Tíminn - 27.01.1944, Blaðsíða 1

RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
ÚTGEPANDI:
FRAMSÓKNARPLOKKURINN.
PRENTSMIÐJAN EDDA h.f.
Símar 3948 og 3720.
RITST JÓRASKRIFSTOFUR:
EDDUHUSI, Lindargötu 9 A.
Símar 2353 og 4373.
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKErrrrOFA:
EDDUHUSI, Lindargötu 9 A.
Sími 2323.
28. árg.
Reykjavík, fimintudaginíi 27. jan. 1944
9. blað
Erlent yfirlit:
Hungursneyð-
ín í Bengal
í Bengalfylki í Indlandi hefir
um nokkurra vikna skeið ríkt
mjög stórfelld hungursneyð.
Sumar fregnir herma, að um
100 manns hafri dáið úr hungri
á dag til jafnaðar, en miklu
fleiri, sem kunna að lifa hung-
ursneyðina af, muni bera alvar-
legar menjar hennar æfilangt.
Aðrar fregnir telja mannfall-
ið af völdum hungursneyðar-
innar minna, en viðurkenna þó,
að það sé mjög verulegt. Enn
hefir ekki verið ráðin fullkom-
in bót á neyðinni, þótt margvís-
legra hjálparráðstafanir hafi
verið gerðar, og Bretar hafi tek-
ið margt skipa úr styrjaldar-
rekstrinum í matvælaflutninga
til Bengal.
Það þykir sýnt, að brezku
stjórnarvöldunum verði ekki
kennt um hungursneyðina, en
hins végar hafi þau gert mikið
til að draga úr henni.
Stjórnarfyrirkomulagi Ind-
lands er þannig háttað, að land-
ið skiptist í sjálfstjórnarfylki
eða furstadæmi, sem öll lúta þó
sambandsstjórn Breta. Sjálf-
stjórnarfylkin, en Bengal er
meðal þeirra* ráða mestu um
sérmál sín og leitast Bretar við
að hafa sem minnst afskipti af
stjórn þeirra. Telja Bretar, að
þeir með þessum hætti séu að
gera Indverja færa um að ann-
ast í framtíðinni stjórn allra
málefna sinna.
Sumarið 1942 bar nokkuð á
matvælaskorti í ýmsum héruð-
um Indlands. Sambandsstjórn
Breta aðstoðaði þá fylkisstjórn-
irnar eftir megni við útvegun
matvæla. Jafnframt aflaði hún
sér upplýsinga um, hvort fylkis-
stjórnirnar óttuðust kornskort í
framtíðinni. Bengalstjórn var
m. a. þeirra, sem áleit enga
hættu á ferðum. Nokkuru seinna
urðu þar mikil fárviðri, flóð-
bylgjur gengu á land, og fljót
og vötn flóðu yfir víðlenda akra.
Eyðilagðist því mikið af upp-
skerunni í stórum héruðum.
Þegar svo var komið, fóru menn
að óttast kornskort. Ýmsir korn-
framleiðendur létu því vöru sína
ekki á markaðinn, þar sem þeir
gerðu ráð fyrir verðhækkun.
Tekjuhærri neytendur reyndu
hins vegar að hamstra eftir
megni. Leiddi þetta til þess, að
kornskorturinn varð miklu til-
finnanlegri en ella og endaði
með hungursneyð þeirri, sem
áður er lýst. Ráðstafanir fylkis-
stjórnarinnar til að hindra
hömstrunina reyndust gagns-
litlar. Er sambandsstjórn Breta
greip inn í, var neyðin komin
: í algleyming. Erfitt var að fá
(Framh. á 4. síðu)
Seinusttt fréttir
Landgöngulið Bandamanna
við Rómaborg hefir stórum
stækkað yfirráðasvæði sitt.Eiga
þær nú 30 km. ófarna til Róma-
borgar. Mótspyrna hefir enn
ekki verið verulega hörð af
Þjóðverja hálfu. Dregið hefir úr
áhlaupum Þjóðverja á Cassino-
vigstöðvunum og munu þeir
sennilega flytja lið sitt þaðan,
svo að landgönguher Breta krói
það ekki inni.
