Tíminn - 29.04.1944, Page 1

I
RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
ÚTGEFA'NDI:
FRAMSÓKNARFLOKKURINN.
PP.ENTSMIÐJAN EDDA h.f.
Símar 3948 og 3720.
RITST JÓRASKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI, LindargS^u 9A.
Sírr.ar 2353 og 4372
AFGREIÐSLA, INNHEIMT,
OG AUGLÝSINGASKF.ir.T.: OFA:
EDDUrrÚSI, ’.indargötu 9A.
Sími 2323.
28. árg.
Reykjavík, laugardaghm 29. apríl 1944
45. blað
Erlent yfirllt:
Atburðirnir í
Danmörku
Mikil og geigvæn tíðindi ger-
ast í Danmörku þessa dagana,
og er eigi enn fyllilega ljóst,
hvað þar er á seyði. Virðist
helzt sem Þjóðverjar sjálfir hafi
"tyrst reynt að koma af stað ó-
eirðum í þeirri von, að þeir gætu
haft upp á forsprökkum danskra
frelsisvina, fangelsáð þá eða
komið þeim fyrir kattarnef og
þar með lamað uppreisnarhug
og þrótt þjóðarinnar og skotið
henni skelk í bringu, áður en
til hugsanlegrar innrásar kæmi
af hálfu Bandamanna. Þenna
grun styrkir meðal annars það
tiltæki Þjóðverja, að þeir létu
flugvélar, dulbúnar sem enskar
væru, fljúga yfir Kaupmanna-
höfn og varpa niður flugritum,
þar sem Danir voru hvattir til
uppreisnar og látið í veðri vaka,
að rússneskar hersveitir og
Svertingjadeildir frá Bandaríkj-
unum myndi hernema Dan-
mörku, og yrði Danir að sætta
sig við það, unz hægt væri að
leysa þenna her af hólmi með
öðrum betri liðskosti.
Jafnframt þessu hafa sam-
göngur við Danmörku verið
bannaðar, og tók það sam-
göngubann meira að segja til
Þjóciverja um skeið. Leitað hef-
ir verið að vopnum í híbýlum
manna í Kaupmannahöfn, og
liggur dauðarefsing við, ef vopn
finnast í fórum fólks. Er talið,
að dauðadómar vofi yfir fjölda
danskra manna, vegna spell-
virkja, sem þeir hafa unnið, og
mörg hundruð hafa verið
hnepptir í varöhald sem gislar,
og verður látið á þeim bitna, ef
áframhald verður á skemmdar-
verkum, er eigi sannast hverjir
séu valdir að. Eru í hópi þess-
ara gisla mjög margt ungra
manna, er tekið hafa þátt í
dönskum æskulýðsfélagsskap,
þar á meðal nokkrar konur.
Þá er og talið, að í>jóðverjar
hafi flutt aukinn liðskost tií
Danmerkur og styrki hervarnir
sínar af kappi. Meðal .annars
hefir loftherinn verið efldur,
bæði að mönnum og flugvélum.
Er litið svo á, að þetta sé gert í
tvennum tilgangi, í fyrsta lagi
til þess að t;reysta aðstöðuna í
Danmörku og sýna Dönum í tvo
heimana, og í öðru lagi til þess
að ógna Svíum, nú þegar þeir
hafa til athugunar og afgreiðslu
kröfur Bandamanna um auknar
takmarkanir á viðskiptum við
Þjóðverja.
Það eru því eigi litlar raunir,
er sækja frændþjóðina dönsku
(Framh. á 4. síðu)
Seinustu fréttir
Knox flotamálaráðh. Banda-
ríkjanna lézt í gær. Var hann
um 70 ára að aldri.
\
Ófarir Japána. Bandamenn
hafa veitt Japönum þungar. bú-
sifjar á Nýju Guineu, og hafa
tekið eina helztu bækistöð
þeirra þar, Madang. Hjá Hol-
landiu hafa Bandamenn einnig
tekið tvo flugvelli og eru í þann
vegi'nn að taka þann þriðja.
Bandamenn gera síauknar
loftárásir á Þýzkaland og her-
teknu löndin. Fara flugvélar
þeirra í þúsundatali dag hvern
í árásarferðir og hella yfir and-
stæðingana sprengjum svo að
skiptir þúsundum smálesta.
