Tíminn - 31.05.1944, Blaðsíða 4

224
TlMINN, mifSvikndaglim 31. mal 1944
56. blað
ÚR BÆNUM
S j ómannadagurinn
verður næstkomandi sunnudag. AS-
alhátíðin hér verður við Sjómanna-
skólann nýja. Priðrik Ólafsson, skóla-
stjóri mun setja athöfnina, en síðan
mun ríkisstjóri leggja hornstein skól-
ans og flytja ávarp. Ennfremur flytja
ávörp Vllhjálmur Þór, atvinnumála-
ráðherra, Kjartan Thors, fulltrúi út-
gerðarmanna, Sigurjón- A. Ólafsson
fulltrúi sjómanna og Ásgeir Sigurðs-
son, fulltrúi F.F.S.Í. i bygginganefnd.
Hrelnn Fálsson mun syngja nokkur lög.
Áður en þessi athöfn hefst mun lagður
blómsveigur á gröf óþekkta sjómanns-
ins í Fossvogl og verður þá elnnar
mínútu þögn. Um kvöldlð verðúr sam-
sæti á Hótel Borg.
Frumsýning.
Frumsýning Leikfélags Reykjavikur
á hinu víðkunna leikriti Björnstjerne
Björnsons, „Paul Lange og Tora Pars-
berg,“ fór fram á annan 1 hvítasunnu.
Leikstjórn annast frú Gerd Grieg, sem
jafnframt leikur hlutverk Toru Pars-
berg. Sýningin vaktl mikla hrifningu.
Veðreiffar Fáks
fóru fram á annan í hvítsunnu. Úr-
slit urðu þessi: 250 m. skeið: Randver
Jóns Jónssonar frá Varmadal, á 25
sek., Þokki Friðriks Hannessonar, Lög-
bergi, á 26 sek. — 300 m. stökk: Kol-
bakur Rósmundar Eyjólfssonar, Gufu-
nesi, á 23,9 sek., Goði Teits Eyjólfs-
sonar, Eyrarbakka, á 24,1 sek., Eiðfaxi
Bergs Magnússonar, Rvík, 24,1 sek. —
350 m. stökk: Hörður Finnboga Ein-
arssonar, Melum, á 26,4 sek., Stígandi
Ólafs Þórarinssonar, Rvík, á 27,4 sek.,
Víkingur Björns Bjarnasonar, Hafn-
arflrði, 27,6 sek. Fj'rstu knapaverðlaun
fékk Hjalti Sigfússon, önnur verðlaun
Ingjaldur ísaksson, þriðju Guðmundi-r
Jónsson. Áhorfendur voru margir.
Skatt- og útsvarsskráin.
Skattskrá og útsvarsskrá Reykjavík-
urbæjar kemur út í dag og mun láta
nærri, að um 24 þús skattgreiðendur
séu þar nefndir. Auk tekju- og eigna-
skatts, lífeyrissjóðsgjalds, stríðsgróða-
skatts og útsvars er nú ennfremur
námsbókagjald, kirkjugjald og kirkju-
garðsgjald tilfært í nýju skattskránni,
en það hefur ekki verið gert áður.
Sundknaitleiksmótiff.
Sundknattleiksmóti íslands er ný-
lokið hér í Sundhöllinni. Sigurvegari
varð A-sveit Ármanns. Þetta er í 7.
sinn, sem mótið fer fram og í 5. sinn,
sem Ármann vinnur það
Óholl nærföt.
Þess hefir orðið vart, að sérstök
tegund karlmannanærfata, sem hér
hefir verið til sölu, hafi valdið húð-
sjúkdómi, einkum á kynfærum, þegar
þau voru notuð óþvegin og ósoðin.
Nokkrlr menn, sem þannig hafa veikst
liggja nú í sjúkrahúsi. Allmikið hefir
verið selt af nærfötum þessum, en
salan hefir nú verið stöðvuð.
Bifreiðastöffvar flytja.
Samkv. ákvörðun bæjarráðs verða
Bifreiðastöð Reykjavíkur. Litla bíla-
stöðin, Aðalstöðin, Hekla og Þróttur
að flytja bílstæði sín og bilaafgreiðsl-
ur af þeim stöðum, þar sem þau eru
nú, fyrir 1. október næstk. Hafa stöðv-
ar þessar orðið að hafa bílstæði sín
að mestu leytl á götunum, en það verð-
ur ekki leyft framvegin.
