Tíminn - 02.06.1944, Side 1

RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
ÚTGEFANDI:
FRAMSÓKNARFLOKKURINN.
PEENTSMIÐJAN EDDA h.f.
Símar 3948 og 3720.
RITSTJÓRASKRIFSTOFUR:
EDDUirJSI, Lindargötu 9 A.
• Sírr ar 2353 og 4373
AFGREIÐSLA, INNHEIMT. '
OG AUGLÝSINGASKT — JL OFA:
FDDUIIUSI, Lindargötu 9A.
Síml 2323.
28. árg.
Rcykjavík, föstudagiim 2. júuí 1944
57. blað
Erlent yfirlit:
Stefna stór-
veldanna
Sú skoðun virðist almennt
ríkjandi', að styrjöldinni í Ev-
rópu ljúki í ár og styrjöldinni
í Asíu á næsta ári eða í síðasta
lagi 1946. Áhugi manna fer því
eðlilega sívaxandi fyrir því,
hvernig takast muni að grund-
valla hinn nýja frið og hindra
nýja stórstyrjöld innan fárra
áratuga. Mörg atriði, sem mestu
skipta í því sambandi, eru enn
óráðin, og má þar eigi sízt nefna
afstöðu stórveldanna, er mestu
munu ráða um friðargerðina,
þótt smáþjóðunum vérði veitt
nokkur hlutdeild í henni.
Af þeim þremur stórveldum,
sem nú ráða mestu, virðast Bret-
ar líklegastir til að láta ekki
blindast af óheilbrigðum stór-
veldadraumum. Rússland og
Bandaríkin eru hins vegar meiri
ráðgátur í þeim efnum.
Sú skoðun ryður sér nú
til rúms, að Rússar muni
fylgja friðsamlegri utanríkis-
málastefnu fyrstu áratugina
eftir stríðið, að því þó und-
anskildu, að þeir munu reyna að
tryggja sér sem sterkasta að-
stöðu í nábúalöndum sínum. Að
öðru leyti mætti vænta þess, að
stefna Rúsáa mótaðist af því, að
þeir þurfa frið í 2—3 áratugi
til að endurreisa og efla at-
vinnuvegi sína eftir styrjöldina
og vilja fá til þess stuðning
annara þjóða. Rússar munu því
að öllum líkindum nota tæki-
færið, sem þeim gefst nú, til að
losna úr þeirri einangrun, sem
þeir.bjuggu við fyrir stríðið og
átti þátt sinn í því, að þeir ráku
hinn kommúnistiska byltingar-
áróður í öðrum löndum til að
vinna sér samúð á þann hátt.
Afnám Alþjóðasambands komm-
únista, afnám alþjóðasöngs
kommúnista sem þjóðsöngs
Rússa, þáttaka kommúnista í
þjóðstj-órnunum á Ítalíu og í
Algier, niðurlagning kommún-
istaflokksins í Bandaríkjunum
og margt fleira bendir til þess,
að Rússar ætli að starfa á nýrri
„línu“ á komandi árum. Jafn-
hliða þessu koma svo þær breyt-
ingar, sem eru að verða á stjórn-
arháttum heima í Rússlandi og
ganga í þá átt að auka einstakl-
ingsfrelsi og einkaeign innan
vissra takmarka. Allt þetta
glæðir þær vonir, að Rússar
muni á komandi árum, reyna að
hafa friðsamlegt samstarf við
aðrar þjóðir og kommúnista-
flokkarnir breyti- starfsháttum
sínum í samræmi við það. Hitt
er svo vafamálið, hvort Rússar
gerist eigi kröfuharðari, þegar
þeir hafa rétt við til fulls eftir
stríðið.
Stefna Bandaríkjanna á
næstu árum virðist mestum vafa
undirorpin, eins og sakir standa,
en úrslit forsetakosninganna í
haust munu mjög skýra hana.
