Tíminn - 27.02.1943, Blaðsíða 2

94
TÍMfNlV, laMgardaginn 27. febr. 1943
24. blað
Halldór Kristjánsson, Kirkjubólí:
'gímirm
Laugardagur 27. febr.
Þegnikyldnvinoaii
Dýrtíðartillögur
stjórnarinnar
Menn hafa beðið tillagna ríkr
istjórnarinnar um lausn dýrtíð-
armálanna með mikilli eí'tir-
væntingu. Nú er þeirri eftir-
væntingu lokið. Tillögurnar eru
komnar fram og eru orðnar
helzta umtalsefni almennings.
Þeir hörðu dómar, sem tillög-
urnar hljóta víða, eiga að
nokkru leyti rætur sínar að
rekja til þeirrar draumsjónar
sumra manna, að ríkisstjórn,
sem væri óháð „bölvuðum
flokkunum" og „flokksklíkun-
um“, myndi geta fundið önnur
og betri ráð en áður hafa eink-
um verið nefnd. Þessir menn
hafa látið sig dreyma um ein-
hver óþekkt töfraráð, sem hin
ópólitíska ríkisstjórn myndi
finna til bjargar föðurlandinu.
Þegar þeir svo reka sig á það,
að hún hefir ekki önnur úr-
ræði en þau, sem iðulega hefir
verið bent á og barizt fyrir af
sumum pólitísku flokkunum,
fyllast þeir vonbrigðum og láta
gremju sína bitna á ríkisstjórn-
inni.
Þessir menn ættu að hugsa
sig betur um áður en þeir kasta
fleiri hnútúm í ríkisstjórnina.
Hún hefir aðeins orðið að beygja
sig fyrir sömu staðreyndunum
og hinir pólitísku fyrirrennar-
ar hennar. Málið verður ekki
leyst, nema gengið sé á augna-
blikshagsmuni flestra stétta
landsins. Það hefir ekki valdið
því nein pólitrísk hlutdrægni, að
áður hefir verið reynt að leysa
málið á þeim grundvelli. Það
veldur því heldur enginn vond-
ur tilgangur hjá ríkisstjórn-
inni, þótt hún hafi orðið að
ganga inn á þessa sömu braut.
Stjórnin hefir líka steytt á
sömu skerjum og fyrirrennarar
hennar, sérhagsmunum stétt-
anna. Hún hefii| ekki komið
skipi sínu framhjá þeim, þótt
hún sé ekki háð neinum pólit-
iskum flokki. Ef hún hefði ekki
viljað freista þess að taka svo
mildum tökum á málinu, að eigi
kæmi til verulegs mótblásturs,
er vafalaust, að hún hefði talið
æskilegt að ganga lengra á
mörgum sviðum og hafa ýmsar
ráðstafanirnar miklu róttækari
en gert er ráð fyrir í tillögum
hennar.
Ég hefi lengi ætlað mér að
skrifa smágrein um þegnskyldu-
hugsjónina, þó að það hafi
nokað fyrir öðru til þessa. Það
hefir verið fremur hljótt um það
mál undaníarið og er það e. t.
v. skiljanlegt. Menn hafa svo
margt að ræða. Hitt er undar-
legra, að eitt af höfúðskáldum
íslendinga, Halldór Kiljan Lax-
ness skuli hafa lagt illt til máls-
ins opinberlega. Á ég þar við
smáklausu í Tímariti máls og
menningar. Klausa sú er skrif-
uð af fljótfærni og hyldjúpu
skilningsleysi. Mætti. segja mér
að það væri um hana eins og
Passíusálmagreinina í Iðunni
forðum, að hún væri prentuð í
uppkasti. Þarna er því. t. d.
haldið fram, að þegnskyldutím-
inn eigi að vera 18 vikur en
lögin heimila hann lengstan G
vikur. Eins er látið sem það sé
ófrávíkjanlegt skilyrði, að þeir,
sem þegnskylduna inna af
hendi, skuli ekkert kaup fá, en
um það segja lögin það eitt, að
þeir skuli að minnsta kosti fá
það, sem nægi fyrir dvalar-
kostnaði. En þessi grein átti að
vera um þegnskyldumálið
sjálft en ekki svona „titlinga-
skít“. Aðalatriðið er sú uppeld-
islega þýðing, sem þegnskyldu-
vinnan getur haft og á að hafa.
