Tíminn - 19.01.1943, Blaðsíða 1

RITSTJÓRI:
j ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
I FORMAÐUR BLAÐSTJÓRNAR:
| JÓNAS JÓNSSON.
( ÚTGEFANDI:
\ FRAMSÓKN ARFLOKKURINN.
RITSTJ ÓR ASKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI, Lindargötu 9 A.
Símar 235a og 4373.
AFGREIÐSLA, INNHEI K'A
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Lindargötu 9 A.
Síml 2323.
PEENTSMIÐJAN EDDA hi.
Simar 39 og 3720.
27. árg.
Reykjavík, þrlðjudaginn 19. janúar 1943
7. blað
Hörmuleg afleiðing upplausnarinnar
Verzlunarjöínuðurínn varð óhagstæður
um 47,3 miljónir króna árið 1942
Andvítði tuga skípa, hundraða landbún-
aðarvéla og margra stórverksmiðja eylt
Þíngtíðindi:
Viðskiptaráðsfrv.
orðið að lögum
Prumvarp ríkisstjórnarinnar
um viðskiptaráð er nú orðið að
lögum. Það var afgreitt frá
þinginu á laugardaginn og stað-
fest af ríkisstjóra sama dag.
Breytinga þeirra, sem voru
gerðar á frumvarpinu í neðri
deild, hefir áður verið getið, en
þær voru aðallega orðalags-
breytingar, að því undanskildu,
að aukin var heimild stjórnar-
innar til þess að taka innflutn-
ing vara í sínar hendur, ef sér-
stök nauðsyn væri fyrir hendi.
Er þessarar breytingar nánar
getið á öðrum stað í blaðinu í
dag.
í efri deild urðu talsverðar
umræður um skipun viðskipta-
ráðsins. Hermann Jónasson,
Haraldur Guðmundsson og
Brynjólfur Bjarnason lögðu á-
herzlu á, að samvinna yrði milli
stjórnarinnar og þingsins um
skipun ráðsins og gæti slík sam-
vinna engu síður átt sér stað,
þótt rikisstjórnin ein hefði vald
tii að skipa ráðið. Hermann
Jónasson benti á, að með þess-
ari ráðstöfun og öðrum ráðstöf-
unum, sem stjórnin hefði gert
í dýrtíðarmálinu, væru aðeins
stigin bryjunarsporin í viðreisn-
aráttina. Stærstu og þýðingar-
mestu sporin væru enn óstig-
inn. Það gæti orðið torveldara
að stíga þau, ef samstarf þings-
ins og stjórnarinnar yrði fyrir
áfalli strax í byrjun. Þess vegna
væri þýðingarmikið, að sam-
vinna tækist um skipun ráðsins.1
Tveir ráðherrar, Björn Þórð-
arson og Einar Arnórsson, tóku
fram, að stjórnin vildi hafa góða
samvinnu við þingið, en samt
vildi hún ráða skipun ráðsins
(Framh. á 4. slOu)
Tvö hörmuleg bíí-
reíðarslys
Síðastl. laugardag ók amerísk
herbifreið á fjögra ára gamlan
dreng á Hafnarfjarðarveginum.
Meiddist hann svo mikið, að
hann lézt degi síðar.
Slysið.vildi þannig til, að fjög-
ur börn voru að leika sér við
veginn. Þrjú þeirra voru komin
út á veginn, þegar bifreiðina
bar að, og hægði hún á sér, með-
an þau fóru yfir götuna. En
þegar þau eru komin yfir, fer
fjórða barnið út á veginn og
verður fyrir bifreiðinni.
Drengurinn, sem dó, hét Ein-
ar Örn, sonur Guðmundar Ól-
afssonar og Sesselju Ólafsdótt-
ur á Bakka.
Síðastliðinn þriðjudag vildi
það slys til á Sauðárkróki, að
tveir drengir urðu fyrir bifreið
og hlaut annar þeirra bana, en
hinn meiddist mikið.
Slysið vildi þannig til, að
drengirnir sátu undir húsvegg
við enda einnar götunnar.
Hálka var mikil. Þegar bifreið-
In kom fyrir húshornið, missti
bifreiðastjórinn vald á henni,
vegna hálkunnar, og klemmd-
ust drengirnir milli hússins og
bifreiðarinnar. Þriðji drengur-
inn, sem sat hjá þeim, slapp
nauðutega.
Drengurinn, sem dó, hét Helgi,
sonur Jósefs Stefánssonar tré-
smiðs, 14 ára gamall.