Leiffrétting.
Það var mishermi, sem sagt var i
seinasta blaði, að hið nýsto.fnaða félag
síldarsaltenda hefði sótt um einkasölu
á saltsfld. Það hefir sótt um leyfi til
að vera aðalútflytjandi saltsíldar. Þá
hafa margir fleiri en Óskar Halldórs-
son unnlð að stofnun þess, enda nýtur
það almenns stuðnings síldarsaltenda.
Áheit á Strandarkirkju
send Tímanum: Kr. 50,00. frá Þ. J.,
kr. 5,00 frá G. E., kr. 20,00 gamalt
áheit frá Guðm. J„ Dýrafirði, kr. 5,00
frá A. Þ., kr. 50,00 frá ónefndum á
Seyðísfirði, gamalt áheit kr. 10,00 frá
H. í/og kr. 10,00 frá Á. Á.
Embættispróf
Nýlega luku átta guðfræðingar
prófi við Háskólann og er langt
síðan að jafnmargir guðfræð-
ingar hafi útskrifast í einu. Þeir
eru þessir:
Guðmundur Guðmundsson, I.
eink. 151 stig., Jón Árni Sigurðs-
son, II. eink. 114 stig., Jón Sig-
urðsson, n. eink. lakari, 73 stig.,
Pétur Sigurðsson, I. eink 143 stig,
Robert John Jack II. eink. lakari
66 stig, Sigurður Guðmundsson,
I. eink. 155 stig, Stefán Eggerts-
son, II. eink. 80 stig og Trausti
Pétursson, I. eink. 131 stig.
Sjö læknanemar hafa einnig
lokið embættisprófi við Háskól-
ann fyrir skemmstu. Þeir eru
þessir:
Gissur Brynjólfsson, Guð-
mundur Björnsson, Öuðmundur
Eyjólfsson, Harald Vigmo, Hreið-
ar Ágústsson, Kolbeinn Kristó-
fersson og Skúli Thoroddsen.
Hlutu þeir allir I. einkunn.
Formálsgreín
Hermanns
(Framh. af 3. síðu)
sér, a .m. k. þrjú ár eftir stríðs-
lok, meðan þeir eru að athuga
hvaða úrræði þeir velja til fram-
búðar. Og eftir því sem gagn-
merkustu blöð þeirra skrifa,
virðast það ekki geta dulizt,
hvert þeir stefna í aðalatriðum.
Englendingar — og fleiri lýð-
ræðisþjóðir — hafa einmitt sýnt
það i þessari styrjöld, að það er
ekki nazismi, kommúnismi né
fasismi, sem þjóðirnar þarfnast,
heldur þau skipulegu vinnu-
brögð, er fullnýta vinnukraft,
auðlindir og framleiðslugetu, en
koma jafnframt á fullkomnari
dreifingu nauðsynja og réttlátri
arðskiptingu. Englendingum
hefir þegar tekizt, þótt að ýmsu
leytl skorti enn á, að byggja upp
hjá sér á stuttum tíma á lýð-
ræðislegan hátt, skipulegt þjóð-
félag, sem virðist engu síður
starfhæft og sterkt en kerfi ein-
ræðisríkjanna."
Stefna flokksbingsins
og’ framkvæmd
hennar.
í lokakafla greinarinnar segir
H. J.:
„Stefnuskrá sú, er flokksþing
Framsóknarmanna nú hefir birt
þjóðinni, er í samræmi við þá
þróun, sem orðið hefir hjá okk-
ar eigin þjóð, og jafnframt í
samræmi við þau úrræði, sem
tekin hafa verið upp hjá fremstu
lýðræðisþjóðum veraldar, þeim,
er líklegastar eru til að stýra
framhjá byltingum með því að
koma á hjá sér til frambúðar
með nægilega hraðri þróun því
fjármála- og framleiðslukerfi,
þar sem lýðræði og frjálst fram-
tak eru hyrningarsteinar, þó án
þess að frá því sé vikið að láta
félagslegt eða lögboðið skipulag
eða íhlutun hins opinbera grípa
inn í alls staðar, þar sem þess
er þörf — til þess.að tryggja
hag heildarínnar.“
H. J. minnist þar næst á, að
íslendingar hafi mikla mögu-
leika til að framkvæma slíka
stefnuskrá. Fyrst kemur þeirra
eigin reynsla, þá reynsla annara
þjóða á stríðsárunum og þau
úrræði, er þær hafa fyrirhugað.
