Tíminn - 16.11.1943, Blaðsíða 2

Tíminn - 16.11.1943, Blaðsíða 2
450 TIMINN, ]>riðjntlagiim 16. nóv. 1943 113. blað Þriðjjudatiur 16. nóv. Hlutatryggingarfélög Frumvarp míllíþínganefndar í sjávarútvegsmálum Framsóknarflokkurinn fékk því framgengt á seinasta þingi, að kosin var sérstök milliþinganefnd til að gera tillögur um lausn á Lelztu málefnum sjávarútvegsins. Hefir nefnd þessi þegar skilað nokkrum frumvörpum, en önnur eru í undirbúningi. M. a. hefir nefndin samið frumvarp um hlutatryggingarfélög og hefir það nú verið lagt fram í neðri deild af sjávarútvegsnefnd deildar- K innar. Þar sem hér er um mál að ræða, er sjómenn skiptir verulega máli, þykir Tímanum rétt að birta frumvarpið í heilu lagi og fer það hér á eftir. 1. gr. Hreppsnefnd eða bæjar- stjórn er skylt, ef þess er kraf- izt, að boða til almenns fundar meðal hlutráðinna sjómanna og útgerðarmanna, er gera út skip til fiskveiða með hlutaráðningu, til stofnunar hlutatryggingafé- lags. Þegar slík krafa, sem að ofan greinir, hefir komið fram, skal hreppsnefnd eða bæjasrtjórn láta gera skrá yfir þá menn, er atkvæðisrétt mundu hafa á stofnfundi. Skal því aðeins til fundarins boða með að minnsta kosti viku fyrirvara og á þann hátt, sem venjulegt er á þeim stað. Atkvæðisrétt á slíkum fundi hafa allir útgerðarmenn skipa, sem skrásett eru í hreppnum eða kaupstaðnum og gerð eru út með hlutráðningu á yfirstandandi eða síðustu vertíð, svo og allir sjómenn, er hlutráðnir eru eða hafa verið á þau skip. Ef meiri hluti fundarmanna á haldsmanna verða ekki málinu enn til spillis. Jafnframt því, sem vinna þarf að slíku samkomulagi, virtist það eðlilegt, að haldið yrði alveg sérstakt þing í vetur eða vor, þar sem ékkert annað mál en lýðveldismálið yrði tekið til meðferðar. Þannig væri málinu sýnd eðlileg virðing og því ekki blandað saman við önnur mál. Jafnframt ætti að fresta venjulegu þinghaldi til hausts- ins, enda verða ekki fjárlög af- greidd fyrr en þá. Þannig myndi skapast nokkur pólit- ískur friður meðan verið væri að koma málinu í höfn og gæti margt gott af því hlotizt. Alþingi mætti vel gera sér ljóst, að þjóðin er orðin þreytt á öngþveitinu og aðgerðaleys- inu þar. Það myndi vera lýð- veldismálinu samboðið, skapa meiri samhug um það og auka virðingu þingsins, ef því tækist að leysa málið með þeim hætti, sem hér er bent á. Þ. Þ. slíkum fundi samþykkir að stofna hlutatryggingafélag, telst það löglega stofnað, og er þá öllum hlutráðnum sjómönnum á skipum heimilisföstum i hlut- aðeigandi hreppi eða kaupstað og öllum útgerðarmönnum slíkrá hlutaskipa skylt að taka þátt í þessu hlutatryggingafélagi. 2. gr. Nú vilja félagsmenn í tveimur eða fleiri hlutatrygg- ingafélögum sameina þau þann- ig, að hið sameiginlega félag nái yfir tvo eða fleiri hreppa eða kaupstaði, og er það þá heimilt, ef meiri hluti félags- manna hvors eða hvers trygg- ingafélags fyrir sig er samþykk- ur sameiningunni. 3. gr. Stjórn hlutatrygginga- félags skal skipuð 3 eða 5 mönn- um. Formann stjórnarinnar skipar atvinnumálaráðherra, en hinir 2 eða 4 stjórnarmenn skulu kosnir af félagsmönnum, þann- ig, að helmingur skal kosinn af þeim félagsmönnum, sem eru útvegsmenn, en helmingur af þeim félagsmönnum, sem eru hlutamenn án þess að vera út- vegsmenn jafnframt. 