Tíminn - 27.01.1944, Blaðsíða 3

9. blað
TÍMINN, fimmtudagmn 27. jan. 1944
35
Sexiugur:
Krístján Sigurðsson
kennari í Vatnsdal
Þann 27. ág. s. 1. varð Kristján
Sigurðsson kennari og bóndi að
Brúsastöðum í Vatnsdal 60 ára.
Kristján er fæddur að Páls-
gerði í Höfðahverfi 1883 sonur
Sigurðar Pálssonar frá Vallna-
koti og Kristbjargar Árnadóttur
frá Fellsseli. Árið 1895 fluttist
hann frá foreldrum sínum að
Stóruvöllum í Bárðardal, og
dvaldi þar í nokkur ár. Veturna
1904—5 og 1905—6 stundaði
hann nám í búnaðarskólanum
á Hólum.
Sumarið 1905 varð hann fyrir
því áfalli að fá lömunarveiki
og lék sú veiki hann svo hart, að
hinn síðari vetur sinn á Hólum
gat hann eigi gengið og urðu
skólabræður hans að bera hann
er hann þurfti að færa sig milli
herbergja eða húsa.
Þrátt fyrir þetta áfall, var
lífsþróttur og viljafesta Krist-
jáns það mikil, að honum kom
eigi til hugar að hætta við nám
í skólanum. Enda stundaði
hann námið svo vel að hann
varð 1 af 3, er fékk verðlaun
fyrir námsafrek.
Þegar.. Kristján hafði lokið
námi á Hólum, gat hann eigi
snúið sér að landbúnaðarstörf-
um, sökum lömunarinnar, og
byrjaði því á skósmíði. Það
stundaði hann í nær 3 ár, en
féll starfið illa og sneri inn á
aðrar brautir.
Veturinn 1908—1909 stundaði
hann nám í Hvítárbakkaskóla.
Haustið eftir gekk hann upp f
þriðja bekk kennaraskólans og
útskrifaðist þaðan vorið eftir.
Það sama ár gerðist hann
kennari í Vatnsdalnum, og hef-
ir stundað það starf síðan ásamt
búskap. -
Árið 1914 kvæntist Kristján
Margréti Björnsdóttur Blöndal
frá Brúsastöðum og reisti þá
þegar bú á Brúsastöðum, og hef-
ir síðan- búið á parti af jörð-
inni. Börn þeirra hjóna eru
Gróa, er nú vinnur í skrifstofu
ríkisspítalanna, Björn kennari,
nú hjá tengdaföður sínum, Jóni
bónda á Húnsstöðum, og Ingi-
björg, heima hjá foreldrum sín-
um.
Árið 1931 var Kristján skip-
aður námsstjóri og starfaði að
því, þar til það starf var lagt
niður. Kristján hefir stundað
kennslu í Vatnsdalnum í 33 ár.
Við sveitungarnir erum hon-
um þakklátir fyrir störf hans,
og nemendur hans fjær og nær
virða hann og þykir vænt um
hann.
í tilefni þessara tímamóta í
lífi þessa andlega leiðtoga, var
honum haldið samsæti þ. 31.
okt. s. 1., og færðu gamlir og ný-
ir nemendur. honum þá að gjöf
vandað útvarpstæki og peninga-
•gjöf allmikla, en bændur sveit-
arinnar færðu honum staf einn
vænan.
Kristján hefir verið þrekmað-
ur méð afbrigðum. Hið þunga
áfall, er hann varð fyrir um
tvítugsaldur, bugaði ekki sálar-
þrek hans. I fátækt og umkomu-
leysi brauzt hann áfram til
frekara náms. Með festu þess
manns, er ákveður að gefast
aldrei upp, lýkur hann kenn-
aranámi. Ilmur moldarinnar
kallar hann norður í dalabyggð-
ir þess fjórðungs, er ól hann.
Þar starfar hann öll sín
manndómsár með þeirri sömu
þrautseigju og viljafestu, sem
ávallt hefir einkennt hann.