Sókn Rússa á Leningradvíg-
■stöðvunum heldur enn áfram
og ber mikinn árangur.
Stjórnir Bandaríkjanna og
Bretlands hafa neitað að viður-
kenna Bolivíustjórn. Gruna
þær stjórnina um vinfengi við
Argentínustjórn og eins munu
þær vilja afstýra því, að stjórn-
in leggi eignarhald á tinnám-
urnar, en hún hefir haft orð á
því.
Krýsuvíkurleíðín er
næstum snjólaus
En mjólkurbílarnir eru
tepptír á Hollisheiði
Stjórn mjólkursamsölunnar
bauð í gær fjárveitinganefnd og
samgöngumálanefnd Alþingis,
ásamt blaðamönnum og fleiri
til ferðar um Krýsivíkurveg og
Hellisheiðarveg eftir því sem
fært var. Reyndist Krýsivíkur-
vegur fær á leiðarenda, nokkuð
suður með Kleifarvatni. Hins
vegar var Hellisheiðarvegur ekki
fær nema nokkuð • upp fyrir
Baldurshaga.
Síðan um áramót hefir það
alloft komið fyrir, að Hellisheiði
hefir verið ófær bifreiðum, þótt
snjólaust hafi verið að kalla á
Reykjanesskaga.Hefir af þessum
sökum verið ókleift að koma
nýrri mjólk af Suðurlandi til
Reykjavikur, báðum til hagræð-
is, neytendum í Reykjavík og
framleiðendum á Suðurlands-
undirlendi. Svo' var og í gær.
Þótt Krýsuvíkurvegurinn væri
mjög snjólítill, svo langt sem
hann nær, var Hellisheiði ger-
samlega ófær bifreiðum, og
komust ekki nema þrír af
mjólkurbílunum í skíðaskálann
í Hveradölum í gærkvöldi, og
það með aðstoð snjóýta og ný-
tízku dráttartækja, þótt lagt
væri eldsnemma af stað frá Sel-
fossi.
Virðist því einsætt, að sú krafa
verði gerð, bæði af hálfu neyt-
enda syðra og framleiðenda
eystra, að Krýsivíkurvegi verði
lokið hið fyrsta. Hver dagur, sem
ógerlegt er að koma mjólk til
Reykjavíkur, kostar áreiðanlega
tugi þús. fyrir hlutaðeigendur.
Þegar hafa verið lagðir 25
kílómetrar af Krýsivíkurvegi, en
eftir mun að leggja um 50 kíló-
metra meðfram Krýsivíkur-
vatni, um Krýsivík, um Herdís-
arvík og Selvog. Telja þeir, sem
skil kunna á, að þessi ólagði
(Framh. á 4. síðu)
Fréttir úr Austttr-
Skattafeilssýslu
Páll Þorsteinsson alþingis-
maður ferðaðist um mikinn
hluta Austur-Skaftafellsýslu
fyrstu daga þessa árs. Hann
hefir skýrt blaðinu frá þvi er
hér segir:
Tíðarfarið hefir mátt teljast
gott þar eystra það, sem af er
þessum vetri. Fram að jólum
var mjög milt, en rigningasamt,
svo að sums staðar hlutust
skemmdir af því. Rétt fyrir
jólin gekk í hryðjuveður og
gerði snjófok, og voru gripir þá'
teknir í hús, en eftir jólin brá
til meiri kulda. Gerði þá all
snarpt frost, svo að flest vötn
voru orðin ísi lögð. Viðbúnaður
er þegar hafinn um útgerð frá
Hornafirði í vetur. Verða bát-
arnir með flesta móti, sem
stunda fiski þaðan í vetur, enda
allar verbúðirnar fullsetnar
Þar er nú frystihús í smíðum.
í Nesjahreppi verður væntan
lega reistur vandaður barna-
skóli og samkomuhús á þessu
ári. í Öræfum og Suðursveit er
einnig verið að reisa samkomu-
hús. í Öræfum verður bætt við
einni smárafstöð á þessu ári, og
mun Helgi á Fagurhólsmýri
setja hana upp. Hann hefir áð-
ur komið upp mörgum slíkum
stöðvum, eins og kunnugt er.