4. gr, Hvert hlutatryggingafé- lag setur sér samþykktir. At- vinnumálaráðuneytið staðfestir samþykktirnar að fengnum til- lögum Fiskifélags íslands, sem lætur gera fyrirmynd að slíkum samþykktum. í samþykktunum skal meðal annars vera ákvæði um tölu stjórnarmanna, reglur um stjórnarkosningu, um framlög félagsmanna i hlutatrygginga- sjóð, um úthlutun úr hluta- tryggingasjóði, um fjárgeymslu, reikningsskil og endurskoðun. 5. gr. í lok hverrar vertíðár skulu útgerðarmenn allra þeirra hlutaskipa, sem skrásett eru í hreppi eða kaupstað, þar sem hlutatryggingafélag hefir verið stofnað, greiða ákveðinn hundr- aðshluta af verðmæti aflans í óverkuðu ástandi í hlutatrygg- ingasjóð. Hundraðshluti þessi skal ákveðinn í samþykktum fé- lagsins, en má þó aldrei vera lægri en 0.7. Útgerðarmaður 0 Nýjungar í læknavísindum Fjörefni eða þrifefni, eins og Guðmundur Hannesson vill kalla þau, eru jafnan ofarlega á baugi, þegar rætt er um heilbrigði og heilsufar nú á tímum. Hér eru nokkur sýnishorn úr amerísku tímariti. FJÖREFNI LÆKNAR VARLA HÆRUR. Bréf ár Rangárvallasýslu: Hugleiðingar um ýms eíní Sumarið er nú á enda. Virðist mér því ekki fjarri sanni að líta yfir liðna tímann og rifja upp þó ekki sé nema að litlu leyti, eitthvað af því, sem bænd- ur hafa almennt átt við að etja á undanförnum vikum og mán- uðum, þó það jafnvel verði kall- aður barlómsvæll og vesaldóm- ur, en við erum því svo vanir, bændurnir, að við séum titlaðir með ýmsum gælunöfnum frá sumum kaupstaðabúum. Sumar þetta mun vera með þeim allra lökustu, sem hér hafa komið i mörg ár. Fyrst voru kuldar fram eftir öllu vori. Af því leiddi gróðurleysi og gjafatíð lengri en vanalegt er, og var kúm gefið þangað til í áttundu viku sumars eða jafn- vel lengur; af þessu leiddi að heyfyrningar frá fyrra ári gengu til þurrðar og víða var gefið upp að kalla mátti. Sláttur byrjaði seint og var yfirleitt slæmur, fremur lítið gras og nýting mjög léleg síðari hluta sumars, og sumstaðar heyfok til stórskaða, t. d. í Fljótshlíð og undir Eyja- fjöllum. Af þessu leiðir það, að nú mun alls staðar vera að mun minni hey en síðastl. haust, og tíðarfar síðan í sláttarlok hefir vægast sagt verið umhleypinga- samt og rosafengið. Það er því vel athugandi fyrir bændur að gera sér glögga grein fyrir þessu, og gæta þess að farga nógu miklu af fénaði, setja ekki á vogun; það er sárt að drepa allt ungviði, en þó er sárara að sjá fénað sinn líða hungur og ef til vill hordauða. Bændur! Verið því vel á verði, og stofnið ekki skepnum ykkar í hættu. Páll Zóphóníasson ráðunautur hefir enn sem fyr mint okkur bændur á að setja varlega á, og vel sé honum fyrir það og margt fleira. r r r Ég býst við, að nú muni fén- aði stórfækka víða, og þó ef til vill of lítið, en við skulum gera okkur það að góðu, því allt bendir til þess, að ennþá fækki þeim, sem vilja vinna að fram- leiðslustörfum, að minnsta kosti til sveitanna. Þess vegna er sjálfsagt fyrir bændur, að fram- leiða að mun minna en verið hefir, og helzt sem allra minnst fram yfir eigin þarfir, þá þarf ekki að skammast yfir okkar framleiðsluvörum, ef þær eru ekki nema handa framleiðend- um sjálfum. r r r í sambandi við þetta vil ég benda á, að bændur eiga að vera samtaka meira en verið hefir og vil ég fyrst og fremst nefna, að