Tíminn - 25.05.1944, Blaðsíða 3

54. blatS
TlMIIVN, fimmtmlagiim 25. maí 1944
215
FIMMTUGUR
Friðrik Friðriksson
Knáts saga Rasmussens
FRAMHALD
í Miðkotí
Friðrik er fæddur 17. maí 1894
að Hákoti í Þykkvabæ, sonur
hjónanna Málfríðar Ólafsdótt-
ur og Friðriks Egilssonar bónda
þar.
Hann hlaut gott uppeldi á
heimili foreldra sinna, þó að um
langt skólanám væri ekki að
ræða.Á þeim tímum reyndi al
mennt mjög á hæfni æskufólks-
ins að tileinka sér þann lærdóm
sem því hlotnaðist í barátt-
unni fyrir tilverunni, oft við hin
erfiðustu skilyrði, en þetta hef-
ir Friðrik tekizt vel eins og raun
ber vitni.
Árið 1920 hóf Friðrik búskap í
Miðkoti í Þykkvabæ.
Það sýndi sig brátt, áð hann
var duglegur og hagsýnn bú-
sýslumaður, húsaði jörðina og
bætti.
Þá var ekki álitlegt fyrir ung-
an og framgjarnan mann að
hefja búskap í Þykkvabænum,
því að helzt leit út fyrir, að
Þverá mundi eyða byggðinni þar
að fullu.
En skömmu síðar var hafizt
handa um að stemma stigu
fyrir þessum vágesti, og að sjálf-
sögðu skipaði Friðrik sér í flokk
þeirra, sem þar gengu bezt
fram. Þetta tókst með ágætum
eins og kunnugt er. Nú er bú-
skapur Þykkbæinga rekinn með
hinum mesta myndarbrag, og
félagsþroski þeirra og sam-
vinnuaðferðir í búnaðarháttum
geta vissulega orðið til fyrir-
myndar við stofnun byggða-
hverfa hér á landi.
Athafnaþrá Friðriks var ekki
fujlnægt með búskapnm einum.
Árið 1928 stofnaði hann verzl-
un að Miðkoti, og nokkru síðar
stórt sláturhús í sambandi við
verzlunina. Þessi fyrirtæki hafa
í höndum hans þróazt jafnt og
öruggt til hagsbóta fyrir bænd-
ur í Þykkvabæ og nágrenni.
Eins og að likum lætur hafa
hlaðizt á Friðrik trúnaðarstörf
í þágu sveitar hans. í stjórn
ungmennafélagsin's hefir hann
verið frá stofnun þess. Annað-
ist sölu mjólkur fyrir Þykkva-
bæinn áður en Mjólkursamsalan
tók til starfa. Stjórn rjómabús-
ins hafði hann á hendi hin síð-
ari ár, sem það starfaði. í stjórn
hreppsins hefir han átt sæti um
margra ára skeið, er oddviti
sóknarnefndar o. fl.
Friðrik hefir með gjörhygli
sinni, dugnaði og samvizkusemi
unnið sér almennt t^aust og vin-
sældir, enda munu sveitungar
hans telja málum sínum því
vélar, sem eru eins stórar og or-
ustuskip.
Þótt mikið sé rætt og rita'ð um
langflug, mun almenningur
verða í miklu nánari tengslum
við smærri, fyrirhafnarminni
flugvélar. Ég spái því, að það
muni þegar verða veruleiki í tíð
núlifandi kynslóðar, að það
verði eins algengt, að menn
eigi flugvél og bifreið nú.
Vegna styrjaldarinnar hafa
menn ekki kynnzt því eins vel
og ella, hvílík undur eru að ske
í þessum efnum. Þessi undur
eru arfur hinnar miklu tækni-
legu menningar, sem vaxið hef-
ir upp seinustu áratugina. Hún
mun gera það mögulegt, að
flugvélar verði framleiddar í
miljónatali fyrir svo lágt verð,
að miðstéttarmenn geti hæg-
lega keypt þær.
Það má og telja víst, að fram-
farir á sviði radiotækninnar
vérði svo hraðar, að einnig í
tíð núlifandi kynslóðar verði
stjórn flugvélar svo auðveld, að
ekki verði vandasamara að
stjórna flugvél en bíl.