Eitthvað mesta áhugamál
Austur-Skaftafellinga er að fá
betri samgöngur en verið hefir
með því að fá öruggar skipferð-
ir á Hornafjörð og brýr á þær
ár í héraðinu, sem valda bif-
reiðum mestum farartálma.
Þíngnefndír athuga lýðveld-
isírv. og uppsagnartillöguna
Þlngíð ákveðið í því, að halda sjálfslæðismálinu
iitan við deilumálin
Seinustu dagana hafa engir þingfundir verið haldnir, því að
hinar fjölmennu nefndir, er kjörnar hafa verið til að athuga
uppsagnartillöguna og lýðveldisstjórnarskrána, hafa setið á rök-
stólum. Mun þetta starf þeirra verða aðalverk þingsins að þessu
sinni, því að telja má líklegt, að nefndirnar muni nú þegar reyna
að velja þessum málum þau form, sem þingið getur síðan sam-
einast um.
Telja má víst, að nefndirnar reyni hið ýtrasta til að ná sam-
komulagi allra þingmanna um málið. Myndi því vissulega fagn-
að af þjóðinni, ef slíkur árangur næðist, og vera jafnframt mik-
ill styrkur út á við. Þá þurfa nefndirnar að íhuga ýmsar breyt-
ingar, sem leiða af heimfærslu æðsta valdsins, og reyna að ná
sem fullkomnustu samkomulagi um þær. Væri t. d. horfið að
því ráði, að forsetinn yrði þjóðkjörinn, koma ýmsar aöferðir til
greina, er ágreiningur getur verið um.
Það virðist því mega gera ráð fyrir, að störf nefndanna geti
tekið nokkurn tíma.
Er rétt að afgreiða allt
stj ór n ar skr ár málið
iní?
Þær radöir hafa heyrzt, að ■
réít myndi af þinginu að taka 1
allt stjórnarskrármálið til at-;
hugunar og afgreiða nýja'
stjórnarskrá með venjulegum;
hætti, þ. e. á tveimur þingum!
með kosningum á milli. Eru
færðar þær röksemdir fyrir
þessu, að nauðsynlegt sé að
gera margháttaðar breytingar á
stjórnarskránni, og sé bezt að
ljúka þessu verki öllu í einu.
Þingið mun hafa tekið þetta
atriði til athugunar og mun
vera á einu máli um, að þetta
sé ekki tiltækilegt. Eru færð
fram þau rök af hálfu þess, að
mörg viðkvæm deilumál myndu
blandast inn í slíka heildar-
endurskoðun stjórnarskrárinn-
ar, t. d. kjördæmamálið, er gætu
hæglega spillt einingunni um
skilnaðar- og lýðveldismálið.
Það verði enn að hafa þá að-
ferðina viðkomandi þessu máli,
er þótt hefir vaénlegust til þessa,
að halda því algerlega sér-
greinöu frá öðrum málum. Þess
vegna sé hyggilegast og líkleg-
ast til mestrar einingar, að
skilnaðurinn og lýðveldisstofn-
unin verði afgreidd hið fyrsta
á grundvelli bráðabirgðaákvæð-
is stjórnarskrárlaganna frá
1942, en strax og þeim málum
sé komið í höfn, verði hafizt
handa um setningu nýrrar, end-
urbættrar stjórnarskrár fyrir
íslenzka lýðveldið.
Þá er á það bent, ,að það
myndi taka langan tíma, ef
fara ætti þessa leið. Endurskoð-
un allrar stjórnarskrárinnar á
þingi nú myndi taka langan
tíma, þar sem málið má heita
óundirbúið, og auk þess valda
hörðum deilum. Síðan þyrftu
að fara fram kosningar, sem
gætu orðið mjög harðskeyttar
og úrslit vafasöm, því að þau
ákvæði gætu komizt inn í
stjórnarskrárfrv., að heilir
flokkar eða sterk samtök vildu
fella það, þrátt fyrir lýðveldis-
ákvæðið. Að kosningunum
loknum þyrfti svo þingið að
koma samán á ný og þar gætu
orðið langvinnar deilur áður en
stjórnarskráin næði fullnaðar-
samþykki.
