Tíminn - 23.06.1944, Blaðsíða 3

63. blað
TÓIITVX. föstadaglim 23. |úní 1944
251
Hátíðahöld úti á landi
17. og 18. juni
Mjög víða um land voru mikil Stefán Jónsson skólastjóri og
og vegleg hátíðahöld 17. og 18. Sigurður Reynir Pétursson.
júní. Svipmest munu þau þó Blandaður kór söng.
Knúts saga Rasmussens
FRAMHALD
Nú sat Knútur þó ekki lengi um kyrrt.
Árið eftir sendi danska stjórnin skip til Umanak með gjafir
til Heimsskauts-Eskimóanna í þakklætisskyni fyrir alla þá hjálp,
er höfðu veitt leiðangursmönnunum. En það voru menn lítt kunn-
ir landsháttum og þjóðháttum þar norður frá, er komu gjöf-
um þessum á framfæri, og lentu þær í höndum þeirra, sem sízt
Dörfnuðust þeirra, og urðu almenningi að litlu gagni eða gleði.
Meðal þess, sem var gefið, var kvennabátur. Þess konar
farkostir þekktust ekki þar norður frá. Höfðu menn hann sér
til skemmtunar um sumarið, en þegar vetraði, skáru þeir hann
sundur og notuðu tréð úr honum í sleðameiða.
Ekki var Knútur hafður í ráðum um úthlutun þessara gjafa,
og þegar hann kom aftur á þessar slóðir, kom hann einn síns
liðs á hundasleða og illa búinn.
Hann fékk þær móttökur, að ekki varð á betra kosið. Enginn
undraðist þó komu hans, því að það var þá þegar farið að líta
á hann sem einn af kynstofninum — gróður, sem átti þar heima
og hvergi annars staðar. Hann sagði, að erindi sitt væri að veiða
sauðnaut. Þau eru nefnilega ekki til í norðurhéruðum Græn-
lands. Það fannst þeim' öllum mjög náttúrlegt erindi:
„Hvernig getur maður, sem ekki getur veitt öll dýr á landi
og í sjó, rætt leyndardóma lífsins?“ sögðu þeir. „
í þessari ferð hitti Knútur Cook, sem síðar varð frægur fyrir
að hafa þótzt gist norðurheimsskautið. Fundir þeirra urðu þó
ekki sérlega ánægjulegar. Er fundum þeirra bar fyrst saman,
gisti Knútur hjá einum kunningja sínum, er átti gamlan hval-
bát, sem Cook hafði skilið eftir. En það var gat á honum, og
Knútur ætlaði að gera við hann. Hann reri því á húðkeip út I skip
Cooks þeirra erinda að kaupa koparnagla.
Cook sagði, að hann gæti fengið koparnaglana, ef hann hefði
eitthvað til þess að borga þá með. Knútur lét hann fá fjögur
blárefaskinn fyrir eina lúku af nöglum. Síðan var hann spurður,
hvort hann vildi matast, og þáði hann það ‘með þökkum.
Vísaði Cook honum í káetu hásetanna, því að sjálfur sagðist
hann ekki þola þefinn af skinnfötum hans.
Knútur bjó við Umanak veturinn, sem nú fór i hönd, ein-
mitt þar sem Týlistöðin er nú. Þaðan brá hann sér til bjarndýra-
veiða suður á Melvilleflóa. En meðan hann var í þeim leið-
angri kom Cook og ætlaði að hitta hann. Hann gisti í húsi hans,
og er heim kom, biðu Knúts þau skilboð, að gestinum hefði þótt
húðföt húsbóndans hlýrri en sín og þess vegna haft skipti. Þar
að auki hafði hann tekið alla steinolíu, sem hann fann, og voru
það vetrarbirgðir Knúts.
Eftir heimkomu frá Melvilleflóa bjó Knútur ferð sína til Elles-
merelands, þar sem hann hugðist að veiða sauðnaut. Tveir Eski-
móar voru í fylgd með honum. Þeir fóru þvert yfir eyna, yfir
jökla mikla, og hrepptu hið versta veður. Þeir skutu hreindýr
og sauðnaut og ólu hundana á hérum, sem þar var víða svo
krökt af, að engu var líkara en „jörðin væri lúsug“, eins og
Eskimóar segja.
