Tíminn - 19.01.1943, Blaðsíða 3

7. blað
Björn Ejmnndsson
hainsögumaður
Björn Eymundsson, fyrrum
hafnsögumaður í HornafirSi,
varð sjötugur þann 16. nóvem-
ber síðastliðinn. Björn er fædd-
ur í Dilksnesi í Hornafirði 16.
nóvember 1872, sonur merkis-
hjónanna Eymundar Jónssonar
og konu hans Halldóru Stefáns-
dóttur (Eiríkssonar alþingis-
manns frá Árnanesi). Eignuð-
ust þau hjón 16 börn.
Björn dvaldist með foreldrum
sínum fram á þriðja aldursár,
en fluttist þá að Sandfelli í Ör-
æfum til séra Björns Stefáns-
sonar og frú Jóhönnu Lúðvígs-
dóttur Knúdsen. Þar var Björn
í fjögur ár, eða þar til fóstur-
faðir hans andaðist. Fluttist
hann þá aftur til foreldra sinna,
en fór brátt að Þinganesi til
hjónanna Jóns Guðmundssonar
og Katrínar Jónsdóttur. Ólst
þann upp hjá þeim fram undir
fermingu og eignaðist þannig í
æsku þrenna foreldra. Frá þess-
um tíma fram undir tvítugs ald-
ur var hann með foreldrum
sínum i Dilksnesi. Björn var
þegar í æsku mjög bráðger og
þótti hann þegar mjög listfeng-
ur.
Tvítugur að aldri eða árið
1892, fór Björn til Vesturheims,
en var þar aðeins í þrjú ár.
Kom heim, en fór aftur vestur
árið 1904 og var þar enn í þrjú
ár. Hugur hans leitaði ávalt
heim til æskustöðvanna, þótt
honum byðust mörg góð tæki-
færi til að korha ár sinni vel
fyrir borð vestra, og mjög lík-
legt að þar hefði hann getað
orðið efnaður maður. En ást
Björns til ættjarðarinnar var
yfirsterkari. Hann gat ekki
hugsað til þess að skipta. Árið
1908 reisti hann bú á óræktuðu
nesi, Lækjarnesi, og er hann því
fyrsti nýbýlastofnandi í Horna-
firði. Er þar nú blómlegt býli
og vel hýst þótt engan nýbýla-
styrk hafi han nhlotið, þar sem
þetta var fyrir þann tíma, sem
nýbýlalöggjöfin kom.
Björn er ókvæntur og hefir
hann búið með Sigríði systur
sinni, sem ekki hefir látið sitt
eftir liggja að gera garðinn
frægan. Þau systkini hafa alið
upp þjá pilta, tvo sonu Sigríðar,
sem hún eignaðist vestan hafs,
og einn bróðurson þeirra.
Árið 1910 varð Björn Ey-
mundsson hafnsögumaður á
Hornafirði, og hefir hann gegnt
því embætti óslitið síðan, þar
til á síðastliðnu sumri, að hann
lét af störfum fyrir aldurssakir.
Alls telur Björn, að hann sé bú-
inn að fara um Hornafjörð um
fjögur þúsund sinnum. Hafn-
sögumannsstarfið á Hornafirði
ir til þess að grafa aðalfram-
ræsluskurði, ekkí aðeins á tún-
stæði næstu ára heldur eining á
engjum og beitilandi. Kúahaga
vantar víða. Þetta er eitthvert
stærsta velferðarmál landsins
alls. ísland yrði sem annað land,
ef mýrar þess og fúaflóar væru
framræstir.
VII. Rafmagn.
Vegirnir, framræslan og raf-
magnið eru örðugustu viðfangs-
efnin, sem leysa þarf, svo að
sveitirnar byggist að nýju. En
af þessu er örðugast að veita
sveitunum rafmagn. Engin þjóð
mun eiga slíka gnægð vatns-
orku, miðað við fólksfjölda, sem
íslendingar. En þó munu melri
örðugleikar en annars staðar til
að láta þessa orku ná til allra.
Því veldur strjálbýlið og fólks-
fæðin.
