Tíminn - 18.07.1944, Blaðsíða 2

278
TtMINN, þrigjndagiim 18. júlí 1944
70. blafl
Réttlátur eða rang-
látur fríður
Það er hægt að semja frið
með tvennum móti. Það er hægt
að semja hann á þeim grund-
velli, að hann tryggi ranglæti
og ójöfnuð. Það er líka hægt að
semja hann á þeim grundvelli,
að hann tryggi réttlæti og jöfnuð
Sagan greinir frá mörgum
friðarsamningum milli stór-
velda, sem raunverulega byggð-
ust á ranglæti og ójöfnuði. Það
var sagt, að þessir samningar
væru gerðir til að skapa frið,
en raunverulega sköpuðu þeir
ófrið. Þeir, sem urðu fyrir rang-
lætinu og ójöfnuðinum, risu
upp fyrr en seinna og hrundu
misréttinum.
Ritstjórar Morgunblaðsiris
hafa undanfarið kappkostað að
tala sem mest um frið og þjóð-
areiningu. Þeir hafa sagt, að
nú yrði rígurinn og kriturinn
að hverfa, stéttirnar að snúa
saman bökum, þjóðin að verða
ein órjúfanleg heild. Þetta eru
vissulega falleg orð. En það þarf
meira en falleg orð til að skapa
raunhæfan frið; það þarf líka
grundvöll. Hitler bauð Bretum
frið og hélt fallega ræðu um
frið, þegar hann var 'búinn að
leggja undir sig Tékkóslóvakíu,
Pólland, Noreg, Danmörku, Nið-
urlönd og Frakkland. Það vant-
aði ekki, að hann vildi frið, en
friðurinn átti að vera með þeim
móti, að ekkert yrði bætt úr
ójöfnuðinum, sem hann hafði
unnið!
Ritstjórar Mbl. segja, að frið-
arstarf þeirra hafi ekki mætt
nema einum óbilgjörnum and-
stæðingi. Meira að segja kom-
múnistarnir hafi tekið því vel og
dre’gið úr sinni fyrri *úlfúð! Það
er athyglisvert, að þetta sama
sagði Hitler um Rússa, þegar
hann bauð Bretum frið 1940.
Þessi vondi andstæðingur, sem
reynir að spilla friðarstarfi
Morgunblaðsritstjóranna, er rit-
stjóri Tímans.
Hvað er það svo, sem ritstjóri
Tímans hefir sér til sakar unn-
ið i þessum efnum, að dómi
Mbl.? Hann hefir sagt, að leggja
ætti hlutfallslega sömu byrðar
á stórgróðamenniria og bændur
og verkamenn, ef kaupið og af-
urðaverðið yrði lækkað, þótt það
þyrfti að gerast með öðrum ráð-
stöfunum (eignaaukaskatti o.
fl.). Hann hefir sýnt fram á það
í sambandi við sölu Kveldúlfs-
togaranna, að almenningur
hefði enga tryggingu fyrir því,
hvernig stórgróði einstaklinga
væri notaður og því yrði að
gera auknar ráðstafanir til þess
að honum yrði ráðstafað til efl-
jngar og öryggis atvinnuveg-
unum. Hann hefir sýnt fram á,
að það sé fullkomin óhæfa, að
eitt einkafélag fárra auðmanna,
Eimskápafélagið, skuli safna
meiri gróða á einu ári en nem-
ur andvirðri allra seldra mjólk-
urvara á Reykjavíkurmarkaðin-
um á sama tíma, og það án
minnstu tryggingar fyrir því, að
þessu fé verði vel og réttilega
varið. Hann hefir síðast, en ekki
sízt, hvatt til þess að fylgt yrði
hinu glæsta fordæmi Breta, þar
sem sköpuð var traust þjóðar-
eining með því að draga úr
misrétti stéttanna, skérða hlut
þeirra ríku og tryggja þeim, sem
lakar voru settir, betri kjör og
öruggari afkomu.