Kennarastarfið er vanþakk-
látt starf, en eftir þessi 33 ár
munu þó allir foreldrar, er börn
hafa átt undir haridleiðslu
Kristjáns, vera honum þakklát
fyrir góða leiðsögn. Hann hefir
verið með afbrigðum góður
kennari í móðurmálinu og
skriftarkennsla hans hefir verið
svo góð, að flestallir nemendur
hans hafa getað tileinkað sér
ágæta rithönd.
Hverju því máli, sem til fram-
fara horfir, hefir Kristján léð
fylgi sitt, og það ávallt vegna
hugsjónarinnar, en ekki af eig-
ingifni, né neinni hagsmuna-
streitu. Kristján hefir ávallt
verið einn af forvígismönnum
ungmennafélagsskaparins og
með öruggustu samvinnumönn-
um héraðsins, og ávallt staðið
þar í fylkingarbrjósti.
Þegar Framsóknarflokkurinn
var stofnaður, gerðist Kristján
þegar einn af áhugasömustu
leiðtogum flokksins í Húnaþingi,
og hefir ávallt verið þar i
fremstu víglínu. Vini og velunn-
ara mun hann þó eiga marga
í hópi andstæðinga, — og má
á því marka réttsýni hans og
umburðarlyndi.
Kristján hefir verið þrekmað-
ur andíega og líkamlega. Ung-
ur var hann hinn mesti íþrótta-
maður og manna gjörvilegastur
að vallarsýn. Lömunarveikinni
tókst ekki að lama andlega
hreysti hans. Hann hefir aldrei
sveigt frá því marki, er hann
setti sér á unga aldri, að vinna
að ræktun lýðs og lands. Hann
hefir ávallt verið trúr sínum
hugsjónum. Fyrir þeim mun
hann berjast til æviloka.
Við vinir og samherjar Krist-
jáns á Brúsastöðum óskum þess,
að honum megi enn endast ald-
ur til að styðja góð málefni um
mörg ókomin ár.
Vatnsdælingur.
armál Falks og starfsmanna
hans, að fjarvera yfirleitt, þar
með talið vegna meiðsla og
slysa, fari aldrei fram úr 4 af
hundraði.
Hermann Falk, föðurbróðir
Harolds, sem stofnaði verk-
smiðjuna, fór úr bruggunarverk-
smiðju föður síns árið 1894 til
að byrja á eigin spýtur. Hann
byrjaði í smáum stíl með ein-
um aðstoðarmanni, Julius P.
Heil, er síðar varð fylkisstjóri í
Wisconsin. Þeir settu sér það
markmið að leggja eins mikla
áherzlu á góða sambúð við
verkamenn sina eins og ágæti
framleiðslunnar.
Sum tækin, sem Falk framT
leiðir, eru svo lítil, að þau má
bera í vasanum, önnur, svo sem
vélar flugvélaskipanna, geta
vegið með öllu tilheyrandi 160-
000 pund. Hver vél er gerð af
ýtrustu vandvirkni og stærð-
fræðilegri nákvæmni, eins og
sigurverk í úri, þy^í.að undir því
getur öryggi skipsins verið
komið. Vélarnar í hinum miklu
flugvélaskipum Enterprise,
Wasp og Hornet eru allar smíð-
aðar hjá Falk.
Það er ekkert verkamannafé-
lag í Falksmiðjunum, þótt fyr-
ir sex árum væri fyrirskipað að
kjósa nefnd til að semja um
launakjör við sáttasemjara. En
þessi kosning fór aldrei fram.
Verkamannasambandið féll frá
kröfu sinni, er því varð ljóst, að
verkamenn Falks vildu heldur
vera lausir við milligöngu þess.
Dick Falk segir sem svo: „Við
skiljum vel, að verkamenn vilji
hafa félagsskap með sér, en í
verksmiðjum okkar hafa-bæði
karlar og konur það á meðvit-
undinni, að þau geti fengið
framgengt án þess öllu því,v er
nokkur samtök gætu komið til
leiðar."