Einkennilegt er það, að fátæk-
ir og alveg ólærðir alþýðumenn
voru fyrstu brautryðj endur um
rafveitur. Eitt sinn hitti fátæk-
legur ungur íslendingur Einar
Benediktsson erlendis. Hann
kvaðst eiga- hudrað krónur, sem
hann vildi verja í rafmagn.
Ekki fannst Einari maðurinn
líklegur til stórræða, en veitti
honum þó nokkrar upplýsingar.
Þegar Einar kom næst til ís-
lands, vöktu rafljósin i Hafnar-
firði eftirtekt hans. Raflýstur
bær var þá alger nýjung*á ís-
landi. En fátæki maðurinn, sem
hitti Einar erlendis, Jóhannes
Reykdal, hafði staðið fyrir
framkvæmdunum. Þannig sagði
Einar sögu þessa.
(Framh. á 4. sUJu)
er erfitt. Þar er meira að gera
en aðeins að koma, þegar skip-
in kalla. Mörg dagsverk hefir
Björn mátt leggja i það að
mæla skipaleiðina, sem oft er
miklum breytingum undirorpin.
Aðstaða Björns sem hafnsögu-
manns var mjög erfið, einkum
! framan af, meðan hann hafði
ekki annað en árabát til að
komast út í skipin. Laun hans
voru lengi vel 10 kr. úr sýslu-
sjóði fyrir hvert skip, og svo 15
til 30 kr. frá viðkomandi skipi,
sem fór eftir stærð þeirra.
Sýslusjóður lagði einnig til 100
kr. til skúrbyggingar við Horna-
fjarðarós. Var það hið óvistleg-
asta hús í alla staði. Stærðin var
2y2X3 álnir, stoðir grafnar of-
an í sandinn, sfVo langbönd og
bárujárn, rúmstæði, en gólfið
aðeins sandurinn. Stundum
kom það fyrir, að Björn mátti
bíða þarna allt að vikutíma eft-
ir því að skip kæmi, því þá var
hvorki sími né útvarp, aðeins
áætlunin eftir að fara, sem oft
gat brugðið út af eins og enn
tíðkast. Seinna meir hækkaði
sýslusjóður tillag sitt við Björn
og veitti honum 700 kr. föst
árslaun, sem Björn segir að hafi
reynzt nóg til að halda sér við
starfið þar til á síðastliðnu
sumri, að hann ákvað að hætta.
Margra ævintýra hefir Björn
að minnast frá þessum tímum,
bæði skoplegra og alvarlegra,
sem of langt yrði hér upp að
telja. Má þar meðal annars
nefna það, sem skemmst er að
minnast, en það voru hrakn-
ingar hans tvívegls á síðastliðn-
um vetri.
Er hann lét af ’ starfi sem
hafnsögumaður, sýndu héraðs-
búar honum nokkurn vott þakk-
lætis síns með því að aðalfund-
ur Kaupfélags Austur-Skaft-
fellinga samþykkti einróma að
færa honum að gjöf vindraf-
stöð, og er hún nú uppsett.
Sýslunefnd Austur-Skaftafells-
sýslu sæmdi hann einnig eitt
þúsund krónu heiðursverðlaun-
um fyrir vel unnið starf í þágu
sýslufélagsins.
Auk hafnsögumannsstarfsins
hefir Björn lagt gjörva hönd á
margt. Hann er þjóðhagasmið-
ur bæði á tré og járn. Sem dæmi
um afköst hans við smíðar má
nefna, að á annað hundrað
smærri og stærri báta hefir
hann smíðað, sem allir hafa
reynzt prýðilegir að allri gerð.
Á yngri árum stundaði Björn
sjómennsku og sótti þá af kappi
miklu. Var hann aflasæll mjög,
og þótti hverjum gott, sem gat
ráðið sig í skiprúm hjá Birni
Eymundssyni.
Björn ber aldur sinn vel, og
má enn vona að hann eigi nokk-
urn starfstíma framundan til
heilla og sæmdar fyrir sveit
sína og nágranna. Hann hefir
verið hjálpfús með afbrigðum,
og aldrei talið eftir sér að lið-
sinna þeim, sem þurftu hjálpar
með, og vissulega eru þeir marg-
ir, sem hafa notið hagleiks
Björns, án þess að hann hafi
lagt stund á að „alheimta dag-
laun að kvöldum."
