Tíminn - 20.03.1943, Blaðsíða 1

; RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
FORMAÐUR BLAÐSTJÓRNAR: í
JÓNAS JÓNSSON.
ÚTGEFFANDI:
FRAMSÓKNARFLOKKURINN.
RITSTJ ÓRASKRIFSTOFTJR:
EDDUHÍJSI. Lindargötu 9 A.
| Símar 2353 Og 4373.
\ AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
í OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Lindargötu 9 A.
i Simi 2323.
PRENTSMIÐJAN EDDA hJ.
j Símar 3948 og 3720.
27. árg.
Hcykjavík, laugardaginu 20. marz 1943
33. blað
Reiknín^ur Mjólkursamsölunnar
Vörusala liólkursamsölunnar
namrúmum 15 mili. kr. síðastl. ár
Samníngum lokið
Samsalan fékk
að meðaltali 116,2 aura
um gærusöluna
Söluverðið 1.3 milj. kr.
hagstæðara en áætlað
hafði verið.
* Vilhjálmur Þór utanríkis-
málaráSherra skýrði frá því á
Alþingi í gær, að gengið hefði
verið frá samningnum við
Bandaríkjastjórn um sölu á
gærum.
Bandaríkjastjórn kaupir allar
útflutningsgærur af fram-
leiðslu ársins 1942. Verð það,
sem fengizt hefir, er svo mik-
ið fyrir ofan markaösverð, sem
reiknað var með í janúar síðast-
liðnum, þegar áætlun var gerð
um útgjöld ríkissjóðs, vegna
uppbóta á þessari vöru, að um
1.350 þús. kr. sparast frá því,
sem þá var áætlað.
Verðið á gærum mun vera um
kr. 3.00 kg. fritt um borð.
Þá skýrði ráðherrann frá því,
að samizt hefði um, að skip
Eimskipafélags íslands flyttu
gærurnar. Eimskipafélagið mun
fá um 600 þús. kr. fyrir þessa
flutninga.
Ráðherrann sagði, að samn-
ingar stæðu yfir um kjötsöluna
og vænti hann þess að geta
fljótlega tilkynnt þinginu um
hagkvæma lausn þess máls.
Viðskiptanefndin hefir unnið
að þessum samningum fyrir ís-
lendinga.
fyrir hvern seldan mjólkurlítra og skílaði
aftur til félaga bænda 114,4 aurum
Á fundi Mjólkursölunefndar 19. þ. m. voru lagðir fram
reikningar Mjólkursamsölunar fyrir síðastliðið ár, sem
var 8. reikningsár hennar. Fer hér á eftir yfirlit um
rekstrarniðurstöðuna, sem Tíminn hefir fengið hjá Hall-
dóri Eiríkssyni, forstjóra Samsölunnar.
Samanlagt innvegið mjólkur-
magn hjá mjólkurbúum verð-
jöfnunarsvæðisins nam 15.737.
072 kg. og er það 7,1%, eða
1.043.257y2 kg. meira en árið
áður.
Þau ár, sem Samsalan hefir
starfað, hefir innvegið mjólkur-
magn hjá mjólkurbúum verð-
jöfnunarsvæðisins verið sem
segir:
1935 9.943.809 kg.
1936 11.799.741 —
1937 12.424.597 —
1938 13.181.872 —
1939 15.711.495 —
1940 14.696.114 —
1941 14.693.814 —
1942 15.737.072 —
Samsalan seldi á árinu 7.455.
61034 lítra af mjólk og er það
625.540y2 lítr. meira en á árinu
1941. Af mjólk þessari fóru 282.
275 ltr. til mjólkurbús Hafnar-
fjarðar.
Af rjóma seldi Samsalan 337.
5453/2 itr. (1941: 280.664i/2 ltr.)
og af skyri 335.2343/2 kg. (1941:
328.093 kg.). Hins vegar nam
smjörsalan á árinu aðeins 55,-
899,15 kg. á móti 101.916 kg. ár-
ið áður, og 215.85634 kg. árið
1940. Alls seldi Samsalan vör-
ur á árinu fyrir kr. 15.070.340,37,
þar af mjólk og mjólkurafurðir
fyrir kr. 13.784.088,49.