Þessari leið er þannig fundið
það hvorttveggja til foráttu, að
hún gæti spillt einingunni um
málið og dregið það allt of lengi
á langinn. Eina hyggilega
leiðin sé að halda þessum tveim-
úr málum, sambandsslitum og
lýðveldisstofnuninni, aðskildum
frá öðrum málum og afgreiða
þau sem fyrst.
Er lijóðfitndur lieppi-
legur mi?
Þá hafa einnig heyrzt raddir
um, að athugandi sé hvort
(Framh. á 4. síðu)
Rannsókn á breyt-
ingum iískiskípa
Ráðstöiun atvinnu-
málaráðherra
Síðastl. mánudag bar Stefán
Jóhann Stefánsson fram á Al-
þingi fyrirspurn til ríkisstjórn-
arinnar þess efnis, hvort ríkis-
stjórnin hefði ekki hafizt handa
um rannsókn á hleðslu og öryggi
skipa í tilefni hinna ýmsu sjó-
slysa, sem orðið hafa í seinni
tíð.
Vilhjálmur Þór atvinnumála-
ráðherra svaraði fyrirspurninni
'með svohljóðandi ræðu:
) í tíð núverandi ríkisstjórnar
hefir sá háttur verið viðhafður,
þegar skipstapar hafa orðið, að
[ atvinnumálaráðuneytið hefir
lagt fyrir sjódóminn í Reykja-
' vík að hafa sjópróf, til þess að
' reyna að fá upplýst, hvað valdið
; hafi slysum, m. a. til þess að
| fyrirbyggja, að hið sama endur-
. taki sig.
j Samkvæmt þessari venju hef-
ir ráðuneytið með bréfi 21. þ..m.
(xtil sjódóms Reykjavíkur gert
ráð fyrir því, að sjópróf verði
haldið í tilefni af hvarfi b.v.
(Framli. á 4. síðu)
Ráðstefnan í Kaíro
Mynd þessi er frá Kairoráðstefnunni, er haldin var l haust. — Fremst á
myndinni sitja Chiang Kai Shek, forseti Kínaveldis og Roosevelt Banda-
ríkjaforseti. Á bak við þá standa Antony Eden (með krosslagðar hendur)
o<7 Winant sendiherra Bandaríkjanna í London (í dökkum fötum). —
Héraðsþing ungm.-
félaga.á Vestfjörðum
Eindregin sampykkt í
lýðveldismálinu
Héraðsþing Ungmennasam-
bands Vestfjarða var haldið að
Núpi í Dýrafirði 27.—28. des-
ember 1943. Mörg mál voru
rædd og ýmsar ályktanir gerð-
ar. Fara hér á eftir nokkrar þær
helztu:
Skilnaðarmálið: „Héraðsþing-
ið fagnar því, að stofnað verði
lýðveldi á íslandi 17. júní 1944
og skorar á ungmennafélögin
að vinna að því, að þátttaka í
væntanlegri - þjógaratkvæða-
greiðslu verði sem almennust.
Héraðsþingið lítur svo á, að
sjálfsagt sé að 17. júní verði
þjóðhátíðardagur íslendinga."
íþróttamál: „Héraðsþingið
felur héraðsstjórn að ákveða í
samráði við íþróttafulltrúa rík-
isins stað fyrir íþróttavöll og
útisundlaug að Núpi og hefja
framkvæmdir sem fyrst.
Þá lýsir héraðsþingið ánægju
sinni yfir íþróttamótinu að
Núpi 11. júlí s. 1. og telur sjálf-
sagt að slík mót verði haldin
þar árlega. Ennfremur þakkar
þingið U. M. F. í. ágætt samstarf
um framkvæmdir íþróttamál-
efna.“
Skólamál: „Héraðsþingið
hvetur ungmennafélögin til
þess að vinna að því, að heima-
vistarskólar fyrir börn verði
reistir í sveitum og leggja kapp
á að safna fé til undirbúnings
framkvæmda í þeim efnum.“
Bindindismál: „Héraðsþingið
brýnir fyrir umf.,að aldrei hef
ir verið meiri þörf en nú á því,
að drengilega væri unnið fyrir
(Framh. á 4. síðu)
A viSavsmgi
ÍHUGUNARVERÐ ORÐ FYRIR
ALÞÝÐUFLOKKINN.