Björn er maður stórhuga og
hugkvæmur. Telur hann það
hafa oft og einatt verið sín
þyngsta þraut að geta ekki sinnt
í verki ýmsu því, sem landi og
þjóð mætti til hagsbóta verða.
í seinni tíð er honum þó hug-
arhægra, þar sem hann sér, að
margar af hugsjónum hans eru
komnar vel á veg, þó að margt
megi betur, ef vel á að verða.
Eins og áður er sagt, er Björn
einn hinna mörgu sönnu sona
íslands, sem vilja bæði 1 orði
og verki þjóð sinni og landi allt
það bezta, sem þeir geta í té
látið. Guðjón Snjólfsson.
Lesendur!
Vekið athygli kunningja yð-
ar á, að hverjum þeim mannl,
sem vill fylgjast vel með al-
mennum málum, er nauðsyn-
legt að lesa Timann.
Skrlfið eða símlð til Tlmans
og tilkynnið honum nýja áskrif-
endur. Simi 2323.
títbreiðið Tímann!
Tl
Ik II
VIV, þrlðjndaglnn 19. janúar 1943
Charles Dickens
Það hafði margt á daga hans drifið, og saga
hans greinir bæði frá meðlæti og mótlæti.
Fyrir nær einni öld var um jólaleyti gefin út lítii bók í London
— saga, er vakti fádæma athygli og hrifni. Hún hefir af mörgum
verið talin meðal öndvegisrita heimsbókmenntanna. Bók þessi
var almennt umræðuefni manna.
Daginn, sem hún kom út, seldust af henni þúsund eintök.
Áður en hálfur mánuður var liðinn frá útgáfudegi hennar,
höfðu komið fimmtán þúsund eintök. af henni á markaðinn.
Síðan hafa komið út óteljandi útgáfur af henni og hún verið
pýdd á flestar þjóðtungur. Fyrir nokkrum árum keypti J. P.
Morgan frumhandritið af henni fyrir geypifé. Það er nú geymt
meðal annarra dýrgripa í listasafni þvi í New York, er hann
nefnir bókasafn sitt.
Hver er þessi heimfræga bók? Jólaævintýri eftir Charles Dick-
ens. •
Charles Dickens var það hlutskipti ætlað að verða vinsælasti
og víðlesnasti rithöfundur, sem skrifað hefir á enska tungu. Þó
óttaðist hann svo mjög að verða að athlægi, er hann hóf rit-
störfin, að hann vann að þeirri iðju af hinni mestu leynd, til
þess að því yrði ekki athygli veitt.
Þá var hann tuttugu og tveggja ára að aldri, og þegar prentun
á sögu hans var lokið, var hann svo alls hugar glaður, að hann
gat ekki tára bundizt og gekk um sem í draumi.
Hann fékk ekki eyris virði fyrir sögu þessa. Hvað hyggur þú,
að hann hafi fengið í aðra hönd fyrir næstu átta sögu sínar?
Ekkert — alls ekkert. Þegar hann fékk sögu greidda fyrsta sinni,
í'ékk hann fimm dollara ávísun. Já, fyrsta saga hans færði hon-
um fimm dollara í aðra hönd. En síðasta handr'it hans færði
honum fjárupphæð, er nam fimmtán dollurum á hvert orð.
Það er mesta greiðsla, sem nokkrum rithöfundi hefir hlotnazt.
Fimmtán dollara á orð. Það er fimmtán sinnum hærri fjár-
upphæð en Calvin Coolidge og Theodore Roosvelt hlotnaðist
nokkru sinni.
Fjölmargir rithöfundar hafa gleymzt og fyrnzt áður en fimm
ái eru liðin frá andláti þeirra. En sextíu og fimm árum eftir að
Dickens lézt, greiddu útgefendur meira en fimmtung miljónar
dollara fyrir söguna um drottin — smábók, sem Dickens hafði
ritað fyrir börn sín.
