Tíminn - 27.11.1943, Blaðsíða 2

470
TlMlNIV, laiigardagiim 27. nóv. 1943
118. Mað
'gtmtnn
Laugardagur 27. nóv.
Fagurgalí í ordi -
svik á borði
í útvarpsumræðunum á mið-
vikudagskvöldið 1 étu tveir
menn, sem létust vera stórvinir
bændastéttarinnar, til sín heyra,
Þeir lýstu með mörgum og
fögrum orðum, að þeir og flokk-
ar þeirra væru hinir sönnu
vinir bændastéttarinnar og hag
hennar yrði bezt borgið, ef hún
fæli þeim forustu sína.
Annar af þessum „stórvinum"
bændanna var Brynjólfur
Bjarnason. Hann taldi sam-
komulagið í landbúnaðarvísi-
tölunefndinni sönnun þeirrar
vináttu, sem flokkur hans bæri
til bænda. Fulltrúar flokks
hans í nefndinni hefðu sýnt
bændum, að hann vildi veita
þeim sömu kjör og öðrum stétt-
um
Hinn þessara „stórvina“
bændastéttarinnar var Magnús
Jónsson prófessor. Hann talaði
einnig af miklum fjálgleika um
samkomulagið í landbúnaðar-
vísitölunefndinni. í nefndinni
,hefðu verið þrír sjálfstæðis-
menn, tveir kommúnistar og
einn Framsóknarmaður. Niður-
staðan hefði samt orðið bænd-
um hagstæð. Bændur gætu á
því séð, að þeir gætu ekki síð-
ur treyst Sjálfstæðismönnum
og kommúnistum en Framsókn-
armönnum.
Þannig töluðu þessir „góðvin-
ir“ bændanna fram og aftur.
Samkomulagjð í landbúnaðar-
vísitölunefndinni átti að sann-
færa bændur til fullnustu um
bændavináttu Sjálfstæðis-
manna og kommúnista.
Hver er svo sannleikur og
kjarni þessa máls?
í fyrsta lagi er hann sá, að
samkomulagið í vísitölunefnd-
inni lýsir engum sérstökum
góðvilja í garð bænda. Það er
byggt á hlutlausri, vísindalegri
rannsókn,sem leiddi í ljós,hvaða
verðlag bændur þyrftu að fá
fyrir afurðir sínar til að bera
svipaðar tekjur úr býtum og
aðrar vinnandi stéttir. Það er
vissulega ekkert þakklætis-
vert, þótt opinber nefnd víki
ekki frá niðurstöðum vandlegra
rannsókna.- Bændur þurfa eng-
ar sérstakar þakkir að færa
landbúnaðarvísitölunefndinni,
þótt hún viki ekki frá þessum
vísindalegu niðurstöðum. Það
var aðeins það, sem henni bar
að gera, ef hún ætlaði ekki að
bregðast skyldu sinni og beita
valdi- sínu hlutdrægt.
í öðru lagi er hann sá, að
bæði Kommúnistaflokkurinn
allur og sá partur Sjálfstæðis-
flokksins, sem Magnús Jónsson
tilheyrir, hafa þegar hafið
harða baráttu fyrir því, að ekki
verði staðið við þetta sam-
komulag, nema að takmörkuðu
leyti. Bændur eigi aðeins að
fá hið umsamda verð fyrir af-
urðirnar, sem seljast innan-
lands, en miklu lægra verð fyr-
ir afurðirnar, sem eru seldar til
útlanda. Það á með öðrum orð-
um að lofa bændum sömu tekj-
um og öðrum vinnandi stéttum
í orði, en svíkja það síðan í
framkvæmd.