ekkert barn ætti að taka frá sjó í sveit yfir sláttartíma nema því aðeins, að hægt sé um leið að fá kaupahjú með hverju barni, vitanlega fyrir fullt kaup, og í öðru lagi, að taka alls ekki á móti hópum af kaupstaðabúum, sem eru að leika sér á fullu kaupi, og tefur stórkostlega það fólk, sem ennþá stundar hey-- skap. Sumt af þessu fólki og ef til vill margt af því talar með fyrirlitningu um allt í sveitinni, en vill þó koma. þangað til að leika sér og tefja þreyttar hús- mæður, sem aldrei sjá út yfir sín aðkallandi störf. Sumt af þessu fólki heldur að lítið sé að gera í sveitinni, ró- legir dagaf- og nóg af peningum. Við þetta fólk vil ég segja: Farið upp í sveit og framleiðið ódýra og góða vöru, hafið rólega daga og takið ykkur sumarfrí, sjálf- sagt um sláttinn. r r r Ég má til að minnast á út- varpið, vegna þess að helzt eng- inn getur án þess verið, og að sjálfsögðu er margt gott um það að segja, þó að beztu mennirnir séu nú hættir að láta heyra til sín, t. d. Jón Eyþórsson og Sig- urður Einarsson dósent, af hverju, sem það er. Hvað er annars helzt flutt í útvarpinu? Jú, stríðsfréttir 4 sinnum á dag, manndráp og alls konar eyðilegging, márgs- konar auglýsingar, að ógleymd- um margskonar íþróttafréttum, svo sem hástökk, langstökk, kúluvarp, kringlukast o. m. m. fl. Þá Sru frásagnir af alls kon- ar skemmtunum, leikjum og látum, skíðaferðum o. s. frv. Vel gæti ég trúað því, að þegar bú- ið er að ala þjóðina upp í þessu og allir fara að stunda auglýs- ingar og íþróttir, muni heldur rýrna réttir á borðum, en má- ske þá dugi að fara í þrístökk eða fótbolta. Mig undrar ekki þó æskan sé hrifnæm fyrir þessu öllu, og ekkert síður þau. ung- menni, sem ennþá tolla í sveit, og heyri með þessum auglýs- ingavaðli, að flest sé frjálsara og betra við sjóinn, þar hafi fólkið þetta allt sér til skemmt- unar, og fái samt fullt kaup. r r r Mönnum finnst heldur seinka gæru- og ullarverði fyrir und- anfarandi ár. Ennþá er ekki komið ullarverð til bænda fyrir árin 1941 og 1942 og gæruverð ekki heldur og má nú segja, að þetta fari á seinagangi, en um þetta eiga bændur að þegja að sjálfsögðu, annars mega þeir búast við alls konar árásum og skömmum. En mé ég spyrja, (Framh. á 3. »ÍBu) Lýðveldísmálíð Það hefir verið einlægasta ósk þjóðarinnar, að sætt og saní- lyndi mætti ríkja um helgasta mál hennar, sjálfstæðismálið. Hún hefir æskt þess af stjórn- málaforingjunum, að þeir reyndu að halda því aðgreindu frá deilumálum sínum og tækju höndum saman um það, þótt samhug brysti um önnur mál. Þessari einlægu ósk þjóðar- innar hefir sennilega aldrei verið betur fullnægt en í stjórn- artíð Hermanns Jónassonar. Þegar Danmörk var hernumin og alveg nýtt viðhorf skapaðist í málinu, var leitað eftir sam- vinnu allra ábyrgra flokka um lausn þess. Það var samið um málið, unz samkomulag var fengið, er allir gátu fellt sig við. Nákvæmlega sumu vinnubrögð voru höfð vorið 1941, þegar gengið var frá yfirlýsingum Al- þingis um framtíðarlausn máls- ins og ríkisstjórakjörið var á- kveðið. Það var samið um málið milli flokkanna, unz samkomu- lag náðizt, er allir töldu viðun- andi. Síðan stjórnarforustu Her- manns Jónassonar lauk, hafa verið höfð þau vinnubrögð um málið, er þjóðinni hafa verið minna skapfeld. Fyrsta verk