Tíminn - 14.05.1943, Blaðsíða 1

RITSTJÓr.I:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
ÚTGEFANDI:
FRAMSÓKNARFLOKKURINN.
PRENTSMIÐJAN EDDA h.f.
Símar 3948 og 3720.
RITETJÓRASKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI, Lindargötu 9 A.
Símar 2353 og 4373.
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHUSI, Lindargötu 9A.
Sími 2323.
27. árg.
Ilcykjavik, föstudaginn 14. maí 1943
53. blað
Úr grein Bernhards Stefánssonar:
Sjálfstæðismenn og sósialistar
hindrnðu samstarf flokkanna
75 ára:
Magnús Torfason
Magnús Torfason sýslumaður
varð 75 ára hinn 12. þ. m.
Magnús tók við sýslumanns-
embætti í Rangárvallasýslu ár-
ið 1894, sýslumaður og bæjarfó-
geti á ísafirði 1904 og loks
sýslumaður í Árnessýslu frá
1921 til 1940. Á enginn núlifandi
sýslumaður svo langan embætt-
isferil að baki. Magnús var
fyrst kosinn á þing í Rangár-
vallasýslu 1901, ísfirðingar kusu
hann á þing 1916 og Árnesingar
1923 og síðan oftast til 1937. Er
þetta sýnilegur vitnisburður
þess, sem kunnugir vita, að
Magnús hefir notið trausts og
hylli alþýðu manna, hvar sem
hann hefir gegnt sýslumanns-
störfum. Mun það mála sann-
ast, að hann hafi verið mildur
við snauða menn, en stórbokk-
um örðugur og þungur í skauti.
„Við Dani var hann djarfur og
hraustur“, eins og Jón Arason
og jafnan i hópi hinna einörð-
ustu Sjálfstæðismanna, meðan
baráttan var hörðust um sjálf-
stæði landsins. Hann hefir jafn-
an látið sig miklu skipta kjör
almennings, umbætur og fram-
farir, þar sem hann hefir farið
með héraðsstjórn. Frjálslyndi
hans hefir lengi verið við
brugðið, hnittni hans og til-
svör eru landfleyg orðin og
munu lifa á vörum almennings.
Munu fáir íslendingar hafa
betur tileinkað sér þá lífsspeki
Hávamála en Magnús:
„glaður og reifur skyli
gumna sér
unz sinn bíður bana.“
Leynilcgum áródri forkólfa Sjálf-
stædisflokksins hnekkt
Forvígismenn Sjálfstæðisflokksins hafa látið erind-
reka sína hefja þann áróður víða um lancl, að myndun
allra flokka stjórnar hafi strandað á Framsóknarflokkn-
um, því að hann hugsi ekki um annað en að hefna
sín á Sjálfstæðisflokknum fyrir kjördæmabreytinguna.
Allt starf Framsóknarflokksins, segja þeir, mótast af
hefndarstefnunni.
Það lýsir klókindum hjá forkólfum Sjálfstæðisflokks-
ins að reka þennan áróður í kyrþey, en láta hann ekki
sjást í flokksblöðunum, þar sem hægt er að hnekkja
honum opinberlega. En það er næsta auðvelt að sýna
fram á, að samstjórnartilraunir flokkanna á síðastliðnu
hausti strönduðu á Sjálfstæðisflokknum og Sósíalista-
flokknum, eða réttara sagt klíkum þeim, sem ráða þess-
um flokkum. Kveldúlfsklíkan vildi ekki láta stríðsgróða-
mennina færa neinar fórnir og Moskvuklíkan er and-
víg öllu heilbrigðu viðreisnarstarfi.
Eitt íhaldsblaðið, íslendingur á Akureyri, hefir verið
svo ógætið að hreyfa þessum áróðri opinberlega. Bern-
harð Stefánsson alþm. hefir því birt ítarlega svargrein
í Degi. Þar segir m. a.:
Sigurður E. Guð-
mundsson
bóndi og kennari 1 Engihlið í
'Húnavatnssýslu andaðist 29. f.
m. og verður jarðsettur í dag.
