Tíminn - 01.04.1943, Blaðsíða 1

RmrrjóRi:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
FORMAÐUR BLAÐSTJÓRNAR:
JÓNAS JÓNSSON.
ÚTGKFFANDI:
\ FRAMSÓKNARFLOKKURINN.
RITST JÓRASKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI. Llndargötu 9 A.
Símar 2353 Og 4373.
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Llndargötu 9A.
Síml 2323.
PRENTSMIÐJAN EDDA hi.
Slmar 3948 og 3720.
27. árg.
Ecykjavík, fimmtudagiim 1. api'íl 1943
38. Mað
Gríraan að falía af Sósíalísfaílokknum:
,Störí vinstri st jórnar myndu
orka tvímælis og valdadeílu1
Söguleg víðurcígn Þjóðviljinn kappkostar nú að spílla fyrir
við strokulogara myndun vinstri stjórnar
„Ægir“ stöðvaði hann
eítir mikla skothríð
Sunnudagskvöld síðastliðið
kom varðskipið „Ægir“ til
Vestmannaeyja með enskan
togara, er það hafði skotið á
mörgum skotnm og hæft á fjór-
um stöðum, eftir að hann hafði
siglt á haf út með stýrimann-
inn af „Sæbjörgu“.
Saga þessa máls er sú, að á
laugardag kom „Sæbjörg“ að
togaranum á veiðum í landhclgi
á Hafnarleirum svonefndum.
Fór Guðni Thorlacius, annar
stýrimaður á „Sæbjörgu“, um
borð í togarann, og skyldi hald-
ið til Reykjavíkur. En eigi leið
á löngu áður en togarinn sneri
til hafs og bar hann undan
og fengu skipverjar á „Sæ-
björgu“ ekki að gert. Voru skeyti
send til Skipaútgerðarinar um
þessar aðfarir.
Skipaútgerðin kvaddi „Ægi“
til að veita togaranum eftirför.
En áður 'en það skeyti barst
skipverjum, höfðu þeir á annan
hátt fengið vitneskju um atburð
þenna. Hafði skipstjóri stroku-
togarans ætlað að þvinga stýri-
manninn af „Sæbjörgu" til þess
að fara um borð í fiskibát frá
Vestmannaeyjum, er varð á
leið þeirra. Því harðneitaði
stýrimaður, en sagði bátverjum
sögu sína. Þeir hittu síðan
„Ægi“ og gátu sagt til um ferð-
ir togarans.
„Ægir“ náði brátt strokutog-
aranum, en eigi var skeytt um
stöðvunarmerki og aðvörunar-
skot frá varðskipinu. Var auð-
séð, að togaramenn hugðust enn
að komast undan á flótta.
Hófst nú skothríð að skipinu,
og jafnframt var gefin til
kynna orðsending frá brezku
flotastjórninni í Reykjavík um
að togaranum bæri að hlýða,
því að hún hafði haft fréttir
af því, hvað gerzt hafði. En
þegar þau ráð dugðu eigi, var
miðað á togarann sjálfan, og
gafst hann loks upp, eftir að
mörg skot höfðu hæft hann, þar
af þrjú á „keisinn." Voru þá
fjórir hásetar af „Ægi“ látnir
nokkrar skemmdir orðið af skot-
unum, en ekkert tjón varð á
mönnum. Til Reykjavíkur kom
„Ægir“ með herfang sitt á
mánudag seint.
Skipstjórinn á hinum enska
(Framli. á 4. siðu)
Nýtt útvarpsrád
Á fundi í sameinuðu þingi í
fyrradag var kosið í útvarps-
ráð, samkv. nýjum lögum.
Þessir voru kjörnir aðalmenn
í útvarpsráð: Jón Eyþórsson
veðurfræðingur (Framsóknar-
fl.), Sigurður Einarsson dósent
(Alþýðufl.), Einar Olgeirsson
(Sósíalistafl.), Magnús Jónsson
prófessor og Páll Steingrímssori
fyrv. ritstjóri (Sjálfstæðisfl.).
Varamenn voru kjörnir: Pálmi
Hannesson rektor, Guðjón Gúð-
jónsson skólastjóri (Hafnarf.),
Gunnar Benediktsson rithöf.,
Jóhann Hafstein lögfr. og Jónas
B. Jónsson kennari.
Skrif aðalblaðs Sósíalistaflokksins, Þjóðviljans, benda
eindregið til þess, að ekki megi gera sér vonir um já-
kvæðan árangur af viðræðum Framsóknarflokksins, Al-
þýðuflokksins og Sósíalistaflokksins um myndun ríkis-
stjórnar. Andúð blaðsins gegn siíkri stjórn kemur stöð-
ugt betur og betur í ljós.