ríkisstjórnar Ólafs Thors var að lýsa yfir því, án minnsta sam- ráðs við Framsóknarflokkinn, að lýðveldisstjórnarskrá skyldi samþykkt á sumarþinginu 1942, ef andstæðingar Framsóknar- manna fengju meirihluta í kosn- ingunum 5. júlí og kjördæma- málið kæmist fram. Þannig var sjálfstæðismálið dregið niður í skarn hinna pólitísku -flokka- deilna, hætt að hafa samráð aðalflokkanna um það, og það notað til framgangs máli, er var mjög óvinsælt hjá stórum hluta þjóðarinnar. Það varð vitanlega ekkert af lausn lýðveldismálsins á sumar- þinginu 1942, enda. hafði aldrei fylgt hugur máli hjá þeim, sem það loforð gáfu. Málið var bú- ið að gera það gagn, sem þeir ætluðu sér að hafa af því í kosningunum 5. júlí. Það var búið að tryggja sigur kjördæma- málsins. Þrátt fyrir þessa leiðinlegu reynslu ársins 1942, hafa síður en . svo verið lögð niður þau vinnubrögð, að draga málið inn í pólitískar flokksdeilur. For- maður Sjálfstæðisflokksins og forsprakkar kommúnista hafa reynt að haga málflutningi sín- um þannig, að þeir væru hinar einu sönnu sjálfstæðishetjur, en flestir aðrir væru líklegir til undanhalds og -svika. Meðal hlutlausra áhorfenda hefir það skapað andúð og tortryggni, að menn, sem um langt skeið hafa verið kvíslingar erlends stór- veldis ellegar hafa legið flatast- ir fyrir erlendu peningavaldi, skuli þannig gerast merkisberar málsins. Kemur þetta vel fram í grein Sigurðar Nordals 1 bæklingnum „Ástandið í sjálf- stæðismálinu". Verður enn ekki með vissu sagt, hve mikinn skaða þessi bægslagangur hinna lítilsigldu spákaupmanna er bú- in að vinna málinu, en vel má rekja til þeirra orsaka þá deyfð, sem málinu er almennt sýnd. Ef ekki á illa að fara, verður nú að koma því til leiðar, að þessi vinnubrögð séu lögð niður, og aftur reynt að skapa sam- hug og samráð flokkanna um málið. Það verður að reyna að halda málinu utan við hinar pólitískur deilur, reyna að skapa sem mestan pólitískan frið með- an unnið er að lausn þess og reyna að fá sem mesta, jákvæða þátttöku í atkvæðagreiðslunni um lýðveldisstjórnarskrána. Framsóknarflokkurinn hefir því reynt að vera utan þeirra deilna, sem verið hafa um lýð- veldismálið seinustu mánuðina. í þess stað hefir hann unnið að því að reyna að ná sem víðtæk- ustu samkomulagi um lausn málsins á næsta ári. Er ekki útilokað a sá árangur náist, ef æsingaöfl kommúnista og í- Vonir manna um það, að til sé fjörefni, sem geti veitt gráu hári upphaflegan litarhátt, hafa nú mjög dofnað, að því er segir í Science Service. Af 19 rosknum, gráhærðum körlum og konum var aðeins tvennt, sem tók nokkrum telj- andi litarskiptum eftir átta mánaða tilraunir með fjörefna- verkanir. Fóru tilraunir þessar fram undir eftirliti þriggja merkra lækna. Þar sem breytingar varð vart, komu þær í ljós eftir 2—3 mán- uði, og fékk hárið svipaðan lit og það hafði upphaflega. Að liðnum þrem mánuðum hélt breytingin áfram með hægð, þar til tilraununum var hætt. Algengasta breytingin á hin- um 17 var gulleit eða grænlit slikja, sem kom á hærur þeirra. Einnig bar á því, að þeim yxu einstök, svört og grófgerð hár. Nokkrum óx örar hárið en ella, þótt liturinn breyttist ekki, og á einum, sem var mjög gishærð- ur, fjölgaði hárunum talsvert. Þeir tveir, sem breyttu greini- lega háralit, fengu ásamt sjö