Sigurður var fæddur 11. niarz
1892. Lauk námi i Gagnfræða-
skólanum á Akureyri 1914, en
þar var hann jafnan 1 allra-
fremstu röð nemanda bæði að
námi og félagsmálum.
Hann var vinsæll maður með
afbrigðum og naut mikils
trausts í sveit sinni. Er mikill
harmur og mannskaði að frá-
falli hans um örlög fram.
j „Sannleikurinn í þessu máli
er sá, að Framsóknarflokkur-
, inn vildi fyrst og fremst sam-
! stjórn allra flokka, ef samning-
ar gætu tekizt um það. Þetta
, kom opinberlega fram í haust,
og er vafalaust að „íslendingi"
er um það kunnugt, en hann
treystir aðeins á, að atburðir
frá i haust séu almenningi nú
gleymdir. Þegar 8 manna nefnd-
in var að reyna að finna sam-
starfsgrundvöll allra flokka,
strandaði ekki á Framsóknar-
iiokknum. Hann lagði þar fram
sínar tiilögur, en þær cllu þar
engum friðslitum. Orsakirnar
til þess að starf 8-manna nefnd-
arinnar bar engan árangur
voru þessar: tregða Sjálfslæðis-
flokksins til að taka yfirleitt af-
stöðu til tillagna annarra flokka
og til að hafa þá forgöngu i
málinu, sem honum bar sem
stærsta flokknurn og þáverandi
stjórnarflokki og i öðru lagi
Verzlunin við állönd
Samkvæmt bráðabirgðayfirliti
Hagstofunnar hefir verzlunar-
jöfnuðurinn í aprilmánúJ'i ver-
ið hagstæður um 5.3 miljónir.
Flutt var inn fyrir 18.0 milj. og
,út fyrir 23.3 miljónir króna.
Mánuðina janúar-apríl nam
innflutningurinn 77.4 milj. kr.
en útflutningurinn 63.2 milj. kr.
Verzlunarjöfnuðurinn frá ára-
mótum hefir þvi verið óhagsæð-
ur um 14.2 miij. króna.
í fyrra var flutt út I jan.—
apríl fyrir 67.5 milj. kr., en inn-
flutningur nam 64.2 milj. kr.
Aðalútflutnir.gsvörur í aprll
voru ísfiskur fyrir 17 milj. kr.
og freðfiskur fyrir tæpl. 5 milj.
kr. Lýsi var Uutt út fyrir um 1
milj. kr.
skilyrði (ekki tiilögur) Sósíal-
istaflokksins fyrir þátttöku í
ríkisstjórn. Eitt þessara skil-
yrða var t. d. þaö, að einn flokk-
ur átti hvenær som var að geta
krafizt þingrofs og nýrra kosn-
inga. AÖ' sliku vildi enginn hinna
flokkanna ganga, Sjálfstæðis-
flokkurinn ekki lieldur.
Eftir að 8-inanna nefndin
gafst upp, stakk Sjálfstæðis-
flokkurinn upp á þvi, að allir
flokkar þingsins mj'nduðu samt
sem áður stjórn, í þeirri von,
að hún mundi geta fundið sam-
starfsgrundvöll, þegar hún væri
setzt á Jaggirnar, þó 8-manna
nefndinni tækist það ekki.
Þessu játaði Frainsóknarflokk-
urinn fyrir sitt leyti, en þá
strandaði á sósíalistum. Um
þetta var getið í öllum dagblöð-
um höfuðstaðarins, einnig
sjálfstæðisblöðunum, og hlýtur
„íslendingi" því að liafa verið
(Framh. á 4. sídu)
Ógæítasöm vetrarvertíð, en
ailasæl, þegar gaí á sjó
Hæstu liásetalilulir á Akrsmesi og Keflavík
13—16 ]»úsund krónur.