Þá þýðingu skilur ekki skáldið
og mannvinurinn Halldór Kilj-
an Laxness, þrátt fyrir góðar
gáfur og mikla menntun.
Við skulum gera okkur grein
fyrir því, hvaða áhrif þegn-
skylduvinnan myndi hafa. Ung-
lingar héraðsins dveldu stuttan
tíma saman og ynnu einhverja
gagnlega erfiðisvinnu undir
fastri og öruggri stjórn lieppi-
legs æskuleiðtoga. Það má vel
vera, að ýmsir þeir, sem telja
sig sérstaklega útverði og fram-
herja hverskonar menningar,
finni sig þess umkomna að tala
með lítilsvirðingu um að moka
skít. Hinu verður þó ekki hagg-
að, að tilvera þeirra sjálfra er
komin undir skítmokstri okkar
hinna. Við lútum ekki höfði fyr-
ir þeim af því einu saman, að
þeir hafi valið sér verkefni, sem
fjarlægari eru náttúrlegu lífi.
Við erum sennilega nokkuð
margir, alþýðumennirnir, sem
finnum okkur ekki neitt óæðri
eða lítilmótlegri en aðra vegna
þess, að við vinnum erfiðis-
vinnu. Við erum trúir þeirri
lífsskoðun, sem kemur fram í
þessari fábrotnu og litið skáld-
legu alþýðuvísu:
Heldur vil ég hirða fjós
með heiðri og sóma,
en hempu mér til hneisu bera
og heilli stétt til skammar
vera.
í augum uppi, að reyna beri
þessa leið áður en gripið er til
annara ráðstafana.
Frá sjónarmiði' Framsóknar-
flokksins verður grunnkaup og
grunnverð landbúnaðarvara að
haldast í hendur. Ef grunn-
kaupið er óbundið, verður
grunnverð landbúnaðarvar-
anna að vera það einnig. Stjórn-
arfrumvarpið ætlazt til, að
grunnkaupið sé látið óbundið,
en verðlag landbúnaðarvara sé
bundið við vísitölu, sem er á-
kveðin af nefnd, þar sem full-
trúar bænda verða í minna
hluta.
Frá sjónarmiði margra Fram-
sóknarmanna mun það vafa-
samt, að rétt sé að borga niður
dýrtíðina með stórfé úr rikis-
sjóði, eins og nú er komið mál-
um. Ríkissjóð brestur fyrr en
síðar fjárráð til slíkra ráðstaf-
ana og þá er allt skilið eftir í
sömu sporunum. Hér er um at-
riði að ræða, sem vel ber að at-
huga áður en að því er horfið.
Ákvæði stjórnarfrumvarpsins
um eignaaukaskatt þarfnast
líka athugunar og endurbóta.
Allt þetta eru atriði, sem
munu verða vandlega athuguð
í meðferð þingsins.
Þótt ríkisstjórnin hafi sett
fram tillögur um lögþvingun í
kaupgjalds- og verðlagsmálun-
um, virðist augljóst, að hún kýs
heldur samkomulagsleiðina en
lögþvingun. Tillögur hennar
bera á sér blæ málamiðlunar.
Forsætisráðherrann hefir lýst
því, að stjórnin hafi ekki talið
þörf á þeirri samkomulagsleið,
að snúa sér til stéttarsamtak-
annaf þar sem þau ættu helztu
fulltrúa sína á Alþingi og þeir
gætu samið um málið þar. Fé-
lagsmálaráðherrann hefir einn-
ig lýst yfir því, að ekki beri að
samþykkja iög, nema full trygg-
ing sé fyrir framkvæmd þeirra.