öðrum daglegan skammt af tveim B-fjörefnasamböndum og ölgeri. Hinir fengu aðrahvora tegundina auk ölgersins. Því hefir verið haldið fram, að allar þessar tegundir B-fjör- efna væru til þess fallin að lækna hærur á mönnum og skepnum. Vegna hinnar miklu auglýsingastarfsemi, sem höfð hefir verið í frammi í sambandi við þetta, segja sérfræðingarnir „að það virðist æskilegt að gera langvarandi tilraunir til að fá úr því skorið, hve mikilla breytinga megi vænta í raun og veru af notkun hinna tveggja fjörefnategunda". Þeir segja ennfremur, „að per- sónulegt álit hafi greint breyt- inguna betur en ljósmyndir og áhrifin sýnist öllu meiri en samanburður á einstökum hár- lokkum bendi til“. Þeir taka líka fram, að litarbreytingarnar þurfi að vera allmiklar til þess að sjást greinilega á afklipptu hári. TVENNS KONAR ÞREYTA. Tilraunir hafa leitt í ljós þýð- skipsins stendur skil á gjaldi þessu, og skoðast það geymslu- fé, eftir að skipti hafa farið fram. Gjald þetta innheimta hreppstjórar eða lögreglustjórar, hver í sínu umdæmi, og má gera lögtak á eignum útgerðarmanns fyrir því. Ríkissjóður greiðir og framlag í sjóðinn, er sé 0.7 af hundraði af samanlögðu afla- verði allra þeirra skipa, er skylt eru að leggja í sjóðinn. 6. gr. Hlutatryggingasjóðum skal varið til þess að bæta upp aflahluti skipa og skipshafna, þegar þeir reynast óvenjulega lágir, eftir því sem nánar er á- kveðið í samþykktum hluta- tryggingafélagsins. Skal þeirri meginreglu fylgt, að bæta hluti skips og skips- hafnar, sem ekki nær venjuleg- um hlut á því skipi í meðalári. Við úthlutun úr hlutatrygg- ingasjóði má þó aldrei ganga nær honum en svo, að úthlutað sé 80% af þáverandi eignum hans. 7. gr. í lok hvers reikningsárs skulu stjórnir hlutatryggingafé- laga senda atvinnumálaráðu- neytinu reikninga félagsins á- samt skýrslu um úthlutun á ár- inu, hafi hún farið fram. 8. gr. Atvinnumálaráðuneytið getur sett nánari ákvæði um framkvæmd laga þessara í reglugerð. Skal í reglugerðinni tilgreina, hverjir skuli teljast hlutamenn samkvæmt lögum þessum. Ennfremur má í reglu- gerðinni setja nánari ákvæði um starfrækslu hlutatryggingafé- laganna, þótt ekki sé sérstak- lega gert ráð fyrir þeim í þessum lögum, enda fari þau ekki í bága við nein ákvæði laganna. í greinargerð segir svo: Frv. þetta er flutt fyrir beiðni milliþinganefndar í sjávarút- vegsmálum 1943. Frá miíliþinga- nefndinni fylgdi eftirfarandi greinargerð: Frumvarpi um jöfnunarsjóð aflahluta var á síðasta Alþingi vísað frá umræðum í efri deild með rökstuddri dagskrá, svo hljóðandi: „í trausti þess,.að ríkisstjórn- in láti hina væntanlegu milli- þinganefnd í sjávarútvegsmál- um afla allra nauðsynlegra upp- lýsinga snertandi þetta mál og að þeim fengnum undirbúa frv. til laga um jöfnunarsjóð afla- hluta, er lagt verði fyrir Alþingi svo fljótt sem auðið er, tekur deildin fyrir næsta mál á dag- skrá.