Þótt einhver vél sé samsett af
mörgum smáhlutum, þarf það
ekki að þýða það, að hún sé
vandmeðfarnari en einfaldari
vélar. Sjálfvirk brauðrist er
samsettara tæki en gamaldags-
ofn, en þó getur hvert barn
notað hana með góðum árangri,
en aðeins vanar konur geta rist
brauð á ofni. Vélarnar verða
samsettari og margþættari, en á
sama hátt meðfærilegri, svo að
hver og einn ætti að geta not-
fært sér þær.
aðeins vel ráðið, að fylgi hans
komi til.
Friðrik er kvæntur Jónínu
Sigurðardóttur frá Akranesi, á-
gætis konu, sem verið hefir
manni sínum samhent í öllum
störfum hans. Þau eiga tvö mjög
efnileg börn.
Heimili þeirra er um húsakost
og háttu alla meðal þeirra beztu
í sveitum þessa lands.
Fjöldi fólks heimsótti Friðrik
17. maí síðastliðinn, og öllum
var veitt af hinni mestu rausn.
Honum bárust fjölmargar
kveðjur og góðar gjafir frá
sveitungum sínum og yíðar að.
Og í máli þeirra manna, sem
þarna létu til sín heyra, komu
fram eindregnar óskir um, að
Friðrik mætti enn um margra
ára skeið starfa meðal þeirra.
D.
Raðstofulijal
(Framh. af 3. síðu)
þetta til. Mála sannast mun það
vera, að oft á presturinn ekki
annars kost en annaðhvort að
skíra barnið því nafni, sem for-
eldrar þess krefjast, eða þá að
láta það óskírt. Hvorugur kost-
urinn er góður. Skírnin er að
skilningi kristinna ihanna meira
en nafngjöf. Hún er náðargjöf
— sakramenti, stofnuð og fyrir-
skipuð af Kristi. Þegar þessi hlið
málsins er tekin til greina, þá
er eðlilegt, að presturinn skíri
frekar barnið en láti það óskírt,
jafnvel þó að nafnið sé ógeðfelt.
Tillit til þessa ættu bæði lögin
og framkvæmdavaldið að taka.
Hitt er óskaplegt, að foreldrar
skuli nokkurntíma láta sér detta
í hug, að gefa barni sínu óvið-
felldið nafn. En það er annað
mál-----“. Þetta segir „einn af
átján“ og ýmislegt fleira.
EN ÞAD KVEÐUR VIÐ ANN-
AN TÓN í bréfi frá „Þjóðfrels-
ismanni“, sem lika fjallar um
þetta mál. Ég get ekki birt úr
því nema fáeinar línur. Hann
segir: „---Nú er ákveðið, að
lýðveldi verði stofnað á íslandi
17. júní í sumar. Það verður
mikill dagur og glæsilegur í sögu
þjóðarinnar. Ég legg til, að ís-
lendingar haldi upp á þennan
dag með því meðal annars að
leggja niður öll sín ættarnöfn,
það er að segja þeir, sem þau
hafa. Það væri ^annarlega þjóð-
leg athöfn. Og ég get ekki skil-
ið, að nokkur góður íslendingur
hafi lyst á því að bera nafn, sem
byrjar á Th. eða endar á sen,
eftir að búið er að skilja við
kónginn og Dani-----“.
ÁRIÐ 1944 virðist ætla að
verða ár mikilla viðburða, illra
og góðra, heima og erlendis.
Allir þeir, sem fróðleik safna,
ættu að skrá sem mest af við-
burðum þessa árs í bækur sínar.
Það getur þótt merkilegt síðar.
Sumir gömlu mennirnir héldu
dagbækur og skrifuðu í þær á
hverjum degi allan ársins hring.
Þeir skrifuðu um veðrið og
skepnurnar, heilsufar, gesta-
komur, mannaferðir út af heim-
ili, aflabrögð á sjó, heyskap og
ýmislegt fleira úr daglegu lífi.
Það er gaman að líta í sumar
þessar bækur nú, og þær ættu
að fara í Landsbókasafnið.
Ljúkum við svo þessu tali í dag.
Heimamaður.
ttbreiðið Timannl
En það gerðist margt fleira sögulegt þann vetur, sem nú fór í
hönd. í Klaushöfn bjó maður nokkur, sem hét Rasmus Jensen.