Þeir hafa einnig veitt Þjóð-
verjum þungar búsifjar á sjón-
um, sökkt eða laskað mikið af
skipum fyrir þeim síðustu dág-
ana, þ. á m. um 20 her- og
flutningaskip og þar að aulci
eyðilagt tvo kafbáta.
Óeðlílega iáir haia
greítt atkvæðí tim
niðuriellíngu samb,-
iagasáttmáians og
lýðvaldisstoinunina
KJörstofan í Arnar-
livsilf verðnr að vera
opin á kvöldin. •
Nú er vika liðin síðan utan-
kjörfunda-atkvæðagreiðsla um
niðurfellingu dansk-íslenzka
sambandslagasáttmalans og
stofnun lýðveldis á íslandi hófst.
Hér í Reykjavító hefir fólk, sem
á atkvæðisrétt á öðrum stöðum
eða gerir ráð fyrir að verða fjar-
statt kosningadagana,. getað
greitt atkvæði í skrifstofu borg-
arfógeta klukkan 10—12 og 1—
4 virka daga. í gærkvöldi höfðu
174 kjósendur neytt atkvæðis-
réttar. Við venjulegar þingkosn-
ingar greiða að jafnaði 1200—
1400 manna atkvæði fyrir kjör-
dag hér í Reykjavík, og er eng-
in ástæða til þess aö ætla, að nú
sé færra aðkomufólk í bænum
heldur en var til dæmis sumarið
og haustið 1942, þegar þingkosn-
ingar fóru síðast fram.
Sést af þessu, að óeðlilega fátt
fólk er búið að greiða atkvæði,
sérstaklega með tilliti til þess,
hve skammur tími er til stefnu.
Meginástæðan til þess, hve kosn-
ingaþátttakan er dræm, mun
sú, að kjörstofan er aðeins op-
in á þeim tíma, sem fólk á allra
örðugast með að komast á kjör-
stað til þess að neyta atkvæðis-
réttar síns. Þetta fyrirkomulag
er alltaf óhafandi og alveg sér-
staklega óhæft nú, vegna þess,
hve tíminn er naumur og sam-
göngur tregar.
Það verður því að krefjast
þess, að svo verði stillt til, að
fólk geti framvegis kosið á
kvöldin alla virka daga og tvo
eða þrjá klukkutíma eftir hádeg
ið á sunnudögum, enda áreiðan-
lega engum vandkvæðum bund-
ið að haga svo til.
Þessu er hér með beint til hlut-
aðeigandi yfirvalda til skjótra
úrbóta. ,
Verður vegavínnu-
verkfall?
Alþýðusambandið hefir á-
kveðið að til verkfalls skuli
koma meðal vegavinnumanna
3. maí, ef þá hefir ekki náðst
samkomulag um það er á milli
ber. En aðalmisklíðarefnið er
það, að Alþýðusambandið vill
koma því til leiðar, þegar meiri
hluti í vinnuflokknum ákveður
að ljúka vinnuvikunni (48 klst.)
á fimm dögum þannig, að hafa
laugardaginn frían. Ber Alþýðu-
sambandið því við, að tveir dagar
um helgar séu notadrjúgir fyrir
vegavinnumenn.
Samkomulagstilraunir hafa
staðið yfír undanfarið, en án
árangurs. Fundur átti að verða
nú í dag kl. 10 árdegis með vega-
málastjóra og fulltrúum frá Al-
þýðusambandinu. Vonandi næst
samkomulag áður en til verk-
falls dregur, því verkföll eru
oftast til bölvunar fyrir báða
aðila.
Aiínars er aðalatriðið í þessu
máli, eins og flestum kaup-
gjaldsmálum, að mennirnir beri
úr býtum eftir því sem þeir af-
kasta, hvort sem þeir gera
verkið á færri eða fleiri klukku-
tímum. En hvenær fer kom-
múnistunum hér á íslandi svo
fram, að þeir vinni að lausn
kaupgjaldsmála á þeim grund-
velli? Þar ættu þeir þó að geta
sótt fyrirmyndina til Rússlands,
sem mun landa fremst í að borga
verkamönnum eftir verðleikum.
1
Aðalffundur Kaupffé-
lags Eyfirðinga ^
Vaxaadí vöftisala og vaxaadí ítmsfæður og sjöðir
Félagsuicnn fá sjálfir arSinn af sitmi eij»in
verzliin.
Merkar ályktauir fimdarins.