Forsætisráðherrann hefir
hlotið lof sem sáttasemjari í
vinnudeilum. Honum hefir oft
tekizt að jafna þar mikinn á-
greining. Aldrei hefir þó reynt
meira á sáttasemjarahæfileika
hans en nú. Þ. Þ.
En jafnframt þessu vitum við,
að það er ekki sama, hvernig hin
hversdagslegustu störf eru
unnin. Þá er sama hvaða álit
menn hafa á alþýðunni. Jafn-'
vel þó að hún væri talin ógöf-
ugri manntegund, sem ekki hafi
dáð til að vænta sér neins af
lífinu og hljóti þess vegna lítil-
mótlegasta hlutskiptið, mun
því ekki verða neitað að þetta
fólk eigi sér rétt. Og þar er
komið að kjarna málsins. Al-
gengasti skítmokstur getur slit-
ið mönnum mjög misjafnt. Það
er ekki sama, hvernig menn
bera sig að. Fjöldi manns er
meira og minna þjáður af
hryggskekkju og það stafar
stundum af því, að þeir kunna
ekki að taka moksturinn eins
og eðlilegast er. Ben Húr héit
hreysti, fegurð og atgjörvi lík-
ama síns undir ánauð galeið-
unnar af því, að hann fékk að
róa á borðin á víxl en skekkt-
ist ekki af einhliða átökum.
Eins eru margir erfiðismenn,
sem vinna nokkuð jafnt með
báðum höndum en aðrir moka
alltaf upp á sömu hendina og
þess háttar, af því að þeir hafa
ekki verið vandir á annað eða
e. t. v. ekki verið bent á hvaða
þýðingu það hefði. Hrygg-
skekkja og óeðlilegt slit og
stirðnun veldur líkamlegri van-
líðan og ýmsum kvillum, auk
þess, sem það hefir áhrif sín á
andlega líðan og sálarlíf fólks.
Eins má nefna þann hvers-
dagslega hlut að bera vatnsföt-
ur eða börur. Það er hægt að
gera í þeim stellingum að
brjóstið hvelfist og brfóstholið
stækki og andardrátturinn verði
djúpur og léttur, en líka svo, að
brjóstholið leggist saman og
þungt verði um andardráttinn.
Hér þarf ekki að ræöa hvort
hollara sé. En þessi tvö hvers-
dagslegu dæmi úr alþýðlegu lifi
niinna á það, hve mlklu skiptir
að menn beri sig rétt að við
vinnuna. Það sannar okkur, að
viö þurfum meira og betra verk-
legt uppeldi.
Hér á þegnskylduvinnán að
bæta úr þörfinni. Líkamleg
vinna er lífsnauðsyn hvort sem
mönnum líkar betur eða verr.
Þeir, sem hana stunda, þurfa að
læra beztu tilburði, svo að þeir
losni við óeðlilegt og óþarft slit.
Auk þess er öllum hollt hóflegt
likamlegt erfiði. Hér á þegn-
skylduvinnan að koma, sem við-
auki við skólaskylduna með
verklegt nám, sem kemur dag-
lega í góðar þarfir í æfilangri
lífsbaráttu erfiðismannsins.
Þannig á að auka hreysti og
vellíðan íslendinga, gera þá
starfsglaðari, hraustari, ham-
ingjusamari. — Og þó rísa upp
gáfaöir mannvinir og ónotast
við þeirri hugmynd, að skóla-
skyldan sé aukin á þennan hátt.
Þeim er það fráleitt ljóst, að
verkleg kunnátta er höfuðnauð-
syn allrar alþýðu.
Við þegnskyldustarfið myndi
verða séð fyrir því, að ungling-
arnir iðkuðu leikfimi og í-
þróttir eins og hollast er vinn-
andi fólki. Þar með gefst tæki-
færi til þess, að fullkomna hin
góðu áhrif þessa uppeldis til
bættrar heilsu og hreysti.