Bandaríkin verða langvoldug-
asta stórveldið fyrstu árin eftir
þetta stríð, hafa mestan her og
mesta hergagnaframleiðslu og
þurfa ekki að. fást við neina
endurreisn og endurbyggingu
eftir stríðið, líkt og Rússar og
Bretar. Meðal auðmanna og
æstustu þjóðernissinna Banda-
ríkjanna, sem virðast miklu ráð-
andi í republikanaflokknum,
vex þeirri skoðun fyígi, að
Bandaríkin eigi að nota sér
þessa sérstöðu í stríðslokin til
að treysta heimsyfirráð sín sem
mest. Ef republikanarnir vinna
forsetakosningarnar, geta þessar
skoðanir haft mikil áhrif á ut-
anríkismálastefnu Bandaríkj-
anna og jafnvel nokkur áhrif,
þótt Roosevelt haldi stjórnar-
taumunum áfram. Framtíð
heimsfriðarins byggist mjög á
því, hvort utanríkismálastefna
(Framlu á 4. síðu)
Glæsileg
urslil
98.65% með sambands
slitum og 96.35% með
lýðveldisstofnun
Affaltalningu í þjóffar-
atkvæffagreiðslunni er nú lok-
ið í öllum kjördæmum lands-
íns. Samkvæmt henni hafa
70.536 greitt atkvæði með
sambandsslitum, en 365 á
móti, og 68.862 með lýðveld-
isstofnuninni, en 1064 á móti.
Með sambandsslitum eru
98.65% gildra atkvæða, en
með lýðveldisstofnuninni
96.35%.
Eins og kunnugt er, eru þetta
ekki fullnaðartölur, því að enn
eru nokkur utankjörfundaat-
kvæði ekki komin fram til taln-
ingar. Talningu lýkur eigi fyrr
en 17. júni.
Hér fara á eftir úrslit í þeim
kjördæmum, sem eigi hefir áður
verið sagt frá:
Norður-ísaf jarðarsýsla:
Sambandsslit: já 1329, nei 15,
auðir 39, ógildir 18.
Lýðveldisstofnun: já 1240, nei
44, auðir 104, ógildir 13.
Norður-Þingeyjarsýsla:
Sambandsslit: já 992, nei 8,
auðir 26, ógildir 9.
Lýðveldisstofnun: já 980, nei
12, auðir 34, ógildir 10.
Norður-Múlasýsla:
Sambandsslit: já 1505, nei 3,
auður 1, ógildir 16.
Lýðveldisstofnun: já 1490, nei
8, auðir 19, ógildir 18.
Suður-Múlasýsla:
Sambandsslit: já 2961, nei 23,
auðir 25, ógildir 34.
Lýðveldisstofnun: já 2909, nei
27, auðir 92, ógildir 15.
Austur- Skaf taf ellssýsla:
Sambandsslit: já 712, nei 5.
Lýðveldisstofnun: já 687, nei
7, auðir 23, ógildir 14.
Bifreið brennur
Sá atburður gerðist síðastl.
langardag, að eldur kom upp í
stórum áætlunarbíl, fullum af
farþegum, skammt frá Brenni-
stöðum 1 Borgarfirði. Hafði bíll-
inn stöðvast, sennil. af benzín-
stýflu, en þegar bílstjórinn ælt-
aði að koma honum af stað aft-
ur, varð eldsins vartrí aftursæti.
Farþegarnir þustu strax út, en
ekkert varð við eldinn ráðið.
Brann allt það af bílnum, sem
brunnið gat. Bíllinn var eign
Bifreiðastöðvar Stykkishólms og
var á leið frá Akranesi til Stykk-
ishólms. Hann var vátryggður
fyrir 12 þús. krónur, en var
'margfalt meira virði, eins og
verðlag er nú.
Nýstofnað
skógræktarfélagf
Fyrir nokkru var stofnað
Skógræktarfélag Mýrdælinga
með 170 félagsmönnum, þar af
28 ævifélögum. Félagið mun
beita sér fyrir aukinni skógrækt
í Mýrdal. Það hefir þegar geng-
ið í Skógræktarfélag íslands.
Stjórn félagsins skipa:
Óskar Jónsson, Vík, Gunnar
Magnússon, Reynisdal, Gunnar
Stefánsson, Litla-Hvammi, Vig-
fús Ólafsson, Brekkum og Er-
lingur Sigurðsson, Sólheimakoti.
Fvrsta starfstimabili Húsmæðra-
kennaraskóla Islands lokið
Fyrsttt húsmæðrakennararnir útskrifuðust í gær
Tíu fyrstu nemendur Húsmæffrakennaraskóla íslands Húsmæðrakennaraskóla íslands,
hafa lokiff kennaraprófi, og var skólanum slitiff í hátíffa- hamingju í starfi sínu. Þeirra
sal háskólans klukkan eitt í gær aff viffstöddum mörgum ^íða mikil og vegleg verkefni,
boðsgestum. Hefir stétt íslenzkra húsmæffrakennslukvenna
þar með bætzt álitlegur hópur.
