Tíminn - 17.08.1943, Blaðsíða 1

RITSTJÓRI: ;
| ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON. j
S ÚTGEFANDI: }
IFRAMSÓKNARFLOKKURINN J
)
PRENTSMIÐJAN EDDA h.f.
Símar- 3948 og 3720. j.
RITST JÓR ASKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI, Lindargötu 9 A.
Símar 2353 og 4373.
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Lindargötu 9 A.
Sími 2323.
27. árg.
Reykjavík, þriðjndaginii 17. ágiist 194-3
81. blað
Araiignrinn af starfi sex-mamia nefndariimar:
Dr. B. J. Brandson
Hinn kunni Vestur-íslending-
ur, Dr. B. J. Brandson, var ný-
lega kjörinn heiöursfélagi í
læknafélaginu í Winnipeg. Hef-
ir Dr. Brandson fyrir löngu
unniö sér viðurkenningu sem
einn færasti læknir þar um slóð-
ir, enda var látið svo ummælt,
þegar honum var afhent heið-
ursskjalið, að meðan hann hefði
verið kennari við háskólann og
læknir við aðalspítalann þar,
hefði ef til vill einhver komizt
álika langt í virðing og vinsæld-
um, en enginn frainar.
Dr. Brandson hefir alltaf ver-
ið þjóðræknismálum íslendinga
mikil stoð og stytta. Hefir það
verið íslendingum þar vestra
mikill styrkur að eiga slíkan
mann sem hann í sínum hópi.
Ný launalög í und-
kbúníngi
Verða all'ar uppbælur
Q yj staðl estar?
I
Samkvæmt beiðni fjármála-
ráðherra hafa þingflokkarnir
tilnefnt einn mann í nefnd til
að athuga uppkast að nýjum
launalögum fyrir opinbera
starfsmenn. Auk fulltrúa flokk-
anna eru í nefndinni tveir
menn frá Bandalagi opinberra
starfsmanna og einn frá fjár-
málaráðherra og er hann for-
maður hennar.
Nefndin er þannig skipuð:
Magnús Gíslason skrifstofu-
stjóri (frá fjármálaráðherra),
Andrés G. Þormar gjaldkeri og
Guðjón B. Baldvinsson skrif-
stofumaður (frá Bandalaginu),
Sigurvin Einarsson kennari (frá
Framsóknarfl.), Guðjón Guð-
jónsson skólastjóri (frá Alþýðu-
flokknum), Hlöðver Sigurðsson
skólastjóri (frá Sósíalistafl.) og
Jakob Möller (frá Sjálfstæðis-
flokknum).
Eftir því, sem blaðið hefir
frétt, mun yfirleitt gert ráð fyr-
ir því í uppkasti fjármálaráð-
herrans, að staðfesta flestár eða
allar þær launauppbætur, sefn
hafa komizt á síðari árin, þar
á meðal 30% launauppbótina,
er veitt var á síðasta ári og end-
urnýjuð var fyrir þetta ár á
seinasta Alþingi.
Alþingí kemur
saman 1. sept.
Ríkisstjóri íslands hefir til-
kynnt, að Alþingi íslendinga
eigi að koma saman til fram-
haldsfunda miðvikudaginn 1.
september klukkan 2 eftiT há-
degi. *
Eínníg samkomulag um framleíðslukostn-
aðarvísítölu landbúnaðaríns
Þess má nú vænta, að deilan milli bænda og launþega
um hlutfallið milli afurðaverðs og kaupgjalds, sé leyst.
Nefnd sú, er seinasta Alþingi ákvað að leitast skyldi við
að finna samkomulag um þessi mál, hefir skilað áliti
sínu og orðið sammála um það.
Að öðru leyti hefir ekkert frekara verið birt um niður-
stöður nefndarinnar, þar sem álit hennar er til athug-
unar hjá ríkisstjórninni. En þess má fastlega vænta, að
það sé þannig úr garði gert, að hlutaðeigendur megi vel
við una, og mætti telja það til beztu tíðinda um langt
skeið. Deilan um þessi mál hefir lengi staðið lausn dýr-
tíðarmálsins fyrir einna mestum þrifum og einnig haft
óheppileg áhrif á gang fleiri stórmála.