Kaupfélag Eyfirðinga hélt aðalfund sinn í húsakynnum
Nýja Bíós á Akureyri, dagana 25. og 26. þ. m. — Mætitr
voru 185 fulltrúar og var fundurinn hin merkasta samkoma
eins og aðalfundir K. E. A. ávallt eru.
Á árinu 1943 nam heildarsala
kaupfélagsins og allra stofnana
Dess rúmlega 37 miljónum
króna. En árið 1942 nam salan
ríflega 30 miljónum.
Innstæður félagsmanna í árs-
lok 1943 í innlánsdeild, reikn-
ingum og stofnsjóði, námu rúm-
lega hálfri þrettándu miljón
króna og höfðu innstæðurnar
aukist um 4y2 miljón á árinu.
Aðalfundurinn ákvað að 6%
arður skyldi greiddur af ágóða-
skyldum vörum og af lyfjabúð-
arvörum, en 8% af brauðasölu.
í lýðveldismálinu samþykkti
fundurinn þessa ályktun:
Aðalfundur Kaupfélags Ey-
firðinga lýsir ánægju sinni yf-
ir ákvörðun Alþingis um nið-
urfelling dansk-íslenzka sam-
bandslagasáttmálans og um
stofnun lýðveldis á íslandi á
þessu ári. Skorar fundurinn á
alla kaupfélagsmenn að vinna
sem bezt að almennri þátt-
töku í þjóðaratkvæðagreiðslu
þeirri, er fram á að fara 20.—
23. maí n. k. um þessi mál.
Þá samþykkti fundurinn þessa
áskorun:
Stjórn Skógræktarfélags ís-
lands hefir ákveðið að stofna
sjóð, er hafi það verkefni að
leggja fé til skógræktar, sand-
græðslu, varna gegn eyðingu
gróðurlendis og annarra skyldra
framkvæmda. Skal sjóður þessi
nefndur Landgræðslusjóður
Skógræktarfélags íslands og
verða nánari fyrirmæli um efl-
ingu hans, varðveizlu og með-
ferð sett á næsta aðalfundi
Skógræktarfélagsins.
Fé til sjóðs þessa hyggst Skóg-
ræktarfélagið að afla á þann
hátt að helga sér sérstakan
fjársöfnunardag á ári hverju,
og mun efnt til slíkrar fjár-
söfnunar í vor í fyrsta skipti.
Hefir félagið ákveðið að velja til
þess einhvern daga þeirra, er
atkvæðagreiðslan fer fram um
niðurfellingu dansk-íslenzka
sambandssáttmálans og stofnun
lýðveldis á íslandi. Er það gert
með hliðsjón af því, að líklegt
þykir, að margan muni fýsa að
leggja til nokkurt fé til einhvers
þjóðþrifafyrirtækis um’leið og
þjóðin stígur lokasporið í 110 ára
gamalli frelsisbaráttu sinni. Er
þetta mjög vel til fundið, því
á deildarstjóra félagsins að
gangast fyrir fjársöfnun inn-
an deildanna til ágóða fyrir
sjúkrahússbyggingu á Akur-
eyri, og væntir að fá með
þeirri fjái’söfnun a. m. k. 100
þús. krónur.
Ennfremur samþykkti fund-
urinn, að kaupfélagið hefði for-
göngu um hátíðahöld í hérað-
inu í sumar í tilefni af 100 ára
afmæli samvinnuhreyfingar-
innar.
Bernharð Stefánsson alþingis-
maður átti að ganga úr stjórn
félagsins, en var endurkosinn.
En aðrir í stjórn félagsins eru:
Einar Árnason (form.), Ingimar
Eydal, Þórarinn Eldjárn og
Kristján Sigurðsson á Dagverð-
areyri.
Fyrra fundardagskvöldið bauð
félagið öllum fulltrúunum að
hlýða á samsöng Karlakórsins
Geysis í Nýja Bíó og einnig að
sjá kvikmynd á þeim sama stað.
En síðara kvöldið voru flestir
fulltrúarnir viðstaddir sýningu
á „Gullna hliðinu“..
Allir fulltrúarnir snæddu í
boði félagsins í hinum veglega
gildaskála Kaupfélags Eyfirð-
inga.
að frelsi og farsæld þjóðarinn-
ar hefir alla stund verið ná-
tengd gróðursæld og kostum
landsins og mun ætíð verða.