Það er því ekki hægt að hugsa
sér meira fals og ósannindi en
framangreindan málflutning
þeirra Brynjólfs Bjarnasonar
og Magnúsar Jónssonar. Þeir
flagga með samkomulagi, segja
bændum að þakka Sjálfstæðis-
mönnum og kommúnistum fyr-
ir það, en berjast svo fyrir því
af fyllsta megni, að þetta sam-
komulag sé svikið og bændur
þannig látnir búa við lakari
kjör og lægri tekjur en aðrar
hliðstæðar stéttir.
Bændur eru áreiðanlega
menn til þess að sjá í gegnum
slíka „bændavináttu". Kom-
múnistar og sá hluti Sjálfstæð-
isflokksins, sem berst gegn verð-
uppbótunum til landbúnaðarins,
gera aðeins hlut sinn verri með
því að bæta slíkum blekkingum
ofan á rangindi sín. Með þeim
hætti sýna þeir bændum betur
en nokkuru sinni fyrr, að fram-
koma þeirra gagnvart bændum
felst í fagurgala í orði, en flá-
ræðum og svikum á borði. Þ. Þ.
Halldór Eiríksson forstjóri:
Athugasemdír við ,þróunar-
sögu‘ Eyjólfs Jóhannssonar
NIÐURLAG
Þessir þrír menn komu svo
hingað til lands í júlímánuði
1939. Og í fundargerðarbók
Mjólkursölunefndar frá 28. þess
mánaðar, er um þetta bókað:
„Lesið upp bréf frá próf. N.
Kjærgaard Jensen, með upp-
áskrift Arkitekt Erik P. Lind
og annað bréf frá verkfræð-
ingi Arno Telvad, þar sem
þeir samhljóða og einróma
ráða til þess að byggja nýja
mjólkurstöð frekar heldur en
að endurbæta gömlu stöðina.
Var ákveðið að öll nefndin
ætti viðtal við hina erlendu
sérfræðinga á Hótel Borg að
fundinum loknum, svo að
hverjum nefndarmanni fyrir
sig gefist sem bezt tækifæri
til fyrirspurna og frekari
upplýsinga, er þeir kynnu að
óska.“
Enn er svo mál þetta tekið
fyrir á fundi Mjólkursölunefnd-
ar 30. júlí 1939, og þar sam-
þykkt eftirfarandi tillaga með
atkvæðum allra nefndarmanna,
þeirra: Sveinbjarnar Högna-
sonar, Jakobs Möller, Jóns
Hannessonar, Magnúsar Þor-
lákssonar, Hannesar Jónssonar,
Egils Thorarensen og Guð-
mundar Oddssonar:
„Með tilvísun til bréfs for-
sætisráðherra frá 6. júní þ.
á. og eftir að fram er komið
álit þeirra sérfræðinga, sem
nefndin hefir kvatt sér til
aðstoðar samkv. heimild í
því bréfi, um það mikilvæga
atriði mjólkurstöðvarmálsins
í Reykjavík, hversu skuli
hafizt handa um fram-
kvæmdir til úrbóta á núver-
andi ástandi, og þar sem álit
allra þessara manna um það
atriði — álit Linds bygginga-
meistara frá 4. des. 1937, og
nú ítrekað 28. júlí þ. á. — álit
N. Kjærgaard Jensen prófess-
ors frá 25. júlí þ. á., og álit
Arno Telvads verkfræðings
frá 26. júlí þ. á. — eru öll á
einn veg og einróma um það,
að núverandi ástand mjólk-
urstöðvarinnar sé ófullnægj-
andi mjög og óforsvaran-
legt og nýbygging sé sjálf-
sagðasta lausnin á því máli,
—: þá ákveður nefndin að
vinna að því, að byggð verði
ný mjólkurstöð hér í Reykja-
vík það fyrsta er orðið getur.