í dýrtíðarlögunum, sem sein-
asta Alþingj samþykkti, var
starfssvið nefndarinnar ákveð-
ið eins og'hér segir:
„Skipa skal sex manna nefnd,
er finni grundvöll fyrir vísitölu
framlaiðslukostnaðar landbún-
aðarafurða, er fara skal eftir við
ákvörðun verðs landbúnaðaraf-
urða, og hlutfall- milli verðlags
landbúnaðarvara og kaupgjalds
stéttarfélaga, er miðast við það,
að heildartekjur þeirra, er vinna
að landbúnaði, verði i sem nán-
ustu samræmi við tekjur ann-
arra vinnandi stétta. Skal i því
sambandi tekið tillit til þess
verðs, sem fæst fyrir útfluttar
landbúnaðaraíurðir.
Nefndin skal skipuð hagstofu-
stjóra, og sé hann íormaður
nefndarinnar, forstöðumanni
búreikningaskrifstofu ríkisins,
tveim mönnum eftir tilnefn-
ingu Búnaðarfélags íslands, ein-
um eftir tilnefningu Alþýðu-
sambands íslands og einum
manni tilnefndum af Banda-
lagi starfsmanna ríkis og bæjar-
félaga.
Nú verður nefndin sammála
um vísitölu framleiðslukostnað-
ar landbúnaðarafurða og hlut-
fall milli verðlags á landbúnað-
arafurðum og kaupgjaldi stétt-
afélaga, og skal þá verð á land-
búnaðarafurðum ákveðið í sam-
ræmi við það, meðan núverandi
ófriðarástand helzt. Þó er ríkis-
stjórninni heimilt að ákveða
lægra verð á einstökum vöru-
tegundum gegn framlagi úr rík-
issjóði.
Nefndin skal ljúka störfum og
skila áliti til ríkisstjórnarinnar
fyrir 15. ágúst 1943.“
Samkvæmt fyrirmælum þessa
ákvæðis dýrtíðarlaganna tóku
sæti í nefndinni Þorsteinn Þor-
.steinsson hagstofustjóri, Guð-
mundur Jónsson kennari á
Hvanneyri, sem er formaður bú-
reikningaskrifstofunnar, Stein-
grímur Steinþórsson búnaðar-
málastjóri og Sigurjón Sigurðs-
son bóndi I Raftholti, tilnefndir
af Búnaðárfélagi íslands, Guð-
mundur Guðmundsson hagfræð-
ingur, tilnefndur af Bandalagi
opinberra starfsmanna, og Þor-
steinn Pétursson, tilnefndur af
Alþýðusabmandi íslands.
Nefndin tók strax til starfa
og aflaði sér margvíslegra upp-
lýsinga varðandi þessi mál. Á-
liti sínu skilaði hún til ríkis-
stjórnarinnar síðastliðinn laug-
ardag og hafði hún þá náð fullu
samkomulagi um þau mál, sem
hún átti að fjalla um, þ. e. hlut-
fallið mili afurðaverðs og kaup-
gjalds og framleiðslukostnaðar-
vísitölu landbúnaðarins.
Ríkisstjórnin hefir nú álit
nefndarinnar til athugunar og
getur hún nú, samkvæmt áður-
greindu lagaákvæði, fest verð-
lagið í samræmi við kaupgjald
eftir tillögum nefndarinnar.
Verðlagið hækkar þó samkvæmt
vísitölunni, ef kaupgjald eða
aðrir kostnaðarliðir landbúnað-
arins aukast.
Um það verður ekkert sagt á
þessu stigi, hvernig endanlegar
niðurstöður nefndarinnar munu
mælast fyrir hjá hinum einstöku
hagsmunaaðilum, þar sem þær
eru enn ekki kunnar. En þess
ber að vænta, að þeim verði vel
tekið. Engin <*getur sagt um,
hver bera myndi endanlega
meira úr býtum, ef togstreita
sú, er ríkt hefir í þessum efn-
um, héldi áfram, en víst er það,
að hún gæti haft hinar háska-
samlegustu afleiðingar, þar sem
af henni myndi hljótast aukin
dýrtíð og verðbólga.