Ennfremur segir hann:
„Við erum þjóð, sem nú hefir
sæmileg efni og mikla mögu-
leika til framkvæmda. Við er-
um smáþjóð, sem á að geta haft
glögga yfirsýn um atvinnurekst-
ur sinn og fjármál. Við ættum
því að hafa einstaka aðstöðu til
að marka opinberri íhlutun um
atvinnurekstur það svið, sem
nauðsyn krefst vegna hagsmuna
almennings, og þar með
veita einstaklingsframtakinu þá
tryggingu og það öryggi, er gef-
ur því vaxandi hvöt til starfa.
Fátt mundi hefja hærra vlrð-
ingu hins gamla þings og hinnar
elztu lýðræðisþjóðar, en ef hún
gæti sýnt það í byrjun nýja lýð-
veldistímabilsins, að hún hefir
þroskann og hæfileikann til þess
að tileinka sér öruggt hagkerfi
í samræmi við kröfur nýrra
tíma.“
Formála H. J. lýkur með þess-
um orðum:
„Okkur Framsóknarmönnum
er það ljóst, að þessi stefnuskrá
er ekki fullkomin og óskeikul
fremur en önnur mannanna
verk. En við vitum, að gpund-
vallarstefnan er rétt. Sjónar-
mið annarra flokka eða manna
úr öðrum flokkum, sett fram af
áhuga og velvilja, mundu geta
aukið við og endurbætt. Ef sá
grundvöllur, sem flokksþingið
hefir lagt, mætti slíkri víðsýni
og velvild, hygg ég að finna
mætti þá stefnu í flestum
vandamálum þjóðarinnar, sem
yfirgnæfandi meiri hluti þings
og þjóðar gæti sameinast um.
Við Framsóknarmenn erum að
vísu fúsir til að berjast fyrir
stefnu okkar í minni hluta þann
tíma, sem til þess kann að þurfa,
og þótt hann yrði langur. En
ekkert mundum við þó kjósa
fremur en það, að sú stefna, sem
mörkuð er af einlægni og sam-
hug nær þrjú hundruð fulltrúa
almennings víðsvegar um land-
ið, mætti sem fyrst mæta þeim
skilningi og öðlast það fylgl
meðal þings og þjóðar, hvaðan
sem það kemur, að hún verði
í höfuðatriðum framkvæmd á
næstu árum. Það myndi marka
Blaðaummæli um
s j álf st æðismálið
Sænsku blöðin, „Dagens Ny-
heter“ (frjálslynt) og.kvöldblað
„Social Demokraten“ (fylgir
jafnaðarm.), sem eru víðlesn-
ustu blöðin í Stokkhólmi, hafa
nýlega rætt um sjálfstæðismál
íslendinga af velvild og skiln-
ingi. Hafa þau því hrundið að
mestu misskilningi þeim, sem
kom fram í skrifum íhaldsblað-
anna þriggja, er getið var ýtar-
lega í blaðinu fyrir skömmu.
Enska blaðið „The Economist“,
hefir nýlega birt grein um sjálf-
stæðismálið, sem er mjög vin-
samleg íslendingum.
„The New York Times“ og
„The Times“ í London hafa
einnig ritað frekar vinsamlega
um sjálfstæðismálið. En hjá
þeim kemur fram sú skoðun,
að ísland tilheyri yfirráðasvæði
þeirra stórvelda, sem ráða á
Atlantshafinu. Frelsi íslendinga
sé því nátengt frelsi og velgengni
þessara stórvelda, og sambúðin
við þau skipti miklu fyrir ísland.
Samviiinan og
liringarnir.
(Framh. af 3. síSu)
ríkjunum voru keyptar vörur
fyrir 40 miljónir dollara.