Vetrarvertið bátaflotans í
verstöðvum á Suðvesturlandi er
að telja út. Sumir bátanna eru
þegar hættir. Aðrir láta vertíð
lokið eftir fáa róðra. Gæftir
hafa verið fremur tregar, en
yfirleitt mikið af fiski á miðun-
um, þegar gefið hefir á sjó. Um
aflahluti verður eigl sagt með
vissu að svo stöddu, en þó inunu
þeir hafa orðið góðir á flestum
bátanna og ágætir á sumum,
jafnvel 14—16 þúsund krónur
á aflahæstu bátunum 1 feng-
sælustu verstöðvunum.
Akranes.
Frá Akranesi mun enn verða
róið í nokkra daga, sennilega
fiam í miðja næstu viku, ef
beita endist.
Aflabrögð hafa verið þar á-
gæt í vetur. Þótt tíð hafi verið
umlileypingasöm, og hefir fiski-
gengd veiið svo mikil á miðun
um, að meiri afJi liefir komið á
land lioldur en átt liefir sér stað
mörg undanfarin ár.
Allur heíir aflinn verið haus-
aður og slægður og seldur jafn-
óðum 1 skip.
Hásetahlutir verða drjúgir í
ár, sennilega 10—1.2 þúsund
krónur að meðaltali. fyrir fisk
inn. En á aflasælustu bátun-
um munu þeir verða um 15 þús-
und krónur. Samkvæmt upp-
gjöri 1. apríl losuðu þeir þá
þegar 10 þúsund krónur á beztu
bátunum. Við þetta bætist há-
setahlutur fyrir lifur og bein.
Má þar gera ráð fyrir 2—3 þús-
und krónum, ef miða má við
fyrri raynslu. Þó er á það að
líta, að vinnslukostnaöur er nú
stórum meiri en undanfarin ár,
(Framh. á 4. síðu)
Churchill er nýkominn tiz Washington, ásamt öllum helztu yfirmönnum land-
hers, flughers og flota Bretaveldis. Hafa hann og Roosevelt verið á stöðugu
ráðstefnu undanfarna daga. Talið er að helzta umrœðuefnið sé innrás á meg-
inland Evrópu. Líklegt þykir að einnig sé rœtt um sókn gegn Japönum, því að
Wavell hershöfðingi er í fylgd með Churchill. Fregnir frá Washington herma,
að sigurinn í Tunis hafi flýtt fyrir innrás á meginlandið um níu vikur, þ. e.
hún verður undan áœtlun. Fregnir þaðan segja einnig, að margar innrásartil-
raunir munu verða gerðar samtímis, en aðeins ein þeirra muni verða upphaf
aðalinnrásarinnar. — Myndin hér að ofan er af Churchill og Roosevelt á
Casáblancaráðstefnunni.
Erlent yflrlit 14. maí:
Sijórnmál í Bretlandi
Er flokkaskipunin par að riðlast?
Bretar hafa nú búið við þjóð-
stjórn í þrjú ár. Þjóðin hefir
unað þeirri tilhögun vel, vegna
hinna ytri ástæðna. Þó virðast
nú ýms merki þess, að nokkurt
los sé að koma á samvinnu
þessa. Einkum er það ágrein-
ingur um innanlandsmálin, sem
veikir hana.
Þótt stjórnin ætti upphaf að
Beveridge-tillögunum, munaði
minnstu, að þær væi^i búnar að
gera henni lifið súrt á síðast-
liðnum vetri. Þegar tillögurnar
komu til umræðu i þinginu, töl-
uðu fyrst af hálfu stjórnarinn-
ar ráðherrarnir Anderson og
Wood, báðir íhaldsmenn. Þeir
ræddu svo dauflega um tillög-
urnar, að flestum skildist, að
stjórnin væri á móti þeim. Voru
því horfur á, að mestallur
verkamannaflokkurinn, flestir
þingmenn frjálslyndu flokks-
brotanna og um 40 íhaldsmenn,
sem mynda eins konar róttæka
deild i íhaldsflokknum, myndu
greiða atkvæði gegn. stjórninni.