Allir hugsandi menn hafa á-
reiðánlega vænzt þess, að
nefndin næði samkomulagi um
þessi mál, þvi að með því móti
væri ^ögð mikilvæg undirstaða
viðreisnar í dýrtíðar- og fjár-
hagsmálunum. Togstreitan um
þessi mál hefir einmitt verið
einn versti þrándurinn þar í
vegi, og hefir auk þess haft
spillandi áhrif á margt fleira í
sambúð hinna vinnandi stétta
landsins, sem þurfa að geta
unnið saman, ef málefni þjóð-
arinnar eiga að leysast á æski-
legastan hátt.
Tvær árásir her-
manna á konur
Nýlega hafa blaðinu borizt
fregnir utan af landi um tvær
árásir hermanna á konur.
Fyrri árásin var á Seyðisfirði
fyrir rúmum mánuði síðan. Réð-
ist hermaður þar á konu, fleygði
henni niður og barði til óbóta
áður en henni barst hjálp. Ekki
mun hafa náðst i sökudólginn.
Síðari árásin var í Mosfells-
sveitinni síðastl. sunnudags-
kvöld. Kona frá Úlfarsá, er var
á leið heim til sín frá Lamb-
haga, varð fyrir árás hermanns
og hlaut nokkura áverka. Mað-
ur hennar, sem sá að henni var
veitt eftirför, kom henni til
hjálpar, en þá lagði hermaður-
inn á flótta. Lögreglunni tókst
síðar að handsama hann.
Mynd þessi er aj einu nýjasta orrustuskipi Breta, Howe, sem talið er af ýms-
um traustasta herskip, er byggt hefir verið. Það er 35 þús. smál. og hefir
tiu 14 þuml. fallbyssur og sextán 5,25 þuml. fallbyssur. Það hefir fjórar orr-
ustuflugvélar á þilfari. Þótt gildi annarra herskipategunda, einkum flug-
vélaskipa, hafi aukist hlutfallslega í þessari styrjöld, byggjast þó yfirráðin
d* heimshöfunum enn á orrustuskipunum. því að í stórum sjóorrustum liafa
þau ennþá mest að segja.
Erlent yfirlit 17. ágúst:
Leikslok á Sikiley
Loftsóknin g'egn ftalíu er undanfari innrásar.
Samkvæmt seinustu fregnum
frá Sikiley hraða nú Þjóðverj-
ar för sinni til strandar og hafa
hætt vörninni á flestum vig-
stöðvum. Virðist það nú kapps-
mál þeirra að koma sem mestu
af liði sínu og hergögnum yfir
Messínasund til ftalíu og hafa
þeir til þess fjölda smáskipa.
Bandamenn halda uppi stöðug-
um árásum á flutninga þeirra,
einkum úr flugvélum. Getur
það ekki dregizt nema örstutt
úr þessu, að styrjöldinni ljúki
á Sikiley.
Jafnhliða sókninni á Sikiley
hafa Bandamenn undanfarið
haldið uppi miklum loftárásum
á ítalskar borgir. Tjón er talið
gífurlegt. Þó kann. það að vega
meira, að loftárásir virðast mjög
lama viðnámsþrótt almennings.
Má vel marka það af því, að
ítalska stjórnin hefir nú lýst
Róm óvíggirta og þýzka útvarp-
ið heíir sagt frá því, að páfa-
ríki væri nú yfirfullt af flótta-
mönnum.
Loftárásir Bandamanna á
Ítalíu benda hiklaust til þess,
að næsta markmið þeirra sé að
ráðast inn í Ítalíu. Loftárásirn-
ar eru undanfari innrásarinnar.
Á þessu stigi verður engu um
það spáð, hvernig innrás á
Ítalíu rnuni heppnast Banda-
mönnum. Veltur þar mjög á
viðnámsþrótti ítala og þó eink-
um því, hversu miklu Þjóðverj-
ar vilja fórna til varnarinnar.
Aðstaða til varnar er á ýmsan
hátt góð á Ítalíu. Mestallt mið-
bik Ítalíuskagans er hálent og
allar helztu landleiðir með
ströndum fram. Eru þar víða
góð aöstaða að tefja fyrir fram-
sókn innrásarhers, án mikils
liðsafla. Innrás í Ítalíu getur því
orðið Bandamönnum kostnað-
arsöm.
