Tíminn - 31.12.1943, Qupperneq 4

520
TÍMINN, föstiidagiim 31. des. 1943
130. l»lað
¥id áramót
(Framh. af 1. síSu)
og miða að því að halda í horf- '
inu. Hefir það verið gert til þess
að forða frá öðru verra, en eigi
fyrir þá sök, að þær ráðstafan-
ir, sem gerðar hafa verið, séu
varanleg lausn á vandamálun- 1
um. Mér skilst, að svipað muni
á þetta litið af ríkisstjórninni,1
er forgönguna hefir haft.
Jafnframt hefir Framsóknar-
flokkurinn unnið að áhugamál-
um sínum á Alþingi og utan
þings. Hann hefir undirbúið og
flutt á Alþingi stórmerkt frum-
varp um aukna ræktun og vél-
tækni, sem fellt var að þessu
sinni af mönnum úr öllum hin-
um flokkunum sameiginlega.
Þessari baráttu verður þó haldið
áfram þangað til sigur vinnst.
Flokkurinn hefir ákveðið stefnu
sína í raforkumálum og vinnur
fyrir hana í milliþinganefnd og
á Alþingi. Þar blæs einnig á
móti, en verður eigi látið af
stefnunni, þrátt fyrir það.
Flokkurinn hefir átt frumkvæð-
ið að undirbúningi verklegra
framkvæmda eftir styi’jöldina
og heildarathugun sjávarút-
vegsmála. Hann hefir hafið
baráttu fyrir eflingu félags-
samtaka sjávarútvegsmanna og
stutt núverandi atvinnumála-
ráðherra öfluglega í því að
koma olíuverzlun landsins í
hendur útvegsmanna sjálfra.
Má telja þá löggjöf með merk-
ari viðburöum á árinu, þótt það
geti eigi orðið hér frekar rakið.
Þá hefir flokkurinn tekið upp
baráttu fyrir því að jafna að-
stöðu manna í landinu til fram-
haldsnáms og þá fyrst og fremst
með því að koma upp nýjum
menntaskóla á heppilegum stað
utan bæjanná.
Nefni ég hér aðeins örfá dæmi
um einstök mál, sem flokkurinn
vinnur að, og þá fyrst og fremst
til þess aö benda á, að eigi ber
að láta ládeyðu þá, sem nú er
í stjórnmálum landsins verða til
þess að draga úr starfi manna
að nauðsynlegum og aðkallandi
umbótamálum.
Hvcrt á að stefna?
Nú er svo komið, að viðskipti
mestöll 1 landinu, kaupgjald og
verðlag, er byggt á því stríðs-
verði, sem fæst fyrir fiskinn i
Englandi. Jöfnum höndum
er svo byggt á fjármagni
þvi, sem inn í landið flýt-
ur, vegna veru setuliðsins hér.
Þetta sést bezt á verzlunar-
jöfnuðinum annars vegar og
greiðslujöfnuðinum hins vegar,
eins og sýnt er að framan. Hér
við bætist, að jafnvel þetta
stríðsverð á fiski, sem er í al-
geru ósamræmi við matvæla-
verð í Bretlandi, virðist tæpast
nógu hátt handa okkur.
Á Alþingi eru fjármál af-
greidd þannig, að flestar út-
gjaldatillögur eru samþykktar,
en allar tillögur um tekjuauka
eru felldar — hver .einasta á
síðasta Alþingi. Framsóknar-
flokkurinn einn vildi styðja
nauðsynlega tekjuöflun í sam-
ræmi við ákveðin útgjöld.
Sjálfstæðisflokkurinn sam-
þykkti t. d. öll útgjöld, er á-
kveðin voru, en snerist á móti
öllum tekjuöflunarfrumvörpum,
sem fram komu.
Hér við bætist, að forkólfar
verkamanna eggja þá nú lög-
eggjan að byrja nýja árið með
þvl að sökkva sér og þjóðinni
enn dýpra í fen dýrtíðarinnar
með nýjum grunnkaupshækk-
unum.