Þegar þannig fór, sem kunn-
ugt er, að ekki varð af endan-
legri afgreiðslu sjálfstæðismáls-
ins á sumarþinginu 1942, birtist
í Alþýðublaðinu 9. sept. 1942
forustugrein undir fyrirsögn-
inni: „Sjálfstæðismálið“. Hun
hefst þannig:
„Það fer ekki hjá því að sú
afgreiða, sem sjálfstæðismálið
fékk á hinu nýafstaðna þingi,
hljóti að valda nokkrum von-
brigðum meðal þjóðarinnar”.
Gerir blaðið grein fyrir því,
að áður en þingið kom saman,
hafi sakir staðið þannig:
„Þá var gert ráð fyrir því, að
síðasta skrefið í sjálfstæðismál-
inu yrði stigið þegar á sumar-
þinginu með samþykki lýðveld-
isstjórnarskrár, sem því næst
yrði kosið um í haust og staðfest
til fullnustu á fyrsta þingi á
eftir.“
Þessi forystugrein Alþýðu-
blaðsins endar á þessum orðum:
„Og þó .að ekki hafi nú tek-
ist að ná því marki í bili, sem
fyrirhugað var í sjálfstæðismál-
inu á hinu nýafstaðna þingi,
mun enginn flokkur auka álit
sitt hjá þjóðinni með því að
skerast úr leik í því máli. Þjóð-
in lítur á sjálfstæðismálið sem
hafið yfir allan flokkaríg og
heimtar undirhyggjulaust og
einlæga samvinnu allra flokka
um það.“
Þeir forkólfar Alþýðuflokks-
ins, er hafa haft við orð að
„skerast úr leik“ og draga sjálf-
stæðismálið „inn í flokkaríg“,
ættu að íhuga vel þessi gömlu
ummæli Alþýðuþlaðsins. Þau'
túlka vissulega betur óskir og
viðhorf þjóðarinnar en undan-
haldsþvættingur sá, sem nú
fyllír daglegar dálka þess blaðs.
SPURNINGAR TIL
ALÞÝÐUBLAÐSINS.
Alþýðublaðið tönnlast á því
dag eftir dag, að sambandsslit
og lýðveldisstofnun nú séu brot
á lögum og gerðum milliríkja-
samningum.
í þessu tilefni þykir rétt að
spyrja Alþýðublaðið?
Vildi Alþýðuflokurinn brjóta
lög og milliríkjasamninga, þeg-
ar hann lýsti yfir því á þingi
1941, að ísland hefði þá þegar
fullan rétt til sambandsslita?
Vildi Alþýðuflokkurinn brjóta
lög og milliríkjasamninga, þeg-
ar hann beittist fyrir því, að
lýðveldið yrði stofnað sumarið
1942?
Vildi Alþýðublaðið brjóta lög
og milliríkjasamninga, þegar
það lagði blessun sína yfir báð-
ar þessar. ákvarðanir Alþýðu-
flokksins og meira að segja
átaldi það, að lýðveldið var ekki
formlega stofnað 1941?
Vildi Stefán Jóhann brjóta lög
og milliríkjasamningar, þegar
hann lagði til á síðastl. vori, að
lýðveldið yrði formlega stofnað
17. júní 1944?
Vill Haraldur Guðmundsson
brjóta lög og milliríkjasamn-
inga, þegar hann vildi standa
við undirskrift sína og Stefáns
í syórnarskrárnefndinni í fyrra-
vor?
Alþýðublaðið ætti að svara
þessum spurningum áður en það
þvaðrar meira um lagabrot og
sapmingsbrot.
HVAÐA ÞÝÐINGU GETA
SKJÖLIN HAFT?
Alþýðublaðið er alltaf að
hamra á því, að það þurfi að
birta skjöl þau um skilnaðar-
málið, sem hafa farið milli ís-
lenzkra og erlendra stjórnar-
valda.
Sumt af þessum skjölum eru
vitanlega trúnaðarmál, sem
ekki er hægt að birta, án. sam-
þykkis hlutaðeigandi stjórnar-
valda, nema með því að brjóta
sjálfsögðustu wmgengnisvenjur
(Framh. á 4. síðu)