í glingur oá óþaría
Á því ári, sem útflutningurinn var hærri en nokkuru
sinni fyrr, hefir verzli|narjöfnuðurinn orðið margfalt
óhagstæðari en nokkuru sinni áður. Slík er ein afleið-
ingin af upplausnarstjórn Olafs Thors á síðastliðnu ári.
Bráðabirgðatölur Hagstofunnar um verzlunarjöfnuð-
inn 1942 hafa nú verið birtar. Innflutningurinn varð
247.7 milj. kr. og útflutningurinn 200.4 milj. kr. Verzl-
unarjöfnuðurinn var því óhagstæður um 47.3 milj. kr-
Til samanburðar má geta þess, að 1941 varð verzi-
unarjöfnuðurinn hagstæður um 59 milj. kr. Innflutn-
ingur var þá 129.5 milj., en útflutningurinn 188.5 milj.
Þetta er í fypsta sinn síðan 1934, sem verzlunarjöfn-
urinn hefir orðið óhagstæður, en þá réði íhaldsráðuneyti
Asgeirs Asgeirssonar mestu um innflutninginn.
í blöðum íhaldsmanna hefir verið reynt að verja þessa óstjórn
á innflutningsmálunum. Þau hafa i fyrsta lagi sagt, að gjald-
eyrisnefnd bæri ábyrgðina, og í öðru lagi, að lítið hafi verið
fiutt inn af óþarfa vörum. •
Um fyrra atriðið er það að segja, að það er ekki gjaldeyris-
nefnd, heldur ríkisstjórnin, sem mótar stefnuna. Gjaldeyris-
nefnd fer aðeins eftir fyrirmælum rikisstjórnarinnar. Hún legg-
m ekki hömlur á innflutning, sem ríkisstjórnin fyrirskipar að
e.’gi að vera frjáls.
Um síðara atriðið er það að segja, að búðargluggarnir í Reykja-
vík eru gleggsta sönnunin fyrir því, að óhófsvörur og óþarfa vör-
ur hafa verið fluttar inn í stórum stíl. Frá hendi Hagstofunnar
liggur enn ekki fyrir fullkomin sunduriiðun á innflutningnum,
heldur aðeins í nokkra aðalflokka, þar sem blandað er saman
nauðsynlegum og ónauðsynlegum vörum. En vérzlunarskýrsl-
urnar munu vissulega á sínum tíma sanna þau ummæli þessa
blaðs, að á árinu 1942 hefir a. m. k. 50—60 milj. kr. af erlendum
gjaldeyri verið eytt til kaupa á glingri og óþarfa vörum, sem
þjóðin hefði verið fyrir beztu, að aldrei hefði hingað komið.
Þegar þjóðin þarf að endurnýja skip sín og landbúnaðarvélar,
auka véltæknina í atvinnurekstrinum, byggja nýjar verksmiðjur,
sementsverksmiðju, ábnrðarverksmiðj u, lýsisherzluverksmiðj ú o.
s. frv., þá fyrst munu menn finna til þess hvílíkt óhappaverk
hefir verið unnið með óstjórn innflutningsmálanna á síðastl. ári.
Þá munu menn harma það, að 50—60 miljónirnar, sem fóru í
glingurkaup og annað þessháttar á árinu 1942, skulu ekki lengur
vera handbærar í erlendum gjaldeyri.
Verzlunarjöfnuðurinn á síðastl. ári ætti að vera þjóðinni full-
gild sönnun þess, hvernig farið hefði á undanförnum kreppu-
árum, ef ekki hefði notið hinnar traustu forustu Eeysteins Jóns-
sonar, heldur hefðu íhaldsmenn haft forsjá þessara mála. Hver
er sá, sem efar það eftir þetta, að fjárhagur íslenzku þjóðarinnar
hefði þá ekki komizt i fullkomna rúst?
Óheillastefnan í innflutningsmálunum á liðna árinu á þó fyrst
og fremst að vera okkur til lærdóms og aðvörunar. Þetta virðist
líka hinn nýji viðskiptamálaráðherra skilja, a. m. k. í orði, hvað,
sem reynist svo á borði. Þótt hann hafi áður verið einsýnn í
þessum málum, virðist hann nú sjá, að stefna íhaldsstjórnarinnar
á síðastliðnu ári leiðir til hruns og glötunar. Þess vegna lýsti
hann yfir því við 1. umræðu um viðskiiptaráðsfrv. í neðri deild, að
„hann myndi ekki horfa á það aðgerðalaus meðan hann væri
ráðherrá viðskiptamála, að verðmætí innflutningsins verði til
lengdar meiri en gjaldeyristekjur lanðsins af útflutningnum og
á þann hátt gangi til þurrðar sá gjaldeyri, sem safnazt hefir er-
lendis undanfarin ár.“
Þjóðin væntir þess fastlega, að viðskiptamálaráðherrann standi
við þessi orð sín og skeri niður innflutning óþarfa varnings.
