Tíminn - 27.11.1943, Blaðsíða 1

RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
ÚTGEPANDI:
FRAMSÓKNARFLOKKURINN.
PRENTSMIÐJAN EDDA h.f.
Símar 3948 og 3720.
RITST JÓRASKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI, Lindargötu 9A.
Símar 2353 og 4373.
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Lindargötu 9A.
Sími 2323.
27. árg.
Keykjavík, laugardagiim 27. nóv. 1943
113. blað
Austurríki verður endurreist
Eitt það merkasta, sem ákveðiö var á Moskvaráðstefnunni og þegar er
lcunnugt um, var endurreisn Austurríkis. — Á myndinni, sem hér fylgir,
sést fremst þinghúsið í Vín. Á torginu fyrir framan þinghúsið sézt Pallas-
Aþenubrunnurinn. Bak við þinghúsið sést turninn á ráðhúsinu. í baksýn
Háskólinn og turnarnir á Vatiwkirkjunni.
VerðlækkimarskattBi'mii;
Nýit bandalag íhalds og
kommúmsta til að sleppa
dýrtíðrani lausri ?
Bregðast S.jálfstæðismenn loforði sínu um
verðuppbætur tll landbúiiaóarins?
Þau tíðindi gerðust í fyrradag í efri delid, að minnstu mun-
aði, að verðlækkunarskattsfrv. yrði fellt við 1. umr., en við það
eru bundnir þeir möguleikar, að nægilegt fé fáist til að halda
dýrtíðinni í skefjum og tryggja bændum það verð fyrir útflutn-
mgsafurðirnar, sem landbúnaðarvísitölunefndin telur nauðsyn-
legt að þeir fái fyrir þær.
Bernharð Stefánsson fylgdi
frv. úr garði og gerði grein fyr-
ir nauðsyn þess. Þorsteinn Þor-
steinsson tók næstur til máls
og talaði á svipaða leið .
Þessu næst töluðu þeir Gísli
Jónsson, Bjarni Benediktsson og
Haraldur Guðmundsson. And-
mæltu þeir allir frumvarpinu.
Við atkvæðagreiðsluna var
frv. vísað til 2. umr. með 8:6
atkv. Móti frv. greiddu atkvæði
kommúnistarnir þrír og þrír í-
haldsmenn (Bjarni Ben., Magn-
ús Jónsson, Lárus Jóh.). Jafn-
aðarmenn og Gísli Jónsson
fylgdu frv. með fyrirvara við
þessa umræðu. Af þeim fyrir-
vara mátti marka, að þeir verði
á móti frv. við næstu umræðu,
og væri það þá úr sögunni.
Eins og áður hefir verið skýrt
frá, byggist það á samþykkt
þessa frv., hvort nægilegt fé
fæst til verðuppbóta á útflutn-
ingsvörur bænda. Þær greiðsl-
ur er ekki hægt að leggja, nema
Seinnstu fréttir
Rússar hafa tekið Gomel. Við
Korosten hafa Þjóðverjar hafið
hörð gagnáhlaup og halda einn-
ig áfram gagnsókninni hjá Zi-
tomir.
Áttundi herinn brezki hefir
hú farið yfir Sangroána og náð
öruggri fótfestu norðan hennar.
Bandaríkjamenn eru nú bún-
ir að taka þrjár af Gilberteyj-
um.
Bretar hafa tilkynnt, að
fyrstu 10 mánuði þessa árs hafi
flugher þeirra varpað 112 þús.
smál. af sprengjum á Þýzka-
land. Á Berlín hefir verið varp-
að 12 þús. smál. og Hamborg 10
þús. smál.
að litlu leyti, á eldri tekjustofna
ríkisins, því að þeim er þegar
ráðstafað. Sama gildir um fjár-
framlög til að halda niðri verð-
laginu innanlands.
Fjórtán þingmenn Sjálfstæð-
isflokksins hafa lýst sig fylgj-
andi því, að bændum væru
tryggðar umræddar uppbætur,
en horfur eru nú vissulega á því,
að lítið verði úr þeim efndum,
eins og mörgu fleira hjá Sjálf-
stæðismönnum.