Skólastýran, fröken Helga Sig-
urðardóttir, rakti í ræðu sinni
aðdragandann að stofnun skól-
ans. Fyrstu tildrögin að stöfnun
hans komu frá nefnd, er Bún-
aðarfélagið skipaði, að tilhlutan
Sigurðar Sigurðssonar búnaðar-
málastjóra, árið 1927, til þess
að semja álitsgerð um skipulag
húsmæðrafræðslunnar í landinu.
Síðan tók „Kennarafélagið Hús-
stjórn“ málið upp 1941 og skip-
aði nefnd til þess að vinna að
framgangi þess. Sama ár var
flutt á Alþingi, að tilhlutun
Hermanns Jónassonar, þáver-
andi forsætis- og kennslu-
málaráðherra, frumvarp til
laga um húsmæðrafræðslu í
sveitum og kaupstöðum. Fjall-
aði einn kafli þess um hús-
mæðrakennaraskóla. Var það
samþykkt, og á grundvelli þeirra
laga var Húsmæðrakennaraskóli
íslands stofnaður með reglu-
gerð, sem Hermann Jónasson
gaf út þá samsumars. En til
starfa tók skólinn árið eftir,
6. október 1942.
Þá’ lýsti fröken Helga því,
hve mikilvægum áfanga væri
nú náð, er lagður hafði verið
grundvöllurinn að innlendri
menntun húsmæðrakennara.
Menntun sú, er fengizt hefði
erlóndis, hefði ekki nema að
nokkru leyti hentað íslenzkum
staðháttum, og lét hún þess
síðar getið í viðtali við blaða-
mennina, að hún hefði því að-
eins getáð kennt ýmislegt það,
er kennt var á Laugarvatni í
sumar, svo. sem skyr- og smjör-
gerð, að hún hefði verið alin
upp á sveitaheimili, Hólum í
Hjaltadal.
Þá lýsti hún því, hvernig
kennslunni hefði verið hagað
og vék lolis að hinu mikla starfi,
er biði í húsmæðrakennslumál-
unum, og hversu miklu varðaði
fyrir þjóðina, að það tækist
giftusamlega. „Þið,“ mælti hún
til námsmeyja sinna, „eigið að
leggja hornsteinana að heiðri
skólans. Og þið megið ekki halda
að námi ykkar sé lokið. Dug-
legur kennari er alltaf að læra.“
Síðan bar hún fram þakkir
sínar til allra þeirra, sem unnið
hefðu að stofnun skólans, há-
skólans er veitt hefir honum
húsnæði, samkennara sinna og
annarra, sem lagt hefðu honum
lið á einn eða annan hátt.
Afhenti hún síðan námsmeyj-
um sínum prófskírteini sín, en
þær höfðu allar staðizt prófið.
Ein þeirra, Vigdís Jónsdóttir,
Deildartungu, hafði hlotið ágæt-
iseinkun, 9,2 í bæði verklegum
og bókl«gum greinum, en hinar
flestar góða fyrstu einkun (7—9 í
aðaleinkun). Vigdís hefir þegar
verið ráðin kennslukona við
Húsmæðraskólann á Hallorms-
stað.
Að lokinni afhendingu próf-
skírteina sagði fröken Helga
skólanum slitið í fyrsta skipti.
Mælti þá kennslumálaráðherra
nokkur iprff, og var að því búnu
leikið ,,Ó, guð vors lands.“
Síðan var setzt að kaffidrykkju
í húsakynnum skólans í kjallara
háskólabyggingarinnar. Var þar
veitt af rausn og smekkvísi.
*
Það var mjög álitlegur hópur,
er bættist í flokk íslenzkra hús-
mæðrakennslukvenna í gær, og
og það var auðfundið, að áhugi
þeirra var mikill. ,
Vigdís Jónsdóttir sagði meðal
annars í stuttu viðtali: „Því er
auðvitað ekki að leyna, að nám-
ið heíir oft verið strangt, en
það hefir líka átt í sér fólgna
mikla ánægju. Og okkur er öllum
ljóst, að það er aðeins inngang-
ur að miklu erfiðara starfi, sem
við vonum þó, að verði jafnframt
enn ánægjulegra.“
Þorgerður Þorvarðsdóttir
mælti: „Ég er afskaplega fegin að
vera búin í skólanum — og geta
tekið til starfa. Hér er svo margt
að vinna. Annars er það heit-
asta ósk mín að komast út fyr-
ir landsteinana, þegar fram líða
stundir, víkka sjóndeildarhring-
inn og kynnast menningarstofn-
unum kvenna í öðrum löndum.“
Ása Guðmurídsdóttir og Þór-
unn Hafstein létu í Ijós svip-
aðar hugsanir. „Það er svo margt
sem þarf að bæta og breyta,“
sagði Ása.