Hér i blaðinu var það rakið
fyrir nokkru, hversu sósíalistar
höfðu talið það helzta stefnu-
mál sitt í kosningabaráttunni,
að gangast fyrir myndun vinstri
stjórnar. Þegar þeim var svo
boðin þátttaka í slíkri stjórn
síðastliðið haust, bæði af Al-
þýðuflokknum og Framsóknar-
flokknum, neituðu þeir henni
með þeirri forsendu, að undir-
búa þyrfti áður öruggan mál-
efnagrundvöll. Sameiginlegri
nefnd flokkanna var þá falið að
vinna það verk, samkvæmt
bréflegri ósk Sósíalistaflokks-
ins 16. des. síðastliðinn.
Hefði Sósíalistaflokkurinn
verið samkvæmur yfirlýsingum
sínum í kosningabaráttunni,
mátti vænta þess, að hann not-
aði tímann meðan þessi nefnd
var að störfum til að undirbúa
jarðveginn fyrir vinstri stjórn
og ýta á eftir hinum flokkun-
um.
Því hefir þó síður en svo ver-
ið að heilsa. Blöð flokksins hafa
algerlega hætt að minnast á
nauðsyn vinstri stjórnar. Nú
seinustu dagana, þegar til úr-
slita dregur um viðræður flokk-
anna, hefir Þjóðviljinn ekki einu
sinni látið sér nægja þessa
þögn. Hann hefir hafið áróður
fyrir því a,5 skapa þyrfti þjóð-
fylkingu frjálslyndra manna úr
öllum flokkum. Jafnhliða hefir
verið gefið í skyn, að sá hluti
Sjálfstæðisfl., sem stæði að
Morgunblaðinu, Bjarni Ben og
Ólafur Thors, væri hinn frjáls-
lyndi hluti flokksins, er gæti
tekið þátt í slíkri þjóðfylkingu!
Enn lengra er þó gengið í for-
ustugrein Þjóðviljans síðastlið-
inn þriðjudag. Þar er beinlínis
reynt að ófegra vinstri stjórn í
augum lesendanna. Þar segir:
„Þrugl Alþýðublaðsins og Tím-
ans um að vinstri stjórn mundi
leysa öll vandamál líðandi
stundar, er naumast svaravert.
Víst er um það, að enginn stjórn
er þess umkomin að stýra fram
hjá öllum vanda. Hvaða stjórn,
sem mynduð væri, mundi verða
að horfast í augu við mjög mik-
il vandamál og lausnirnar
myndu eins og gengur og gerist
orka tvímælis og valdadeilum.“
Hér er beinlínis reynt að
hræða lesendur blaðsins frá
því að aðhyllast vinstri stjórn,
þar sem úrlausnir hennar
myndu „orka tvímælis og valda-
deilurn", eða m. ö. o. stríðs-
gróðamennirnir yrðu hatramir
andstæðingar hennar.
Þetta er sagt enn skýrar í
Þjóðviljanum næsta dag, á mið-
vikudaginn. Þar segir:
„Ekki þyrfti að ganga að því
gruflandi, hvernig stríðsgróða-
mennirnir tækju slíkri stjórn.
Þeir yrðu því miskunnarlausari
við hana, sem hún væri veik-
ari.“
Skýrara" verður það tæpast
sagt, að ekki sé hægt að mynda
vinstri stjórn, vegna andstöðu
stríðsgróðamannanna, sem nú
er farið að titla í Þjóðviljanum
frjálslynda hluta Sjálfstæðis-
flokksins!
Ef bíða ætti eftir því, að
myndun vinstri stjórnar orsak-
aði ekki „valdadeilur" og „misk-
unarlausa" andstöðu stríðs-
gróðavaldsins, myndi slík stjórn
aldrei komast á laggirnar. Með
því að teikna slíka grýlu á vegg-
inn er Þjóðviljinn raunveru-
lega að draga kjark úr mönn-
um til að aðhyllast slíka stjórn
(Framli. á 4. síðu)
Afurðavcrðið og kaupgjaldið:
Vegavínnukaupið ræður
kaupgjaldinu í sveitunum
Það hefir hækkað miklu mcira en afurða-
vcrðið.
Í blöðum þeim, sem reyna að afla sér kjörfylgis meðal verka-
manna með óhróðursskrifum um bændastéttina, hefir þvi jafnan
verið haldið fram, að kaupgjaldið hafi liækkað miklu minna en
verðlagið. Hefir áróður þessi borið talsverðan árangur og jafn-
vel haft áhrif á sæmilega greinda menn, sem ekki hafa kynnt
sér málin eftir eigin rannsókn.