Þá virðist allt benda til þess,
(Framh. á 4. síðu)
Merk heimsókn
Hingað er nýlega kominn De-
nys Reitz, stjórnarfulltrúi Suð-
ur-Afríku í London. Kemur
hann hingað sér til skemmt-
unar og hvatti Smuts hershöfð-
ingi hann til fararinnar. Má
vera, að það hafi hvatt Reitz til
fararinnar, að hann er af norsk-
um ættum. Móðir hans var
norsk, náskyld Otto Sverdrup,
sem var skipstjóri ,.Fram“, hins
fræga rannsóknarskips Frið-
þjófs Nansens.
Reitz barðist gegn Bretum í
Búastríðinu undir forustu
Smuts. Nú er hann hins vegar,
eins og flestir Búar, mjög
hlynntur Bretum, telur þeim
hafa farizt vel og viturlega eft-
ir sigurinn og samvinna við þá
væri mikilvæg fyrir Suður-Af-
ríkumenn.
Reitz hefir komið mjög við
sögu opinberra mála í Suðm>
Afríku. Hann hefir setið á
þingi í aldarfjórðung og verið
varaforsætisráðherra um skeið.
í för með honum er Wilmot
hershöfðingi, yfirmaður loft-
hers Suður-Afríkumanna á Af-'
ríkuvígstöðvunum.
Afleiðíng upplausnarínnar
iyrír ríkið og atvinnuvegina
r
Utdráttur úr ræðu Hermanns Jónassonar vid eldkús-
umræðurnar í sameinuðu þíngi 24. p. in.
Við eldhúsumræðurnar um fjárlögin, sem fóru fram
síðastliðinnn miðvikudag og fimmtudag, flutti Hermann
Jónasson aðalræðuna af hálfu Framsóknarmanna. Fer
hér á eftir útdráttur úr þeirri ræðu hans.
Síðar verður birtur útdráttur úr ræðum annarra ræðu-:
manna Framsóknarflokksins í þessum umræðum, þeirra
Sveinbjarnar Högnasonar og Skúla Guðmundssonar.
Hörmuleg afkoma
ríkisins.
Útgjöld þeirra fjárlaga fyrir
ríkissjóð, sem nú er verið að af-
greiða, vei-ða sennilega nálægt
100 milj. kr. Útgjöld ríkisins
1941 voru samkv. landsreikning-
um þess árs 32.2 milj. kr. Hefðu
festingartillögur Framsóknar-
flokksins verið samþykktar
haustið 1941, hefðu útgjöld rík-
isins á næstu árum ekki farið
yfir 40 milj. kr., miðað við svip- j
aðar framkvæmdir ríkissjóðs
og nú er gert ráð fyrir.
Tekjur ríkissjóðs 1942 sam-1
kvæmt landsreikningi þess árs,
urðu 86 milj. kr. Ef festingin j
hefði verið samþykkt 1941, j
myndu tolltekjurnar 1942 hafa f
orðið nokkru lægri, því að toll- j
ur hefir verið innheimtaður af
farmgjaldahækkunum, en
skattatekjurnar hefðu líka orð-
ið hærri, því að hagur flestra
skattagreiðenda hefði orðið
betri. Tekjurnar hefðu því orð-
iö svipaðar og þær urðu, þótt
festingin hefði verið fram- j
kvæmd. Þær hefðu einnig orðið
svipaðar á þessu ári og eins á
því næsta. i
Árlegur tekjuafgangur ríkis- ,
sjóðs á þessum þremur árum
hefði því alltaf orðið 40—50,
milj. kr. Ríkið hefði getað borg- |
að allar skuldir sínar og átt
gildan varasjóð til hörðu ár-
anna. í stað þessa er útkoman
sú, að nær ekkert hefir verið
greitt af skuldum ríkissjóðs og
ríkisstjórnin segist ekki hafa
handbært fé til greiðslu öllum
verðuppbótunum til landbúnað-
arins fyrir síðastl. ár. í raf-
órkusjóði og framkvæmdásjóði
eru tiltölulega lágar fjárhæðir.
Eftir hin mestu góðæri, sem
komið hefir hér á landi, er rík-
issjóður tómur og jafnskuldug-
ur og í upphafi þess. Slík er af-
leiðing upplausnarinnar, sem
varð á árinu 1942, þegar dýrtíð-
in var tvöfölduð og kaupgjaldið
hækkað enn meira.