*
Tíminn óskar hinum tíu nýju
húsmæðrakennslukonum, hin-
um fyrstu, sem ljúka prófi í
sem verður sæmd þeiiTa og heill
þjóðarinnar, að þær ræki sem
bezt. ,
Karlakórínn Vísír
komínn til R.víkur
Söngferð í tilefni af
20 ára afmæli kórsins
Karlakórinn „Vísir“ frá Siglu-
firði er kominn til Reykjavíkur
og heldur samsöngva hér í bæn-
um, hinn fyrri í kvöld. Er þessi
söngför farin í tilefni þess, að
kórinn átti nú nýlega 20 ára
afmæli.
Kórinn var stofnaður í janúar
1924, og var hinn fyrsti söng-
stjóri Halldór Hávarðsson frá
Bolungarvík. En hann lézt ári
!síðar. Tók þá Tryggvi Kristins-
son við söngstj órninni og hafði
hana á hendi í fjögur ár. Síð-
astliðin fimmtán ár hefir Þor-
móður Eyjólfsson, ræðismaður
síðan haft á hendi stjórn hans.
Formaður kórsins hefir Egill
Stefánsson, kaupmaður, verið
síðustu 15 árin, gjaldkeri Bjarni
Kjartansson (óslitið síðan 1927)
og ritari Sigurður Jónsson.
Síðustu fimmtán árin hefir
„Vísir“ farið seytján sörígferðir
út úr bænum og sungið á 23
stöðum við stjórn Þormóðs.
Hann söng á Þingvöllum á
Alþingishátíðinni, og þrívegis
hefir hann sungið í Reykjavík
fyrr en nú. Er það árin 1930,
1934 og 1937. í síðustu söngför-
inni var komið við á ísafirði
og sungið þar. Hefir hann jafn-
an hlotið mikla aðsókn og ágæta
dóma, enda viðurkenndur einn
af beztu kórum landsins.
T kórnum eru nú 36 menn. Nú-
verandi einsöngvarar hans eru
Daníel Þórhallsson, Halldór
Kristinsson, héraðslæknir og
Sigurjón Sæmundsson, prent-
smiðjustjóri.
Þess er að vænta, að Reyk-
víkingar veiti „Vísi“ góðar við-
tökur nú, eigi síður en áður.
Hinar nýútskrifuðu liúsmœðrakennslukonur. Efri röð frá vinstri: Hall-
dóra Eggertsdóttir, Siglufirði, Ása Guðmundsdóttir, Harðbak, Sléttu,
Vigdis Jónsdóttir, Deildartungu, Borgarfirði, Sigríður Jónsdóttir, Akureyri,
Guðbjörg Bergs, Reykjavík, Guðný Frímannsdóttir, Grímsey, Neðri röð frá
vinstri: Salóme Gísladóttir, Saurbœ Vatnsdal, Helga Kristjánsdóttir,
Fremsta-Felli, Kaldakinn, skólastýran, Helga Sigurðardóttir, Þórunn Haf-
stein, Húsavík, Þorgerður Þorvarðardóttir, Reykjavík.
Flugfélag fslands
heldur aðalfund
Aðalfundur Flugfélags íslands
var haldinn 31. f. m. Voru þar
birtar ítarlegar skýrslur um
rekstur félags á síðastl. ári. Á
árinu fluttu flugvélar félagsins
2073 farþega og er það 84%
aukning frá árinu á undan.
Flugvélarnar fluttu auk þess
6193 kg. af pósti. Flugdagar voru
alls 187 á árinu og flugferðirnar
663, en flugstundir í lofti voru
alls 940. Vegalengdin, sem flug
vélarnar flugu, er 208.250 km.
Tekjur félagsins námu alls 563
þús. kr. Félagið afskrifaði eignir
sínar fyrir tæplega 106 þús. kr
Flugfélagið á nú tvær tveggja
hreyfla landflugvélar.