Svo skulum við þá athuga
nokkur dæmi þess, hvað ætla
má að þessir ílokkar ynnu. Við
skulum hugsa okkur þorpið, þar
sem unglingarnir hafa tíðum
lítið við að vera og verða dapur-
lega oft sönnun þess, að marg-
ir lestir eru ávextir iðjuleysis.
Einn vordag eru þeir svo kall-
aðir til þegnskyldustarfsins.
Þeir fá þar reglubundið við-
fangsefni í skemmtilegri sam-
vinnu undir fastri og lipurri
stjórn. Þeir fá hollan, þjóðlegan
mat, fræðslu um undirstööuat-
riði allrar erfiðisvinnu og verk-
léga menningu almennt og
leikni samkvæmt því. Auk þessa
njóta þeir saman glaðra leikja
og góðra íþrótta. Það þarf varla
að taka það fram, að nautn eit-
urefna, eins og tóbaks og áfeng-
is, kemur þarna ekki til mála.
Þetta er tækifæri til að kenna
æskunni að lifa heilbrigðu og
glöðu starfslífi. Þannig eignast
svo þorpið leikvöll eða sund-
laug, sem verður hjálp allra
æskumanna, sem alast þar upp,
til að eiga glaða og heilbrigða
æsku og verða nýtir og farsælir
menn.
Eins er hægt að bregða upp
mynd af æskumannahópnum,
sem giröir blásinn sandinn, þar
sem áður var blómleg byggð, og
sáir melfræinu, svo að aftur
megi nema og byggja það land,
sem litlE^* fátæka þjóðin hefir
þar tapað í baráttu sinni við
náttúruöflin. Eða þá þar, sem
æskan grefur framræsluskurði
í fúamýrina, svo að töðugresið
geti þrifizt þar og notað sér
mönnum til blessunar þau auð-
æfi, sem öldum saman hafa ver-
ið bundin í bleytu mýrarinnar.
Enn má liugsa sér það, að
æskan gróðursetji trjáplöntur
og rækti skógarbletti, sem
verði allt í senn, yndislegustu
skemmtistaðir og lystigarðar,
skjölgjafar annars nytjagróð-
urs og verðmæt eign sveitar- og
bæjarfélaganna. Auk þess lærð-
ist þeim þar almenn trjárækt,
Noregs>
söfnunin
Ávsirp frá fram-
kvæmdanefndinni
Eins og kunnugt er, hefir
fjársöfnun til styrktar* Norð-
mönnum staðið yfir hér á landi
frá því á þjóðhátíðardegi þeirra
síðastliðinn 17. maí. Safnazt
hefir þegar með almennum
samskotum um 330 þús. kr. og
Alþingi hefir veitt fé úr ríkis-
sjóði, er nemur 350 þús. kr. til
þessarar hjálparstarfsemi. En
þar eð vitað er að mjög mikill
skortur er í Noregi á hvers kon-
ar fatnaði, þar sem Norðmenn
liafa látið af hendi skjólfatnað
sinn, hefir framkvæmdanefnd
Noregssöfnunarinnar ákveðið
að leita stuðnings kvenfélag-
anna í landinu og farið þess
á leit, að þau beittu sér fyr-
ir söfnun fatnaðar, hvert á sínu
félagssvæði í framannefndum
t.ilgangi og geymi fötin þar til
framkvæmdanefndin óskar að
fá þau send. Tilætlunin er að
safna fatnaðinum saman í
Reykjavík, flokka hann og
nakka niður og hafa hann til-
búinn til þess að senda til Nor-
egs eins fljótt og möguleikar
verða. á að koma honum.
Fatnaðurinn má vera notaður,
en hann verður að vera hreinn
og heill. Það má vera ytri sem
innri fatnaður og á fullorðna
sem börn.
Framkvæmdanefndin væntir
bess, að félögin og fólk yfirleitt
<aki mála.leitan þessari vel. —
Fötin koma áreiðanlega í góð-
ar þarfir, hvort sem þau eru ný
eða notuð og þeim verður kom-
ið á ákvörðunarstaðinn eins
fljótt og möguleikar verða til
þess.
f framkvæmdanefnd Noregs-
söfnunarinnar.