Hann hafði fyrr verið smiður og ferðazt allvíða, meðal annars
um Þýzkaland. Hann var kvæntur grænlenzkri konu, skap-
bráður mjög, en þó í rauninni hjartabetri en mátt hefði ætla.
Hjá honum dvaldi um þessar mundir náttúrufræðingur, dr. En-
gel að nafni, og kona hans. Þeir Knútur og Haraldur Moltke
héldu til Klaushafnar strax og ísa festi á ísafjörð við Jakobs-
höfn. Er þeir komu þangað, héldu þeir beina leið til Rasmusar
Jensens, og var þá náttúrufræðingurinn nýfarinn.
Nú er gestrisni slík í Grænlandi, að annars eins mun vart dæmi
í veröldinni. En Rasmus Jensen tók á móti gestum sínum með
þessum orðum:
„Ég var nýbúinn að senda frá mér tvo engla suður á bóginn,
og nú koma tveir djöflar norðan að.“
Þeir létu þetta þó ekki á sig fá, enda var þeim allt til reiðu, er
unnt var að veita þeim.
*
Þessi Rasmus átti nokkrar dætur, sem sjálfsagt hafa ekki
verið öðru vísi en gengur og gerist um ungmeyjar. En smiður-
inn gamli hafði ekki tileinkað sér neitt nýjabrum í uppeldis-
málum. Hann flengdi þær umsvifalaust, ef eitthvað bjátaði á,
jafnvel eftir að þær voru orðnar fulltíða stúlkur. Sú saga er
meðal annars sögð, að maður nokkur, sem gisti hjá honum, tók
eftir því, að það voru hárlausar skellur á höfðinu á þeim öllum,
einkum fyrir ofan eyrun. Hann spurði húsbóndann hverju þetta
sætti, hvort þær hefðu einhvern hársjúkdóm.
Smiðurinn gamli ók sér. „Nei,“ sagði hann, „en maður nennir
ekki alltaf að flengja þær.“
En Knútur og Haraldur gistu hjá honum í góðu yfirlæti. Húsa-
kynnin voru rúmgóð, sungið og dansað fram á nótt, og smið-
urinn hinn glaðværasti. Gestirnir sváfu báðir í sama herbergi og
vöknuðu ekki fyrr en seint og síðar meir.
Það var sunnudagur, og Knútur hugsaði sér að hafa nærfata-
skipti. Hann snaraðist því fram á gólfið, fór úr ullarskyrtunni
og fleygði henni á stól. En í sömu andrá heyrðist fyrirgangur
mikill frammi í eldhúsinu. Þar var öskrað og veinað og hurð
skellt að stöfum. Síðan kvað við brothljóð, eins og margir disk-
ar hefðu skollið á gólfið, og í sömu svipan var stofuhurðinni
hrundið upp og ein dóttir smiðsins kom æðandi inn. Hún keyrði
hurðina aftur og veinaði:
„Felið mig! Hann drepur mig!“
Knútur gat lítið aðhafzt, því að hann stóð á prjónabrókinni
einni á miðju gólfi, en stúlkan gerði sér lítið fyrir, snarað-
ist upp í rúm hans og dró sængina upp yfir höfuðið.
Að andartaki opnuðust dyrnar á ný, og smiðurinn kom inn með
stóra töng reidda um öxl.
„Hvar er hún,“ hrópaði hann. „Sú skal muna þenna dag.“
Knútur reyndi að stöðva hann, því að ekki vildi hann láta
níðast á ungri stúlku fyrir augunum á sér. En það er erfitt fyrir
menn að haga sér riddaralega á prjónabrókunum einum klæða.
í hvert skipti, sem hann ætlaði að stöðva framsókn hins reiða
föður, sigu buxurnar niður. Það :var ekki nema um tvennt að
gera: láta fara sem fara vildi um þær.eða framselja stúlkuna.
Haraldur veltist um af hlátri í rúmi sínu og aðhafðist ekkert.
Knútur reyndi að staðhæfa, að stúlkan væri ekki í gestaher-
berginu. En það kom fyrir ekki, því að rauð stígvélin hennar
stóðu út undan sænginni. En þegar smiðurinn sá, hvar hún hafði
leitað athvarfs, gat hann ekki að sér gert að hlæja. Nei, hann
gat ekki sótt dóttur sína til saka í rúmi gesta sinna!