Ef sú upplausn hefði ekki
komið, myndi hafa sparazt stór
fé. Greiðslur til'dýrtíðaruppbót-
anna hefði orðið miklu lægri.
Allar framkvæmdir, sem • ríkið
hefir látið gera síðan, hefðu orð-
ið miklu ódýrari. Engar eða
sáralitlar verðuppbætur hefði
þá þurft að greiða til landbún-
aðarins, eins og marka má af
því, að haustið 1941 var innan-
landsverð á kjöti kr. 3,20 í heild-
sölu, en fyrir kjötið, sem var
flutt út á þessu ári (1943) fékkst
kr. 5.40 kg. Það hefði m. ö. o.
orðið gróði af kjötútflutningi í
stað þess, að nú þarf að verð-
uppbæta hann. Þá hefði heldur
ekki þurft að greiða neitt fé úr
ríkissjóði til að færa niður dýr-
tíðina.
Atviimuleysið er að
Iiefjast
Afleiðingar upplausnarinnar
1942 birtast með fleiru móti en
þeirri bágbornu afkomu ríkis-
sjóðs, sem hér hefir verið lýst.
Nýlega sögðu öll blöðin frá at-
vinnuleysi í einum helzta kaup-
stað landsins. Þau hafa einnig
sagt frá því, að atvinnuleysi
væri víðar á næstu grös-
um. Það er og kunnara en frá
þurfi að segja, að ekkert má út
af bera með sjávarútveginn til
þess að hann stöðvist að meira
eða minna leyti.
Ef festingin hefði verið sam-
þykkt haustið 1941 eða gerðar-
dómslögin ekki ónýtt, myndi
hagur framleiðslunnar nú með
miklum blóma. Hún myndi gefa
góðan arð og ætti stórum gild-
ari varasjóði. Vegna upplausn-
arinnar 1942, er hins vegar svo
komið, að atvinnan fer óðum
minnkandi, atvinnufyrirtækin
dragast saman og alger stöðv-
un vofir yfir mörgum þeirra, ef
framleiðslukostnaðurinn hækk-
ar eitthvað frá því, sem nú er.
Sums staðar er atvinnuleysið
byrjað, en annars staðar á
næstu grösum.
. Það er vissulega lítil úrbót á
þessu, þótt þeir, sem stóðu að
upplausninni 1942 og vöktu
þannig upp atvinnuleysisvof-
una, séu nú manna skeleggast-
ir í því að bera fram tillögur
um aukin útgjöld ríkisins til at-
vinnuframkvæmda. Fyrir áður^
greindar aðgerðir þeirra er tóma
hljóð í ríkissjóðnum og hann
næsta getulítill til að fullnægja
þeim kröfum, sem til hans eru
gerðar í þessum efnum.
Vcrður sainkomulaglð
vlð bæntlur svikið?
Það er vissulega skoplegt og
ósvífið í senn, þegar þessir sömu
menn gagnrýna það við hvert
tækifæri, að uppbætur skulu
greiddar á útfluttar landbún-
aðarafurðir. Það er deginum
ljósara og hefi ég þegar nefnt
ákveðið dæmi þess hér að fram-
an, að þessar uppbætur hefðu
veri^5 óþarfar, ef verðlagið og
kaupgjaldið hefði verið fest
1941, eins og fulltrúar bænda
lögðu til. Það eru upplausnar-
herrarnir frá 1942, sem bera
alla ábyrgð á þessum greiðslum,
þótt þeir reyni nú að sýna sak-
leysi sitt með því að fjand-
skapast gegn greiðslum, sem er
óhjákvæmileg afleiðing af ó-
stjórn þeirra.