Fyrir þá óunnu mjólk, er
Samsalan seldi á árinu, fékk
hún að meðaltali kr. 1,16,2 fyrir
lítr., og er það 64.4934% hærra
en árið áður. í útborguðu mjólk-
urverði, verðjöfnunargjaldi og
tekjuafgangi skilaði Samsalan
kr: 1,14,44 af þessu verði og
vantaði því sem svaraði 1,76
aur. fyrir hvern seldan mjólk-
urlítra, til þess að sölutekjurn-
ar af öðrum vörum, þ. e. mjólk-
urafurðunum o. fl., nægðu til
greiðslu á öllum rekstrarkostn-
aðinum svo sem verið hefir und-
anfarin ár, enda hefir minna
verið selt, að magni til, af sum-
(Framh. á 4. síSu)
tJtvarpssamnlngiirmii:
Bandaríkjamemi hættir víð
að útvarpa á íslenzku
Stjórharvöld Bandaríkjanna hafa ákveðið að láta ekki þann
þátt saniningsins milli Ríkisútvarpsins og hermálafræðslustofu
Bandaríkjanna, er fjallar um útvarp Ameríkumanna á íslenzku,
koma til framkvæmda. Hefir þetta verið tilkynnt ríkisútvarpinu.
Þormóðssoínunín
Það skal tekið fram, að upp-
hæð sú, frá starfsfólki S. í. S.,
sem birt var í síðasta blaði,
skiptist þannig á einstakar
deildir fyrirtækisins:
Frá starfsmönnum
vörugeymsluhússins kr. 810.00
— Herðubreiðar .... — 605.00
— Garnastöðvar .. — 545.00
— 1 skrifstofunum. —1165.00
Samtals kr. 3125.00
Ardíc-strandíð
Eins og frá var skýrt í síð-
asta blaði strandaði Arctic,
skip Fiskimálanefndar, við
Melhamar í Miklaholtshreppi,
skammt frá bænum Stakk-
hamri, síðastliðinn miðvikudag.
Bárust fyrst óyggjandi fregnir
af strandinu hingað til Reykja-
víkur með flugmönnunum Erni
Johnson og Birni Eiríkssyni, er
farið höfðu í flugvél að leita
skipsins.
Nú eru ljósari fregnir komn-
ar af atburði þessum. Arctic
var komin fyrir Reykjanes á leið
til Vestmannaeyja, er ofviðrið
skall á. Tók skipið þá að hrekja
inn flóann undan stormi og sjó-
gangi. Urðu skipverjar um skeið
villtir og vissu eigi hvert þá
bar. Kom þó, að þeim þótti, að
skipið myndi bera á grynning-
ar og varð eigi við gert. Tóku
þeir þann kost að reyna að
renna skipinu eftir álunum milli
skerja og boða, sem hvarvetna
voru umhverfis, og náðu með
því móti klakklaust upp að
ströndinni. Sáu þeir, úr því er
komið var, það ráð vænzt að
renna skipinu í strand. — Allir
mennirnir, 14 talsins, voru
komnir á land klukkan 8 um
kvöldið, hressir og ómeiddir.
í bréfi, sem Porter McKeever,
aðalfulltrúi á íslandi fyrir her-
málafræðslustofu Bandaríkja-
stjórnar, hefir skrifar Ríkisút-
varpinu 11. þ. m. segir svo:
„Viðvíkjandi samningi, er ný-
lega var gerður milli hermála-
fræðslustofu Bandaríkjastjórn-
ar og Ríkisútvarpsins íslenzka,
hefir því verið veitt athygli, að
sum Reykjavíkurblaðanna finna
að þeim þætti hans, ér gerir ráð
fyrir útvarpi á íslenzku. Vegna
þeirrar gagnrýni vill þessi skrif-
stofa Bandaríkjastjórnar mæl-
ast til þess, að sá hluti samn-
ingsins verði ekki látinn koma
til framkvæmda.
Eins og þér munuð minnast
um starfskrá þá, sem tekin er
upp í samninginn, voru þrír
stundarfjórðungsþættir á viku
hámark þess, er gert var ráð
fyrir á íslenzku. Þessir þættir
voru hugsaðir sem vottur kur-
teisi og vinsemdar í garð ís-
lenzku þjóðarinnar. Þeim var
ætlað að vera í sama anda og
útvarp það á ensku, sem nú
tíðkast frá amerískum útvarps-
stöðvum vegna annarra vin-
veittra ríkja. En þegar það, sem
gert er í vináttuskyni, er ekki
þannig skilið af gervallri þjóð-
inni, þá er heppilegast að það
sé dregið til baka.“
Eins og menn muna, hefir því
verið haldið fram af þeim, sem
reynt hafa að verja samning-
inn, að Ameríkumönnum hafi
eigi verið heimilt samkvæmt
honum að útvarpa á isíenzku í
sínum útvarpstíma. Bréf Mr.