Fyrir nokkru síðan reyndu
leiðtogar iðnverkamannasam-
bandsins að beita áhrifum sín-
um með því að útbýta flugritum
við dyr verksmiðjunnar. í þeim
var farið meiðandi orðum um þá
Falks-feðga, svo að Dick kærði
og krafðist 50000 dollara í skaða-
bætur. „Um þetta gilda hlið-
stæðar reglur og í knattspyrnu",
sagði hann við réttarhaldið.
„Þar gilda ákveðin lög til að
fara eftir, og séu þau brotin, er
það skylda dómarans að dæma
víti þeim, sem brýtur".
Cpp frá áþján
FRAMHALD
Eftir þetta var skólinn fluttur úr skúrnum við Meþódistakirkj -
una. En ekki voru húsakynni þau, sem hann hafði í að hverfa,
sérlega reisuleg. Það voru sem sé hænsnahús og hesthús hins
niðurnídda býlis. Önnur hreysi, sem uppistandandi voru, urðu
vistarverur fólksins, eldhús og matstofa.
Hið fyrsta, sem Booker lét nemendurna gera í þessu nýja
heimkynni, var að lagfæra kofana. Og þegar því var lokið, lét
hann ryðja og plægja allstóra akurrein.
Það kom raunar í ljós, að margir nemendanna voru mjög ó-
í'úsir til þess að vinna erfiðisvinnu. Þóttust þeir ekki hafa sótt
um skólavist í því skyni að fara að fást þar við húsasmíð eða
þræla á akri. Það væri hægt að fá nóg af slíku annars staðar.
En Booker Washington lét þessar kvartanir sem vind um eyrun
þjóta. Hann brýndi það rækilega fyrir fólkinu, að vinnan væri
undanfari allra gæða og grundvöllur allrar hamingju. Hana
bæri því að virða, en ekki fyrirlíta. Sjálfur gekk hann ötullega
að öllum störfum, er vinna þurfti þessi landnámsár og gaf nem-
endum sínum þannig ótvírætt og áhrifamikið fordæmi.
Meðan þessu fór fram hafði Ólivía Davidson hafið fjársöfnun
vegna skólans. Varð henni vel ágengt, bæði meðal hvítra manna
og svartra. Var það ekki sízt i-frásögur fært, hve margir gamlir
Svertingjar, sem verið höfðu þrælar og ambáttir öll sín blómaár,
létu fúslega gjafir af höndum rakna af litlum efnum. Er sú
saga sögð til dæmis um gjafmildi og hugsunarhátt þessa örsnauða
fólks, að dag einn, er Booker var að ryðja óræktarmörk, kom
til hans sjötug Svertingjakona. Hún var mjög tötralega til fara,
lotin í'herðum og mædd á svip. Hún haltraði til Bookers, laut
fram á staf sinn og mælti:
„Ég var ambátt öll mín beztu ár, herra Washington, og það veit
sannur guð, að ég er fáfróð og fátæk. En ég veit, að þið ungfrú
Ólivía eruð að reyna að gera Svertingjana að betra fólki. Ég
á ekki neina peninga, en ég bið yður að þiggja sex egg, sem ég
hefi nurlað saman, og hafa þau til uppeldis unga fólkinu í skól-
anum yðar."
Slíkur var hugur og slíkar voru gjafir margra fleiri gamal-
menna, er sjálf höfðu notið svo lítils í lífinu, en' sáu nú hilla
undir batnandi tíma, niðjum sínum til handa.
Að fimm mánuðum liðnum höfðu safnazt svo miklar gjafir,
að þær nægðu til þess að greiða allt kaupverð jarðarinnar.
Var þá ráðizt í stóraukna ræktun, því að frumskilyrði góðs rekst-
urs var það, að eitthvað væri til að selja og ekki skorti mat á skóla-
heimilinu, auk þess sem ræktunarstörfin voru einn þátturinn
í náminu.