Það, sem ritstjóri Tímans hef-
ir m. ö. o. gert og hann er nefnd-
ur friðarspillir fyrir, er að
hvetja til þess, að hér verði
lagður grundvöllur að réttlátum
friði, meÍ5 því að jafna kjörin
milli stéttanna og koma í veg
fyrir miljónágróða.og ábyrgðar-
lausan fjármálarekstur auð-
kónga á aðra hlið, en öryggis-
leysi og bágar afkomuhorfur
vinnandi stéttana, þegar stríðs-
velgengnin hverfur, á hina hlið-
ina. Með því að láta slíka tví-
skiptingu þjóðfélagsins magn-
ast, er kippt grundvellinum
undan því, að hægt sé að skapa
nokkurn réttlátan og varanleg-
an frið. Á slíkri niðurstöðu
væri aðeins hægt að skapa rang-
látan bráðabirgðafrið, sem
Halldóar
Krísijánssonr,
Kírkjubóli s
Fréftabréi úr Loðmundaríírði
/
Regla tempara "á Islandi
minntist 60 ára afmælis síns síð-
astliðinn vetur. Nt. a. voru þá
höfð samkvæmi og ýmsum höfð-
ingjum boðið. Kom þar margt
stórmenni, svo sem ríkisstjóri og
ráðherrar og borgarstjóri Rvík-
ur og fleiri. Fluttu þessir menn
ræður í viðurkenningarskyni
við starfsemi Reglunnar, og
sögðu margt vel. Ráðherrarnir
töluðu um nytsemi og hollustu
bindindis og óskuðu þess, að
Reglan " gerði áfengisverzlunina
óstarfhæfa. Lögreglustjórinn
vitnaði til sérþekkingar lög-
reglunnar á áfengisbölinu. Og
ríkisstjórinn minntist gamalla
tíma, þegar embættismenn slög-
uðu um götur meira og minna
drukknir eftir höfðingjaveizlur.
Nú skyldi maður ætla, að
þetta stórmenni allt styddi
Regluna í störfum hennar með
lífi og sál. Má vel vera að svo
sé, og þetta séu bindindismenn
í raun og sannleika, og er þá
vel. En grunur er mér á því, að
fyrir komi það, að sumir þessir
góðu menn haldi veizlur, þar
sem vín er veitt og geri sitthvað
fleira, sem er í andstöðu við
starfsemi bindindismanna. Svo
mikið er víst, að ennþá koma
menn drukknir úr höfðingja-
veizlum og læra að drekka þar.
Þó að bílariiir forði embættis-
mönnunum frá.því að slaga um
götur fyrir allra augum, er það
engin siðferðileg framför. Og
það mun geta átt sér stað enn-
þá, að menn komi úr höfðingja-
veizlunum svo drukknir, að þeir
eru ekki ferðafærir.
Þetta allt hlýtur að vera
hvatning til okkar bindindis-
manna. Látum svo vera, að
ýmsir heldri menn séu- ennþá í
helgreipum gamallar drykkju-
tísku, sem heldur þeim föstum,
þótt þeir viti og vilji betur. Þeir
mega þá segja eins og postulinn:
„Hið góða, sem ég vil, það geri
ég ekki. Hið vonda,- sem ég vil
ekki, það geri ég“. í rökréttu
framhaldi mættu þeir svo bæta
við andvarpi tollheimtumanns-
ins: „Vertu mér syndugum líkn-
samur!“ Hitt er okkar hlutverk
að losa framtíðina undan því
oki, sem lætur ýmsa okkar beztu
og mætustu menn breyta gegn
betri vitund í stórmálum. Það
er líka sjálfstæðisbarátta.
Þegar menn hugsa rólega og
skynsamlega, viðurkenna þeir
starfsemi bindindismanna, því
að sæmilega menntaðir nútíma-
menn geta ekki annað. Hér er
því komið að tímamótum og öld
fljótlega myndi leiða til hins
versta ófriðar.
Það er sagt, að ritstjóra Tím-
áns gangi til hefnigirni og illt
innræti með þessum skrifum
sínum. Ef til vill finnst auð-
kóngunum það. Eftir framkomu
bingmanna þeirra á mestu há-
tíðastund þjóðarinnar að Lög-
bergi 17. júní 1944, mætti vel
álíta, að þessir merui ætluðu
öðrum, að þeir stjórnuðust af
hefnigirni, því að margur ætlar
öðrum það, sem þeir eru mest
haldnir af sjálfir. Hefnigirni
auðkónganna setti þá hörmu-
legan smánarblett á þing þjóð-
arinnar. Vegna þess, að Sveinn
Björnsson hafði vikið frá hinni
óhappasömu stjórn þeirra 1942
og myndað utanþingsstjórn í
staðinn, u,rðu þeir að koma fram
hefndum og skirrtust ekki við
að nota til þess helgustu stund
og helgasta stað þjóðarinnar.