McKeever tekur af öll tvímæli
í þeim efnum, þar sem hann
minnist fyrst á þann þátt samn-
ingsins, „er geri ráð fyrir út-
varpi á íslenzku" og segir síðan,
að í „starfsskrá þeirri, sem tek-
in er upp í samninginn voru
þrír stundarfjórðungsþættir á
viku hámark þess, er gert var
ráð fyrir á íslenzku."
Bandarísku stjórnarvöldin
hafa nú fallið frá fyrirætlunum
sínum um þetta íslenzka útvarp
vegna þeirra mótmæla, er það
hefir sætt í ýmsum íslenzkum
blöðum. Sýnir það vel, að þau
vilja taka fullt tillit til rétt-
mætra óska íslendinga, og ber
að virða þann vinarhug, sem
þar kemur fram. Því hefir held-
ur aldrei verið haldið fram, að
slæmur tilgangur hafi búið að
baki þessu áformi þeirra, held-
ur misskilningur á afstöðu ís-
lendinga. Er mjög líklegt, að
þetta leiðinlega ákvæði hefði
aldrei komizt inn í samninginn,
ef útvarpsstjóri og ríkisstjórn-
in hefðu skýrt þetta sjónarmið
nægilega' vel í upphafi.
Mótmæli íslenzku blaðanna
gegn því, að útvarpað væri á ís-
(Framh. á 4. síSu)
Á víðavangi
Erlent yfirlit 20. marz:
Itarátta Frakka
Verðar komið upp miljónaher í frönsku
nýleudunum?
Frá Frakklandi berast þau
tíðindi, að mótþrói gegn Þjóð-
verjum eflist nú óðfluga. Staf-
ar það bæði af vaxandi fylgi við
Bandamenn og auknum þving-
unarráðstöfunum Þjóðverja.
Fyrst eftir ósigurinn var engu
líkara en að frp,nska þjóðin félli
í dvala. Hún gerði sér litlar von-
ir um viðreisn og taldi víst, að
Bretar ættu sömu örlög fyrir
höndum. Traust hennar hvíldi
fyrst og fremst á Petain mar-
skálki, sem þótti líklegastur til
þess að ná hagkvæmum samn-
ingi við Þjóðverja.
Vaxandi mótspyrna Breta og
þátttaka Bandaríkjanna í
styrjöldinni hefir orðið til þess
að vekja Frakka af þessum
svefni. Smátt og smátt tók von-
in um sigur Bandamanna að
glæðast og trúin á endurreisn
Frakklands vaknaði á ný. Inn-
rás Bandamanna í frönsku ný-
lendurnar og þeir atburðir, sem
síðan fylgdu í kjölfar hennar,
urðu þó fyrst til að vekja
Frakka fyrir alvöru. Innrás
Þjóðverja í hinn óhernumda
hluta Frakklands sýndi Frökk-
um líka enn betur en áður, að
vafasamt var að treysta á góða
sambúð við Þjóðverja.
Þjóöverjum er líka orðið það
ljóst, að þeir geta aldrei fengið
Frakka til að hlíta þeim kjör-
um, er þeir höfðu hugað þeim.
Tónn þýzkra blaða í garð Frakka
hefir því breyzt til hins verra
í seinni tíð. Þau segja fullum
fetum, að Frökkum verði aldrei
treyst, eins og eyðilegging
franska flotans í Toulon sýni
bezt. Frakkar hafi átt kost
góðrar samvinnu við Þjóðverja,
en sá tími sé óðum að líða, er
það tilboð stendur, og megi
Frakkar sjálfum sér um kenna,
ef sambúðin versni hér eftir.
Þjóðverjar hafa aukið ýmsar
þvingunarráðstafanir í Frakk-
landi í seinni tíð. Einkum krefj-
ast þeir, að franskir verkamenn
verði sendir í vinnu til Þýzka-
lands. Laval hefir reynt að fá
verkamennina til að fara af
fúsum vilja, en það hefir ekki
tekizt. Nú er byrjað að þvinga
menn til þessarar vinnu. Er því
að vonum mjög illa tekið, og í
sumum Alpahéröðunum hafa
menn þeir, sem áttu að fara til
Frá Norc^i:
Prestar settír í
Þvfngunarvlnnu
Skancke, kirkjumálaráðherra
Quislings, hefir lagt til að 75
prestar og 200 guðfræðinemar
verði settir í nauðungarvinnu
þá, sem nýlega var fyrirskipuð
í Noregi. Meðal prestanna er
Arne Fjeldbu, dómkirkjuprest-
ur í Þrándheimi. Margir þeirra
eru komnir yfir fimmtugt.