Reykjavík, 25. febr. 1943.
Guðl. Rósinkranz. Harald Faa-
berg. Sigurður Sigurðsson.
svo að stórum myndi fjölga af
þeim sökum trjágörðum lands-
ins, heimilin verða elskulegri og
hlýrri og spegla mejri sálarfeg-
urð en áður.
Þannig hefir þegnskyldu-
vinnan tvær hliðar, sem báðar
eru gæddar uppeldislegri þýð-
ingu. Annars vegar er hið heil-
brigða líf og frjálslega en þó
skipulega samstarf. Það er góð
undirstaða dáðríks lífs, hvað
sem lífsstarfið verður, að hafa
(Frnmh. á 4. sl/ín. i
Þess vegna er það líka tekið
skýrt fram í greinargerð til-
lagnanna, að stjórnin telji ráð-
stafanirnar, sem þær fjalla um,
aðeins fullnægjandi fyrst um
sinn. Þær geti aðeins fleytt okk-
ur um stundarsakir. Þær eru
engin tendanleg lausn málsins.
Ef ekki verður haldið áfram
með nýjum ráðstöfunum, skila
þær málinu innan lítils tíma
aftur í sömu sporin og það er
nú.
Þótt ýmsir álíti þetta miður
farið, eru ásakanirnar í garð
stjórnarinnar naumast rétt-
mætar. Vilji stjórnarinnar er
tvímælalaust góður. Hér hefir
aðeins gerzt það, að afhjúpazt
hefir sá misskilningur, að ó-
pólitísk stjórn hafi betri aðstöðu
til að leysa málin og finna rétt-
ar úrlausnir en pólitísk stjórn.
Framsóknarflokkurinn hefir
enn ekki tekið neina opinbera
afstöðu til frumvarps stjórn-
arinnar. Flokkurinn hefir jafn-
an tekið allar tillögur í dýrtíð-
armálinu til velviljaðrar at-
hugunar og frumvarp stjórnar-
innar mun mæta hjá honum
fullum skilningi. En vitanlega
mun flokkurinn kappkosta að
bæta það, sem hann telur mið-
ur fara, og koma í veg fyrir það,
sem hann telur stefna í ranga
átt.
í dýrtiðartillögum flokksins
frá síðastl. hausti er lögð á það
megináherzla, að náð verði sam-
komulagi milli launþega og
framleiðenda um kaupgjald og
verðlag, sem samrímist þörf-
um framleiðslunnar. Aðrir
flokkar hafa lýst sig þessu
samþykka, og virðist því liggja
Donald HíIIiþIiii:
TnndnrNkeytin
Tundurskeytið er ægilegasta
moríívopn, sem hugvit og hag-
leikur imannsins hefir framleitt
til þessa. Verkfræðingum hefir
ekki tekizt að finna neitt varn-
arráð gegn því, er að haldi
komi. Þetta er minnsta herskip,
sem til er, aðeins 8 m. að lengd.
En skip er það, með öllu tilheyr-
andi: vélarúmi, lestarrými og
vélrænni áhöfn, sem er skjót-
ari í hreyfingum og nákvæmari
en nokkur áhöfn af holdi og
blóði. Það getur farið i hálf-
hring, ef vill, áður en það tek-
ur rétta stefnu. Það fer í kafi,
nákvæmlega í 7þeirri dýpt, sem
æskilegt þykir. Áður en það fær
upptöku í flotann, fer það
reynsluferðir engu síður en orr-
ustuskipin.
Tundurskeytið er í fisklíki,
gjört úr stáli. Það vegur 1500
kg. og er hlaðið 300 kg. af skæð-
asta sprengiefni í trjónunni.
Hraði þess er allt að því míla
á mínútu. Árekstur þess lamar
stærstu orrustuskip.
