Tíminn - 11.11.1943, Qupperneq 3

111. blað
TÍMIM, fimmtMdaglnii 11. iióv. 1943
443
Saga Krístófers Kólumbusar
FRAMHALD
Þegar birti af degi morguninn eftir, var hvergi land að sjá.
Landsýnin hafði verið skynvilla ein. Það var aðeins þokubakki
við hafsbrún, er þeir höfðu haldið vera strönd. Örvæntingunni
verður ekki með orðum lýst. Hvarvetna stungu menn saman
néfj um' 1 skúmaskotum, og það var auglj óst, að við uppreisn lá
á skipunum. En Kólumbus lét þetta ekki á sig fá, og þrátt fyrir
ískyggilegt útlit, .skipaði hann svo fyrir, að stefnu skipanna
skyldi breytt, þannig að þau horfðu beint i vestur.
í byrjun ágústmánaðar, eftir þriggja mánaða útivist, höfðu
þeir siglt 2250 mílna leið og voru komnir á þær slóðir þar sem
Kólumbus hugði Japan mundu vera, eða Kípangó eins og það
var þá nefnt. En þess sáust engin merki, að þeir nálguðust land,
og Kólumbus var mjög vonsvikinn. Hann hafði sjálfur trúað
staðfastlega á kenningar sínar og útreikinga. Nú kom á daginn,
að honum hafði skjátlazt um þýðingarmikið atriði, og hann átti
bágt með að sætta sig við þá staðreynd. En þrátt fyrir þetta
missti Kólumbus ekki kjarkinn. Hann ákvað að halda enn áfram.
Atlantshafið gat ekki verið óendanlegt, þótt það kynni að vera
breiðara en hann hugði. Það var því hyggilegra að halda áfram
en snúa til baka, er þeir voru á annað borð komnir svona langt
vestur.
Honum veittist þó æ erfiðara að halda mönnum sínum í skefj-
um, og hvað eftir annað hékk það á hálmstrái, að ekki kæmi til
allsherjar uppreisnar. En þegar verst horfði, gerðist atvik, sem
glæddi enn á ný ofurlitla von með hinum aðþrengdu mönn-
um. Það var hafið sjálft, sem talaði til þeirra sínu hljóða máli.
Þeir fundu á reki grein af óþekktu tré með ávöxtum á, og litlu
síðar fundu þeir viðarbút, sem bar þess greinileg merki, að egg-
járn hafði verið borið á hann.
Loks komu þeir auga á litla fugla,sem voru á flugi yfir sjónf
um — alltof litla til þess að hásetar Kólumbusar gætu ímyndað
sér, að þeir hefðu þol til þess að fljúga yfir úthaf. Skyndilega
voru allir orðnir þess fullvissir, að land væri fyrir stafni. Fafgi
óttans var létt af þeim, og nú brostu menn hýrlega hver við
öðrum og með tilhlökkun um nýja landið, sem enginn efaði
framar, að senn myndi blasa við þeim.
í fyrsta skipti ríkti nú bróðurlegur andi meðal skipverja. Kól-
umbus lét kalla saman alla menn sína til þess að hlýða messu,
og út í hausttæran kvöldgeiminn hljómaði sálmasöngur hinna
hamingjusömu farmanna, sem eftir langa sjóferð og strangar
raunir sáu loks að nú leið að ferðalokum. Kólumbus talaði til
manna sinna og lét þess getið í boðskap sínum, að innan fárra
stunda mundi hið nýja land, sem þeir höfðu svo mikið lagt á sig
til að finna, koma í augsýn og veita þeim umbun þess, sem þeir
höfðu þolað. „Guð blessi það,“ mælti hann, „sem vér höfum á
oss lagt og veiti oss sigur. Guð gefi, að verk vor megi verða höf-
undi lífsins til dýrðar og Spáni til frægðar. Ég er hreykinn af
þrautsegju yðar, sem marga mánuði hafið barizt við efasemdir
og vantrú. Nú hljótið þér launin fyrir dyggð yðar og tryggð.“
Síðan minnti hann menn sína á fyrirheit drottningar um
þau laun, sem biðu þess manns, er fyrstur liti hið nýja land, er
þeir væntu allir, að senn risi úr hafi.