Prestar þessir og guðfræði-
nemar hafa staðið framarlega
í baráttu kirkjunnar gegn kúg-
unartilraunum Quislings.
Nokkrir beztu skíðamenn
Noregs, þeirra á meðal Ruuds-
bræðurnir, efndu nýlega til
skíðamóts, án leyfis íþrótta-
samtaka Quislinga. Þetta varð
til þess, að 46 skíðamenn voru
fangelsaðir. Aðeins sex þeirra
hafa verið látnir lausir aftur.
Sænsk blöð óttast, að Quisl-
ingar láti nú flytja helztu and-
stæðinga sína til Þýzkalands og
ætli síðar að skipta á þeim og
sér, ef Bandamenn . ná Noregi
úr höndum Þjóðverja.
(Allar þessar fregnir eru frá
norska blaðafulltrúanum).
Þýzkalands, flúið til fjalla og
veitir nú herlið þeim eftirför.
Víða annars staðar hefir komið
til meiri og minni óeirða.
Skemmdarverkum og árásum á
þýzka hermenn fer ört fjölg-
andi. Bætir það ekkert úr skák,
þótt Þjóðverjar beiti hinum
róttækustu þvingunarráðstöf-
unum.
Kvaðir þær, sem Þjóðverjar
hafa lagt á Frakka, eru hinar
þungbærustu. Þeir verða að
kosta þýzka setuliðið í Frakk-
landi og senda auk þess mikið
af matvælum til Þýzkalands. í
mörgum borgum og héröðum
landsins hefir þetta leitt til
þess, að fólkið býr við hinn
mesta skort.
Á sama tíma og fregnir þess-
ar berast frá Frakklandi, ber-
ast þær fréttir frá Frökkum
utan Frakklands, að mjög dragi
til samstarfs með þeim. Stjórn-
arvöld frönsku nýlendnanna í
Norður- og Vestur-Afríku hafa
eigi viljað viðurkenna stjórnar-
nefnd de Gaulle, er nýtur við-
urkenningar í öðrum nýlendum
Frakka. Þau kusu Giraud hers-
höfðingja sem forustumann
sinn, þegar Darlan féll frá. Nú
hefir Giraud boðið de Ga,ulle á
fund sinn og lýst sig fúsan til
að vinna að því að sameina
Frakka undir eitt merki.
Frakkar þeir, sem búa i ný-
lendunum í Norður- og Vestur-
Afríku, eru yfirleitt mjög í-
haldssamir. Sama má segja um
frönsku herforingjana þar. Hin-
ir óbreyttu hermenn eru hins
vegar frjálslyndari og munu
lengi hafa hallazt að de Gaulle.
Giraud þarf því mjög að þræða
milli skers og báru.
Nýlendur Frakka í Norður-
og Vestur-Afríku eru allfjöl-
mennar. Þjóðflokkar þeir, sem
þar búa, eru margir taldir vel
fallnir til hermennsku. Mandel,
sem lengi var nýlendumálaráð-
herra Frakka, sagði að auðvelt
væri að koma þar upp miljóna-
her. Giraud virðist stefna að
því marki.
Fullkomin samvinna Girauds
og de Gaulle myndi vafalaust
verða til þess að gera samtökin
gegn Þjóðverjum í Frakklandi
sjálfu einhugari og einbeittari.
Mun það ekki sízt vegna þess, er
Giraud beitist fyrir þessari
samvinnu.
Seinustu fréttir
Rússum verður meira og
meira ágengt 1 sókn sinni til
Bryansk og Smolensk. Á Khar-
kov- og Donetsvígstöðvunum
virðast þeir hafa stöðvað sókn
Þjóðverja, a. m. k. í bili. Hafa
Þjóðverjar ekki enn komizt
austur yfir Donetsfljót og halda
Rússar enn ýmsum vígjum
vestan fljótsins, þótt þeir hafi
orðið að hörfa úr ýmsum borg-
um þar, er þeir tóku í vetur.
í Mið-Tunis hafa amerískar
og franskar hersveitir tekið
aftur Gafsa, sem Þjóðverjar
hröktu Bandamenn úr fyrir
nokkru. Annars hafa litlar
breytingar orðið þar.
Loftárásir á Þýzkaland hafa
verið með minna móti að und-
anförnu, sennilega vegna veð-
urfars.
Lítil norsk herskip réðust
síðastl. sunnudagsmorgun inn í
fjörð um 120 km. frá Bergen
og sökktu þar tveimur þýzkum
skipum. Þjóðverjar skutu á
norsku skipin úr strandvirkj-
um, en þau sluppu samt.