Það þarf enga spekinga til
þess að sjá, að stórir atburðir
eru í vændum, þótt menn geti
ekki vitað með vissu, hvenær
þeir gerast. Það mun sýna sig,
að þjóðarskútan helzt ekki á
kilinum, nema skipulega sé
stjórnað og stefnan ákveðin.
Vitaskuld verða átök um það,
hversu stefna skuli, og er það
eðlilegt.
Framsóknarmönnum er vafa-
lítið ljóst á hvern hátt þeim
ber að vinna og hversu þeim
hentar að búa sig undir ákvarð-
anir.
Þeir munu vinna gegn þvl,
að þjóðin skiptist í tvær öfga-
fylkingar. Þeim er jafn lítið
gefið um ofbeldi frá vinstri og
ofríki frá hægri.
Þeir munu ekki láta hrekjast
yfir í herbúðir kyrrstöðumanna
undan árásum kommúnista, né
yfir í herbúðir byltingarmanna
undan áhlaupum þeirra, sem
hægra megin standa. Þeim mun
ljóst, að sá mótar eigi stefnuna,
er hrekjast lætur. Þeim mun
einnig ljóst, að það er eigi ein-
hlítt að vera á móti öfgum og
ofríki, hvaðan sem það kemur.
Það þarf jafnframt öfluga for-
ustu um umbótastefnu, sem
nægilega margir geta samein-
azt um. Þeir munu vinna með
öðrum flokkum eftir málefn-
um.
Áður en okkur varir, ef til
vill á árinu, sem nú er að hefj-
ast, stendur þjóðin á vegamót-
um. Annars vegar verður leið
ofbeldis og ofríkis, þar sem
lýðræði getur ekki þrifizt og
hinn sterkari hlýtur að kúga
þann, er býður lægra hlut. Hins
vegar verður leið lýðræðis og
þjóðfélagsumbóta, án ofríkis og
kúgunar.
Framsóknarmönnum er það
fullkunnugt, að til þess að síð-
ari leiðin verði valin, þarf öfl-
ug samtök sem flestra vinnandi
manna í landinu og þeirra ann-
ara, sem vilja friðsamlega og
réttláta þróun. Þar þarf að
koma til stuðningur fylgis-
manna frá öllum stjórnmála-
flokkum, er nú starfa í landinu,
ef vel á að vera.
Það eru nægilega margir
menn í landinu, sem eiga sam-
leið um slíka stefnu, en þeir
verða þá að hafa samtök um
að halda þeim í skefjum, sem
ala á sundrunginni sér til
stjórnmálaframa.
Með nýju ári þarf að hefja
undirbúning þessara samtaka.
Byrjunin þarf að vera fólgin í
því, að menn sneiði hjá hinum
tærandi og óbilgjörnu deilum,
sem menn þykjast reka fyrir
hönd vinnustéttanna í land-
inu um skiptingu stríðstekn-
anna á milli þeirra, en beina
áhuga sínum og starfskröftum
í þess stað að framtíðarverk-
efnum.
' Menn þurfa að beina orku
sinni að ákvörðun þess hvernig
menn ætla að byggja upp úr
því öngþveiti, er hér hlýtur að
skapast, ef ekkert verður að
gert — eða réttara sagt: hvern-
ig menn ætla að koma í veg
fyrir öngþveiti og byggja upp
heilbrigt atvinnu-, fjárhags-
og menningarlíf eftir stríðið.
Hvergi mun meira deilt
um dægurmál en hér hjá okkur
og hvergi minna af uppbyggi-
legum umræðum um framtíð-
armál en hér.
Þetta þarf að breytast. Um
það eiga margir menn að verða
samtaka.
Lýð veldismálið.
Ef allt fer, sem áætlað er,
verður stofnað lýðveldi á ís-
landi á því ári, sem nú er að
hefjast, og verður það þá eitt
merkasta ár í sögu íslenzku
þjóðarinnar.
Samtök hafa nú verið gerð á
Alþingi, með þátttöku yfir-
gnæfandi meirahluta alþingis-
manna um þá meðferð málsins,
að Alþingi ákveði fyrir sitt
leyti stofnun lýðveldis 17. júní
og þá um leið að sjálfsögðu
endanleg sambandsslit við
Danmörku.