Að ferðalokum hugðist Knútur að skipta öllum fengnum að
jöfnu milli þeirra þriggja. En það vildu þeir með engu móti:
„Heldur þú, að við, förum að taka af þér kaup, eins og við hefð-
um verið fylgdarmenn hvítra manna, sem ekkert geta sjálfir
og alltaf þurfa á hjálp að halda?“ sögðu þeir.
Refaveiðar stundaði Knútur einnig þenna vetur og átti um
vorið eigi færri en hundrað refaskinn. Þau hafði hann með
sér heim til Danmerkur um sumarið og seldi þau þar fyrir tólf
þúsund krónur.
Menn eru hugrakkir og öruggir, þegar þeir hafa gnægð fjár
handa á milli. Svo var það og um Knút. Hann herti nú upp
hugann, þegar til Kaupmannahafnar kom, heimsótti Andersen
statsráð, góðkunnan danskan embættismann, og bað dóttur hans.
hafði talið tekið þá stefnu, að hann hlaut að sigra.
Andersen etatsráð var hinn gegnasti maður, en um marga
hluti harla ólíkur Knúti. Hann vóg og mat biðilinn, leiddi talið
að menntun hans og framtíðarætlunum og innti loks eftir fjár-
hag hans. Knútur var ekki mikill fjármálaspekingur, en nú
hafði tekið þá stefnu, að hann hlaut að sigra.
„Já,“ sagði hann hirðuleysislega, „ég hefi nú til þessa lítið lagt
mig eftir peningum. Sem stendur á ég ekki nema tólf þúsund
krónur í banka, en í framtíðinni verð ég auðvitað að gera betur
í þessu efni.“
Þetta hreif. Sá maður, sem byrjað hafði líka með tvær hendur
tómar og orðið að vinna sig áfram, hlaut að bera fulla virðingu
íyrir gildi fjármunanna og kunna að gæta fjárafla síns.
Um þetta leyti var þeirra, er tekið höfðu þátt í danska.leið-
angrinum til Austur-Grænlands, von heim. En sú heimför var
ekki sigurför. Þær hörmulegu fregnir bárust, að- tveir
hinir gömlu félagar og vinir Knúts, Mylíus-Erichsen og Jörgen
Brönlund, hefðu orðið úti. Tuttugu og fimm komust lifandi úr
förinni, þar á meðal höfundur þessarar bókar, Pétur Freuchen.
Þeir sigldu skipi sínu til Björgvinjar eftir mikla hrakninga, og
þangað fór Knútur til móts við þá.
Það urðu fagnaðarfundir, og þrátt fyrir allt, sem mótdrægt
hafði orðið, var slegið upp miklum veizlum, sem leiðangursmenn
nutu mjög, eftir tveggja ára útivist fjarri byggðum hvítra
manna.
Knútur var auðvitað hrókur alls fagnaðar 1 þessum gildum.
„Ekkert er manninum jafn auðvelt og vera án svefns,“ sagði
hann.
Hann varð leiðangursmönnum samferða frá Björgvin til Kaup-
mannahafnar, og þar fór brúðkaup hans fram um haustið. Við-
höfn var mjög mikil, enda slíkt Knúti að skapi. Vígslan fór fram
í Frúarkirkj unni, og Grænlendingar stóðu heiðursvörð á kirkju-
gólfinu meðan athöfnin var framkvæmd.
Dagmar, kona Knúts, reyndist honum hin mesta stoð og stytta
til hinzta dags. Reyndi þó oft mjög á þolgæði, bæði þegar hún
varð að bíða frétta af ferðum hans um ísauðnir norðurhjarans,
oft árum saman og löngum févana að kalla, og er hann kom
heim úr afreksferðum sínum og hinir tignustu og mikilmetn-
ustu menn kepptust um að hylla hann og heiðra. Það þurfti
þolnar taugar og sterk bein til þess að afbera hvort tveggja.
hafa verið á Rafnseyri við Arn-
arfjörð, fæðingarstað Jóns Sig-
urðssonar. Þrátt fyrir miður
hagstætt veður sóttu hátíða-
höldin þar um 2000 mahna.
Björn Guðmundsson á Núpi
setti hátíðina, séra Jón Kr. ís-
feld messaði, en Sigurður Nor-
dal prófessor flutti aðalhátíðar-
ræðuna, sem var afburðasnjöll,
að sögn allra, sem henni hlýddu.