Nótt þá, sem nú fór að, munu fáir hafa blundað. Flestir voru
á þiljum uppi, og allra augu mændu út í náttmyrkrið. Sjálfur
stóð Kólumbus á stjórnpalli og vék þaðan aldrei, unz dagur
rann. Sú stund, er hann hafði svo lengi dreymt um, var í vænd-
um, og var þess þá að vænta, að hann gengi undir þiljur til
svefns? Um mörg ár hafði hann hrakizt manna á meðal í fiinum
helztu löndum Evrópu, þolað raunir og lægingu, sætt svikum og
brigðmælgi. Nú gat hver stund fært honum hinn þráða sigur,
hið hæsta augnablik lífs hans.
Drengurinn, sem forðum hafði dreymt dýrðlega drauma í hafn-
arhverfi Genúuborgar, var nú á fimmtugs aldri. Hár hans var
farið að grána og andlit hans var tekið að gerast hrukkótt. Svo
fer þeim, sem af mörgu hafa þungar áhyggjur. En allt það, sem
hann hafði á sig lagt, allt það, sem hann hafði orðið að þola, var
ekki til einskis. Sigurinn.var framundan — úti í myrkri október-
næturinnar. Hann vissi það, og þö mun hann vart hafa grunað,
hve gagngerðum kaflaskiptum í sögu mannkynsins afrek hans
mundi valda.
Kólumbus beið. Skyndilega eygði hann ljós, daufan glampa
úti í myrkri næturinnar. En aðeins snöggvast. Það hvarf aftur
sýnum, en eigi að síður hafði það styrkt trú hans. Trú hans varð
að vissu. Jafnvel þótt það hefði aðeins verið stjarna, sem blik-
aði einhvers staðar úti í geimnum, var hann þess fullviss, að
það var leiðarljós, er beindi honum veginn til hinnar þráðu
strandar.
Kólumbus lét • breyta stefnu skipanna í áttina á Ijósið, sem
hann hafði séð. „Pinta“, sem var hraðfærust skipa hans, fór
fremst. Litlu eftir klukkan tvö um nóttina, aðfaranótt 11. októ-
bermánaðar 1492, heyrði hann svo skotið af fallbyssum skipsins.
Það var vitnisburður þess, að skipverjar höfðu séð land fyrir
stafni. Litlu síðar felldu öll skipin segl og biðu dagsbirtu, sex
mílur undan ströndinni að því er síðar kom í ljós.
Kólumbus og menn hans höfðu siglt þrjú þúsund mílna leið, frá
því er þeir fóru fram hjá Kanaríeyjum. Hann taldi víst, að nú
hefði þá borið að ströndum Japans, og þaðan hugðist hann að
sigla til Kína og Indlands. Þá væri takmarki hans náð. Enn
hafði hann ekki hugboð ufn, hvílík óraleið var til Austurálfu.
Hann hafði ekki enn hugboð um, að hann hafði fundið nýja
heimsálfu.
Jafnskjótt og bjarmaði af degi lét hann setja út bát og róa til
strandar. Sjálfur sat hann í stafni og hélt á fána Spánar.
Staður sá, er hann bar fyrst að, var Wathingey, ein Bahama-
eyja. Er hann kom upp í fjöruna, varpaði hann sér til jarðar
og kyssti steinana. Síðan lét hann flytja messu og nefndi stað-
inn San Salvador og helgaði hann konungi og drottningu Spánar.
Allir þeir, sem fyrir fáum dögum síðan höfðu óskað þess heitast
að ráða niðurlögum Kólumbusar, krupu nú á kné og blessuðu
hann, dönsuðu kringum hann, og kysstu hendur hans. Hin
græna, ísúra jörð, breiddi faðm sinn á móti gestunum.
Miniitiigarorð
Sigríður
Erlendsdóttir
í gnýnum frá styrjaldaræði
umheimsins vekur það ef til vill
litla athygli, þótt fréttist lát
aldraðrar konu, sem unnið hefir
dagsverk sitt í kyrrþey, — en
þó afkastað miklu, ef að er gáð.