Var unnið að því að fá sem
víðtækast samkomulag um af-
greiðslu málsins á Alþingi í
vetur með þeim árangri, að
þessi málsmeðferð var ráðin af
öllum þorra alþingismanna, og
var samkomulag þetta gert
heyrum kunnugt 1. desember
í vetur.
Kemur Alþingi væntanlega
saman 10. janúar til þess að
fjalla um málið.
Þegar Alþingi hefir gengið frá
málinu, verður því skotið til
þjóðaratkvæðagreiðslu til end
anlegrar afgreiðslu.
íslendingum verður margt til
sundurþykkju. Horfir nú svo í
bili, að okkur muni ekki auðn-
ast að standa fullkomlega
saman um sjálfstæðismál þjóð
arinnar á úrslitastund. Getur
þó svo farið, að betur rætist
úr en áhorfist í þeim efnum,
og er þess raunar fastlega að
vænta.
Verður því ekki trúað fyrr en
á verður tekiö, að alþýða manna
skiljist við Alþingi í máli þessu
þegar mest á ríður og sá einn er
háski búinn málinu, er lands-
menn skapa sjálfir. Væri slíkt
þyngra áfall en gert getur orð-
ið ráð fyrir.
Ýmsir menn láta sér nú títt
um að finna veilur í málsmeð-
ferð þeirri, sem Alþingi hefir
fyrirhugað, og sækja þetta með
nokkru kappi. Það er lengi
hægt að finna sér eitthvað til,
ef menn vilja deila og finna að.
Mér finnst gagnrýni sú, sem
fram hefir komið, á stofnun
lýðveldis á næsta ári, eigi vera
veigameiri en svo, að ég trúi
því ekki, að hún verði látin
varða því, að menn skerist úr
leik, þegar að úrslitum kemur
við þjóðaratkvæði.
Mönnum ber að gera sér grein
fyrir því, að sú leið, sem megin-
þorri alþingismanna hefir sam-
einazt um, er málamiðlunar-
leið, beinlínis miðuð við það,
að sem flestir stæðu saman.
Leið þessi var raunverulega á-
kveðin 1941 til miðlunar við þá,
sem byggja vildu á vanefndum
þá þegar.
Við höfum beðið þangað til 25
ár eru-liðin frá samningagerð-
inni 1918, til þess að réttur okk-
ar væri með öllu móti öruggur
og tryggður, frá hvaða sjónar-
hól, sem litið væri á málið. Hví
skyldum við þá ekki geta stað-
ið saman um málið riú?
Málamiðlunarboð hefir verið
sent frá óánægðum mönnum,
þar sem fallizt er á sambands-
slit á næsta ári, ef lýðveldis-
stofnun yrði á frest skotið þang-
að til viðræður hafi farið fram
við konung.
Ailir alþingismenn voru sam-
mála um það 1941, að sam-
bandsslit og lýðveldisstofnun
skyldi fara saman. Þetta er tví-
mælalaust rétt stefna og eina
málsmeðferðin, sem er samrým-
anleg eðli málsins. Það gæti
haft alvarlegar afleiðingar, ef
öðru vísi yrði á því haldið, og
slík stefnubreyting yrði að
styðjast við þung rök.
Þau rök eru ekki nógu sterk,
að viðkunnanlegra væri að
ræða málið við konung frjáls-
an, þótt auðvitað væri mjög
æskilegt, að því yrði við komið.
Við erum búnir að lýsa yfir
því, að lýðveldi verði stofnað og
bindast samtökum um það á
Alþingi 1941. Eftir þá ákvörðun
er það formsatriði, hvort tæki-
færi gefst til viðræðna við kon-
ung áður en sporið er stigið, og
það á að vera óhugsandi, að
slíkt geti valdið úrslitum um
afstöðu manna til sjálfstæðis-
málsins, þegar því verður skotið
til þjóðarinnar.
Okkur hættir við að sækjast
á fast, íslendingum, og bólgnar
þorskalýsi 1/1 og 1/2
flöskur
með vægu verði handa héraðs-
læknum, hjúkrunarfélögum,
kvenfélögum, barnaskólum.