Ákveður nefndi n jafnframt
að leita nú þegar samþykkis
ráðuneytisins á þessari á-
kvörðun nefndarinnar og að-
stoðar þess um allt er að því
lítur að koma verki þessu í
framkvæmd hið fyrsta.“
Af því sem að framan er
greint má öllum vera það ljóst,
að Mjólkursölunefnd gat ekki
forsvarað að fara aðra leið í
málinu, en hún gerði, og að eina
rétta lausnin á því var sú, að
byggja, nýja mjólkurstöð eins og
Arkitekt Lind réði til þegar á
árinu 1937. Órækasta sönnunin
fyrir þessu er einróma álit fyrr-
greindra þriggja sérfræðinga
frá í júlí 1939. Allir mjólkursölu-
nefndarmennirnir — þar á með-
al Magnús Þorláksson, fulltrúi
Mjólkursamlags Kjalarness-
þings og margra ára stjórnar-
nefndarmaður í Mjólkurfélagi
Reykjavíkur — voru þá líka
sammála' um, að fengnum áð-
urgreindum upplýsingum að þá
leið bæri að velja. Mér þætti því
ekki ósennilegt þó það reyndist
vonlítið verk hjá Eyjólfi Jó-
hannssyni að reyna enn að
telja almenningi trú um að önn-
ur leið hefði verið betri og sjálf-
sagðari í þessu máli.
Skömmu eftir að framan
greind, endanleg ákvörðun
hafði verið tekin um byggingu
stöðvarinnar, skall striíið á,
svo sem kunnugt er, en hver á-
hrif sú breyting hafði á allar
eða allflestar fyrirætlanir, þarf
eigi að lýsa hér, því það er einn-
ig öllum kunnugt.
Framkvæmd þessa nauð-
synjamáls drógst því enn um
skeið. Áhrifa stríðsins gætti
hins vegar fljótlega, m. a. á því,
að erfiðleikar urðu á að útvega
eitt og annað, sem nauðsynlega
þurfti á að halda til reksturs
stöðvarinnar. Og svo kom að
lokum, að ógerlegt reyndist að
fá nothæft efni í flöskulok, ekki
aðeins alúminíum, heldur einn-
ig hvers konar annað efni. Allt
hafði þó verið gert í því máli
sem hugsast gat. Aðstoðar var
leitað hjá innlendum og erlend-
um verzlunarfyrirtækjum, við-
ákipta- og sendinefndum, sendi-
fulltrúum og sendiherrum, en
allt kom fyrir ekki.
Þá Var það ráð tekið, að senda
Stefán Björnsson, mjólkurfræð-
ing, glöggan og gjörhugulan
mann, til Ameríku, fyrst og
fremst í þeim tilgangi að reyna
að leysa þetta og önnur fleiri
vandamál mjólkurstöðvarinnar.
Að vísu varð Stefán þess vís-
ari, að í Ameríku væru nú not-
aðar einskonar pappírshettur til
að loka mjólkurflöskum með,
en ógerlegt reyndist, þrátt fyrir
marg-ítrekaðar tilraunir þá og
síðar, að fá þar keypta eða
smíðaða vél, sem notast yrði við
hér til slíkra hluta.
Þar sem engin lausn fékkst á
þessu vandamáli, og kröfur þær
sem gera varð til mjólkurstöðv-
arinnar jukust stöðugt vegna
aukinnar mjólkursölu, jafn-
framt því, sem stöðinni hrakaði,
var Mjólkursölunefnd ljóst, að
hér var teflt í fullkomna tví-
sýnu, ef ekkert yrði aðhafzt.
Fyrir því tók nefndin það ráð,
árið 1942 — en þá var Samsal-
an orðin eigandi að gömlu stöð-
inni, hafði keypt hana í nóvem-
ber 1941 — að láta hefja bygg-
ingu nýrrar mjólkurstöðvar og
er það verk nú komið vel á veg.