Innflutningur samvinnufé-
laganna óx árin 1937, 1£38 og
1939, en nákvæmar heildartöl-
ur eru ekki fyrir hendi. í til-
lögunni eru talin upp mörg
samvinnufyrirtæki í Bandaríkj-
unum, sem gert er ráð fyrir að
geti selt erlendu samvinnufé-
lögunum vörur. Gert er ráð
fyrir að lagðir séu fram 8.269.980
dollarar í hið alþjóðlega verzl-
unar- og framleiðslusamband
samvinnufélaganna og sé þessu
stofnfé skipt meðal samvinnu-
félaga hinna ýmsu landa, Bret-
land 35%, Bandaríkin 20%,
Svíþjóð 20%, Skotland 15%,
Danmörk 5%, Noregur 2% og
3% frá öðrum Evrópuríkjum.
Gert er ráð fyrír, að sam-
vinnufélög Evrópu geti keypt
einn tíunda af því vörumagni,
sem flutt var út frá Bandaríkj-
unum til Evrópu 1939. Hér er
þó engan vegin gert ráð fyrir,
að vöruflutningar þessara sam-
vinnuverzlunar eigi sérstaklega
að fara fram milli Evrópu og
Bandaríkjanna. Tillagan gerir
ráð fyrir sex deildum sambands-
ins: Bandaríkja-Evrópudeild,
Kanada-Evrópu-deild, Suður-
Ameríku-Evrópu-deild, Al-
Ameríkudeild, Ameríku-Kina-
deild og Asíu-Afríku-deild. Enn-
fremur er gert ráð fyrir alþjóð-
legri olíudeild.
Samkeppnishæfni samvinnu-
félaganna, sem rekin eru á heil-
brigðum grundvelli, bendir til,
að þau beri af hringunum í
fleiru en auknum hag almenn-
ings. Samvinnufélögin — og
einkum þó K. F. — hafa orðið
sigursæl í framleiðslu og sölu
ljóskúlna. Hér er tækifæri til
samanburðar, þar sem framleið-
endur frá Austurríki og Ung-
verjalandi, Þýzkalandi, Frakk-
landi, Sviss og Niðurlöndum
stofnuðu hring árið 1903, og réði
hann yfir níu tíundu hlutum Ev-
rópuframleiðslunnar í þessari
grein. Hringurinn var endur-
skipulagður eftir fyrra stríðið,
en Louis Domeratzky segir um
hann í „The International Car-
tel Movement": „Hringur þessl
var ekki verulega sigursæll og
samkeppni annara framleiðenda
veikti áhrif hans til muna“. Og
ennfremur: „Oft bárust fregnir
um, að sundrung væri í aðsigi
og nokkrir meðlimanna gengu
úr hringnum löngu áður en ó-
friðurinn gerði út af við hann“.
Kerfi hringanna er veikur
grundvöllur undir heimsverzl-
uninni, þar sem búast má við,
að það hrynji þá og þegar.
Hringarnir eru stofnaðir til að
halda uppi vöruverði og hindra
samkeppni og eru því í stöðugri
hættu fyrir henni. Samvinnufé-
lögin eru stofnuð til þess að
knýja fram verðlækkun og
vöruvöndun og blómgast því vel
á samkeppnisgrundvelli.
ný tímamót í lífi íslenzku þjóð-
arinnar, og verða vegur hennar
til friðar, almennrar hagsældar
og aukinnar virðingar meðal
þjóðanna."
TJARNARBÍÓ
Stigamenn
(The Desperdoes).
Spennandi mynd í eðlileg-
um litum úr vesturfylkjum
Bandaríkjanna.
RANDOLPH SCOTT,
GLENN FORD,
CLAIRE TREVOR,
EVELYN KEYES.
Sýnd kl. 3—5—7—9
Bönnuð yngri en 14 ára.
-GAMLA BÍÓ-
„Bros gegnum tár4í
(Smilin’ Through)
JEANETTE MACDONALD
BRIAN AHERNE
GENE RAYMOND.
Sýnd kl. 7 og 9.
Börn innan 12 ára fá ekki
aðgang.
Sýning kl. 5:
Nifurrifsmennirnir
(Wrecking Crew)
RICHARD ARLEN
CHESTER MORRISS
Bönnuð börnum innan
12 ára.