Morrison innanríkisráðherra,
einn helzta leiðtoga verka-
mannaflokksins, tókst þó með
ræðu, sem hann flutti rétt fyr-
ir atkvæðagreiðsluna, að draga
úr mesta mótþróanum. Hann
Þjóðhátíðardags
Norðmanna minnst
Norræna félagið sýnir
leikrit aítir Ibsen
Þjóðhátíðardagur Norðmanna
er á mánudaginn kemur. Norð-
mannafélagið hér í bænum mun
minnast þess með sérstökum
hátíðahöldum, er íslendingar
taka þátt í. Vafalaust munu og
ýmsir láta fé af hendi rakna til
Noregssöfnunarinnar þennan
dag. Þá hefir og Norræna félag-
ið undirbúið sýningu á leik
Henrik Ibsens „Veizlan á Sól-
haugum“ og verður frumsýn-
ingin á mánudagskvöld. Leik-
stjórnina annast frú Gcrd
Grieg, en Soffía Guðlaugsdóttir
leikur aðalhlutverkið. Verður
mjög til sýningar þessarar
vandað.
Frú Gerd Grieg var stödd í
Englandi, er ráðið var, að Nor-
ræna félagið gengist fyrir þess-
(Framh. á 4. siðu)
lýsti yfir því, að stjórnin hefði
fallizt á flestar Beveridge-til-
lögurnar, aðeins hafnað einni,
en hefði hinar til athugunar.
Þrátt fyrir þetta greiddu marg-
ir þingmenn. verkamanna-
flokksins og frjálslynda flokks-
ins atkvæði gegn stjórninni.
Beveridgetillögurnar hafa afl-
að sér slikra vinsælda í Bret-
landi, að auðséð er að stjórnin
er ekki búin að bíta úr nálinni
með þessa afstöðu síha.
Innan verkamannaflokksins
liefir afstaðan til Beveridge-
tillagnanna kostað mikil átök.
Ráðherrar flokksins hafa sætt
þungu aðkasti margra flokks-
manna sinna fyrir málamiðlun
þá, sem þeir gerðu við ráðherra
íhaldsflokksins. Var það ber-
sýnilegt um tíma, að mikill
meirihluti þingmanna flokksins
var þeim andstæður i þessu
máli. Sumir ráðherrarnir, eink-
um Bevin verkamálaráðherra,
höfðu því við orð að biðjast
lausnar. Bevin varð þó kyrr eft-
ir að hafa fengið tilmæli um
(Framh. á 4. slðu)
Seinustu fréitir
ÖIl skipuleg vörn möndul-
herjanna I Tunis þraut síðastl.
miðvikudag. Hersveitir Banda-
manna náðu þá allri strand-
lengju Bonskagans á vald sitt
og aðalbækistöðin, þar sem von
Arnim hershöfðingi hafðist við,
var tekin. Á miðvikudagskvöld
var búið að taka 150 þús. fanga,
þar af 110 þús. Þjóðverja, en
nokkrir herflokkar vörðust þá
hér og þar á strjálingi. Á tíma-
bilinu 1. marz til 15. apríl misstu
möndulherirnir í Tunis 66 þús.
manns (fangar, særðir, fallnir).
Frá 15. apríl og fram til loka-
sóknarinnar urðu þeir líka fyrir
miklu manntjóni. Þá hafa þeir
og misst mikið lið við flutning-
ana til og frá Tunis. Það mun
því alltaf mega telja manntjón
þeirra i Tunis 250 þús. manns.
Verkalýðssamtökin í Svíþjóð
hafa vottað ríkisstjórninni
traust sitt í tilefni af þeim á-
deilum, sem hún hefir orðið fyr-
ir, vegna þess, að þýzkir her-
menn, er verið hafa í Noregi,
hafa fengið að fara heim um
Svíþjóð í fríum sínum. Hins
vegar hafa þeir ekki fengið að
fara um Svíþjóð til Noregs.