Ein af þessum konum var Sig-
ríður Erlendsdóttir frá Siglu
vík í Landeyjum. Sigríður var
fædd 21. júní 1878, að Bala í
Þykkvabæ, sem stendur á fögr-
um árbakka, þar sem Hólsá lið-
ast lygn en vatnsþung og lætur
ekkert hindra för sína út í haf-
ið mikla. Það er eins og þessi
elfur hafi mótað það í skapgerð
Sigríðar í æsku, að hika hvergi.
Hún var æfinlega kappsfull,
vildi koma sem mestu af hvern
daginn, þar til er hana bar með
straumi tímans út á haf dauð-
ans.
Sigríður lézt 19. febrúar síð-
astliðinn. Varð hún bráðkvödd á
ferðalagi, örstutta bæjarleið.
Sennilega hefir það verið
hjartabilun, sem henni varð að
aldurtila.
Sigríður fluttist ung að ár-
um frá foreldrum sínum að
Skúmsstöðum í Landeyjum til
hinna merku hjóna, er þar
bjuggu í þá tíð, Ragnhildar
Magnúsdóttur og Sigurðar
Magnússonar. Þar fór saman
reglusemi og myndarskapur.
Þar var margt h-júa og mikil
vinnuafköst, að þeirrar tíðar
sið, enda mátti víða rekja það,
að vinnúhjú frá Skúmsstöðum
voru starfsöm og afkastamikil
þegar á reyridi. Sigríður giftist
frá Skúmsstöðum eftirlifandi
manni sínum, Guðmundi Hildi-
brandssyni, sem nú er þrotinn
að kröftum í hárri elli. Þau
bjuggu allan sinn búskap í
Sigluvík og varð 13 barna auð-
ið, sem eru nú öll upp komin.
En á tímabili æfinnar voru erfið
kjör Sigríðar, þar sem börnin
voru mörg en föngin smá og
heilsa hennar mjög biluð um
nokkurt skeið. En þrátt fyrir
allt, þegar hún lét af búskap,
og heilsan hresstist, var dugn-
aður hennar jafnvel óvenju-
mikill. Hún var eftirsótt bæ frá
bæ og jafnvel sveit úr sveit sem
spuna- og prjónakona. Var
gaman að sjá, hversu vinnan
lék í höndum hennar allt fram
á elliár.
Sigríður var hreinlætiskona,
var snyrtileg í klæðaburði, kát
í skapi og unni öllum þjóðlegum
sögnum og var ljóðelsk. Hún var
trúhneigð og virti bæði kirkju
og kristna trú, að fornum sið.
Svo var hún vinföst, að eigi varð
um þokað þar, sem hún batt
(Framh. á 4. síðu)
að óðar en færið kom í botn var
á því fiskur, og ajdrei fipuðust
handtök þessa unga og efnilega
fiskimanns, sem lauk æfinni
með haþpadrjúgri sjómannssögu
að baki. Hann er því ekki einn
til frásagnar um sjómanns-
hæfileika þeirra feðga.
Það eru skipin, veiðarfærin,
sjóferðirnar og allt ,sem að þeim
lýtur, sem Ágúst 'lýsir með ná-
kvæmni og eigin reynd. En sveít-
ungum sínum lýsir hann af
tneiri varfærni og mannúð en
svo, að þar sjáist alls staðar hin
rétta mynd. Minnir hann mig
þar á hina miklu varúð, er séra
Magnús Gilsbakka sýndi í þeim
efnum — —. Er þar auðséð
ættarmót, en séra Magnús var
móðurbróðir Ágústs bónda.
Þeir, sem lesa þessa þætti,
verða að hafa það hugfast, að
þeir eru ritaðir af öldruðum
manni, sem verður að byggja
allt á eigin minni, án þess að
styðjast við skráðar heimildir.
Og ekki verður annað sagt, en
hann muni vel, þótt ekki sé allt
óskeikult.“
Þótt ég hafi að engu brígzl og
tilslettni M. Á. til mín, vildi ég
ekki láta hinn látna góðkunn-
ingja minn liggja með öllu ó-
bæltan hjá garði hans. Þori ég
þar óhræddur að leggja sann-
girni Kristleifs á Stóra-Kroppi
í vogarskálina móti hvatvísi og
getsökum Magnúsar.
Það er engu líkara en gamalt
tóbaksleysi hafi setzt að í Magn-
úsi og gert hann svo úfinn í
skapi og önugan, sem raun ber
vitni.
