerir miklar listkröfur til slíkra
bóka. en hins ætti að krefjast,
að þær séu svo meinlausar sem
unnt er og á sæmilegu máli.
Sumt fólk, ekki sízt kvenfólk og
unglingar, er sólgið í þennan
lestur, hann er ástríða eins og
vín eða önnur eiturlyf. En þó er
ekki sama, hvaða „rómana"
fólkið drekkur í sig. Málfar
þeirra smitar út frá sér, og sög-
ur um glæpi og ólifnað eru engu
háskaminni sem eiturlyf hugar-
farsins en tréspíritus eða kó-
kain fyrir líkamann. Ef til vill
ætti þarna við ritskoðun, alveg
ópólitísk, frekar en alls staðar
annars staðar, og banna út-
komu versta óþverrans.
(Framh. á 4. síðu)
ÞAÐ ER ÁNÆGJULEGT AÐ
EIGA GOTT BÚ ötí FALLEGT
HEIMILI, ARÐSAMA JÖRÐ OG
FEITAR KÝR, en til þess að
heimilið geti haft á sér menn-
ingarbrag og fólkið lifað alhliða
menningarlífi, þarf það að eiga
gott bókasafn.
Bókmenntirnar hafa haldið
lífinu í íslenzku þjóðinni, og
hvert það heimili, sem vanrækir
að fylgjast með því, sem nýtt
kemur fram í skáldskap þjóð-
arinnar, fær á sig svip ömur-
leika og andlegrar fátæktar þó
að allar hlöður séu fullar af
grænni töðu og allt fljóti í feiti og rjóma.
Víkingsprent, Unuhúsi, Garðastræti 15—17, annast nú orðið
sölu á verkum mikils meirihluta íslenzkra rithöfunda og skálda
og annast útgáfu fyrir þá. Hver sá jslendingur, sem annars er
læs, á því erindi i Unuhús og ætti að snúa sér þangað, ef hann
vantar góða bók eða tímarit.
Hér skulu taldar nokkrar bækur, sem panta má frá Víkingsprenti:
Tímaritið Helgafell er langstærsta og myndarlegasta tímarit,
sem hér hefir verið gefið út. Það þarf að komast á hvert einasta
íslenzkt heimili, sem vill hafa á sér áberandi menningarbrag.
Árgangurinn 40.00.
Stjörnur vorsins, hin undursamlegu ljóð Tómasar Guðmunds-
sonar. Verð 14.00.
„Við hin gullnu þil“, nýjasta skáldsaga Sigurðar Helgasonar.
Um þessa bók segir Magnús Ásgeirsson, rithöfundur, nýlega í
bókmenntatímaritinu Helgafell: „Þessi stutta ljóðræna skáld-
saga er að mínum dómi heilsteypt verk og hlutfallsrétt, unnið af
gerhygli og vandvirkni11. Verð 10.00.
„Draumur um Ljósaland", rómantísk skáldsaga eftir Þórunni
Magnúsdóttur.
„Sjö töframenn“, nýjasta bók Halldórs Kiljan Laxness.
„Edda Þórbergs Þórðarsonar“. í Eddunni eru birt öll kvæði Þór-
bergs, alls yfir 60, og fylgir hverju einstöku þeirra skýring. Bók-
inni fylgir langur formáli og enn lengri eftirmáli, þar sem höf-
undurinn meðal annars ráðstafar sínum jarðnesku leifum, eftir
að skáldið hefir kvatt þær. Bókin er full af ótrúlegum skemmti-
legheitum og htaiori. í Eddunni er meðal annars nákvæm lýsing
á viðureign Þórbergs við þær systur Ólínu og Herdísi Andrésdæt-
ur, en þau skemmtu sér við það mörgum stundum að kveðast á,
og mun Þórbergur í þeim viðskiptum hafa komizt næst því að
verða kveðinn í kútinn. Eddan kostar aðeins 22.00. (Fæst líka í
skinnbandi).
Indriði miðill, eftir Þórberg, er nýkominn út. Þarf varla að
minna neinn á að eignast þá bók. Kostar 25.00.