Til þess að sýnavanþóknunsínaá
Sveini Björnssyni skiluðu fimm
þingmenn auðkónganna auðu,
en aðrir fimm kusu nafn Jóns
Sigurðssonar. Á merkustu og
sögulegustu stund þjóðarinnar
var eining hennar og þingsins
eyðilögð, vegna hefnigirni! Það
er ekki að furða, þótt þessir
menn ásaki aðx-a um hefnigirni
og þykist -bezt til þess kjörnir
að skapa þjóðareiningu.
En ritstjóra Tímans gengur
engin hefnigirni til. Hann á ekki
persónulegar sakir við neinn
Sjálfstæðismann og metur
marga þeirra mikils. En hann
vill eins og flokksmenn hans
yfirleitt réttlátan frið, — frið,
sem getur orðið hinu unga lýð-
veldi til sóma og ti-yggt því
gæfu og gengi. Hann trúir ekki
á ranglátan frið og telur hann
verri en ófriðinn sjálfan. í
lengstu lög vill hann líka treysta
því, að bak við friðarboðskap
Morgunblaðsins felist annar bg
betri ásetningur en bak við.
friðarboð Hitlers 1940, og að
forkölfar Sjálfstæðisflokksins
skilji það og skynji, að allar
friðarumleitanir eru tilgangs-
lausar, ef ékki verður stefnt að
því að skapa réttlátan frið, og
! verði því fúsir til að færa þær
fórnir, sem leggst hlutfallslega
á þá eins og aðra, til þess að
réttlátu friðartakmarki verði
náð. Þ. Þ.
bindindisseminnar framundan,
svo fi-amarlega sem æska þjóð-
arinnar er gædd siðferðilegri al-
vöru og manndómi.
Halldór Kristjánsson.
Til viðbótar þessari þörfu
hugvekju Halldórsfcristjánsson-
ar, mætti bæta því við, að
di-ykkjuskaparveizlur þær, sem
haldnar voru af hálfu hins opin-
bera í sambandi við lýðveldis-
stofnunina, voru stjórnarvöld-
unum til lítils sóma. Áfengis-
verzluninni var lokað nokkru
fyrir þann 17. júní, en þó full-
seint, og virtist þannig hafa
verið ætlast til þess af ríkis-
stjórninni, að landið væri sem
„þurrast“ meðan hátíðahöldin
stóðu yfir. Það var sannaxdega
bakkarvert. En hér fór, eins og
Halldór segir, að góður ásetn-
irigur lætur undan freistingunni.
'Meðal alls almennings var nær
ekkert vín haft um hönd, eri rík-
isstiórnin veitti, eins og hver
vildi hafa í veizlum sínum.
Forsætisráðherrann tilkynnti
veizlugestum það með miklum
gleðihreim — og auglýsti það
jafnframt öllum landsmönnum
með hjálp útvarpsins, — að þeir
gætu fengið sér „vætu“ eftir vild
og vonaðist hann eftir, að þeim
líkaði bragðið! Þannig var hinu
svo nefnda heldra fólki veittur
annar og meiri réttur, þar sem
það gat veitt sér nógan mjöð
fyrir ekki neitt, en aðrir ekkert,
þótt gull væri í boði. Ber að
sönnu ekki að harma þennan
stéttamun, en meira hefði þó
verið í samræmi við jafnræðis-
hugsjón lýðræðisins að láta
bannið ná til allra, og víst er
það líka, að það sem höfðingj-
arnir hafast að, er jafnan tekið
til nokkurrar eftirbreytni, hvort
heldur það er gott eða illt.
Það er almannarómur, að
engri hátíð á íslandi hafi verið
betur og glæsilegar stjórnað en
Alþingishátíðinni 1930 af
Tryggva Þórhallssyni. Ekkert vín
veitti þó Tryggvi og ekkert hefir
heyi’zt um, að það hafi spillt
neitt orðstír hátíðarinnar út á
við, en drykkjuskapur opinbei-u
veizlanna er stundum afsakaður
með því, að hann sé nauðsyn-
legur vegna útlendingai
Það myndi áreiðanlega verða
bindindisstefnunni óumræði-
legur styi’kur, ef alveg væri hætt
að veita vín í opinberum veizl-
um. Það myndi skapa nýja og
fegurri veizlumenningu. Aukin
Örðugt tíftarfar uiidanfarin missiri.