Fregnir frá Ítalíu virðast benda
til þess, að Þjóðverjar hafi nú
raunverulega tekið þar her-
stjörnina í sínar hendur. Háfa
þeir unnið aö því að koma sér
upp varnarvirkjum víða um
landið og bendir það til þess, að
þeir ætli sér ekki að reyna að
verjast til þrautar fyrst um
sinn, heldur að tefja fyrir
Bandamönnum. Þó má telja víst,
að Þjóðverjar geri sitt ítrasta
til að halda Pódalnúm, sem er
frjósamasti hluti ítaliu.
Missir Sikileyjar er þungbær
fyrir ítali að því leyti, að það-
an hafa þeir fengið mikið af
landbúnaðarvörum. Má búast
við miklum matvælaskorti á ít-
alíu á komandi mánuðum, en
Þjóðverjar munu lítt hirða um
það. Þeir munu telja sér hag í
því, að ítalir verði sem mest
þurfandi fyrir hjálp Banda-
manna, þegar styrjöldinni lýk-
ur þar. Hins vegar mun skortur-
inn hjálpa til þess, að viðnáms-
þróttur ítala bresti sem fyrst og
lendi þar allt í stjórnleysi og
öngþveiti, getur það orðið vörn-
um Þjóðverja alvarlegastur
hnekkir.
Sú aðferð Þjóðverja, að reyna
að þvælast fyrir Bandamönnum,
án þess að þurfa að færa stórar
fórnir, — en þannig hafa þeir
hagað sér á Sikiley, — virðist
benda til þess, að þeir séu orðnir
vonlausir um sigur í styrjöld-
inni, en geri sér hins vegar von
um einhverja undankomu frá
algerum ósigri, ef þeir geta
haldið út sem lengst. Þess vegna
reyna þeir nú að komast hjá
öllum stórum viðureignum og
spara flugher sinn sem mest.
Hefir hann t. d. lítið haft sig í
frammi á Sikiley. Vonir þessar
byggja Þjóðverjar m. a. á því,
að næstu árin hljóta Bandarík-
in að beita sér meira og meira
gegn Japönum og ef til vill get-
ur komið upp kurr milli Banda-
manna og Rússa.
Fyrir Bandamenn er ávinning-
urinn við það að ná Ítalíu þessi:
Bætt aðstaða til árásar á iSn-
aðarver Þjóðverja í Austurríki
og Tékkóslóvakíu, en þangað
hafa Þjóðverjar flutt mikið af
hergagnaiðnaði sínum seinustu
árin, og bætt aðstaöa til inn-
rásar i Suður-Frakklandi og á
Balkanskaga. Síðast en ekki sízt
er hinn siðferðilegi ávinningur,
er fellst í aukinni trú á sigur
Bandamanna og minnkandi trú
á sigur Þjóðverja, en sú myndi
verða niðurstaðan af uppgjöf
Ítalíu. Hins vegar dregur það
nokkuð úr þessum ávinningi, að
Bandamenn verða að sjá ítölum
fyrir ýmsum vistum og yrði það
erfiðara en ella, ef t. d. Þjóð-
verjar eyðileggðu eða rændu ít-
alska kaupskipaflotanum. Þessi
erfiðleiki myndi þó ekki vega
neitt verulega á móti þeim á-
vinningi, sem það er fyrir
Bandamenn að ná Ítalíu.
Seinustu fréttir
Sókn Rússa færist stöðugt i
aukana. Her þeirra gerir nú
stöðugar árásir á úthverfi Kar-
kov. Á Bryanskvígstöðvunum
hafa þeir tekið Karatsev, sem
talið var öflugasta vígi Þjóð-
verja þar. Virðast þeir nú stefna
að því að umkringja Briansk.
Churchill er nýkominn vestur
um haf. Munu þeir Roosevelt
halda fund með sér i Kanada.
A víðavangi
EINHUGURINN í SJÁLF-
STÆÐISFLOKKNUM.