Ummæli Eyjólfs Jóhannsson-
ar um, að bygging hinnar nýju
mjólkurstöðvar hefði hvorki
þurft eða mátt framkvæma „á
þessum dýrustu og verstu tím-
um“ myndu áreiðanlega fara
betur í munni annarra manna
en þeirra, sem af ráðnum hug
og fremsta megni hafa tafið
hina réttu og sjálfsögðustu
lausn þessa máls árum saman
öllum til stórtjóns. Það harma
það ábyggilega engir frekar en
þeir, sem við þessi mál eru riðn-
ir, að þessi stöð skyldi ekki vera
komin upp fyrir stríðið, en
hvaða ástæður liggja til þess, að
svo var ekki, má nokkuð ráða
af því, sem að framan er sagt,
þótt ekki sé það nema brot af
sögu þessa máls. Hins vegar ætla
ég ekki að neinn muni sá vera,
er til þessara hluta þekkir, sem
heldur því fram í alvöru, að
fært eða forsvaranlegt hefði
verið að draga enn lengur en
þegar hafði verið gert, að hrinda
þessu máli í framkvæmd.
Eyjólfur gerir ekki lítið úr
því, hversu margar miljónir hér
fari í súginn, vegna þessara
framkvæmda, og hvaða áhrif
þetta hafi á vísitöluna og þar
með verðbólguna í landinu.
Ég skal ekki fara langt út í
það mál, en það ætla ég þó, að
því muni hvorki hann eða aðrir
mótmæla með rökum, að orsak-
anna fyrir dýrtíð þeirri og
verðbólgu, sem hér hefir nú ver-
ið árum saman, sé frekar að
leita annars staðar, en vegna
byggingar þessarar stöðvar.
Geti hins vegar þessi eina
bygging valdið öllum þeim
skelfingum á þessu sviði, sem
hann útmálar, hvað hefir hann
þá að segja um allar þær aðrar
miklu og mörgu byggingar, svo
sem verksmiðjur, vélsmiðjur,
verkstæði, verzlunarhús o. f 1.,
sem hann og aðrir hafa reist
hér á þessum dýrustu og verstu
tímum? Hafa þær engin áhrif
haft á framleiðslukostnað, vísi-
tölu og verðbólgu? Og þarf má-
ske enginn að borga þær, eða
ekkert fé til þeirra framkvæmda
að leggja? Ekki getur Eyjólfi
verið það með öllu ókunnugt,
þar sem hann hefir nýlega stað-
ið hér fyrir einni slíkri stór-
byggingu.
Ég gat þess í upphafi þessarar
greinar, að margt væri það sem
mishermt væri hjá Eyjólfi og
alrangt. Það yrði of langt mál
að rekja það allt hér, þó skal
enn bent á nokkur dæmi þessu
til sönnunar.
Eyjólfur segir það hafa við-
gengist undir hinu nýja skipu-
i lagi, að frá mörgum stöðum
jhafi mjólkin ekki verið flutt til
I mjólkurbúanna nema annan
hvern dag og sjaldnar, en hann
getur þess ekki, hvað sú mjólk
var gömul, sem hann lét flytjaj
til Reykjavíkur, á þeim tíma, er ^
hann réði þeim málum, t. d. úr j
sveitunum ofan Hvalfjarðar, og
víðar hér vestan heiðar og enn-
frem'úr austan yfir fjall.
Á síðari árum hefir einmitt
orðið mikil breyting á þessu til
bóta, fyrir tilstilli Mjólkur-
sölunefndar. Þannig hefir
Mjólkurbú Flóamanna nú árum
saman ekki tekið við annarri
mjólk, að sumrinu, en þeirri,
sem flutt hefir verið til búsins
samdægurs. í sömu átt hefir
breytingin gengið hér vestan
heiðar, einnig fyrir tilstilli
Mjólkursölunefndar, en um það
hlýtur Eyjóifur að vita, þar eð
félag það, sem hann veitir for-
stöðu ,hefir mikið verið við þá
flutninga riðið.
Þá getur Eyjólfur þess tví-
vegis, að leigunám mjólkur-
stöðvarinnar hafi átt sér stað
á árinu 1935. Enginn getur þó
vitað það betur en hann, að
leigunám þetta fór fram 11. j úlí
1936.