Seyðisfjarðar Aiiótck.
Lcsendur!
Vekjið athýgli kunningja yð-
ar á, að hverjum þeim manni,
sem vill fylgjast vel með al-
mennum málum, er nauðsyn-
legt að lesa TÍMANN.
■GAMLA BÍÓ-o—■<>—„
M ó ð u r á s t
Blossoms in the dust.
Aðalhlutverk:
GREER GARSON,
WALTER PIDGEON.
Barnasýning kl. 5:
Teiknimyndin
Gulliver í Putalandi
Aðgm. seldir frá kl. 11.
► nýja bíó—
TÓNSNILLING-
LRIAA.
(„My Gal Sal“)
Söngvamynd í eðlilegum
litum, er sýnir þætti úr
ævisögu tónskáldsins
Paul Dresser.
Aðalhlutverl::
RITA HAYWORTH,
VICTOR MATURE,
CAROLE LANDIS.
Sýning kl. 5, 7 og 9.
'Barnasýning kl. 3:
(Sama mynd).
Aðgm. seldir frá kl. 11.
Gleðilegt nýár!
Farsælt komandi ár!
Satnband ísl. samvinnufélaga
ágreiningur að jafnaði í með-
förunum. Koma þá til móðgan-
ir og margt fleira, er bætist
við ágreining þann, sem upp-
haflega var. Getur kveðið svo
ramt að þessu, að sjálf ágrein-
ingsatriðin hverfi í skugga þess,
sem mönnum finnst á hafa
orðið í deilunni.
Þannig ættum við ekki að
ræða lýðveldismálið, og ef okk-
ur tekst að komast hjá því, þá
er mér nær að halda, að öllu
verði vel borgið. i
Höldum nú fram stefnunni
eins og ákveðið var 1941. Leggj-
um til hliðar ágreining um
minni háttar atriði, greiðum
þetta mál úr öðrum málum, og
sameinumst um aðalatriðið:
stofnun lýðveldis 17. júní í vor.
Innlegar þakkir til allra þeirra, er heimsóttu okkur
og á annan hátt sýndu okkur vinsemd með gjöfum og
heillaóskum 6. september síðastliðinn í tilefni af 35 ára
hjúskap okkar, cg 60 ára afmœlinu. Við sendum þeim
öllum innilegar kveðjur og árnaðaróskir.
Eiriksstöðum, 23. október 1943.
ELÍN og VILHJÁLMVR SNÆDAL.
Innilegustu nýársóskir
íærum vér öllum nær
og Sjæv
Viðtækjaverzlun ríkisins
Þökkum hjartanlega auðsýnda samúð vegna hins svip-
lega fráfalls konunnar minnar og móður
Elínar Ólafselóttur,
sem fórst með m/s. Hilmi. Sérstaklega þökkum við kven-
félaginu „Hlíf“ og ungmennafélaginu „Trausti", Breiðu-
víkurhreppi, sem gengust fyrir ógleymanlegri minning-
arguðsþjónustu að Arnarstapa, 19. des.
EINAR SIGMUNDSSON. ÞORSTEINN EINARSSON
Hamraendum.
Glcdilegt nýár!
Þökk fyrir viðskiptin á liðna árinu.
ÓLYMPÍA, Vestiirgötu 11.
Hér með tilkynníst
að leiguinálaskrifstofa brezka setuliðsins
(HIRINGS & CLAIMS OFFICE)
á Laugavegi 16, hefir verið flutt þaðan' og verð-
ur hér eftir frá og með þeim 30. desember 1943, i
Tower Hill Cam|», Royal Air Force
við Háteigsveg (á Rauðarárholti, nálægt Vatnsgeyminum).
Símar: 5965, bæjarsíminn og Base 35, setuliðssíminn.
Utanáskrift skrifstofunnar verður framvegis sem hér segir:
HIRINGS & CLAIMS OFFICE, NO. 5021, AIRFIELD
CONSTRUÖTION jSQUADRON, HEADQUARTERS,
ROYAL AIR FORCE, ICELAND (C).
+ ÚTBREIÐIÐ TIMANN^