Spakmælabókin, með hátt á fjórða þúsund spakmælum frá
ýmsum löndum og álfum, er nauðsynleg heimilisbók fyrir unga
og gamla. Verð 40.00 í vönduðu bandi.
Bak við tjöldin, eftir Hans Klaufa. Það er Haraldur Á. Sigurðs
son, mesti skopleikari landsins, sem er höfundur þessarar bókar.
Haraldur er ekki neinum líkur, hvorki sem rithöfundur né leikari,
nema sjálfum sér, og hann er alltaf sjálfum sér líkur. Þess vegna
skuluð þér ná í bókina hans. Hún kostar aðeins 15.00.
„Álfar kvöldsins“ heitir nýjasta ljóðabók Guðmundar Böðvars
sonar. Guðmundur Böðvarsson er bóndi og eitt af fremstu skáld-
um okkar. Verð 12.00.
í verum, saga Theodórs Friðrikssonar, er líklega mesta verk, sem
gefið hefir verið út á voru landi í mörg ár. í bókinni eru allmikið
á aðra miljón bókstafir og yfir 80 myndir. Þó kostar hún aðeins
60.00 í vönduðu bandi.
Hrafnkatla, færð til nútíma stafsetningar af Halldóri Kiljan
Laxness. 10.00.
Laxdæla saga, færð til nútíma stafsetningar af H. K. Laxness.
Nokkur eintök með myndum eftir Gunnlaug Scheving, listmálara,
bundin í vandað skinnband. Verð 40.00.
Myndir í Hrafnkötlu og Laxdælu, eftir Gunnlaug Scheving,
listmálara. Verð 5.00.
„Ferð án fyrirheits", heitir nýja ljóðabókin eftir Stein Steinarr.
Steinn er mjög ört hækkandi stjarna. Verð 20.00. Tölusett og
árituð 50.00.
Það brýtur á boðum, rómantísk ástarsaga eftir Gunnar Bene
tíiktsson. Verð 11.00.
Sagan af Þuríði formanni og Kambsránsmönnum, eftir fræða
þulinn Brynjólf Jónsson frá Minna-Núpi, er talin ganga næst
íslendingasögunum að frásagnarsnilld. Kostar aðeins 22.00.
Kvistir á altarinu heitir nýtt smásagnasafn, sem er rétt ókom
ið út, eftir yngsta skáld landsins, Ólaf Jóhann Sigurðsson. Eigum
enn örlítið af fyrri bókum hans, „Skuggarnir af bænum“ og
„Liggur vegurinn þangað“. Verð 8.00.
Aðventa, eftir Gunnar Gunnarsson. Örfá eintök enn óseld.
Andvökur, síðustu ljóð „mesta mannsins meðal íslenzkra
skálda“, Stephan G., eru birt í 6. bindinu, sem við gáfum út fyrir
nokkru og enn er til. Verð 12.00.
Barn náttúrunnar, ein af allra fyrstu bókum Kiljans. Fáein
eintök komu nýlega í leitirnar.
Gerska ævintýrið, eftir Halldór Kiljan Laxness. Kostar aðeins
14.00 i góðu bandi.
Dagleið á fjöllum, eftir Laxness, kostar í góðu bandi aðeins 10.00.
Einn er geymdur. Þetta frábæra safn af smásögum, eftir Hall
dór Stefánsson, hefir vakið geysiathygli. Verð 16.50. Örfá eintök
fást enn af fyrri bókum Halldórs. Dauðinn á þriðju hæð, og í fá-
um dráttum.
Sara, heitir hin gullfallega ástarsaga eftir Jóhann Skjoldborg.
Kostar 16.50.
Ljósvíkingurinn (4 bindi) er stærsta og fegursta verk Laxness
Öll bindin í vönduðu bandi. Verð 76.00
íslenzkur aðall, eftir Þórberg, er af ýmsum talin hans bezta
bók. Verð 19.25 í góðu bandi.
Líðandi stund, Sigurðar Einarssonar dósents, fá eintök óseld 8.00
Hamar og sigð, ljóðabók Sigurðar Einarssonar, kostar 7.00.