Þá segir hann, að þegar stöð-
in var tekin leigunámí, hafi
(Framli. á 3. síðu)
Páll I»orstoinssoii,
Bækur
i.
- Frá því að sögur hófust hafa
mennirnir reynt að móta hugs-
anir sínar í letur. Steinaldar-
mennirnir mörkuðu myndir og
merki á veggi hellismunna, sem
voru hæli þeirra. Næst kemur
rúnaletrið til sögunnar, sem rist
var á tré eða rispað á steina
með mjög ófullkominni stafa-
gerð. Síðan lögðu hinar fornu
menningarþjóðir við austanvert
Miðjarðarhaf undirstöðuna að
hinni eiginlegu ritlist. En þá
var ekki um annað að ræða en
að skrifa hverja bók og hvert
blað fyrir sig. Þess vegna tíðk-
aðist það í Egiptalandi og ef til
vill víðar, að höfðingjar héldu
hóp af þrælum, sem þeir létu
skrifa bækur eftir upplestri til
þess að geta fengið nokkur ein-
tök af sömu bókinni í senn.
Þetta markaði bókagerðinni
afar þröngan bás^ Hið ritaða
mál varð þá og afar dýrt og í
fárra höndum.
Þegar prentlistin var fundin
upp um miðja 15. öld, urðu
aldahvörf í þessum efnum. Þá
sköpuðust möguleikar til þess
að letra með lítilli vinnu þús-
undir eintaka af sömu bókinni
og dreifa þeim út.
Jóhann Gutenberg frá Mains
í Þýzkalandi fann upp prent-
listina fyrstur manna. Byggði
hann þar bæði á eigin uppgötv-
og bókasöfn
unum og eldri rannsóknum.
Frá Þýzkalandi barst svo prent-
listin brátt út um víða veröld.
Fyrstu tvær aldirnar eftir að
byggð hófst hér á landi kunni
enginn íslendingur að skrifa. Á
mótum 11. og 12. aldar barst
ritlistin til íslands. Sæmundur
fróði og nokkrir samtíðarmenn
hans lærðu að skrifa fyrstir ís-
lendinga. Eftir það hófst bóka-
gerð hér á landi með því að
lög þjóðveldisins forna voru
færð í letur 1117—18. Síðan
kemur íslendingabók Ara fróða
og svo hver íslendingasagan af
annari. (Efni þesSara sagna
hafði geymzt í minni manna
tvær til þrjár aldir, áður en
það var fært í letur. Enn varð
að geyma sögurnar í handrit-
um öldum saman, áður en
prentun hófst hér á landi.
Tæpri öld eftir að prentlist-
in var fundin upp í Þýzkalandi,
flutti Jón Arason biskup prent-
smiðju hingað til lands. Þá
hófst hér prentun bóka, sem
tók þó fyrst verulegum fram-
förum á síðasta fjórðungi 16.
aldar og öndverðri 17. öld fyrir
atbeina Guðbrands Þorláksson-
ar. Eftir það kom aftur nokkur
hnignun á þessu sviði.
Magnús Stephensen hó’f að
gefa út Klausturpóstinn á önd-
verðri síðast liðinni öld. í kjöl-
farið kom svo Ármann á al-
þingi, Fjölnir og Ný félagsrit.
Það er því aðeins rösklega ald-
ar skeið síðan útgáfa tímarita
hófst hér á landi. Blöðin komu
enn síðar til sögunnar.
II.
Á síðari árum hefir útgáfa
blaða og bóka aukizt mjög hér
á landi og fer sí og æ vaxandi.
Bókaútgáfan hefir þó mikinn
kostnað í för með sér, enda er
verð á bókum svo hátt, að það
er alþýðu manna um megn að
kaupa bækur, svo að nokkru
nemi. Á hinn bóginn er nauð-
synlegt, að öll alþýða geti átt
völ á nokkrum bókakosti, því
að blindur er bóklaus maður.