Um aldarskeið hafa skáldsögur Charles Dickens náð fádæma
sölu. Rit Shakespeares og biblían eru einu bækurnar, sem meira
hefir selzt af. Það hafa verið gerð leikrit samkvæmt þeim og þsgr
kvikmyndaðar við hinn mesta orðstír.
Charles Dickens naut aðeins skólanáms um fjögurra ára skeið
á ævi sinni. Eigi að síður ritaði hann seytján skáldsögur, sem
geta talizt sígildar í sögu brezkra bókmennta. — Foreldrar hans
ráku skóla, en hann nam ekki daglangt við hann. Hvernig má
það vera? Vegna þess að það var kvennaskóli. Eða svo var að
minsta kosti til ætlazt. En það lét víst aldrei nokkur stúlka
innrita sig í skóla þennan.
Reikningarnir urðu sífellt fleiri og hærri. Skuldheimtumenn-
irnir létu dólgslega. Þar kom að lokum, að þolinmæði lánadrottn-
anna var þrotin, og þeir létu varpa föður Dickens í skulda-
fangelsi.
Æska Dickens var hin dapurlegasta. Hann var aðeins tíu ára
gamall, er faðir hans var hnepptur í fangelsi. Fjölskyldan átti
við hinn sárasta skort að búa. Charles lagði því leið sína í forn-
verzlun á degi hverjum og seldi húsgögnin, sem ekki voru mörg
né mikils virði. Hann varð jafnvel að selja bækur sinar, sem
hann unni af heilum huga — tíu þeirra — einu félagana, sem
hann átti sér. Síðar komst hann þannig að orði: — Þegar ég
seldi bækur mínar, hélt ég, að hjarta mitt myndi bresta.
Þar kom að lokum, að. frú Dickens fluttist í fangelsið með
fjögur börn sín og hugðist' að búa þar með manni sínum. í aft-
ureldingu hélt Charles til fangelsisins og dvaldi þar daglangt
hjá fjölskyldu sinni. Þegar leið að kvöldi, hvarf hann aftur heim
í óvistlega þakherbergið, þar sem hann svaf með tveim drengjum
öðrum — sem ekki gátu talizt sem æskilegastir félagar. Þeir
gerðu honum lífið óbærilegt. Loksins fékk hann þann starfa að
líma miða á flöskur í vöruhúsi nokkru. Hann varði fyrstu laun-
um sínum til þess ttð leigja sér annað herbergi. Það var kompa
uppi á hanabjálka og gat vart heitið mannabústaður, en þó
fagnaði Dickens umskiptunum mjög.
Síðar, er Dickens hafði gerzt rithöfundur, hefndi hann bernsku
sinnar með því að skapa hina ófyrnanlegu mynd af Olíver Twist,
er hann réttir fram tóma skálina og biður um meira.
Dickens lýsti oft heimilisgæfu snilldarlega í bókum sínum.
Þó var hjónaband hans hamingjusnautt — átakanlega hamingju-
snautt. Hann bjó um tuttugu og þriggja ára skeið með konu,
sem hann unni ekki. Hún ól honum tíu börn. En sambúð þeirra
versnaði með ári hverju. Heimurinn dáði hann, en heimili hans
var í rústum. Þetta varð honum að lokum óbærilegt hlutskipti.
Þó gerði hann það, sem hneykslanlegt hlaut að teljast á þeim
tíma. Hann birti auglýsingu í tímariti sjálfs sín, þar sem hann
lýsti því yfir, að þau hjónin væru skilin. Hann freistaði þess
ennfremur að koma allri sökinni af sér á herðar konunnar.
Dickens var mjög örlátur maður. Þegar hann dó, arfleiddi
hann mágkonu sína að fimmtung miljónar dollara. En hvað
arfleiddi hann móður barna sinn að miklu fé? Þrjátíu og fimm
dollurum á viku.
Hann var hégómagjarn úr hófi fram. Gagnrýni gat hann ekki
þolað, þótt hún væri hin smávægilegasta. Hann hafði yndi af
allri viðhöfn og bar sig jafnan hið fyrirmannlegasta eins og
greinilegasta varð vart, er hann kom til Ameríku fyrsta sinni
árið 1842. Hann vakti vanþóknun Ameríkumanna með því að
greiða sér á opinberum vettvangi, og Ameríkumenn vöktu van-
þóknun hans með því að láta svín sín ganga um stræti New
York-borgar.