Ævisaga Roosevelts
Franklin D. Roosevelt er einn
þeirra fimm—sex þjóðarleiðtoga,
sem á þessum örlagaríku tímum
eru daglegt umræðuefni manna
um allan hinn stríðandi heim,
og til hans líta undirokaðir lýð-
ir í mörgum löndum í von og
trausti, máske framar öllum
öðrum mönnum.
Það lætur að líkum, að um
slíkan mann, sem svo margt
hefir afrekað og mikils er vænzt
af, hafi verið mikið skrifað. Nú
í haust kom út á íslenzku ein
hin úierkasta bók, sem um hann
hefir verið skrifuð, enda eftir
hinn fræga rithöfund Emil
Ludwig. Var það Árni Bjarnar-
son á Akureyri, er hana gaf út,
en Geir Jónasson magister
þýddi.
Það er fljótsagt, að til bókar
þessarar er vel vandað að hálfu
útgefandans, og er hún prýdd
mörgum rnyndum af Roosevelt,
allt frá þriggja mánaða aldri til
sextugt. Porter Mac Keever,
blaðafulltrúi Bandaríkjanna
hér, hefir ritað formála bókar-
innar.
Efni bókarinnar er viðamikið.
Er hún mikill fróðleiks- og
þekkingarbrunnur, og þó mjög
læsileg og bráðskemmtileg á
köflum, enda enginn meðalmað-
ur, er hana tíefir samið.
Nú í haust hefir komið út
mikið af bókum um margvísleg
efni. Samir vel, að meðal þeirra
séu úrvalsbækur um þá samtíð-
armenn, sem eru að * skapa
heiminum örlög. J. H.
BaðsÉofuhjjal
(Framh. af 2. síSu)
HÉR KOMA TVÖ BRÉF um
mannanöfn. Fyrra bréfið er
svona: Ég hefi lesið nafnabréf-
ið í baðstofuhjalinu og langar
til að bæta við það nokkrum
orðum. Ég er því sammála, að
ættarnöfn séu óþörf hér á landi
og, að prestar .eigi ekki skíra út
lendum skrípanöfnum. En fólk
má líka vara sig á fornum ís-
lenzkum nöfnum, sem legið hafa
niðri eða verið lítið notuð öldum
saman. Sum af þessum nöfnum
eru erfiðari í meðförum en
margan grunar. Ég vil ráöleggja
þeim foreldrum, sem ætla að
gefa barni sínu eitthvert slíkt
nafn, að fullvissa sig um það
áður, að þau kunni sjálf og geti
kennt barninu að beygja nafn-
ið rétt. Mér er einkum minnis-
stæð tvö nöfn, sem nú er mikið
farið að nota, en eru eins oft
beygt rangt og rétt, bæði af
þeim, sem nöfnin bera og að-
stendum þeirra. Það eru karl-
mannsnöfnin Baldur og Örn.
Baldur beygist-svo að réttu lagi:
Nefnifall: Baldur.
Þolfall: Baldur (ekki Bald).
Þágufall: Baldri.
Eignarfall: Baldurs.
En nafnið Örn beygist sem
hér segir:
Nefnifall: Örn.
Þolfall: Örn.
Þágufall: Erni.
Eignarfall: Arnar.
Nafnið Sturla er líka stundum
beygt rangt. Að réttu lagi end-
ar það á u í öllum föllum nema
nefnifalli. Munið, að blessuð
börnin geta orðið hlægileg, ef
þau kunna ekki að beygja nafn-
ið sitt.
í HINU BRÉFINU segir: Ekki
skal ég hafa á móti því, að ætt-
arnöfn verði lögð niður. Ég vil
þó draga í efa, að þægilegt sé
fyrir kvenfólk að kenna sig við
föður sinn, þegar það er statt
erlendis. Svo vil ég mælast til
þess, að þeir, sem komnir eru
undir græna torfu, fái að halda
ættarnöfnum sínum óáreittum.
Ég held, það verði örðugt að fá
fólk til að kannast við skáldin
Hannes Pétursson, Steingrím
Bjarnason eða Grím Þorgríms-
son. Maður verður að beygja sig
fyrir saðreyndum hér eins og
annars staðar.