Það var líf og fjör í Grænlandsleiðangrum í þá daga!
Leiðangursmenn höfðu vetursetu í Jakobshöfn, og áður en
þeir hurfu þaðan næsta vor, efndu þeir til veizlu mikillar. Var
hún fræg sökum ágætis síns um allt Vestur-Grænland.
Haraldur Moltke hafði prýtt veizlusalina alls konar lýstileg-
um myndum og málverkum, og gat þar meðal annars að líta
skrípamyndir af öllum helztu íbúum Jakobshafnar. Fylgdi þeim
flestum stutt setning — fáein orð, sem hittu í mark. Til dæmis
var þetta skráð neðan við myndina af prestinum:
„Góður dagur byrjar strax á morgnana, sagði presturinn og
tæmdi morgunstaupið sitt.“
Frá Jakobshöfn héldu þeir leiðangursmenn norður á. bóginn.
Loks komu þeir til Qeqetak, þar sem Karl Fleischer bjó. Þar
íengu allir leiðangursmenn nýjan útbúnað, loðkápur, stígvél og
íeldi. Seinna sagði Karl frá, að svo aðgangsfrekur hefði Knútur
verið, að hann hefði jafnvel lagt hald á spari-loðkápuna sína.
Frá Qeqetak fóru þeir yfir fjöll til íkerasak í Úmanakfirði.
Þar bjó annar móðurbróðir Knúts, Jens Fleischer.
Jens var maður vinsæll og greiðvikinn, ör til gjafa og þó fá-
tækur. Hann var líka talinn bezti ekill á öllu Norður-Græn-
landi, og hann hafði líka það sér til ágætis að hafa kennt Græn-
lendingum að salta heilagfiski.
Hann leit á Knút sem lifandi eftirmynd. Sjálfur hafði hann
í æsku verið fylgdarmaður hins heimsfræga Alpagarps, Ame-
ríkumannsins Whympers, á ferðum hans um Grænlandsjökla.
Hann var gáfaður eigi síður en Knútur, glaðlyndur og kunni ó-
sköpin öll af sögum um sjálfan sig og aðra.
Úr Úmanakfirði fóru þeir fyrir Svartahnjúk til Úpernivíkur.
Skrifaði Mylíus-Erichsen nú af kappi dagbækur sínar um allt,
er fyrir augun bar, dr. Bertelsen rannsakaði heilsufar fólks og
hreinlætisháttu, Haraldur málaði. Jörgen Brönlund var túlkur
þeirra allra jöfnum höndum. Knútur einn hafði ekki skipulagt
starf með höndum. En enginn lék við hvern sinn fingur sem
nann. Nú var hann fyrst í essinu sínu — kominn til Norður-
Grænlands. •
í Úpernivík skildust leiðir þeirra. Bertelsen sneri við til þess að
Ijúka athugunum sínum í byggðunum við Umanakfjörð, en
hinir héldu enn lengra norður eftir. Peningar leiðangursins
voru að vísu orðnir mjög af skornum skammti, en Knútur út-
vegaði þeim hundafóður og fylgdarmenn ókeypis. Nú voru þeir
komnir á þær slóðir, er heiðnir Eskimóar byggðu — heiðingj-
arnir, er gömlu konurnar í Jakobshöfn höfðu sagt Knúti frá á
vetrarkvöldum í bernsku hans.
Um þessar mundir var maður að nafni Kraul nýlendustjóri í
Úpernívík. Hann var gleðimaður mikill. Hann lánaði þeim leið-
angursmönnum geymsluhús til þess að halda dansleik áður en
þeir fóru brott úr byggðarlaginu. Þeir buðu fjölmenni á dans-
ieikinn, pg var á meðal gestanna ungur skrifstofumaður, er
hét Hans, en var ævinlega kallaður Hans hani.
Framhald.
Samband ísl. smnvlnnufélutfg.
S AMVINNUMENN!
Þegar eldsvoða ber að höndum, brenna ná-
lega I hvert sinn óvátryggðir innanstokks-
munir.