Kínverjar hafa byrjað sókn
gegn Japönum í Mið-Kína og
tekið aftur fimm bórgir.
Japanir hafa hafið sókn gegn
ERU ÞEIR KOMNIR AFTUR
Á „GÖMLU LÍNUNA“?
Hér í blaðinu var nýlega sýnt
fram á, að andstaðan gegn í-
haldinu í bæjarstjórn Reykja-
víkur hefði aldrei verið jafn
lítilfjörleg og síðan sósíalistar
urðu stærsti andstöðuflokkur
þess þar. Sósíalistar geri yfir-
leitt ekki neinn ágreining í
málum, er þýðingu hafi, held-
ur leggi blessun sína yfir gerð-
ir íhaldsins og gerðist iðulega
meðflutningsmenn að tillögum
þess.
Þjóðviljanum þykir það ber-
sýnilega miður, að Tíminn skuli
hafa sagt frá þessari staðreynd.
Hann reynir þó ekki að mót-
mæla henni, enda er það ekki
hægt.
Hinsvegar reynir hann að af-
saka þessa framkomu sósíal-
ista með því, að Framsóknar-
flokkurinn sé enn verri en Sjálf-
stæðisflokkurinn og þess vegna
þurfi sósíalistar að geta haft
samstarf við hinn síðarnefnda!
Þessi yfirlýsing samræmist
illa hinum mörgu fögru skrifum
Þjóðviljans um „vinstri flokk-
ana“ og „vinstri stjórn“. Hins
vegar er hún í fullu samræmi
við hina gömlu byltingarlínu,
„að Framsókn og kratar séu
verra en íhaldið af tvennu illu“,
þvi að umbótastarf þessara
flokka spilli jarðveginum fyrir
byltingu.
Fyrir rúmum 10 árum var
mjög deilt um þetta í Kommún-
istaflokknum. Málinu var vísað
til Moskvu, er úrskurðaði að
„Framsókn og kratar væri verra
en íhaldið" og Stefán Pétursson
og nokkrir fleiri skyldu víkja úr
flokknum.
Hafi sósíalistar nú aftur kom-
izt á þessa „gömlu línu“, hvort
sem það er fyrir tilverknað
Moskvu eða ekki, verður það
ekkert undrunarefni, þótt þeir
berjist ekki fyrir umbótum í
bæjarstjórninni, heldur sætti
sig við tillögur íhaldsins. íhald-
ið mun aldrei ganga svo langt
í umbótaáttina, að það spilli
jarðveginum fyrir byltingu!
HÚSNÆÐISMÁLIN OG HÚSA-
BRASK SÓSÍALISTA.
Þjóðviljinn reynir að halda
því fram, að Framsóknarmenn
hafi verið Þrándur í vegi hús-
næðismálanna í Reykjavík. Inn-
flutningshömlurnar fyrir styrj-
öldina hafi takmarkað hús-
byggingarnar.
Þegar styrjöldin hófst var
meira en nóg húsnæði hér 1
bænum. Það hafði verið byggt
nóg árin fyrir styrjöldina til að
fullnægja eftirspurninni. Margt
bendir til þess, að minna hefði
verið byggt á þeim árum, ef
irinflutningshöftin hefðu eigi
verið, því að gjaldeyrinum hefði
þá verið sóað til að kaupa ýms-
an óþarfa fyrir hann.
Húsnæðisleysið nú stafar þess
vegna ekki af því, að ekki hafi
verið byggt nóg fyrir styrjöld-
ina til að fullnægja eðlilegri
eftirspurn. Húsnæðisleysið staf-
ar af því, að þúsundir manna
hafa fengið að flytja til bæj-
arins, vegna bráðabirgðavinnu
þeirrar, sem hér hefir verið.
Þennan varhugaverða fólks-
flutning hafa sósíalistar ekki
viljað stöðva. Þess vegna eiga
þeir sinn stóra þátt í húsnæðis-
skortinum.
Þegar málæði sósíalista
sleppir, er ekki kunnugt um, að
eftir þá liggi nema eitt verk í
húsnæðismálunum. Þeir keyptu
nýlega stórt hús við Skóla-
vörðustíg. í því voru ágætar í-
búðir. Þessum íbúðum breyttu
sósíalistar í flokksskrifstofur.
Fyrir þetta brot á húsnæðislög-
unum hafa þeir nú verið dæmd-
ir í margra þúsunda kr. sekt.
brezka hernum í Burma og
hrakið hann til baka á nokkr-
um stöðum.