Til þess að greiða úr þessu
vandamáli eru tvær leiðir, og
hafa þær báðar verið farnar
hér á landi hin síðari ár. Önnur
er sú, að stofna bókaútgáfufé-
lög, sem gefi út alþýðlegar bæk-
ur, fyrst og fremst fyrir ákveð-
inn hóp kaupenda. Þvi stærri
sem hópur hinna föstu kaup-
enda er, því auðveldara er að
halda verði bókanna í hófi.
Bókaútgáfa' menníngarsjóðs og
Þjóðvinafélagsins er sú útgáfu-
starfsemi af þessu tagi, sem
notið hefir almennastra vin-
sælda hin síðari ár. Á vegum
þessa útgáfufélags mun nú
Njála m. a. koma út á þessu
ári, eitt hið frægasta listaverk,
sem til er í heimi íslenzkra bók-
mennta.
Hin leiðin til að tryggja öll-
um nokkurn bókakost, er að
efla bókasöfn eða lestrarfélög,
í hverri byggð á landinu. Slík
bókasöfn hafa myndazt smátt
og smátt, hvarvetna í byggðum
landsins fyrir brýna þörf, en
lengst af hafa þau haft yfir af-
ar litlu fjármagni að ráða og
vexti þeirra fyrir þær sakir ver-
ið ^röngur stakkur skorinn.
Á flokksþingi Framsóknar-
flokksins 1937 var tekin upp sú
stefna, að veita bókasöfnum og
lestrarfélögum í sveitum og
kauptúnum fjárhagslegan
stuðning af opinberu féf Þar
var samþykkt svohljóðandi á-
lyktun:
„Ríkissjóður leggi fram á-
kveðna fjárupphæð árlega, er
skiptist sem styrkur til lestrar-
félaga í sveitum og kauptúnum,
gegn a. m. k. jafnháu framlagi
úr viðkomandi sveitarsjóði.“
í framhaldi af þessu fluttu
tveir þingmenn Framsóknar-'
flokksins frumvarp til laga um
lestrarfélög og styrk til þeirra,
sem varð að lögum hið sama ár.
Með þeirri löggjöf voru öllum
lestrarfélögum í lándinu
tryggðar nokkrar fastar tekjur
til starfseminnar og hafa þau
notið þess hin síðustu ár.
En eftir því sem útgáfustarf-
semin eykst og bækur hækka í
verði, þarf meira til, svo að
lestrarfélögin séu þess megnug
að kaupa hið bezta af þeim
bókum, sem á boðstólum er.
Þess vegna liggur nú fyrir Al-
þingi frumvarp til laga, sem
fjallar um það að efla tekjur
lestrarfélaganna að miklum
mun, jafnframt því að Alþingi
veitir nú hærri fjárhæðir en
áður til hinna stærri bóka-
safna í landinu.
Olíumálin
Fátt hefir vakið meiri furðu
og eftirtekt, heldur en skýrsla
sú, sem ríkisstjórnin gaf á Al-
þingi nú nýverið um olíumálin.
Eins og menn rekur minni til,
hófu Síldarverksmiðjur ríkisins
á næstliðnu sumri olíusölu til
síldveiðiskipa þeirra, er síld
lögðu upp hjá þeim, og lækkuðu
verðið um þrettán aura kílóið og
mun sú lækkun svara til um
hálfrar þriðju miljónar lækkun
á árseyðslu íslenzka fiskiflotans,
en olíufélögin héldu verði sínu
óbreyttu.
Síldarverksmiðjurnar fengu ol-
íuna keypta fyrir atbeina at-
vinnumálaráðherra Vilhjálms
Þór.