Skal hér á eftir sýnt, hversu
fjarstæður þessi áróður er.
Það má nú heita næsta ó-
brigðult, að kaupgjald í sveit-
um fylgi vegavinnukaupinu.
Árið 1939 var kaupið í vega-
vinnu yfirleitt kr. 9.00 á dag
(10 klst. vinna). Á síðastliðnu
hausti var vegavinnukaupið á
Suðurlandsundirlendinu orðið
almennt kr. 21.00 á dag (10
klst.) . Sums staðar var það þó
nokkru hærra, því að eftir-
vinnukaup var greitt fyrir tvær
klst. Sé miðað, við kr. 21.00
graunnkaup, verður það að við-
bættri núverandi dýrtíðarupp-
bót og orlofsfé, kr. 57.00. Dag-
kaupið í vegavinnunni hefir því
hækkað á þessum tíma úr kr.
9.00 í kr. 57.00 eða vel sexfald-
azt. Sé vísitala þess talin 100
Erlciit yfirlií 1. ajiríl:
Styrjöldin í Rússlandi
— Rússar óttast sumarsólm Þjóðvcrja. —
Seinustu dagana virðist hafa
verið með kyrrasta móti á víg-
stöðvunum í Rússlandi. Vor-
leysingarnar eru líka byrjaðar
og munu sennilega engar stór-
orrustur eiga sér stað meðan
þær standa yfir. Næstu vik-
urnar má gera ráð fyrir því, að
víglínan haldist nokkurn veg-
inn óbreytt. Þennan tíma munu
báðir aðilar nota til þess aö búa
sig undir komandi sumar.
Vetrarsókn Rússa náði há-
marki sinu um síðastliðin mán-
aðamót. Þeir höfðu þá tekið
Kharkov og sóttu þaðan til
Poltava. Sunnar höfðu þeir tek-
ið Pavlograd og áttu þaðan
skammt ófarið til Dnépropetr-
ovsk. Enn sunnar höfðu þeir
hafið sókn, sem átti að inni-
loka Stalino., helztu bækistöð
Þjóðverja í Donetzhéröðunum.
Markmið þessarar sóknar var
ennfremur, að komast alla leið
suður til Asovshafs langt vestan
við Mariupol, og innkróa þann-
ig', auk Donetzhers Þjóðverja,
þýzka herinn, sem hafði verið
í Rostov. Loks var her Þjóð-
verja, sem enn var í Kákasus,
talinn í mikilli hættu.
Víggengi Rússa var svo mikið
um þessar mundir, að ýmsir
hernaðarfræðingar Banda-
manna létu sig dreyma um, að
Þjóðverjar yrðu reknir í vetur
alla leið vestur yfir Dnéprfljót.
Þessir draumar urðu þó fljótt
að engu. Þýzki herinn hóf öfl-
uga gagnsókn. Hún hófst í Don-
etzhéröðunum. Þjóðverjar hafa
tekið þar aftur flesta þá staði
vestan Donetzfljóts, sem þýð-
ingu hafa. Stalino er ekki leng-
ur i neinni hættu eða setulið
Þjóðverja á þessum slóðum.
Síðar hófu Þjóðverjar gagnsókn
á Kharkovvígstöðvunum, tóku
þar aftur Kharkov og Byelgo-
rod og hafa nú hrakið Rússa á
þessum slóðum austur yíir
Donetzfljót. Þjóðverjar hafa nú
árið 1939, er hún 633 nú. Kaup-
hækkanir vetrarmanna á Suður
landsundirlendinu eru nú mjög
í samræmi við þessa hækkun
vegavinnukaupsins, miðað við
kaup þeirra 1939. Búast má
iíka við því, að reyndin verði
hin sama með vor- og sumar-
kaupið. Hlýtur það að verða
stórum hærra nú en í fyrra,
þar sem meginhækkun vega-
vinnukaupsins kom ekki fyrr en
í sláttarlok þá og hefir því ekki
áhrif á sumarkaupiö hjá bænd-
um fyrr en nú.
Síðan 1939 hefir vísitala
landbúnaðarafurða þækkað úr
100 í 453 stig, samkvæmt út-
reikningum, er ríkisstjórnin
hefir látið gera. Aðalfram-
leiðsluvaran í umræddum hér-
öðum, mjólkin, hefir þó hækk-
að talsvert minna.