Sósíalistar í
gapastokknum
Blöð sósíalista halda enn á-
fram að hamra á þeim ósann-
indum, að samkomulag um
vinstri stjórn hafi strandað á
jví, að Framsóknarf lokkurinn
krafðist lögþvingaðrar lækkun-
ar á kaupgjaldi og afurðaverði.
Til þess að gera þessi ósann-
indi trúlegri, birta þeir smá-
kafla úr einni tillögu Fram-
sóknarflokksins um starfs-
grundvöll vinstri stjórnar. Til-
laga þessi fjallaði um dýrtíðar-
málin og var þar gert ráð fyrir,
að í samráði við samtök bænda
og launþega yrði fundið hlut-
fall milli afurðaverðs og kaup-
gjalds og yrði hvort tveggja síð-
an lækkað með samkomulagi
við þessa aðila. Slíkt skyldi þó
ekki gert, nema áður væri
tryggilega gengið frá þjóðnýt-
ingu stríðsgróðans.
Með því að slíta smákafla úr
heildartillögunni, geta sósíalist-
ar vitanlega rangfært efni
hennar. En því var alltaf yfir
lýst af Framsóknarflokknum,
að hann vildi ná þessu marki
með samkomulagi við samtök
bænda og launþega, en aldrei
einu orði minnst á lögþvingaða
kauplækkun.
Allt skraf sósíalista um lög-
þvingunartilraunir Framsókn-
arflokksins er því uppspuni frá
rótum og er engum betur kunn-
ugt um það en Brynjólfi
Bjarnasyni og Sigfúsi Sigur-
hjartarsyni, sem áttu sæti í
níumannanefndinni. Sýnir þessi
framkoma þeirra bezt, hversu
bágborinn þeir telja málstað
sinn, þar sem þeir geta ekki
varið mótþróa sinn gegn vinstri
stjórn með öðru en beinum ó-
sannindum.
Á víðavangi
DÝRKEYPTAR BREYTINGAR.
Blaðið „Einherji“ á Siglufirði
ritar nýlega um áhrif seinustu
kosninga á störf Alþingis. Blað-
ið segir m. a.:
„Þjár aðalbreytingar, sem urðu
á skipan Alþingis við síðustu
kosningar eru þessar:
1. Áður var Framsóknarflokk-
urinn stærsti þingflokkurinn,
nú er það Sjálfstæðisflokkur-
inn.
2. Framsóknarfl. og Alþýðufl.
höfðu áður til samans meiri-
hlutaaðstöðu I báðum deildum,
enda höfðu þeir myndað stjórn
saman. Nú hafa þeir ekki leng-
ur meirihlutaaðstöðu, og er því
ekki hægt nú að mynda meiri-
hluta vinstri stjórn, nema Sósi-
alistaflokkurinn styðji hana
líka.
3. Sósíalistaflokkurinn þre-
faldaði þingmannatölu sina.
Þessar breytingar virðast í
fljótu bragði ekki mjög miklar,
en reynsla síðustu fimm mán-
aða bendir til, að þær ætli að
verða þjóðinni alldýrkeyptar".
Til viðbótar þessum athuga-
semdum Einherja má benda á
það, að Sjálfstæðismenn lögðu
áherzlu á það fyrir kosning-
arnar á síðastl. hausti, að raun-
ar væri öllu borgið, ef SjáJf-
stæðisflokkurinn fengi fleiri
þingmenn en Framsóknarflokk-
urinn. Þá tæki hann forustuna
i þinginu og allt myndi verða
í bezta lagi.
Sjálfstæðisflokknum varð að
þessum óskum. En hverjar hafa
efndirnar orðið? Hefir Sjálf-
stæðisfiokkurinn reynzt þess-
arar forustu verðugur?
MENNTASKÓLI AÐ LAUGAR-
VATNI OG SÓSÍALISTAR.
Sósíalistar eru orðnir hálf-
smeykir við afstöðu sína til
stofnunar menntaskóla á Laug-
arvatni. Þjóðviljinn birti þvl
þingræðu, sem Einar Olgeirsson
I flutti um málið, þar sem þvi er
(Framh. á 4. siOu)