Erleut yflrlit 19. janúar.
Þjóðverjar í varnarstöðu
TVýir sigrar Rússa. — Loftárásir á Rerlin. —
Sókn Rreta í Tripolitania. — Verða Hollend-
ingar fluttir til Austur-Evrópu?
Tíðindi frá Alping-i:
Styrkur til kynnisferda
sveitafólks
Snemma á þinginu var lagt
fram í efri deild frv. til laga um
orlof. Frv. þetta var undirbúið
og samið af sérstakri nefnd, sem
þjóðstjórnin fól það verkefni.
Samkvæmt frv. skulu allir
launþegar fá jafnmarga orlofs-
daga á ári og þeir hafa unnið
marga almanaksmánuði næsta
ár á undan. Þeir, sem þegar
hafa samið um lengra orlof;
skulu þó halda því óbreyttu.
Þeir, sem vinna lausavinnu,
skulu fá 4% af kaupi sínu sem
orlofsfé, en þeir, sem eru í fastri
vinnu, fá ekkert sérstakt orlofs-
fé, en fullt kaup þá daga, sem
(
þeir eru 1 orlofi. Orlofsfé skal
aðeins greitt af dagkaupi, en
ekki eftirvinnu og helgidaga-
vinnu.
Við aðra umræðu í efri deild
bar Hermann Jónasson fram
svohljóðandi viðaukatillögu við
frv. um orlof og kynnisferðir
sveitafólks:
„Ríkissjóður greiði árlega fjár-
hæð, er nemur 10 af hundraði
af . útborguð’um . jarðræktar-
styrk það ár. Fjárhæð þessari
skal varið til að styrkja kynnis-
ferðir sveitafólks. Búnaðarfélag
(Framh. á 4. siðu)
Áróður Þjóðverja hefir tekið
miklum breytingum i seinni tíð.
Áður fyrr var því óspart haldið
að þýzkum almenningi, að sig-
urganga þýzka hersins yrði eigi
stöðvuð og myndi fullnaðarsig-
ur falla honum fljótt i skaut.
Nú er því haldið fram, að mestu
skipti fyrir Þjóðverja að hag-
nýta sér gæði þeirra landa, sem
þeir hafa lagt undir sig, en
hyggja ekki til meiri sigurvinn-
inga, a. m. k. fyrst um sinn. Ef
þeir geti hagnýtt sér þessi nátt-
úruauöæfi til fulls, munu þeir
heldur ekki verða sóttir heim.
Þeirri orku, sem Þjóðverjar
hafa áður eytt til sóknar, verði
nú varið til hagnýtingar á hin-
um yfirunnu löndum.
Blöð Bandamanna skýra
þennan breytta áróður Þjóð-
verja á þann veg, að Þjóðverjum
sé sjálfum orðið ljóst,að þeir séu
þegar komnir í varnarstöðu og
frekara framhald geti því eigi
orðið á sókn þeirra. Þess vegna
verði tæpast að vænta frá þeim
neinnar stórsóknar á þessu' ári.
Það, sem Þjóðverjar virðast
einkum byggja á traust sitt i
varnarstyrjöldinni, er tvennt:
Hagnýting auðlindanna i Ukra-
inu og hernaður kafbátanna.
Ukraina á að verða hið mikla
matarbúr Þjóðverja og þar ætla
þeir að fá nóg járn og eldsneyti
til iðnaðar síns. Kafbátarnir
eiga að hindra Bandamenn í því
að koma nægu herliði og her-
gögnum til Evrópu.
Því ber eigi að neita, að Þjóð-
verjar geta lagt nokkurt traust
á hvorttveggja.
Landbúnaðurinn i Ukrainu er
óðum að komast í hið fyrra horf
og skemmdir þær, sem Rússar
unnu þar á námum og verk-
smiðjum, eru óðum að verða
bættar. Ef Þjóðverjar geta auk-
ið not þessara auðlinda árið
1943, án þess að Bandamenn
geti unnið þeim stórfellt tjón,
verða þeir ólíkt betur staddir í
árslok 1943 en í seinustu árslok.
Kafbátar Þjóðverja hafa tek-
ið miklum endurbótum í seinni
tíð. Þeim hefir tekizt að búa til
kafbáta, sem eru langtum hrað-
skreiðari og hafa miklu melra
burðarmagn fyrir eldsneyti en
eldri kafbátar þeirra. Banda-
menn viðurkenna líka fullkom-
lega, að kafbátahættan sé nú
alvarlegasta viðfangsefni
þeirra.