Eins og af líkum má ráða,
skeður fátt það í fámenni
á afskekktum stöðurn, sem er
þss eðlis að það sé haft til frá-
sagnar í opinberum blöðum. En
þó mun það svo, að margir hafa
gaman að heyra hvernig gengur
á. þessum eða hinum staðnum,
enda þó það sé úr daglega lífinu,
eða svo er það með mig, að mér
þykir gaman, að heyra og lesa
frá fjai'lægum stöðum, hvernig
mönnum hefir gengið atvinna
sín, þénnan eða hinn tímann,
og finnst mér gert of lítið að því
að rita og birta ýmislegt þess
efnis.
Það, sem fyrst og fremst veld-
ur mörgum hér um slóðir þung-
um áhyggjum, eru hinir sífelldu
kuldar. Voi'ið og sumarið í fyrra
var sérstaklega kalt og greri
seint, raunverulega ekki fyrr en
upp úr jónsmessu, en vaxtar-
tíminn var mjög stuttur og hey-
skapartíminn einnig og eftir að
íeið á sumarið, var mjög örðugt
að fást við heyskap og fór hey
undir snjó í september, en náð-
ist mest í október. í september
'agði mikinn srijó á fjöll og var
mjög erfitt að komast með fé
til lógunar yfir Hjálmarsdals-
heiði til Seyðisfjarðar, og þeir,
sem fyrr fórú,, urðu dagþi'ota
á miðri heiði og er það annaö
haustið í röð, sem þannig geirg-
ur að koma fé yfir hana, sem
annars er ekki nema þriggia til
fjögra tíma ferð. Annars voru
snjóalög ekki mikil fram yfir há-
tíðar og gekk fé víðast að mestu
sjálfala fram undir áramót, en
um það leyti byrjuðu flestir að
leiða til ánna og var þá hýst úr
bví. Frosthörkur voru allveru-
legar í nóvember og desember,
og eftir hátíðar og fram í mars-
lok voru alltaf öðruhverju
hörkufrost og urðu svellalög
mjög mikil og var víða illt að
komast með fé á haga þeirra
vegna. Einnig fylgdu þeim mikl-
ir stormar. En hagar voru að
heit.a úrtakalaust allan tímann
fram í marzlok* enda kom það
flestum betur, því hey voru víða
lítil eftir sumarið, en mikið var
gefið af fóðurbæti, aðallega síld-
armjöli. Þann 29. marz breyttist
veðrátta mjög og næstu daga
kyngdi niður snjó og svo komu
bindindissemi ráðamanna þjóð-
arinnar á annan hátt myndi og
efla bindindi meðal almennings.
Gamli málshátturinn, að eftir
höfðinu dansi limirnir, hefir
þar milcið til síns máls. Það þarf
að gera miklu meiri kröfur til
bindindissemi embættismanna.
Það er frumskilyrðið til að koma
á almennu bindindi. Þ. Þ.
krapahríðar í fleiri daga um
páskana og varö með öllu hag-
laust ailan aprílmánuð, og geklc
þá fóður mjög til þurðar og var
ixtlitið að verða viðsjárvert, þeg-
ar snjóa fór að leysa fyrstu daga
maí, en þá hlýnaði í nokki-a
daga og komu brátt góðir hagar,
og bjargaðist því fénaður vel
fram. Héldust góðveður fram um
miðjan maí, eix svo gerði rosa
veðráttu vikuna fyrir hvíta-
sunnu og a-föstudag í þeirri viku
gekk í kafaldsbyl, og hefði
ekki miklu mátt við bæta, svo að
alveg hefði orðið haglaust, en
á laugardag birti upp og var
'sölskin þá í nokkra daga á eftir
og fór snjói’inn fljótt úr byggð.
Fyrir þetta áfelli var æðar-
fugl farinn að koma í vörp, en
betta dró mjög úi; varpinu.
Fuglinn því sem nær fennti í
kaf og svo sótti vargur svo að
honum. að hann hafði engan
frið í varþinu, rændi vargurinn
eggjum og jafnvel drap fuglinn,
bótt ekki væru mikil brögð að
því. Síðustu ár hefir varp mjög
gengið saman og veldur því kalt
og óhagstætt tíðarfar, ásókn af
vargi og svo hefir fuglinn drep-
ist í stórum stíl á veturna af
völdum olíu í sjónum.