► NÝJA EÍÓ-
Ráðkæna
stúlkan
(„The Amazing Mrs Holli-
day“)
Skemmtileg söngvamynd
með
DEAMMA DURBIN,
BARRY FITZGERALD,
ARTHUR TREACHER. .
Sýnd kl. 5, 7 og 9.
Hallgrímur
Leikfélan Reyhjjuvíhur.
á Grímsstöðum.
(Framh. af 2. síðu)
á herforingja fyrir riddarasveit
— foringja — er liðsmönnun-
um mundi hafa þótt gott að
fylkja sér um.
„Paul Lange og Tora Parsberg"
eftir BJÖRNSTJERNE BJÖRNSON.
Leikstjóri: frú GERD GRIEG.
Svuiug í kvöld kl. 8.
Hann hefði líka sómt sér vel
sem goði í gömlum stíl, sem reið
til þings í broddi fríðs föruneyt-
is, til að sækja mál og verja. Þar
hefði hann notið sín, hinn djarfi
bardagamaður, kappsfulli
málafylgjumaður, og tilþrifa-
mikli mælskumaður. Hann
mundi og hafa verið vel fallinn
til að annast rekstur stórfyrir-
tækja, og hafa umsjón með
starfi margra manna. Þar hefði
stjórnsemi hans, hagsýni og
reglusemi notið sín vel.
Þá mundi hann líka hafa
getað orðið aðsópsmikill kenni-
maður, sem prófessor Haraldur
bróðir hans, ef hann hefði lagt
inn á sömu braut. Sama eldmóð-
inn á hann undir hversdags-
hjúpsins hörðu skel, sömu ræðu-
mannshæfileikana, sannfæring-
arkraft og hugrekki, til að berj-
ast fyrir hugðarmálum sínum.
Einnig hefir hann mjög næman
fegurðarsmekk og er mikil
nautn að fögrum ljóðum og
hljómlist.
Já, það er margt sem Hallgrím-
ur hefði getað lagt á gjörva
hönd, og mundi hann alstaðar
hafa staðið í fararbroddi, hvar
sem hann hefði þorið niður,
jafnt í veraldlegum og andleg-
um athöfnum.
En hann batzt æskustöðvun-
um órjúfandi böndum og þeim
fórnaði hann starfskröftunum.
Hann sat jörð sína ágætlega og
nytjaði til fulls, en bætti hana
svo sem kraftarnir leyfðu. Mér
er þó ekki grunlaust um, að
stundum hafi honum þótt at-
hafnaþrá sinni fullþröngur
stakkur skorinn heima í sínu
víðlenda ríki. Hygg ég, að hann
hafi þá oft fundið til þess sama
og Einar Benediktsson orðar svo
í kvæði sínu Fákar: „Ef inni er
þröngt tak hnakk jiinn og hest,
og hleyptu burt undir loftsins
þök.“ Hann átti jafnan góða gæð
inga og ferðaðist mikið. Aflaði
hann sér oft margvislegra verk-
efna utan heimilis við ýms trún-
aðarstörf, ef honum þótti starfs-
orka sín ekki fullnotast heima
fyrir. En allt stefndi það að hinu
sama marki, að geta með því
betur bætt og fegrað býli sitt.
Og eftir að hann sjálfur lét af
bússtörfunum, nam hann sér
enn land til ræktunar og um-
hirðu í óræktarmóum utan
túns, og lét ekki staðar numið
fyrr en það var orðið einn feg-
ursti völlur túnsins.
Það er fagurt að líta^heim á
vel ræktað og vel hýst sveita-
býli. Fáa mun þó gruna, sem
ekki hafa sjálfir athugað, hver
feikna atorka, hagsýni og þraut-
seigja liggur að baki þeirra
framkvæmda, eins og búið hefir
verið í hendur mönnum í þeim
efnum lengst af. Það er líka auð-
heyrt, að mörgum manninum
finnst fátt um það, sem gert
hefir verið á því sviði, en vaxa
mjög í augum aðrar fram-
kvæmdir í þjóðfélaginu, sem
meira ber á. Hitt er þó víst að
margur bóndinn hefir lagt fram
í þessu starfi orku og hæfileika,
sem enginn hefði komist hjá að
viðurkenna, hefði þeim verið
beitt í þeim starfsgreinum, þar
sem vogarstengur framkvæmda-
lífsins eru mönnum tiltækilegri.