Skógræktarfélög starfa nú í
mörgum sýslum landsins og verð
ur að sjálfsögðu til þeirra leit-
að um stuðning við þessa hug-
mynd, en auk þess verður einn-
ig leitað til margra annarra fé-
lagssamtaka, sem vænta má, að
telji sér skylt að stuðla eftir
mætti að eflingu Landgræðslu-
sjóðsins, svo sem ungmenna-
félaga, búnaðarfélaga og fleiri
aðila. Er þess að vænta, að svo
fljótt og vel verði við þeirri
málaleitan brugðizt af þessum
aðilurn, og svo af öllum þorra
landsmanna, að sjóðurinn geti
þegar á fyrstu árum byrjað að
sinna því verkefni sínu að græða
aldagömul sár landsins og varna
nýjum landspjöllum. _ Um það
mál ættu allir góðir íslending-
ar að sameinast um leið og hin
hýja lýðveldið er stofnsett.
í framtíðinni mun Skógrækt-
arfélagið meðal ánnars afla fjár
til sjóðsins með því að selja á
fjársöfnunardegi sínum merki
það, er landsnefnd lýðveldiskosn
inganna afhenti því til eignar
og afnota að kosningunum af-
stöðunum.
Hulda og Jéhannes
úr Kötlum bera sigur
úr býtum í samkeppn-
inni um ættjarðar-
kvæðin
Svohljóðandi bréf hefir Tim-
anum borist frá þjóðhátíðar-
nefnd lýðveldisstofnunar á ís-
landi:
„Vér undirritaðir, er þjóðhá-
tíðarnefnd fól að dæma um
ættjarðarkvæði þau, er berast
kynnu, höfurn nú lokið störfum.
Alls bárust 104 kvæði, og komu
sum þeirra eftir tilsettan tíma,
en oss fannst elcki ástæða til að
hafna þeim af þeirri ástæðu, og
höfum vér því dæmt um öll
kvæðin. Það er álit vort, að ekk-
ert eitt kvæði skari fram úr öll-
‘um öðrum, eða fullnægi alls
kostar þeim kröfum, sem þjóð-
hátíðarnefnd virðist hafa sett.
Hins vegar hafa mörg falleg
kvæði borizt, og er það sam-
róma álit vort, að tvö þeirra beri
af hinum og leggjum vér því til,
að verðlaununum, sem heitið
var, sé skipt jafnt á milli þeirra.
Kvæði þessi nefnast: „Söngvar,
helgaðir þjóðhátíðardegi íslands
17. júni 1944“, merkt smárablað,
og reyndist höfundurinn vera
Unnur Benediktsdóttir Bjark-
lind (Hulda), og víslendingaljóð
17. júní 1944“, ^Áerkt I. D., og
reyndist höfundur vera Jóhann-.
es úr Kötlum.
Virðingarfyllst.
Reykjavík, 27. apríl 1944.
(sign) Alexander Jóhannesson.
(sign.) Símon Jóh. Ágústsson.
(sign.) Þorkell Jóhannesson."
Saltkjöf sverð lækkar
Kjötverðlagsnefnd auglýsir að
verð á saltkjöti lækki til muna
í dag. Verður verðið á tunnu,
sem í eru eitt hundrað kg. af
kjöti, fært niður í kr. 462.00 og
tilsvarandi þessu lækkar svo
saitkjötsverð í smásölu.
Tíminn átti örstutt viðtal við
Kristjón Kristjónsson í gær-
kvöldi og spurði hann um kjöt-
birgðirnar í landinu. Kvað hann
spaðkjöt vera nær því uppselt.
En þetta kjöt, sem auglýst er
verðlækkun á, myndi vera lít-
ilsháttar af stórhöggnu kjöti,
sem ætlazt hefði Verið til að
flytja til útlanda, en ekki tek-
izt. Hefði verðið á þessu kjöti
verið kr. 575.00 tunnan, og hef-
ir hún þvi lækkað um kr. 113.00.
Kristjón kvað ísvarið kjöt
seljast mjög ört nú síðustu vik-
urnar.
Skortur á
veíðárfærum
Fjármálaráðherra lét þess
getið í útvarpsræðu þeirri, er
hann flutti nýlega, að skortur
væri yfirvofandi á veiðarfær-
um. Hvatti hann menn til þess
að fara vel með veiðarfærin og
nýta allt sem hægt væri.
Sérstaklega kvað ráðherrann
vera yfirvofandi skort á hampi í
heiminum.
Á víðavangi
Alltaf líkt sjáll'u sér.