Hin vélgengu tundurskeyti
urðu fyrst til árið 1864. Austur-
rískur sjóliðsforingi átti hug-
myndina og lagði teikningar
sínar fyrir hinn fræga skozka
verkfræðing, Robert Whitehead.
Varð hann þegar hrifinn af og
tók til óspilltra mála við smíð-
ina. Tveimur árum síðar hljóp
fyrsta Whitehead-tundurskeytið
af stokkunum. Það var lítið og
í ýmsu áfátt. Lengdin var að-
eins 3 m., hraðinn 6 mílur á
klst., gekk fyrir þrýstilofti* og
bar 9 kg. af dýnamiti. En svo
hugvitlegt var smíði White-
heads, áð í grundvallaratriðum
hefir það aðeins tekið smá-
vægilegum breytingum.
Fyrstu tundurskeytin voru
vissulega gallagripir. Stefnan
var svo óviss, að þau unnu móð-
urskipinu engu síður geig en
skotmarkinu. Meira að segja í
síðustu styrjöld sprungu margir
kafbátar í loft upp af sínum eig-
in tundurskeytum. Oft hentust
þau upp úr vatninu eins og
höfrungar. Eitt sinn skaut
brezkur kafbátur tundurskeyti
að þýzkum kafbát, sem lá ofan-
sjávar. Þegar skeytið var að því
komið að skella á bátnum, óð
það upp úr, sentist yfir þilfar-
ið og lenti í sjónum hinum meg-
in án þess að gera nokkurn usla.
Tundurskeytin eru nú orðin
slík dvergsmíð, að þau geta ösl-
að sjóinn margar mílur án þess
að víkja teljandi frá upphaf-
iegri stefnu eða dýpi. Gerðin er
í aðalatriðum eins með öllum
þjóðum. Þegar skeyti missir
marks, heldur það áfram þar til
það hefir farið um 8 mílur, en
sekkur þá. Það veldur því ekki
hættu á siglingaleiðum og verð-
ur aldrei herfang óvinanna.
Vélarnar eru samsettar úr 1325
hárnákvæmt smíðuðum véla-
hlutum, miklu margbrotnari en
sigurverk 1 úri. Smíði á einu
tundurskeyti tekur 20,000
vinnustundir, og kostar um
75.000 krónur í reiðu fé.
Tundurskeytinu er skipt í
fjögúr meginhólf. Fremst er
tundurtrjónan, eins og bryn-
rofskúla að gerð, hlaðin 300
kg. af sterkasta tundri, sem
til er. Aftan við tundurtrjón-
una er hólf með þrýstilofti, sem
knýr vélarnar að mestu leyti.
Þrýstingin er geysileg, eða 224
kg. á hvern flatarsentimetra, og
er það mörgum sinnum meira
en í stærstu eimreiðakötlum.
Þar fyrir aftan er hólf með
eldsneyti, vatnshylkjum og
smurningsolíu. Aftast er „véla-
rúmið“. Þar er fyrir komið afl-
vélinni, sem knýr skeytið á-
fram og hinum vélræna „heila“,
sem heldur því í horfinu. Aftan
á eru tvær skrúfur, sem snú-
ast gagnstætt hvor annarri, —
með einni skrúfu myndi skeytið
snúast um sjálft sig, — og stýri
fyrir stefnu og dýpi.
Skip, sem sendir tundur-
skeyti, þarf ekki annað að gera
en a ð koma því í 5 mílna ná-
læg'ð við skotmarkið og skipa
því fyrir um stefnu. Á kafbát-
um eru skeytin rekin af stað
með þrýstilofti, sem ýtir þeim
út um tundurhlaupin. Á ofan
sjávar skipum eru skeytin send
yfir borðstokkinn með lítilli
tundursprengingu. Flugvélar
láta þau einfaldlega detta í sjó-
inn.