Það er talið, að 80% af fram-
leiðslukostnaði landbúnaðar-
vara séu kaupgjald. Sé þessi
hluti mjólkurverðsins (80%),
eins og það var 1939, hækkaður
jafnt vegavinnukaupinu, verður
hann kr. 2.02 á lítra eða 27 aur-
um hærri en útsöluverðið er nú
í Reykjavík. Er þá ekki gert
ráð fyrir neinni hækkun á
mjólkurverðinu, vegna hækkun-
ar á öðrum framleiðslukostn-
aði en kaupgjaldinu, en vitan-
lega eru þær hækkanir yfirvof-
andi. T. d. mun verð erlends
áburðar hækka um 100% frá
fyrra ári.
Þegar litið er á þessa hlið
málsins, verður ekki annað
sagt en að verðlagningu land-
búnaðarvaranna hafi verið mjög
í hóf stillt. Verðlag þeirra hefir
hækkáð miklu minna en kaup-
gjald það, sem landbúnaður-
inn hefir þurft við að búa.
aftur orðið betri vígstöðu í
Ukrainu og Donetzhéröðunum
en á síðastliðnu vori.
Mikilvægastur er þó sá árang-
ur Þjóðverja, að þeir hafa getað
haldið setuliðinu í Kákasus og
hinni mikilvægu hafnarborg
þar, Novorossisk. Það gerir að-
stöðu þeirra til sóknar í sumar
mikiu betri en í fyrrai því að nú
geta þeir flutt lið til Kákasus
um Kerchskaga.
Margir herfræðingar telja, að
hin harða vörn Þjóðverja í
Kákasus sé merki þess, að þeir
ætli sér að hefja sókn þar næsta
vor.
Þótt Rússar hafi þannig misst
aftur talsvert af því, sem þeir
höfðu náð í vetrarsókninni,
verður árangur hennar eigi að
síður talinn mikilsverður fyrir
þá. Þýzki herinn hefir orðið
fyrir miklu tjóni, þótt það kunni
að vera bætanlegt. En jafn-
framt verður að játa það, að
gagnsókn Þjóðverja hófst fyrr
en við var búizt og hefir borið
verulegan árangur. Meðal and-
stæðinga þeirra og ekki sízt
Rússa sjálfra, hefir það orðið
til þess, að mesta sigurvíma
vetrarins hefir þokað fyrir
þeirri staðreynd, að þýzki her-
inn er enn líklegur til að greiða
mörg og stór högg.
Þetta má meðal annars marka
á því, að stöðugt eflast kröfur
Rússa og meðhaldsmanna þeirra
um innrás Bandamanna á meg-
inland Evrópu. Bent er á það.
að vetrarsókn Rússa hafi ekki
síður verið þeim sjálfum dýr-
keypt en Þjóöverjum. Þess
vegna megi ekki treysta um of
á getu þeirra til að mæta nýrri
sókn Þjóðverja. Öruggasta ráð-
ið til að koma í veg fyrir, að
mótstaða Rússa bili ekki næsta
sumar, sé að dreifa kröftum
Þjóðverja.
Margt bendir til þess, að
Þjóðverjar hafi í huga sókn á
austurvígstöðvunum á komanda
vori. Hins vegar verður enn
ekkert um það sagt, hvar þeir
muni bera niður að þessu sinni.
Tyrkir virðast nú óttast meir
en nokkru sinni fyrr, að þeir
dragist inn í styrjöldina.
Sókn Rússa á Moskvuvígstöðv-
unum, sem talsvert hefir verið'
sagt frá undanfarið, virðist
tæpast eins mikilvæg og ýmsir
ætla. Eftir að Þjóðverjar höfðu
misst Rzhev og Veliki Luki hafði
það ekki eins mikla þýðingu fyr-
ir þá að halda Gzatsk og Vy-
asma. Ætli þeir sér líka sókn á
suðurvígstöðvunum næsta sum-
ar, er vel skiljanlegt að þeir
stytti víglínuna á mið- og norð-
urvígstöðvunum.
Sagt er, að aldrei hafi verið
unnið jafn kappsamlega í
vopnaverksmiðjum Þjóðverja og
síðastliðinn vetur. Aldrei hefir
heldur verið lögð meiri áherzla
á, að sem allra flestir vígfærir
Þjóðverjar gengju í herinn. í
því skyni hafa miljónir
verkamanna verið fluttir til
Þýzkalands frá hernumdu lönd-
unum. Þjóðverjar virðast ráðn-
ir í því að gera nú úrslitaátak.
Hitt er eftir að sjá, hver árang-
urinn verður.