Þar eð æ fleiri Svertingjar óskuðu eftir skólavist, sá Booker
fram á, að ekki varð hjá því komizt að ráðast í stórbyggingu,
ef skólinn átti að geta vaxið eðlilega. En það kom á daginn, að
fullnægjandi bygging myndi kosta um sex þúsund dali. Það var
mikil upphæð, og vitaskuld hafði hann ekki handbæra neina
peninga til slíkrar stórframkvæmdar og sá meira að segja engin
ráð til þess að útvega þá. Þá gerðust þau tiðindi, að maður
nokkur hvítur bauðst til þess að lána allt .timbur, er þyrfti í
bygginguna, gegn því heiti Bookers einu, að skuldin skyldi
greidd, þegar peningar yrðu fyrir hendi. Orð hans þóttu eins
góð trygging og skriflegar skúldbindingar annarra manna.
Booker var ekki seinn á sér að þiggja þetta góða boð, og
Ólivía hóf þegar nýja söfnunarherferð. Að þessu sinni lagði hún
leið sina til norðausturríkjanna, þar sem fjárvon var meiri
heldur en í grennd við Tuskegee. Tókst þeim þannig með mikl-
um dugnaði að koma byggingunni upp og standa í skilum um
allar greiðslur. Nemendurnir unnu sjálfir að smíði hússins.
Við það vannst þrennt: byggingin varð ódýrari en ella, nem-
endurnir nutu verkalaunanna sjálfir og gátu greitt með þeim
námskostnað sinn og þeir hlutu haldgóða æfingu í mikilvægri
starfsgrein.
Hornsteinn byggingarinnar var lagður með mikilli viðhöfn
vorið 1881. Allir helztu menn byggðarinnar voru viðstaddir, ásamt
kennurum og nemendum skólans og vandafólki þeirra, og
kennslumálafulltrúi héraðsins flutti ræðu. Þá voru aðeins sextán
ár liðin frá því þrælahald var afnumið í Bandarí.kjunum og felld
úr gildi lög, sem bönnuðu, að Svertingjum væri kennt að lesa
eða skrifa og lögðu við þungar refsingar. Þetta var því sigur, sem
ekki verður ofmetinn.
Sumarið 1882 kvongaðist Booker ungri stúlku frá Malden.
Hún hét Fanný N. Smith og hafði lokið námi í Hampton. Var
hún Booker eigi aðeins stoð og stytta í erfiðu starfi, heldur
reyndist hún og hinn bezti kennari. En starfsskeið hennar varð
stutt. Hún andaðist eftir tæpra tveggja ára hjónaband, í maí-
mánuði 1884. Booker var orðinn ekkill. í þessari þungu raun
var honum mest til yndis dóttir, sem Fanný hafði alið honum
og hét Portía.
Þótt veglegt skólahús væri risið af grunni, var margt ógert.
Ræktunin og búreksturinn færðist í aukana. Það þurfti að reisa
nýjar og nýjar byggingar, sem eðlilegt var. Hér var um landnám
að ræða. Hér varð að byggja allt frá grunni. Og í sjálfu sér var
þetta góð og æskileg nauðsyn. Nemendurnir unnu að þessu
sjálfir, og þeim var það einmitt bráðnauðsynlegt að læra húsa-
smíði til hlítar, því að flestir þeirra voru úr byggðum, þar sem
híbýíi Svertingjanna voru svo léleg, að þau voru alls ekki
mannabústaðir. Þar þurfti einnig að reisa allt frá grunni, og þá
kom þetta yerknám sér sérlega vel. En þetta varð einnig til
þess, að nemendum þótti miklu vænna um stofnunina og skóla-
húsin en ella. Allt var þetta ávöxtur af erfiði þeirra. Þeir höfðu
sjálfir lagt hönd að verki og séð húsin hækka dag frá degi, unz
þau voru fullsmíðuð. Það var ekki fátítt að heyra gamla nem-
endur segja við unga menn, sem hugsunarlaust krotuðu með
blýanti á veggina eða stungu hnífnum sínum í dyrastafina:
„Gérðu þetta ekki drengur minn. Þetta er okkar hús. Ég vann
sjálfur að þessari byggingu."