Barátta þessara manna gegn
verðuppbótum til landbúnaðar-
ins er þó enn ósvífnari, þegar
það er aðgætt, að þær eru ó-
hj ákvæmilegar til þess að
bændur fái svipaðar tekjur og
aðrar vinnandi stéttir. Á sein-
asta þingi urðu allir flokkar
sammála um að fela sérstakri
nefnd að ákveða verðlag land-
búnaðarvara, sem tryggði, „að
heildartekjur þeirra, sem vinna
að landbúnaði, yrðu í samræmi
við tekjur annarra vinnandi
stétta,“ og skyldi við þessa verð-
ákvörðun „tekið tillit til þess
verðs, sem fæst fyrir útfluttar
landbúnaðarafurðir." Nefndin
varð sammála um þetta verð
eftir nákvæmlega og ítarlega
rannsókn. En til þess að úr-
skurður nefndarinnar komi
bændum að notum, verður þeim
að vera tryggt það verð fyrir út-
flutningsvörurnar, sem nefndin
taldi nauðsynlegt, áð þeir fengju
Verði þeim neitað um þessa
tryggingu, er það sama og neita
þeim um tekjur og lífskjör
samsvarandi öðrum vinnandi
stéttiim.
Réttur bænda til að fá þessa
tryggingu er mjög sterkur, bæði
siðferðilega og lagalega. Þingið
fól nefndinni að ákveða verð-
lagið og ber skylda til að sjá
um, að fyrirmælum hennar sé
fullnægt.
Þrátt fyrir þetta, er vafasamt
hvað gert verður á Alþingi. Á
sameinuöu Alþingi fæst senni-
lega meirihluti fyrir því,* að í
fjárlögum verði veitt ákveðið
framlag til útflutningsuppbót-
anna. En það er ekki nóg. Til
þess að sú samþykkt komi að
gagni, þarf að sjá ríkissjóði
fyrir tekjuauka. Lög um það
þarf að samþykkja í báðum
deildum þingsins. En vafasamt
er, að slíkt frv. komist fram,
því að þingmönnum Sjálfstæð-
isflokksins er þannig skipt í
deildir, að þeir þingmenn hans,
sem telja sig fulltrúa kaup
staðanna, myndi í efri deild
meirihluta, ásamt kommúnist-
um og jafnaöarmönnum.
Ég treysti mér ekki til að spá
neinu um þessi úrslit. En verði
bændunum synjað um þessa
tryggingu, er framið ranglæti,
sem vart á sinn líka, og hinn illi
arfur upplausnarinnar frá 1942
látinn bitna á bændunum ein-
um, a. m. k. fyrst um sinn.
Ótti þingmaima við
ábyrgar aðgerðir
Það viðurkenna víst allir hér
á Alþingi, að ástandið í dýrtíð-
armálunum sé óviðunandi og
eitthvað beri að gera til úr
bóta. Það er hlægilegt og grát-
legt í senn, að mennirnir ,sem
hvöttu kjósendur til að fylgja
sér í seinustu kosningunum
vegna þess, að þeir hefðu annað
hvort hækkað kaupgj aldið
(kommúnistar) eða verðlagið
(íháldsmenn), hafa síðan þeir
komust á þing setið með sveitta
skallana til að finna upp úrræði,
hvernig þeir ættu að lækka
þetta aftur! Sú spá okkar Fram
sóknarmanna, að það væri auð-
veldara að koma dýrtiðarskrið-
unni af stað en snúa henni til
baka, hefir vissulega rætzt.
Margt veldur því, að Alþingi
hefir enn ekkert gert í dýrtíð-
armálunum, en þó fyrst og
fremst það, að dýrtíðin er kom-
in svo langt með okkur í ó-
göngur, að ofmargir þingmenn
óttast að þger ráðstafanir, sem
gera þarf, verði óvinsælar og
og þeir kunni því að tapa fylgi
Þeir, sem hafi verið ábyrgðar-
lausastir, hafi unnið mest fylgi
Þessi hugsunarháttur er ekki
sízt ríkur hjá stórum hluta
Sj álf stæðisf lokksins.
Ég skal ekkert fullyrða um
hvort þessi kenning er rétt. En
ég trúi henni ekki. Ég trúi því
að þjóðin sé svo greind og
menntuð, að hún myndi skilja
nauðsyn þeirra, a. m. k. meiri-
hluti hennar. Þjóðin var blekkt
(Fravili. á 4. síðu)
Á víðavangi
„FLOKKURINN, SEM VEIT
HVAÐ HANN VILL“!