Hallgrímur í Grímsstöðum er
einn af þeim. Þeim, sem til hans
þekkja finnst mikið til um það,
sem hann hefir gert, en þó
meira um hann sjálfan.
Bjarni Ásgeirsson.
Aðgöngumiðar seldir frá kl. 2 i dag.
Karlakórinn VlSIK, Siglufirði.
Söngstjóri: Þormóður Eyjólfsson.
§amsöDgur
í Gamla Bíó föstudaginn 2. júní, kl. 2,30 e. h. og laugardaginn
3. júní, kl. 15,00 e. h.
Einsöngvarar:
Daníel Þórhallsson, Halldór Kristinsson og Sigurjón Sæmundsson.
Viff hljóðfæriff: Emil Thoroddsen.
Aðgöngumiðar seldir í Bókaverzlun Sigfúsar Eymundssonar.
AÐEUVS SUNGIÐ ÞESSI TVÖ SKIPTI.
Skattskrá Reykjavíkur
ásamt skrá um stríðsgróðaskatt, námsbóka-
gjald, elli- og örorkutryggingaskrá,
liggja frammi á bæjarþingstofunni í hegningarhúsinu frá miff-
vikudegi 31. maí til þriffjudags 13. júní, aff báffum dögum meff-
töldum, kl. 10—20 daglega. Kærufrestur er til þess dags, er
skrárnar Iiggja síðast frammi, og þurfa kærur aff vera komnar
til Skattstofu Reykjavíkur, effa í bréfkassa hennar, í síffasta lagi
kl. 24 þriðjudáginn 13. júní næstkomandi.
Skattstjórinn í Reykjavík,
Ualldór Sififússon.
Tapast hefir
rauður hestur, fremur lítill.
Mark: blaðstýft vinstra. Vin-
samlegast sá, sem yrði hestslns
var, geri svo vel að síma um
Brúarland til Kjartans Magn-
ússonar, Hraðastöðum, Mos-
fellssveit.
GÆFAN
fylgir trúlofunarhringunum
frá
SIGURÞÓR, HAFNARSTR. 4.
Sent mót póstkröfu.
Sendið nákvæmt mál.
Fylgizt með
Allir, sem fylgjast vilja með
almennum málum, verða að lesa
Tímann.
Á víðavangi.
(Framh. af 1. slðu)
mun verða góð aðvörun fyrir
kommúnlstaforkólfa Alþýðu-
sambandsins, því að hún sýnir
þeim, að en er til sá dugur í
islenzkri verkamannastétt, að
hún lætur ekki „foringja“ sína
bjóða sér allt, né hlýðir fyrir-
skipunum þeirra og lögleysum
í aumkunarverðri undirgefni og
blindni. Kommúnistaforkólfarn-
ir munu því hugsa sig um oftar
en tvisvar áður en þeir fyrir-
skipa ólöglegt verkfall í annað
sinn.
o
SHIPAUTCERÐ

„Esja“
fer austur um land til Siglu-
fjarffar og Akureyrar kringum
næstu helgi. Tekiff á móti flutn-
ingi til hafna frá Húsavík til
Reyffarfjarffar á fimmtudag, og
flutningi til hafna sunnan
Reyffarfjarffar árdegis á föstu-
dag. Hugsast getur aff Þór verffi
Iátinn taka þær vörur, sem fyrir
kunna aff liggja til Vopnafjarff-
ar, Borgarfjarffar og háfna
sunnan Fáskrúffsfjarffar, ef of
mikiff berst aff í Esju. Eru send-
endur vinsamlega beffnir aff
fylgjast meff þessu, og haga vá-
tryggingu samkvæmt því.
Pantaffir farsefflar óskast sótt-
ir í dag.
„Ægir“
fer kl. 8 í kvöld til Bildudals
og Þingeyrar, tekur póst og far-
þega.
„Hugínn*'
fer til Flateyrar, Súgandafjarff-
ar, Bolungarvíkur, Súffavíkur og
ísafjarffar. Flutningi veitt mót-
taka árdegis f dag.