BAÐSTOFUHJALINU hafa
borizt nánari upplýsingar um
sláttuvélina, sem Kaupfélag
Norðurþingeyinga flutti inn ár-
ið 1896 og um getur í grein Jóns
frá Gautlöndum í Búnaðarriti.
Þessa sláttuvél keypti Björn
Sigurðsson, þá bóndi í Ærlækj-
arseli og síðar í Grjótnesi. Björn
var smiður og hagleiksmaður og
hafði kynnst notkun sláttuvéla
erlendis. Þessi sláttuvél er enn
til og er núverandi eigandi
hennar Kristinn Kristjánsson
bóndi og járnsmiður í Nýhöfn
á Sléttu. Ljúkum við svo þessu
tali í dag. Heimamaður
Áskriftargj ald
Tímans
utan Reykj avíkux og Hafnar-
fjarðar er kr. 30.00 árgangur-
Inn.
Skrlflð eða slmið tU Timans
og tilkynnið honum nýja áskrif-
endur. Simi 2323.
Samband ísl. sanivinnufélaga.
SAMVINNUMENN!
Dragið ekki að brunatryggja innbú yðar. —
Biðjið kaupfélag yðar að annast vátryggingu.
P A L
Rœstiduft —
er fyrir nokkru komið á
markaðinn og hefir þegar
hlotið hið mesta lofsorð, því
vel er til þess vandað á allan
hátt. Opal ræstiduft hefir
alla þá kosti, er ræstiduft
þarf að hafa, — það hreinsar
án þess að rispa, er mjög
drjúgt, og er nothæft á allar
tegundir búsáhalda og eld-
húsáhalda.
NoÉið
O P A L rœstiduft
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
k.
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
í bókinni
J»EIR GERÐU
GARÐINN FRÆGAN
sem er nýútkomin í tveim bindum, eru ævisagnaþættir
sextíu og níu karla og kvenna, sem vissulega hafa gert
garð sinn frægan.
Nöfn þeirra fara hér á eftir:
Albert Einstein Rudolf ríkisarfi
Somerset Maugham Josephine
Enrico Caruso Eddie Rickenbacker
Demanta-Jim Brady Christopher Columbus
Hetty Green Orville Wright
H. G. Wells Nizaminn of Hyderbad
Theodore Roosevelt Charles Dodgson
Woodrow Wilson Vilhjálmur Stefánsson
Martil Johnson Katrín mikla
Harold Lloyd John Law
John D. Rockefeller Zane Grey
Sinclair Lewis Edward Bok
Bazis Zaharoff María stórhertogaynja
Mayobræðurnir Cornelíus Vanderbilt
Helen Keller Nikulás annar
Andrew Carnegie Lawrence Tibbett
Chic Sale Charles Dickens
Marconi Frú Lincoln
Mary Pickford P. T. Barnum
Walt Disney Carry Nation
Upton Sinclair Theodore Dreiser
Mahatma Gandhi S. Parkes Cadman
Wladimir I. Lenin Mary Roberts Reinhart
Benito Mussolini Wilfred Grenfell
Lowell Thomas Brigham Young
Thomas A. Edison Lousia May Alcott
A1 Jolson O. O. Mclntyre
Wolfgang Mozart F. W. Woodworth
Mark Twain Evangeline Booth
Gréta Garbo Robert Falcon Scott
Jack London Bill Sunday
John A. Sutter Howard Thurston
Richard Byrd Leo Tolstoy
John Gottlieb Wendel Robert Ripsley
0. Henry
DALE CARNEGIE, höfundur þessarar bókar er þegar
orðinn að góðu kunnur hér á landi af bókinni VINSÆLD-
IR OG ÁHRIF, sem út kom í fyrra í þýðingu VILHJÁLMS
Þ. GÍSLASONAR skólastjóra.
Þeir, sem vilja kaupa bók, sem hefir geisimikinn fróð-
leik að geyma og er auk þess einhver bezti skemmtilestur,
sem á verður kosið, ættu ekki að láta hjá líða að eignast
Þeir gerðu garðinn frægan.
◄
◄
◄
◄
◄
◄
◄
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
A
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
♦ ÚTBREIÐIÐ TÍMANN +