Sjálfstæðisflokkurinn tefldi
fram nýjum manni í útvarps-
umræðum í fyrrakvöld. Það var
Ingólfur Jónsson frá Hellu.
Flest af því, sem Ingólfur
sagði, mun hafa gleymzt jafn-
fljótt og það var sagt. Þó er lík-
legt, að ein setningin, sem hann
sagði, muni lifa talsvert lengi.
Þegar hann vildi telja fram að-
alkost Sjálfstæðisflokksins lét
hann svo ummælt, „að hann
væri flokkurinn, sem vissi hvað
hann vildi“!
Setning þessi sýnir mæta vel
til hvaða örþrifaráða menn
grípa, þegar þeir vilja fegra það,
sem ekki er hægt að fegra. Á-
reiðanlega er ekkert síður hægt
að færa Sjálfstæðisflokknum til
gildis en að hann viti, hvað
hann vill.
Á þingi því, sem nú situr,
hefir ekki komið fram það stór-
mál, sem Sjálfstæðisflokkur-
inn hefir ekki verið klofinn
um. Hann er klofinn um dýr-
tíðarfrv. Brynjólfs Bjarnason-
ar, um verðuppbætur á út-
flutningsvörur landbúnaðarins,
um verðlækkunarskattsfrv.
Bernharðs og Þorsteins, um
mjólkurrannsóknartill. Gunn-
ars Thoroddsen, um rannsókn-
ina á olíufélögunum, um olíu-
frv. atvinnumálaráðherra o. s.
frv., o. s. frv. Síðast, en ekki
sízt, er hann klofinn um það,
hvort hann eigi að leita sam-
vinnu við Framsóknarmenn
eða kommúnista.
Öngþveitið á Alþingi stafar
ekki sízt af því, að Sjálfstæðis-
flokkurinn er raunverulega
stefnulaus. Honum er því alger-
lega ókleift að hafa þar neina
forustu á hendi, því að fyrsta
skilyrði þess er vitanlega það,
að flokkurinn geri sér ljóst,
hvert hann vill stefna.
Um hann verður því ekki sagt
meira öfugmæli en að hann sé
flokkurinn, sem veit hvað hann
vill!
GRÆÐA BÆNDUR Á
DÝRTÍÐINNI?
Þá sagði Ingólfur annað, sem
var álíka gáfulegt. Hann sagði,
að bændur hefðu grætt á dýr-
tíðinni, því að nú fengju þeir
meira en helmingi fleiri aura
fyrir mjólkurlítrann en áður.
Áreiðanlega mun enginn bóndi
láta glepjast af þessu. Bændur
vita það miklu betur en Ing-
ólfur á Hellu, að síðan 1941 hef-
ir kaupgjaldið, sem þeií’ þurfa
að greiða, hækkað miklu meira
en afurðaverðið, og að þeir hafi
því stórtapað á upplausninni,
sem hófst í fyrra.
Það mun bændum líka ljóst,
að þeir eiga eftir að súpa seýð-
ið af dýrtíðinni. Meira að segja
nú þegar benda likur til þess,
að flokksbræður Ingólfs hjálpi
kommúnistum til að koma í veg
fyrir, að bændur fái greiddar
verðuppbætur á útflutning
þessa árs. Og þótt þær fáist nú,
er allt í óvissu um þær í fram-
tíðinni, en bændur munu hafa
þeirra þörf áfram, ef dýrtíðin
lækkar ekki.
En það er ekki von að vel
gangi með lausn dýrtíðarmál-
anna á Alþingi, þegar þingmenn
sjá ekki annað þarfara en að
fara-í útvarpið til þess að reyna
að telja mönnum trú um, að
þeir græði á dýrtíðinni og því
sé allt í bezta lagi.
HUGLEIÐING MBL. UM
ÖNGÞVEITIÐ.
í forustugrein Mbl. í gær seg-
ir svo:
„Af því, sem hér hefir sagt
verið, má öllum ljóst vera, að
hér stefnir í algert öngþveiti.
Þingið er forystulaust, vegna
þess, að ríkisstjórnin er ekki í
tengslum við það. Þess vegna
rekur allt á reiðanum, stjórn-
laust, eins og fjármálaráöherra
(Framli. á 4. síðu)