Ljóð Jóhannesar úr Kötlum, Hrímhvíta móðir (7.00), Hart er
í heimi (8.00). Samt mun ég vaka (10.00) og Eitt eilífðar smáblóm
(7.00).
Ævisaga Jesú Krists, litmyndir, allar 3 bækurnar 10.50.
Skilningstré góðs og ills, eftir Gunnar Benediktsson. Verð 7.00.
Refskák auðvaldsins, eftir Þórberg Þórðarson, 3.00.
Þar sem grasið grær, eftir Sigurjón Friðjónsson, 3.50.
Vér lifum eitt sumar, ljóðabók eftir Steindór Sigurðsson, 12.00.
Mjallhvít, listmyndabókin með ljóðum eftir Tómas. 15.00.
Tjöld í skógi, ný skáldsaga fyrir drengi, eftir Aðalstein Sig-
mundsson. Verð 17.00.
Milla, síðasta bók Selmu Lagerlöf, 9.00.
Athugið, ef yður vantar íslenzka bók, að síma eða skrifa til
Víkingsprent, Uniihúsi, Garðastræti 15—17.

Samband ísl. samvinnufélaga.
SAMVINNUMENN!
Afgreiðsla SAMVINNUNNAR er f
Sambandshúsinu, 3ju hæð.
Utivör -
Dráttarvextir.
Nú um mánaðamótin (2. desbr.) falla dráttarvextir
á síðasta (y5) hluta útsvaranna 1942, þeirra gjald-
enda, sem greiða útsvörin ekki reglulega af kaupi,
skv. lögum nr. 23, 1940.
Þá aðvarast gjaldendur, sem hafa ekki greitt útsvör
sin ennþá og kaupgreiðendur, sem hafa ekki greitt
útsvör starfsmanna sinna, um að lögtök verða nú gerð
án frekari aðvörunar.
Skrxfstofa borgarstjóra.
Lögtak.
Eftir kröfu tollstjórans í Reykjavík og að undan-
gengnum úrskurði verða lögtök látin fram fara, á
kostnað gjaldenda en ábyrgð ríkissjóðs, að átta dög-
um liðnum frá birtingu þessarar auglýsingar, fyrir
eftirtöldum gjöldum: Tekju- og eignarskatti, stríðs-
gróðaskatti, fasteignaskatti, lestagjaldi, lífeyrissjóðs-
gjaldi og námsbókagjaldi, sem féllu í gjalddaga á
manntalsþingi 1942, gjöldum til kirkju, sóknar og há-
skóla, sem féllu í gjalddaga 31. desbr. 1941 og 31. marz
1942, kirkjugarðsgjaldi, sem féll í gjalddaga 15. júlí
1941, vitagjaldi og skemmtanaskatti fyrir árið 1942,
svo og áföllnum skipulagsgjöldum af nýbyggingum og
útflutningsgjöldum.
Lögmaðurinn í Reykjavík, 27. nóv. 1942.
18jöni ÞórSarson.
M.S. „ARCTIC“ TIL S0LU
Þcir, seni kyiinu að vilja g’era tilboð í
skipið, sendi ]iau til fiskimálanefndar
fyrir 5. des. n. k. Réttur er áskilinn til
að liafna öllum tilboðum.
W
Urv. aí klassískum verkum
(2 plöntur eða meira). Ýms önnur lítil hljómsveitarverk
(1 plata). Einnig einsöngur, einleikur á píanó, celló, fiðlu-
líekur og fleira, nýkomið.
Komið tímanlega áður en jólaösin byrjar.
Nýtízku dansplötur í feikna úrvali.
Hljóðfærahú§tð
Bankastræti 7.
Lausar læknissiöður
Á röntgen- og handlæknisdeild Landsspítalans eru
stöður II. aðstoðarlæknis lausar frá 1. jan. 1943.
JUmsóknir sendist fyrir 27. des. næstkomandi til
stjórnarnefndar ríkisspítalanna, Arnarhvoli.
Reykjavík, 13. nóv. 1942.
Stjórnarnefnd ríkisspítalanna.