Seinustu fréttir
Áttundl brezki herinn hefir
haldið uppi hraðri sókn síðan
hann tók Marethlínuna. Hefir
hann tekið hafnarbæinn Gabes
og sótt lengra norður á bóginn.
Amerískar hersveitir í ■ Mið-
Tunis gera nú tilraun til að loka
undanhaldsleiðum Þjóðverja
Matarskömmtunin er nú haf-
in í Bandaríkjunum og er um
helmingur allra matvæla þar
skammtaður.
Á víðavangi
ÁN ER ILLT GENGI
NEMA HEIMAN HAFI.
Kiljan sækir það með sjúk-
legu ofurkappi, en lítilli forsjá,
að verða talinn „þjóðskáld ís-
lendinga". En enginn verður
þjóðskáld, sem ekki vinnur
traust þjóðar sinnar. Þetta hef-
ir Kiljan ekki tekizt. Til þess
eru rit hans of seyrð, maðurinn
of hégómalegur. Siðasta tiltæki
hans til að bæta upp skáld-
frægðina var að skrifa taum-
laust níð um íslenzka bændur.
Þeir voru idíótar og kjötið af
kindunum þeirra var jafnvel
sorp, sem enginn siðaður mað-
ur vildi leggja sér til munns.
Bændahöturum Þjóðviljans
þótti þetta góð latína og héldu
skoðunum þessa hirðskálds síns
mjög á lofti. — Auðvitað áttu
Reykvíkingar að þykjast of fin-
ir menn til að eta þetta íslenzka
kjötsorp.
Sjá, þjóðskáldið hafði talað!
Öðru vísi farast örð enskum
herlækni, sem hér hefir dvalizt
um tveggja ára skeið. Hann
hefir skrifað litla bók um ís-
land og prýtt mörgum ágætum
myndum. Segir hann m. a. um
íslenzkt dilkakjöt:
„Kjötið er ágætisvara (of
excellent quality). Fyrir stríð-
ið var það aðalútflutningur
þjóðarinnar næst eftir fiskaf-
urðir“.
Hvor skyldi vera dómbærari
og réttsýnni í dómum sínum,
hinn erlendi menntamaður eða
maðurinn, sem vill vera þjóð-
skáld, en getur það ekki?
„HÆGRI“ HÖND
SÓSÍALISTA.
í fyrra dag flytur Þjóðviljinn
forustugrein um „vinstri
stjórn“. Með því að ekkert blað
hefir gert sér tíðræddara um
nauðsyn „vinstri stjórnar“ en
Þjóðviljinn og sósíalistar lofuðu
kjósendum sínum fyrir síðustu
kosningar að beita sér af alefli
fyrir samstarfi og samkomu-
lagi verkamanna og bænda,þyk-
ir rétt að taka hér upp nokkur
sýnishorn af málfærslu þeirra
eins og hún er nú orðin. Kynnu
bau að geta komið vitinu fyrir
einhverja af þeim, sem trúðu á
fagurgala sósíalista og létu
glepjast til fylgis við þá.
Nú segir Þjóðviljinn:
„Þrugl Alþýðublaðsins og
Tímans um að vinstri stjórn
mundi leysa öll vandamál lið-
andi stundar, er naumast
svara vert. Víst er um það, að
engin stjórn er þess umkomin
að stýra friÉn hjá öllum
vánda, hvaða stjórn sem
mynduð væri, mundi verða að
horfast í augu við mjög mikil
vandamál, og lausnirnar
myndu eins og gengur og ger-
ist orka tvímælis og valda-
deilum.“
Er ekki eins og „hægri“ hönd
Þjóðviljans gægist þarna heldur
greinilega undan sauðargær-
unni?
En Þjóðviljinn segir meira.
Fyrst upplýsir hann, að hér hafi
„vinstri stjórnir farið með völd
síðan 1927 og gefizt ilia. Og svo
kemur rúsínan:
„— — Því einu er við að
bæta, að enn geta flokkar
þessir (þ. e. Alþýðuflokkur-
inn og Framsókn, ekki fallizt
á stefnu sósíalista, þannig að
vinstri stjórn yrði möguleg."
Þarna eru skýr orð: Talcið
upp okkar stefnu, þá skulum
við mynda með ykkur stjórn.
Um boðskapinn er ekki að vill-
ast. Það eru hin sömu vináttu-
boð og konungur lét Þórarin
Nefjólfsson flytja íslendingum:
Hann vill vera yðar drottinn, ef
þér viljið vera hans þegnar!
Nefjólfssynirnir í Sósíalista-
flokknum eru samir við sig.