Síðan var haldið í skrúðfylk-
ingu að minnismerki Jóns Sig-
urðssonar. Þar flutti sér Eiríkur
J. Eiríksson ræðu, en að henni
lokinni var fimleikasýning
karla og kvenna, stjórnaði
Bjarni Bachmann henni.
Aðrir ræðumenn voru Ólafur
Ólafsson skólastjóri, Sveinn
Gunnlaugsson skólastjóri og
Þórður Njálsson í Stapadal, en
kvæði fluttu Guðmundur Ingi
Kristjánsson á Kirkjubóli,
Halldór Kristjánsson á Kirkju-
bóli og Jens Hermannsson
skólastjóri. Þingeyr'arkórinn
söng milli ræðanna, stjórnandi
Baldur Sigurjónsson.
Á Akureyri voru hátíðahöld
17. júní. Lék Lúðrasveit Akur-
eyrar á Ráðhústorgi um morg-
uninn og skrúðgöngur fóru um
bæinn. Síðan var hátíðarguðs-
þjónusta í Matthíasarkirkju,
séra Friðrik Rafnar prédikaði.
Síðar um daginn fluttu Þor-
steinn M. Jónsson skólastj'óri,
Steingrímur Jónsson, fyrv. bæj-
arfógeti, Einar Árnason á Eyr-
arlandi og Sigurður Róbertsson
rithöfundur ræður á torginu,
lúðrasveitin lék, og Karlakór
Akureyrar, stjórnandi Ingi-
mundur Árnason, og Karlakór-
inn Geysir, stjórnandi Jóhann
Ó. Haraldsson, sungu. — Veður
var hið bezta nyrðra.
Á Siglufirði hófust hátíða-
höldin að morgni hins 17. júní
með guðsþjónustu. Guðm. Hann-
esson bæjarfógeti flutti ræðu, en
séra Óskar Þorláksson bæn.
Síðar um daginn fluttu Þormóð-
ur Eyjólfsson ræðismaður, Hall-
dór Kristinsson héraðslæknir,
Guðmundur Hannesson bæjar-
fógeti og Sigurður Kristjánsson
forstjóri ræður. Kirkjukórinn,
stjórnandi Tryggvi Þorsteinsson,
og karlakórinn Vísir, stjórnandi
Þormóður Eyjólfsson, sungu. —
Þá var íþróttaráði bæjarins og
afhentur til umráða nýr íþrótta-
völlur. Skrúðgöngur voru farnar.
Á Sauðárkróki messaði séra
Helgi Konráðsson 17. júní. Síð-
degis var gengið í fylkingu mik-
illi til íþróttavallar bæjarins og
var 1 henni um eitt þúsund
manns. Þar setti séra Helgi Kon-
ráðsson hátíðarsamkomu, en
Gísli Magnússon í Eyhildarholti
og séra Halldór Kolbeins fluttu
ræður, Sigurgeir Daníelsson
flutti kvæði. Karlakórinn Heim-
ir, söngstjóri Jón Björnsson,
Ásbirningar, söngstjóri Ragnar
Jónsson, sungu auk kirkjukórs-
ins, stjórnandi Eyþór Stefáns-
son. — íþróttakeppni og fim-
leikasýning, stjórnandi Kári
Steinsson, fór og fram á Sauð-
árkróki þenna dag.
Á ísafirði hófust hátíðahöld
klukkan 10 17. júní með guðs-
þjónustu. Séra Sigurður Krist-
jánsson prédikaði, Sunnukórinn
söng, stjórnandi Jónas Tómas-
son. Eftir hádegið gekk fólk
fylktu liði til hátíðasvæðis, sem
sérstaklega hafði verið útbúið
ofan við bæinn. Voru þar marg-
ar ræður fluttar — meðal ræðu-
manna var Guðmundur G.
Hagalín rithöfundur —, en
Sunnukórinn söng. Fimleikasýn-
Ingar voru þar, og lúðrasveit
lék. Um kvöldið var samkoma í
Alþýðuhúsinu.