É
Morgunblaðið var að ilskast
yfir því í aðalleiðara sínum í
fyrradag, að flokksþing Fram-
sóknarmanna hefði samþykkt
að samvinnufélög framleiðenda
sætu fyrir innflutningi á þeim
vörum, sem framleiðslan þyrfti
að fá til þes að stöðvast ekki.
Var þá auðvitað átt við að sam-
vinnufélögin gætu keypt þess-
ar vörur og látið þær ganga
fyrir ónauðsynlegri innflutningi,
svo sem glerkúm, postulíns-
hundum, keramikvörum og öðru
úví, sem kaupsýslumenn sækj-
ast mest eftir að flytja inn,
vegna mikils ágóða í eigin
pyngju.
Svo eru milliliða sjónarmiðin
sterk í hugum þeirra, s$m Mbl. -
stjórna, að þeim finnst að milli-
liðirnir eigi endilega að fá að
skattleggja ríflega þær nauð-
synjar, sem framleiðslan þarfn-
ast. Það vill nú svo til, að í ein-
staka stað, t. d. Vestmannaéyj-
um, hafa flokksmenn Mbl. sýnt
þann félagsþroska, að hafa
samtök um að kaupa sjálfir í
sameiningu það sem fram-
leiðsla þeirra þarf með. Er ó-
sennilegt, að þeir kunni íhald-
inu þakkir fyrir þessa starblindu
milliliðamálgagnsins.
Snnispil.
Mbl. í gær tekur undir með
kommúnistum og fyllist vand-
lætingu yfir „að gefa forseta
vald til þess að skipa ríkisstjórn
með sérstöku valdi, ef ókleift
hefir reynst að mynda þing-
ræðislega ríkisstjórn", og yfir
því að allir þingmenn verði
kjördæmakjörnir í einmenn-
ingskjördæmum.
Þarna virðist vera fullkomið
samspil hjá Mbl. og kommúnist-
um um að gera Alþingi óstarf-
hæft með vitlausri kosninga-
skipan og um að gera ómögu-
legt að mynda ríkisstjórn, sem
annist hin nauðsynlegustu
stjórnarstörf á meðan Alþingi
getur ekki myndað starfhæfa
stjórn, eins og átakanlegt dæmi
er um þessi árin.
Með upplausnarstarfi sínu
hefir kommúnistum og íhaldi
tekizt að skipa Alþingi þannig
að það er óstarfhæft að miklu
leyti. Bandvitlaus kosningaskip-
an ræður þar miklu um. Upp-
bótarsætafarganið og forustu-
leysi stærsta.þingflokksins í öll-
um málum, eru síhrópandi dæmi
um aumingjaskap í íslenzkum
stjórnmálum.
En á lægstu nótum slíkra
fyrirbrigða heyrist jafnan sam-
spil kommúnista og versta
hluta íhaldsins, sem vilia í sam-
einingu eyðileggja núverandi
þjóðfélagsskipulag, í von um að
hver aðili fyrir sig nái völdum,
þegar gerðir verða upp reikn-
ingarnir að lokum.
Ilfslíjtrin.
Það ætti að vera alvarlegt á-
þyggjuefni öllum hugsandi
mönnum, að ýmsir forsprakkar
íhaldsins og kommúnista virð-
ast sífellt leika það undirspil
bak við tjöldin, að eyðileggja
flesta heilbrigða þróun í þjóð-
félaginu. Einkum er þessu beint
að smærri sjálfstæðum atvinnu-
rekendum. Má þar minnast á-
rása kommúnista á það að til
séu sjálfstæðir bændur víðsveg-
ar um landið og takmarkalitla
einsýna baráttu stóreigna-
manna, þó einkum heildsala og
ýmsra gróðabrallsburgeisa.
Þessu er reynt að halda
leyndu meðal annars með ýms-
um smáhnippingum á báða
bóga. En úlfshárin gægjast út
úr ritstjórnargreinum Mbl. og
Þjóðviljans öðru hvoru, en þó
heldur með gleggra móti síð-
ústu dagana.
Siindruugiii lift!
Kommúnistar eru hræddir
(Framh. á 4. slðu)
Aðalfundur K. E. A. skorar
Landgræðslusjóður Skóg-
ræktarSélags Islands stoín-
aður í vor
fíf , *
Skógræktarfélagið efuir til fjarsöfimiiar ein-
Iiveria kosiiingadagaima og iiieen frainvegis
líafa sérstakan fjársöfinmardag á ári Iiverjsi.