Þegar tundurskeyti er sent,
gerast furðu margir hlutir á ör-
stuttu augnabliki. Ræsistöng
lyftist um leið og skeytið kemst
á hreyfingu og opnar fyrir úð'a
af mjög eldfimum vökva.Á sama
augabragði tekur sjálfvirkur
vatnsgeymir að úða vatni á log-
ann. Vatnið breytist í eim, en
vatnsgeymirinn temprar vatns-
úðann svo nákvæmlega, að hit-
inn í eimkatlinum helzt ná-
kvæmlega 675° C. Verður eim-
þrýstingin svo geysileg, að vél-
in fer þegar af stað með 400
hestafla orku og knýr skeytið
samstundis á fulla ferð, sem
nálgast milu á mínútunni.
Um leið og þessi banvæni „ís-
arnungi“ er látinn fyrir borð,
er stefna hans og djúpsyndi á-
kvarðað með því að snúa tölu-
settum takka líkt og á útvarps-
tæki. Er það gert eftir fyrir-
sögn skotmeistarans, sem hefir
reiknað út afstöðu, hraða og
fjarlægð skotmarksins. Það er
alls ekki ástseða til nú orðið að
miða tundurskeytinu á markið.
Það gildir einu í hvaða átt því
er beint. Hafi það verið „sett“
rétt, snýr það af sjálfu sér á
rétta leið. Er það mikils virði
fyrir tundurspillana að þurfa
ekki að snúa hlið að óvinaskipi
meðan þeir senda tundurskeyti
af þilfarinu.
Aðalgaldurinn við sjálfstjórn
tundurskeytisins er fólginn í
gýróskópstýrinu, en það er
þungt koparhjól á stærð við
steikarpönnu, sem snýst 18000
snúninga á mínútu fyrir þrýsti-
lofti. Hjólið stjórnar lítilli vél,
sem verkar á stefnustýrið og
heldur skeytinu nákvæmlega í
hinu ákveðna kafi.
Tundurskeytið verður að
halda sér í jöfnu dýpi, sem
venjulega er 5 m. undir yfir-
borðinu. Nákvæmur dýptármæl-
ir, sem miðar dýpið við vatns-
þrýstinguna utan frá, stjórn-
ar annarri lítilli stýrisvél, er
verkar á sporðstýri. Berist
skeytið nær yfirborðinu eða
dýpra en til var ætlazt, þeina
sporðstýrin því aftur í rétta
dýpt. Öllu þessu vélavirki er
fyrir komið af miklum hagleik
í hinum mjóslegna bol tundur-
skeytisins, sem er 50 cm.í þverm.
Fyrrum vildi það brenna við,
að tundurskeytin létu eftir sig
drifhvíta mön af loftbólum,
sem stöfuðu frá köldu þrýsti-
lofti úr vélarýminu. Þetta gat
gefið óvinaskipi tækifæri til að
víkja undan auk þess sem það
gaf ótvíræða bendingu um, hvar
kafbáturinn, sem skaut því,
væri niðurkominn. Nú hefir
verið séð við þessu. Hin heita
blandai af notuðu þrýstilofti og
vatnseimi er látin streyma út
um skrúfuásinn, sem er gerður
úr eir og holur innan. Vatns-
eimurinn breytist þegar í vatn,
er hann snertir kaldan sjóinn,
og heita loftið myndar aðeins
litlar loftbólur, sem ekki sjást
úr teljandi fjarlægð.
Það er vitað, að Þjóðverjar
hafa lagt mesta áherzlu á Smíði
tundurskeyta. Skipasmiðjur í
Kíl, Bremen og Hambörg hafa
hætt smíði stórskipa og tekið
að smíða hraðbáta og kafbáta.
í Danzig og Stettin hefir kaf-
bátasmíði verið hafin. Skóli fyr-
ir tundurskyttur starfar í Kíl
og hefir verið stórlega aukinn.
Bandaríkjamenn vilja ekki
vera eftirbátar annarra í þess-
um efnum. Margar nýjar verk-
smiðjur hafa tekið til við smíði
tundurskeyta.
í orrustunni í Macassarsundi
kom og í ljós, að amerísk tund-
urskeyti eru óvenjulega mark-
viss og banvæn.