Stjórn félagsins var endur-
kosin, erí hana skipa: Bergur
Gíslason, form., Örn Johnson,
Agríar Kofoed-Hansen, Jakob
Frímannsson og Kristján Krist-
jánsson.
A víðavangi
SITTHVAÐ AÐ VERA BÓNDI
EÐA EGGERT CLAESSEN.
Sunnlendingur skrifar: Mér
er óhætt að fullyrða það, að
ekkert mál hefir um langt skeið
vakið slíka furðu hér um slóðir
og hinn gífurlegi gróði Eim-
skipafélagsins á síðastl. ári.
Okkur sveitakörlunum, sem
höfðum hlustað á hinar skeleggu
yfirlýsingar fjármálaráðherrans
þess efnis, að allt yrði gert, sem
hægt væri af hans hálfu og við-
skiptaráðs til að halda dýrtíð-
inni í skefjum, komu þessi tíð*-
indi meira en lítið á óvart. Við
héldum, að Björn tilheyrði
skárri teguridinni af íhalds-
mönnum og meira mark mætti
taka á orðum hans en síldar-
mjölsyfirlýsingu Ólafs Thors.
Nú sjáum við hvernig reyndin
er. Eitt félag er látið græða 25
miljónir króna á einu ári og við
þá upphæð hafa síðan bæzt toll-
ar og álagning kaupmannanna.
Það hefir sannazt ennþá einu
sinni, að valt er að treysta þeim,
sem hæst og fegúrst gala!
Það hefði víst eitthvað heyrzt,
ef við bændakarlarnir hefðum
gert okkur seka um slíka okur-
starfsemi. Það hefði verið
ásjóna á Þjóðviljanum, Vísi og
Morgunbl., ef við bændurnir
hefðu stungið í vasa okkar ein-
um 25 miljónum sem ofanálag
á vísitöluverðið! En nú heyrist
ekki hósti né stuna frá þessum
blöðum.
Ég sá nýlega, að Þjóðviljinn
ætlaði alveg að ganga af göfl-
unum út af því, að Mjólkursam-
salan hefði getað lagt eina milj.
kr. af tekjum síðastl. árs til að
byggj a fullk*mnari mjólkurstöð
til sameiginlegra hagsbóta fyrir
neytendur og framleiðendur. Nú
þegir þetta blað alveg steinþegir,
um gróða Eimskipafélagsins.
Svona er nú barátta kommún-
istaforingjanna gegn auðvald-
inu. í augum þeirra virðast
bændurnir vera hinir slæmu
auðkóngar og okrarar, en Egg-
ert Claessen, Hallgrímur Bene-
diktsson og Richard Thors hin-
ir hvítu englar! Það er hættu-
legra að trúa þeim fyrnefndu
fyrir einni miljón, en þeim síð-
arnefndu fyrir 25 miljónum kr.
Já, það er sitthvað að vera bóndi
eða Eggert Claessen í þessu
þjóðféiagi. —
GÍSLI VÉLSTJÓRI LÝSIR
KJÓSENDUM SÍNUM.
Gísli Jónsson þingmaður Barð-
strendinga er nýlega kominn úr
fundaférðalagi um kjördæmið
og hefir í tilefni af því samið
langt viðtal við sjálfan sig og
birt það í Morgunblaðinu. Þar
segir Gísli m. a., þegar hann
lýsir áhugamálum Barðstrend-
inga:
„Þá er einnig afar mikill á-
hugi fyrir dýrtíðarmálunum og
þeirri stefnu, sem þar kann að
verða ofan á í framtíðinni.“
Heldur verður þetta að telj-
ast óburðug lýsing á fylgismönn-
um Gísla þarna vestur frá. Þeir
hafa ekki áhuga fyrir neinni
sérstakri stefnu í dýrtíðarmál-
unum, heldur aðeins „þeirri, sem
kann að verða ofan á i fram-
tíðinni.“ Þeim virðist vera al-
veg sama hver hún er, þeir ætla
samt að vera með henni og hafa
áhuga fyrir henni!
Prestskosningf
Prestskosning hefir nýlega
farið fram í Hvammsprestakalli
í Dalaprófastsdæmi, og voru at-
kvæðin talin í skrifstofu bisk-
ups í fyrradag. Umsækjandi var-
einn, séra Pétur T. Oddsson að
Djúpavogi. — Á kjörskrá voru
217 kjósendur, en 134 greiddu
atkvæði. Fékk umsækjandi 126,
en 8 seðlar voru auðir. Varð
kosning þess vegna lögmæt.