í Stykkishólmi hélt séra Sig-
urður Ó. Lárusson hátíðaguðs-
þjónustu hinn 17. júní. íþróttir
voru sýndar á íþróttavellinum
og þar hélt Sigurður Finnsson í-
þróttakennari ræðu. Síðdegis
var veizla haldin í barnaskóla-
húsinu og kvöldskemmtun í
samkomuhúsinu, er Kristján
Bjartmarz oddviti setti. Ræður
fluttu Ólafur Jónsson í Elliða-
ey, frú Sesselja Konráðsdóttir,
Á Akranesi fóru hátíðahöld-
in fram 18. júní. Séra Þorsteinn
Briem prédikaði árdegis, en
skrúðganga fór fram síðdegis. Á
útisamkomu á Kirkjuvallatúni
fluttu ræður Arnljótur Guð-
mundsson bæjarstjóri og Pétur
Ottesen alþm. Fimleikasýning
karla og kvenna og kappglíma
fór og fram. Sigurvegari í glím-
unni var Sveinn Guðbjartsson.
Lúðrasveitin Svanur lék, stjórn-
andi Árni Björnsson. Um kvöld-
ið var samkoma í Bíóhöllinni.
Ólafur B. Björnsson flutti aðal-
ræðuna.
Á Húsavík var útisamkoma
hinn 17. júní, á svonefndu
Borgarholti. Júlíus Havsteen
sýslumaður flutti ræðu og karla-
kórinn Þrymur, stjórnandi séra
Friðrik A. Friðriksson, söng.
Síðdegis voru hátíðahöld í
Húsavíkurkirkju. Séra Friðrik
A. Friðriksson prédikaði. Karl
Kristjánsson, Axel Benediktsson
og Einar J. Reynis fluttu ræð-
ur, hátíðaljóð Huldu og Jóhann-
esar úr Kötlum voru flutt og
karlakórinn Þrymur söng.
Daginn eftir voru hátíðahöld
að Laugum í Reykjadal. Séra
Friðrik A. Friðriksson prédikaði.
Júlíus Havsteen sýslumaður,
Karl Kristjánsson og Jón Gauti
Pétursson fluttu ræður. 170
manna blandaður kór söng,
glímusýning, sundsýning og
hópsýning fór fram.
Á Seyðisfirði var hátíðarguðs-
þjónusta haldin. Séra Erlendur
Sigmundsson prédikaði. Útisam-
koma var haldin á grasvelli í
kaupstaðnum. Erlendur Björns-
son, Gunnlaugur Jónasson og
Jóhannes Arngrímsson fluttu
ræður. Karlakór, stjórnandi Jón
Vigfússon, og blandaður kór,
stjórnandi Steinn Stefánsson,
sungu. Fimleikasýning var
einnig haldin.
í Neskaupstað hófst skrúð-
ganga frá barnaskólanum í
skrúðgarð bæjarins. Klukkan 2
var kirkjuklukkunum hringt, og
var síðan alger þögn. Að því
búnu söng blandaður kór,
stjórnandi Sigdór Brekkan, ís-
lenzka þjóðsönginn. Síðan
fluttu Oddur Sigurjónsson
skólastjóri, Jón Sigfússon og
Bjarni Þórðarson bæjarfulltrúi
ræður og Valdimar V. Snævarr
frumorktan sálm. Loks fór fram
fimleikasýning, sundsýning og
sundkeppni.
í Vestmannaeyjum hófst há-
tíðarguðsþjónusta í Landakirkju
kl. 3. Séra Sigurjón Árnason
messaði.’ Síðan var samkoma
haldin í samkomuhúsinu. Séra
Jes Á. Gíslason flutti ræðu,
lúðrasveit lék og karlakór söng.
Auk þess fór fram í Eyjum fim-
leikasýning, glímusýning, skrúð-
ganga, íþróttakeppni og knatt-
spyrnukeppni.
Að Selfossi voru einnig hátíða-
höld. Þar fluttu ræður Sigurður
Eyjólfsson skólastjóri, Sigurður
Óli Ólafsson kaupmaður og Eg-
ill Thorarensen kaupfélags-
stjóri. íþróttir voru sýndar.
Að Reynivöllum f Kjós var
hátíðaguðsþjónusta haldin 18.
júní. Séra Halldór Jónsson pré-
dikaði. Blandaður kór söng við
stjórn Odds Andréssonar. Að
lokinni messu var setzt að kaffi-
drykkju og fluttu þar ræður
séra Halldór Jónsson á Reyni-
völlum, Gestur Andrésson
hreppstjóri á Neðra-Hálsl og Ól-
afur Ólafsson bóndi á Valda-
stöðum. Kórinn söng.