Þegar fram í sótti, urðu starfsmenn og nemendur skólans
færir um að gera sjálfir allt það, sem að húsasmíðum laut,
jafnt að teikna húsin sem að koma rafmagnsleiðslunum fyrir.
Booker kom meira að segja upp tígulsteinagerð til þess að unnt
væri að reisa byggingar úr traustara og haldbetra efni heldur en
timbri. Vitanlega voru þar miklir erfiðleikar í vegi, einkum
fjárskortur og reynsluleysi. En á öllu þessu sigraðist hann. Hann
var nefnilega maður, sem - staðráðinn var í að sigra, þótt við
ramman væri að draga. Það fór lika svo, að tígulsteinagerðin
í Tuskegee fullnægði ekki aðeins þörfum skólans, heldur varð
honum mikilvæg og árviss tekjulind, er tímar liðu fram. En
sagan er ekki þar með öll sögð: Mikill fjöldi nemenda frá Tuske-
gee stofnsetti og rak tígulsteinagerðir víðs vegar um Suðurríkin,
Samband ísl. sunivinnufélagu.
Viðskipti yðar við kaupfélagið efla hag þess og
yðar sjálfra.
1
O p A L
Rœstiduft
er fyrir nokkru komið á
markaðinn og hefir þegar
hlotið hið mesta lofsorð, því
vel er til þess vandað á allan
hátt. Opal ræstiduft hefir
alla þá kosti, er ræstiduft
þarf að hafa, — það hreinsar
án þess að rispa, er mjög
drjúgt, og er nothæft á allar
tegundir búsáhalda og eld-
húsáhalda.
Notið
O P A L rœstiduft
^~~.—.—^^

Rit um þjóðfélags- og menningarmál.
5.-6. hefti nýkomið út.
E F N I :
Sr. Sigurbjörn Einarsson: Á nýársdag.
Lúðvík Kristjánsson: Minjar og menning.
Hermann Jónsson: Takmörkun eignarréttar.
Óskar Bergsson: Að velja og að hafna.
Kristmundur Bjarnason: Kærleikur? (smásaga)
Jón Árnason, Lækjarbotnum: Merkisdagur ársins.
' Eiríkur á Skatastöðum: Smalamennt, Brúðkaups-
veizlur á öndverðri 19. öld.
Jóhann frá Öxney: Ræktunarframkvæmdir.
E. H. Carr: Leit að nýju siðferðilegu markmiði.
Broddi Jóhannesson: Heimili og þjóðfélag.
Úr dagbók Leiru-Gríms o. m. fl.
Ritið kemur út sex sinnum á ári. Árgangurinn kr. 15,00.
— Fæst í bókaverzlunum. Aðalafgreiðsla í Fornbókaverzlun
Kristjáns Kristjánssonar, Hafnarstræti 19. — Sími 4179.
W*S*4««*í*5«««««4*»»*í«S«*««*«4^^
REYKVÍKINGAR!
F
Urvals saltkjöt
fæst nú og framvegis í flestum kjötbúðum
bæjarins.
Vantar 2 vetra fola
jarpan, með sýlt vinstra, fjöð-
ur framan.
22. janúar 1944.
JÓN HELGASON, *
Saurbæ, Ölfusi.
Auglýsið í Tímaiium!
Lesendur!
Vekjið athygli kunningja yð-
ar á, að hverjum þeim manni,
sem vill fylgjast vel með al-
mennum málum, er nauðsyn-
legt að lesa TÍMANN.
Skrifið eða símið til Tímans
og tilkynnið honum nýja áskrif-
endur. Sími 2323.
og þeir reyndust nær undantekningarlaust dugandi menn í þess-
ari starfsgrein. Tígulsteinar þeirra þóttu traustir og fallegir og
vel brenndir, og á þenna háft urðu þeir til þess að auka hróður
sjálfra sín, skóla síns og hins svarta kyns á raunhæfan og óræk-
an hátt. Sá maður, sem fær er um að inna vel af höndum gagnlegt
starf^ er nytsamur í sínu þjóðfélagi og mun að lokum hljóta
sína viðurkenningu, af hvaða kynstofni svo sem hann er.