Dómur blaða í löndum Banda-
manna er líka yfirleitt á þá
leið, að höfuðsóknin gegn Þjóð-
verjum þurfi að verða á þessu
ári, því gefist þeim tækifæri til
fullrar hagnýtingar á löndum
þeim, sem þeir hafa hertekið,
munu þeir verða örðugri við-
fangs á eftir.
Rússar hafa birt nýjar sig-
urfréttir nú um helgina. Þeir
hafa hafið nýja sókn* fyrir
sunnan Voronesh, norðan járn-
brautarinnar, sem þaðan liggur
til Rostov. Hafa þeir ekki sótt
þar fram áður. Eru þeir búnir
að rjúfa varnarlínu Þjóðverja
þar á allmiklu svæði, fella mikið
þýzkt lið, taka marga fanga og
sækja fram nokkra tugi km.
Nokkru sunnar hafa þeir tekið
borgina Millerovo, sem er mik-
ilvæg járnbrautarstöð og höfðu
Þjóðverjar þar öflugar varnir.
Umkringdu Rússar þá borg fyrir
nokkru. Eiga þeir nú stutt ó-
farið til Kamenskaya, sem er
mikilvæg borg við Voronesh-
Rostov-járnbrautina. Milli
hennar og Donfljóts hafa þeir
brotizt yfir Donetsfljót á tals-
verðu svæði. Er nú svo komið,
að Rússar eru nú í sókn á allri
ill"
Lloyd George,
sem var forsætisráðherra Breta sein-
asta ár heimsstyrjaldarinnar 1914—18
og talin er hafa átt meiri þátt í sigri
Bandamanna en nokkur maður annar,
átti áttræðisafmæli í gær. Bárust hon-
um heillaskeyti víðsvegar að úr heim-
inum og m. a. frá flestum þjóðhöfð-
ingjum Bandamanna. Lloyd Gerorge er
vel ern og skipar enn sæti sitt í brezka
þinginu með miklum skörungskap. Efl-
ing landbúnaðarins í Bretlandi er nú
stærsta áhugamál hans og fæst hann
sjálfur við búskap 1 stórum stíl.
víglínunni frá Voronesh til Tu-
apse í Kákasus.
Við Leningrad hafa stórorr-
ustur geisað. Er síðast af þeirri
viðureign að frétta, að Rússar
hafa tekið Schlussenburg, eitt
ramgerðasta virki Þjóðverja á
þessum slóðum. Er umsáturs-
hringurinn um Leningrad þar
með rofinn.
Þá hafa Rússar hafið sókn
gegn hinum innikróaða her
Rússa við Stalingrad. Allar sam-
gönguleiðir milli hans og aðal-
hers Þjóðverja eru nú lokaðar.
Hafa Þjóðverjar reynt að senda
honum vistir loftleiðis, en það
hefir hvergi nærri reynzt full
nægjandi. Buðu Rússar her
þessum að gefast upp fyrir
nokkru gegn sæmilegum skil-
málum, en því var engu anzað.
Hófu Rússar þá sókn gegn
honum, og hefir hún borið mik
inn árangur. Skortir her þenn-
an bæði vopn og vistir og er
talið, að hans bíði tortímingin
ein. Hann mun upphaflega hafa
verið um 200 þús. manns, en nú
munu um 70—80 þús. eftir.
Brezkar flugvélar gerðu stór
ar loftárásir á Berlín aðfara-
nætur sunnudagsins og mánu-
dagsins. Viðurkenna Þjóðverjar
að tjón hafi orðið verulegt. Hafa
brezkar flugvélar ekki gert á-
rásir á. Berlín um margra mán
aða skeið. Mun nú eiga að fara
að sýna þýzku höfuðstaðarbú
unum mátt flughers Banda-
manna.
Áttundl brezki herinn hefir
nú hafið nýja sóknarlotu í Tri
polataníu og enn sótt fram
nokkra tugi km. Bretar segja,
að aðaltakmarkið með sókn
þessari sé ekki að vinna meirá
land, heldur að eyðileggja sem
mest af her Rommels áður en
hann komist til Tunis. Hefir
brezki flugherinn því haldið
uppi miklum loftárásum sam
fara framsókn landhersins. Tal
ið er, að Bretar séu komnir til
Masúrata, 150 kilómetrum
austan við Tripolis.