Samkvæmt skýrslu þeirri, sem
ríkisstjórnin gaf Alþingi, er það
nú upplýst, að olíufélögin kaupa.
olíuna á seytján og hálfan eyri
kílóið og hafa til skamms tíma
selt hana á fimmtiu og einn eyri
kílóið til veiðiskipanna.
Eftir framkomu þessara upp-
lýsinga, báru fjórir þingmenn,
sinn úr hverjum stjórnmála-
flokki fram tillögu um að opin-
ber rannsókn yrði látin fara
fram á rekstri olíufélaganna, og
þar á meðal að rannsökuð yrðu
skattaframtöl þeirra og hvort
þau hefðu blekkt verðlagseftir-
litið í landinu, og reyndi engin
nema Ólafur Thors að bera í
bætifláka fyrir olíuokrið.
En hvað skeður? Þegar tillaga
þessi kom til umræðu á Alþingi,
þá fengu Sjálfstæðismennirnir
því til leiðar komið, að því var
vísað til nefndar hvort rann-
sóknar skyldi beiðst.
í olíumálunum verður Sjálf-
stæðisflokkurinn að ganga und-
ir prófraun, þar sem rekast á
hagsmunir nokkurra flokks-
manna hans og aftur á móti
allra sjómanna og útgerðar-
manna í landinu.
En meðal annarra orða, hvað
hefði verið gert við smásölu-
verzlanir, sem hagað hefðu verð-
lagningu sinni hliðstætt við
olíufélögin.
Reykvíkingar og blöð þeirra
eru nú að springa af vandlæt-
ingu um mjólkurmálin, gæði
hennar og gnægð. Skal það ekki
rætt hér. En hitt er óumdeilt,
að allur dreifingarkostnaður
Mjólkursamsöiunnar nemur ekki
nema um sex prósent af útsölu-
verði hennar, og er þó ^mjólk
afgreidd í smáum máleiningum
alla leið niður í einn pela, en
brennslualían, sem bátarnir
nota, og oft er afgreidd í tonna-
tali, og ekki í minni málein-
ingum en hundruð kílóa. Á
henni nemur dreifingarkostnað-
urinn nær tvö hundruð prósent.
H. B.
Útbréiðið Tímanii!
m.
Til er gamalt orðtæki á þessa
lund: Segðu mér, hverjir eru
vinir þínir og félagar, og þá
skal ég segja þér hver þú ert.
Þetta mætti alveg eins orða svo:
Segðu til þess, hvaða bækur þú
velur þér, og ég skal segja þér,
hver þú ert.
Með lestri bóka er hægt að
hlera hugsanir hinna mikilhæf-
ustu manna víðsvegar uin heim.
Bækurnar kynna lesendunum
skoðanir höfundanna, miðla
þekkingu þeirra og reynslu. Með
bókunum er mönnum gefinn
kostur á að safna að sér and-
legum fjársjóðum víðsvegar að
og komast í sálufélag við miklu
fleiri en þá, sem hann sér eða
heyrir, bæði lífs oð liðna. En
það er misjafn sauður í mörgu
fé. Svo reynist á bókamark-
aðinum sem annars staðar. Því
meira sem prentað er, því fjöl-
breyttara er það og misjafnara
að gæðum. Því fremur reynir á
þroska og dómgreind við val
bókanna, og þeim mun meiri list
er það að læra að lesa sér til
þroska og gagns. Léleg bók get-
ur spillt hug lesandans, en góð
bók veitt þá þekkingu, sem
menn vitkast og vaxa af.
Nú fer það í vöxt að lesa mik-
ið, en lesa illa. Fjöldi manna les
blöð og léttar bækur athugun-
arlítið og án dómgreindar. Ætt-
jarðarkvæði og önnur ljóð höf-
uðskálda þykja nú mörgum of
þung og strembin, en léttir
kviðlingar með danslögum hið
mesta lostæti, þótt sumt af því
sé leirborið hnoð, örsnautt að
menningarlegu gildi. Það er