Að Möðruvöllum í Hörgárdal
hófst hátíðasamkoma 17. júní
með guðsþjónustu. Séra Sigurð-
ur Stefánsson prédikaði. Síðan
var haldið að Reistará, þar sem
samkomuhús sveitarinnar er.
Var þar snæddur hádegisverður.
Síðan var gengið í trjáreit kven-
félagsins Freyju. Þar fluttu ræð-
ur og ávörp Stefán Stefánsson
frá Fagraskógi, Halldór Ólafs-
son, Brúarlandi, séra Sigurður
Stefánsson, frú Þóra Stefáns-
dóttir og Valdimar Jónsson,
Hallgilsstöðum. Lúðrasveit Ak-
ureyrar, stjórnandi Jakob
Tryggvason, lék, en kór, stjórn-
andi Jón Kristjánsson, söng.
f Ólafsfirði var hátíðasam-
koma haldin 17. júní að Hring-
verskoti. Ræður fluttu Þorsteinn
Símonarson lögreglustjóri,
Gunnlaugur Jónsson verkamað-
ur, Sigursteinn Magnússon
kennari og Þórður Jónsson odd-
viti. Karlakórinn Kátir piltar
söng, stjórnandi Sigursteinn
Magnússon. Einnig voru íþróttir
þreyttar.
Satnband ísl. samvinnufélaga.
SAMVINNUMENN!
Þegar eldsvoða ber að höndum, brenna ná-
lega i hvert sinn óvátryggðir innanstokks-
munir.
Frestið ekki að vátryggja innbú yðar. .
Þakka hjartanlega vinum og vandamönnum fyrir gjaf-
ir, heimsóknir og heillaóskaskeyti á 70 ára afmœli mínu
20. maí síðastl. Um leið óska ég ykkur öllum gœfu og gengis
á ófarínni œvileið.
BJÖRN ST. GUÐMUNDSSON,
■ ■ ■> Grjótnesi.
Hátíðarsýningin
í skála myndlistarmanna
\
er opiit daglega frá 10—10.
lega frá 10-10.
Á sýnmgnimi eru verk eftir flesta
núlifandi íslenzka listamenn.
♦
Auglýsing
um skoðun bifreiða og bifhjóla í Gullbringu-
og Kjósarsýslu og llafnarfjarðarkaupstað.
Samkvæmt bifreiðalögunum tilkynnist hérmeð, að hin árlega
skoðun bifreiða og bifhjóla fer á þessu ári fram, sem hér segir:
í Hafnarfirði:
Mánudaginn 3. júlí, þriðjudaginn 4. júlí, miðviku-
daginn 5. júlí og fimmtudaginn 6. júlí. Fer skoðun
fram við vörubílastöð Hafnarfjarðar, og skulu þang-
að koma til skoðunar allar bifreiðar og bifhjól úr
Hafnarfirði og ennfremur úr Vatnsleysustrandar-
hreppi, Garða- og Bessastaðahreppum, svo og bif-
reiðar og bifhjól úr Kjósarsýslu.
Þeir, sem eiga farþegabyrgi á vörubifrelðar, skulu koma með
þau til skoðunar ásamt bifreiðum sínum.
Vanræki einhver að koma bifreið sinni eða bifhjóli til skoðun-
ar, verður hann látinn sæta ábyrgð samkvæmt bifreiðalögunum.
Bifreiðaskattur, sem féll í gjalddaga þann 1. apríl s. 1. (skatt-
árið 1. júlí 1943—1. apríl 1944), skoðunargjald og iðgjöld fyrir
vátryggingu ökumanns verður innheimt um leið og skoðun fer
fram.
Sýna ber skilríki fyrir þvi, að lögboðin vátrygging fyrir hverja
bifreið sé i lagi,
Þetta tilkynnist hér með öllum, sem hlut eiga að máli, til
eftirbreytni.
Bæjarfógetinn I Hafnarfirðl, sýslumaðurinn I Gullbringu- og
Kjósarsýslu, 12. júnl 1944.
BERGUR JÓNSSON.
Frelsí og menníng
Sýning úr frelsis- og meimingarbaráttn
tslendlnga verður opin daglega kl. 1—10
e. h. í Menntaskólanum.
Aðgöngumiðar á kr. 5,00, ern seldir
við innganginn.
Þjóðhátíðarnefndin.