Frestið ekki að vátryggja innbú yðar.
r
O p A L
Roestiduft —
IVotiÖ
O P A L rœstiduft
er fyrir nokkru komið á
íuarkaðinn og hefir þegar
hlotið hið mesta lofsorð, þvi
vel er til þess vandað á allan
hátt. Opal ræstiduft hefir
la þá kosti, er ræstiduft
þarf að hafa, — það hreinsar
án þess að rispa, er mjög
drjúgt, og er nothæft á allar
tegandir búsáhalda og eld-
húsáhalda.
Bífvélavirkja vantar
á vélaverkstæði vegagerðar ríkissjóðs.
Upplýsingar á vegamálaskrifstofuioii í
síma 2809 og í Áhaldaliúsinu í síiua 2808.
Hjartans þakkir öllum, f jær og nær, sem auðsýndu mér
samúð og hluttekningu við andlát og jarðarför man'nsins
míns,
Jóhannesar Bjarnasonar.
MONIKA HELGADÓTTIR, Merkigili.
Þjóðartekjurnar
og skipting peirra
(Framh. af 3. síðu)
um það með rökum, hve mikið
einstakir menn eða sérstakir
hópar manna eiga að réttu lagi
að fá í sinn hlut.
Það er gömul og ný saga, að
einstaklingar og einstakar stétt-
ir þjóðfélagsins reyna að ná til
sín sem mestu af árlegum tekj-
um þjóðarbúsins. Hitt sjónar-
miðið er hjá fæstum efst í huga,
hvort kröfur þeirra um laun
fyrir unnin störf eða verð fyrir
eigin framleiðslu séu í eðlilegu
samræmi við gjaldgetu þjóðar-
heimilisins og kjör annarra
manna þar. Það er ekki heldur
auðvelt að gera sér ljóst, hvert
samræmi eða ósamræmi er í
þessum hlutum, fyrr en gerðar
verða svo glöggar skýrslur sem
unnt er um heildartekjur þjóð-
arinnar ár hvert og skiptingu
þeirra.
Þegar greinilegar skýrslur um
þjóðartekjurnar liggja fyrir, er
auðveldara en áður að meta þaö,
hvort launakröfur einstakra
stétta eru réttmætar eða ekki.
Þá er auðveldara að rísa gegn ó-
sanngjörnum kröfum þeirra,
sem þegar hafa fengið sinn hlut
en heimta meira, og rétta hlut
hinna, sem afskiptir eru.
Réttlát skipting framleiðslu-
teknanna miðar að því að
tryggja frið og ánægju í þjóðfé-
laginu, en það mun hvorugt
varanlegt, ef handahóf og kröfu-
frekja ræður mestu um skömmt-
un gæðanna á þjóðarheimilinu.
Við skiptingu teknanna eiga
þeir að bera mest úr býtum, sem
vinna erfiðustu og vandasöm-*
ustu störfin, misjafnlega mikið
eftir afköstum, þar sem því
verður við komið.
Ei rúða brotnar
hjá yffur, þurfið þér aðeins að
hringja í síma 4160.
Höfum rúðugler af öllum gerð-
um og menn til að annast
ísetningu.
VERZL. BBINJA
Sími 4160.
GÆFAN
fylgir trúlofunarhringunum
frá
SIGURÞÓR, HAFNARSTR. 4.
Sent mót póstkröfu.
Sendið nákvæmt mál.
Laun ríkisstarfsmanna og
annarra launamanna eiga að
miðast við framleiðslutekjur
þjóðarinnar og breytast með
þeim.
Afkoma hvers einstaklings og
hverrar stéttar á að fara eftir
afkomu heildarinnar. En til þess
að fá nothæfan grundvöll til að
byggja á í þessum efnum, þarf
að gera fullkomnari skýrslur um
þjóðartekjurnar síðustu árin og
árlega framvegis. Það yfirlit,
sem gert hefir verið eftir skatta-
skýrslunum, er ekki fullnægj-
andi. Verðmæti framleiðslunnar
þarf að reikna saman, og tekj-
ur fyrir vinnu í þágu útlendin^L
Á þessari vísitöluöld ætti að
vera vel framkvæmanlegt að
finna grundvöll fyrir vísitölu-
reikning, er sýndi framleiðslu-
tekjur þjóðarinnar og þær
breytingar, sem verða á=þeim á
hverju ári.
Þetta er nauðsynjaverk, sem
þarf að byrja sem allra fyrst, sé
það ekki þegar hafið.
(Framh. & 4. síðu)