Þjóðverjar hafa fyrirhugað
stærri fólksflutninga en flutn
inga þá á Gyðingum, sem getið
var um i seinasta blaði. Hafa
beir m. a. látið uppi þau áform
að nær allir Hollendingar verði
fluttir til Austur-Evrópu. Er
(Framh. á 4. siðu)
Á víðavangi
STEFNA ALÞÝÐUFLOKKSINS
í DÝRTÍÐARMÁLUNUM.
Alþýðublaðið er að tala um,
að allt hefði farið vel í dýrtíð-
armálunum, ef tillögum Alþýðu-
flokksins hefði verið fylgt! Ekki
er kunnugt um, að Alþýðuflokk-
urinn hafi barizt af alvöru fyr-
ir nokkurrri aðgerð í dýrtíðar-
málunum annarri en þeirri, að
hafa kaupið óbundið. Því hefir
flokkurinn líka fengið fram-
gengt. Raunverulega má þvi
segja, að stefna Alþýðuflokks-
ins í dýrtíðarmálunum hafi ver-
ið fylgt. Er raunalegt til þess
að vita, að Alþýðublaðið skuli
nú ekki vilja við þessa stefnu
kannast og telur því flokk sinn
hafa fylgt einhverri annarri
stefnu, sem enginn hefir heyrt
nefnda fyrr.
FÁFRÆÐI ALÞÝÐUBLAÐSINS.
Alþýðublaðið er að ásaka
Framsóknarmenn og sósíalista
fyrir að hafa beint þeim til-
mælum til rikisstjórnarinnar, að
viðskiptaráðið yrði skipað í
samráði við þingið.
Blaðið veit ekki betur en það,
að Stefán Jóhann varð fyrsti
maðurinn í þinginu til þess að
benda á þessa leið, að Finnur
Jónsson greiddi atkvæði með til-
lögu sósíalista um að þingið
kysi fjóra menn í viðskiptaráð,
og að Haraldur Guðmundsson
lýsti sig eindregið fylgjandi því,
að ráðið yrði skipað í samráði
við þingið.
„OFBELDI“.
í tilefni af frv. Bjarna Ben.
um stækkun lögsagnarumdæm-
is Reykjavíkur sendir Mbl. Mos-
fellssveitarmönnum og Seltirn-
ingum þessa vinarkveðju í
Reykjavíkurbréfi sinn á sunnu-
daginn:
„Ef hægt er að tala um of-
beldi í þessu máli, þá eru það
hrepparnir en ekki bærinn, sem
hafa það í frammi.“
Það væri fróðlegt að fá nán-
ari skýringu Mbl. á því, hvert
þetta „ofbeldi hreppanna" væri.
FYRIRSPURN TIL
HALLDÓRS KILJANS.
í laugardagsblaði Þjóðviljans
skrifið þér langa grein til þess
að sýna fram á, að íslenzkt
kindakjöt sé óætur matur og
„viðbjóður“, eins og þér komizt
að orði.
Aðalrök yðar eru fólgin í
þeirri staðhæfingu, að brezka
setuliðið hafi keypt hér kjöt í
stórum stíl til að fleygja því.
Þetta segið þér orðrétt í því
sambandi:
„Algengast var að þeir köst-
uðu í sorp síðum og fram-
pörtum af skrokkunum og
notuðu oft aðeins afturhiut-
ann til matar. Það er opin-
bert leyndarmál að í sumum
herbúðum hentu þeir öllu ís-
lenzka kjötinu eins og það
lagði sig, þó þeir tækju við
nokkrum skrokkum af því
vikulega. Ég veit um fátækar
fjölskyldur, sem höfðu ókeyp-
is gnægtir af þesskonar kjöti,
sem við nefnum fyrsta flokks
mat, en þeir töldu sorp.“
Þessar upplýsingar yðar eru
svo nýstárleg tíðindi, að ekki
verður hjá þvi komizt að krefja
yður nánari skýringa.
Timinn getur leitt það hjá
sér, þótt þér ákærið brezku her-
stjórnina fyrir að kaupa í stór-
um stíl matvæli, sem hún álít-
ur „sorp“ og fleygir því jafn-
harðan á sorphauginn. En ó-
neitanlega er þetta þung og ó-
geðsleg ákæra á þjóð, sem berst
fyrir lífi sínu og verður að
skammta allt kjötmeti mjög
knappt í heimalandi sínu. —
Hitt er annað mál, þótt einhver
dæmi megi finna um sóða, sem
fara illa með allan mat, og þá
væntanlega íslenzkt kjöt sem
annað. — Það réttlætir ekki á
(Framh. á 4. síOu)