Dickens naut meiri vinsælda og aðdáunar en nokkur annar
samtíðarmaður hans. Þegar hann sótti Ameríku heim öðru sinni,
stóð fólk í löngum rööum klukkustundum saman, þrátt fyrir
svalviðri, til þess að kaupa sér aðgöngumiða, er hver skyldi kosta
þrjá dollara. Þegar aðgöngumiðarnir voru uppseldir og hundruð
manna urðu frá að hverfa við svo búið, ætluðu aðdáendur hans
af göflunum að ganga, svo mjög þráðu þeir að hlýða á mál hans.
Bókmenntasagan greinir frá fjölmörgum, merkum snillingum.
í hópi þeirra verður Charles Dickens ávallt talinn meðal þeirra,
sem skipað verður fremst 1 fylking.
Innheimtumenn Tímans
um land ullt!
Vfimlð eftir fremsta megnl að innheimtu Tím-
ans. — GJalddaginn var 1. júli.
EVNHEIMTA TÍMAJVS.
27
Satnband ísl. samvinnufélaga.
Kaupfélög!
Athugið um brunatryggingar yðar eftir að
vörutalningu er lokið um áramót.
Fryst Dílkakjöt
úrvalsdilkakjöt
úr öllnm beztn f járheruðum landsins.
Aðeins selt í heilum skrokknm.
Frystihúsið Herðubreið
Fríkirkjnvegi 7. Sími 2678.
Blautsápa
frá sápuverksmiðjunni Sjöfn er almennt við-
urkennd fyrir gæði. Flestar húsmæðnr nota
Sjafnar-blautáspu
ÍJTSÖLIJSTAÐIR TÍMANS f RFYKJAVfK
Verzluninn Vitinn, Lauganesvegi 52 ................. Sími 2260
Þorsteinsbúð, Hringbraut 61......................... — 2803
Flöskubúðin, Bergstaðastræti 10 ..................... — 5395
Leifskaffi, Skólavörðustíg 3 ........................ — 2139
Bókaskemman, Laugaveg 20 B.........................
Bókabúð KRON, Alþýðuhúsinu .......................... — 5325
Söluturninn, Hverfisgötu ............................ — 4175
Sælgætisbúðin Kolasundi ...........................
Verzlunin Ægir, Grófinni...........................
Bókaverzlun Finns Einarssonar, Austurstræti 1 ....... — 1336
Bókastöð Eimreiðarinnar, Aðalstræti 6 ............... — 3158
Ólafur R. Ólafs, Vesturgötu 16 ...................... — 1754
Konfektgerðin Fjóla, Vesturgötu 29 ..............*.. — 1916
Jafet Sigm-ðsson, Bræðraborgarstíg 29 ............... t- 4040
Reykjavík. Sími 1249. Simnefni: Sláturfélag.
Reykhús. — Frystihús.
IViðursnðuverksmiðja. - Rjúgnagerð.
Framleiðir og selur í heildsölu og smásölu: Niður-
soðiö kjöt og fiskmeti, fjölbreytt úrvál. Bjúgu og alls-
konar áskurð á brauð, mest og bezt úrval á landinu.
Hangikjöt, ávallt nýreykt, viðurkennt fyrir gæði.
Frosið kjöt allskonar, fryst og geymt í vélfrystihúsi, eftir
fyllstu nútímakröfum.
Verðskrár sendar eftir óskum, og pantanir afgreiddar
um allt land.
Egg frá Eggjasölnsamlagi Reykjavíknr.
Kaupendur Timans
utan Reykjavíknr
*
eru miimtir á, að gjalddagi 26. árgangs var 1.
júlí síðastl. Ern þeir því vinsamlega beðnir að
greiða ársgjaldið, kr. 15.00, sem fyrst, til inn-
hcimtumanns blaðsins, eða beint til afgrciðsl-
unnar, Lindargötu 9A, Reykjavík.