“ (Framh. á 3. slBu) ingarmiklar nýjar uppgötvanir varðandi þreytu manna, sem vinna að mjög vandasömum störfum. Rannsóknirnar hafa verið gerðar á rannsóknarstofnun hagnýtrar sálarfræði við Cam- bridge-háskólonn í Englandi. Brezkur sálfræðingur komst að því, að þreyta er tvenns kon- ar: þreyta, sem stafar af vana- störfum og þreyta, sem sprettur af mjög vandasömum störfum, svo sem verkfræðistörfum, her- stjórn, stjórnarstörfum, fluglist- um, ritstörfum, læknisstörfum o. s. framvegis. í greinargerð sinni kemst prófessor Bartlett svo að orði: Þreyta, sem stafar af dagleg- um vanastörfum, lýsir sér í minni afköstum. Mælikvarðinn liggur í því, hve miklu er afkast- að. En við mjög vandasöm störf er spurningin þessi: Hversu vel er verkið leyst af hendi? Þar er meira undir því komið, hvernig verkið er leyst af hendi en hvað það er að vöxtum, og við það verður þreytan að miðast. Með nýjum áhöldum og að- ferðum gerði Bartlett ýmsar uppgötvanir um þreytu, sem fylgir mjög vandasömum störf- um. Aðalatriðin eru þessi: Hinn þreytti framkvæmir verk sín á réttan hátt, en ekki á réttum tíma. Þegar þreytan er komin á hátt stig, má einnig búast við því, að menn geri axarsköft. En einkenni þeirrar þreytu, sem leggst aðallega á heilann, lýsir sér samt einkum í því, að menn ruglast í tímaröðinni. Ef þeir setja sér um fram allt, að vera stundvísir, má búast við, að þeir geri mikil axarsköft í verkum sínum. Er þá brotin meginreglan um sambandið milli misgripa á tíma og mistaka í verki. Mistökin liggja mest í því, að menn gleyma eða sézt yfir einstök atriði við störf sín. Þreyttur maður finnur meira og meira til líkama síns. Ef þreytu er ekki til að dreifa, finna menn lítið til í líkaman- um við andleg störf. Ergjur og geðstirfni vex mjög við þreytu. Þreyttur maður „er uppi“ og skellir skuldinni á aðra menn eða dauða hluti og kenn- ir þeim mistökin. Hið undar- lega er, að þreyttur maður veður í þeirri villu, að honum gangi störfin betur og betur eftir því, sem tíminn líöur, en í raun og veru verða störf hans lakar unn- in og óreglubundnari. Þessar athuganir á þreytu í vitsmunakerfi heilans, varpa nýju ljósi yfir starfsemi heilans og áhrif á hegðun manna. Þeg- ar þreyta nær tökum á vits- munakerfi heilans, kemst ring- ulreið á alla hegðum og starf- semi mannsins. FJÖREFNI VERNDAR TENNURNAR. Nýlega hafa rannsóknir bent í þá átt, að unnt sé að framleiða fjörefnaríka feititegund ,sem gæti átt drjúgan þátt í því að varna tannskemmdum og bein- sjúkdómum. Dr. Weston A. Price hefir þótzt finna merki þessa nýja fjörefnis, er hann nefnir aðeins „hið fjörefnaverkandi X“. Segir hann í skýrslu sinni í tímariti ameríska tannlækna- félagsins, að hið nýja efni inni- haldi mikið af smjörfeiti, eggj- um, fiski og innýflum og mör úr sláturfé. Samkvæmt niðurstöðum hans ætti slík fæða sem smjör, hrogn, lifur og þess háttar að reynast vel til þess að hindra tann- skemmdir. X-fjörefnið gæti verið ein teg- und af fitusýrum, en margar þeirra hafa svipaðar verkanir og fjörefni. Allt þarf þetta þó nánari rannsóknar við af dug- andi efnafræðingum. Dr. Price skýrir frá mörgum dæmum þess, að sér hafi tekizt að koma í veg fyrir tann- skemmdir með því að blanda miklu A- og nokkru D-fjörefni í sérstaklega meðhöndlaða smjörfeiti. Álítur hann að slík fæðublanda herði beinvefina á heppilegan hátt. Það getur ltsa verið að hún hafi að geyma dá- lítið af málmsameindum, en um það verður ekkert fullyrt án nánari rannsókna. B-FJÖREFNI LÆKNAR LITBLINDU. Litblindir menn eru ekki teknir í herþjónustu, en rann- sóknir hafa leitt í ljós, að lit- blindu má lækna að verulegu

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.