Morgunblaðið lætur mjög af
dví í seinasta Reykjavíkurbréfi
sínu, að sterkur einhugur ríki i
Sjálfstæðisflokknum og alveg
sérstök ánægja með foringjann,
Ólaf Thors.
Bæj arstj órnarkospingarnar og
Dingkosningarnar á fyrra ári
báru vissulega ekki merki um
pennan einhug. í bæjarstjórn-
arkosningunum gengu Sjálf-
stæðismenn klofnir til leiks á
ísafirði og Akureyri og í þing-
kosningunum i Reykjavík. í nær
öllum sveitakjördæmum tapaði
Sjálfstæðisflokkurinn stórlega
frá því 1937 . Allur Bænda-
flokkurinn gekk til þurðar og
1000 atkvæði betur.
Á þingi í vetur kom ekki
heldur fram þessi einhugur í
Sjálfstæðisflokknum. Flokkur-
inn var tvíklofinn í dýrtíðar-
málinu, stærri parturinn vill
leysa málið á kostnað bænda
einna. í rafmagnsmálinu barðist
Morgunblaðið hatramlega gegn
Ingólfi Jónssyni og Jóni Pálma-
syni, er fylgdu þar stefnu Fram-
sóknarflokksins. Þannig mætti
lengi telja.
Einhugann í Sjálfstæðis-
flokknum má þó gleggst marka
á afstöðunni til íaúverandi rík-
isstjórnar. Vísir styður hana
ákaft, en Morgunblaðði notar
öll tækifæri til að gera lítið úr
henni.
Ánægjuna með foringjann
má bezt marka á því, að enginn
Sjálfstæðismaður hreyfði
minnstu mótmælum, þegar rík-
isstjóri, andstætt þingræðis-
venjum, sparkaðl honum úr
stjórnarsessi og lét ópólitíska
stjórn fá völdin. Samkvæmt
þingræðisvenjum átti Ólafur að
lafa áfram þangað til Alþingi
hafði myndað nýja stjórn. Rík-
isstjóri áleit það ófært og öll
þjóðin — Sjálfstæðismenn ekki
undanskildir, þegar Thorsfjöl-
skyldunni er sleppt — var hon-
um innilega sammála um það.
Svo ætlar Morgunblaðið aö
telja fólki trú um, að Sjálf-
stæðismenn séu alment ánægðir
með slíkan mann fyrir foringja.
BROSLEGIR TILBURÐIR
ALÞÝÐUBIAÐSINS.
Aiþýðublaðið er að gera að
umtalsefni skoðanir einstakra
manna innan Framsóknar-
flokksins á hinn broslegasta
hátt.
Blaðið talar t. d. um það eins
og einhverja nýjung, að Ey-
steinn Jónsson benti á það í
grein í Tímanum fyrir skömmu,
að vinnandi framleiðendur við
sjóinn ættu að fylkja sér með
framleiðendum sveitanna. Ey-
steinn Jónsson hefir á undan-
förnum árum hamrað meira á
þessu en nokkur annar maður
og má þar skírskota til greina,
er hann reit í Tímann um þessi
mál á fyrra ári. Óvíða er þessi
samvinna líka komin betur á
veg en í kjördæmi hans.
Engu síður broslegt er það,
þegar Alþýðublaðið er að tala
um, að Hermann Jónasson hafi
„snúizt“ í skilnaðarmálinu, þar
sem hann sé fylgjandi sam-
bandsslitum á næsta ári. Þegar
ágreiningur varð um þetta mál
í Framsóknarflokknum á sínum
tíma, mótaði H. J. einmitt þá
stefnu, sem flestir hafa nú sam-
einast um. Hann vildi þá fresta
skilnaðinum við Dani, unz það
væri samrýmanlegt sambands-
lögunum. Það var þá hin „hæg-
faraleið" í málinu, en „hrað-
faraleiðin" var að skilja við
Dani þá þegar. Eftir næstu ára-
mót er uppsögn sambandslag-
anna leyfileg samkvæmt ákvæð-
um þeirra sjálfra og sambands-
slit geta þá orðið á hinn lög-
formlegasta hátt.
Eysteinn Jónsson og Hermann
Jónasson hafa því ekki breytt
(Framh. á 4. siðu)