Líðandi vor hefir verið mjög
kalt allan sauðburðartímann,
hafa verið látlausir kuldar norö-
anstormar og þokuloft, hefir bví
gróið mjög seint og er enn mjög
lítill gróður óg má segja að
þunglega horfi með grasvöxt,
ef þessu heldur áfram, því enn
er mikið fx’ost í jörðu, þar eð
hlýindi hafa verið lítil og ó-
venjumikil fi’ost s. 1. vetur. Enn
mun víða ekki nema um stungu-
lag á frost.
Þegar þetta er ritað, er kom-
inn 25,.júní. í gær var Jóns-
messa, var þá aftaka hríðarveð-
ur af norðri, snjóaði langt niður
í hlíðar um hádag og var krapa-
slydda í byggð, sem þó ekki festí.
Veður þetta stóð um sólarhring
og hefir létt til, en sama norð-
anáttin ríkir enn með þung og
hvít norðan ský á lofti. Er því
ekki hægt að segja að útlit lag-
ist verulega með grassprettu á
þessu sumi’i og er því fvrii’sjá-
anlegt að fénaður stórfækkar á
næsta hausti, en má þó illa við
því, frá því sem er. Því þó gott
sé að hafa síldarmjöl, verður
ekki fóðrað á því einu, ef fanna-
lög verða svo mikil að ekki nái
tií jarðar.
Af verklegum framkvæmdum
er fátt eitt að segja, þó er alltaf
smáþbkað áfram húsabótum og
viðgerðum; sem miða að því að
gera húsin varanlegri. Eru flest
(Framli. á 4. síðu)
Stcfán Jonsson. skólastjóri:
jr
Minni Vestur-Islendinga
fSæða flutt á þjóðhátíð i Stykklsliólmi 17. jání
Allir kannast við þjóðsöguna
um konuna, sem lifað hafði í
tveimur heimum. — Hún var
ættuð úr hafdjúpunum og hafði
átt þar heimili, mann og 7 börn,
en í hrifningu hvítasunnunætur
hafði hún látið heillast af dá-
semdum jarðlífsins, og gengið á
hönd ungum sveini, gerst hús-
freyja á landi og alið 7 börn. —
Á sorgarstund um hljóða nótt
verður henni hugsað til síns
fyrra heimkynnis, og þá leggur
þjóðsagan rienni þessi -orð í
munn: „Mér er um og ó. — Ég
á sjö riörn á landi og sjö böi’n í
sjó. — Mér er um og ó“.
Ef fjallkonan aldna, — hin
táknræna móðir landsins sona
og dætra, — mætti mæla, myndi
henni fara eins og í þjóðsög-
unni. — Þjóðin íslenzka lifir í
tveimur heimum. — Fjallkonan,
sem ann jafnt öllum sonum sín-
um og dætrum, verður að skipta
ást sinni og heillum milli þess-
ara tveggja heima. — Stofn
hinnar íslenzku þjóðar á nú ræt-
ur aðallega í tveim byggðum: Á
okkar elskaða föðurlandi og
vestanhafs í Norður-Ameríku.
Þegar við á þessum gleðidegi
— frelsisdegi íslenzku þjóðar-
innar — minnumst okkar beztu
manna, og minnumst í ljóðum
og ræðum landsins okkar og
þjóðarinnar, þá er okkur skylt
og ljúft að minnast bræðra okk-
ar og systra allra, sem utan ís-
lands búa, og þá fyrst og fremst
þeirra, er í Ameríku búa, og sem
við venjulega nefnum Vestur-
íslendinga.
Um síðustu áramót er talið að
ísland byggi rösklega 120 þús-
und manna, og á sama tíma er
talið að hinn íslenzki stofn þjóð-
arinnar vestan hafs telji um 30
þúsund íslendinga. — íslenzka
þjóðin hefir því aldrei síðan
byggð var reist á íslandi, verið
jafn fjölmenn. — Þjóðin hefir
heldur aldrei átt eins fagrar og
glæstar byggingar, aldrei eins
mikið af ræktuðu laixdi, aldrei
fleiri skóla, aldrei átt jafngóð
lífskjör, aldrei meiri peninga. —
Hundrað og fimmtíu þúsund
manna í tveimur heimsálfum er
ekki stór stofn, ef metið er eftir
mannfjölda, en vel getur þessi
litli stofn átt sér glæsilega fram-
tíð. — Og í dag vekja þessar 150
þús. íslendinga í tveimur heims-
álfum melri athygli alheims en
nokkur annar jafnstór hópur
manna í himxi stríðandi veröld.
Nítjánda öldiix verður eflaust
í sögu landsins á næstu öldum
nefnd öld hugsjónanna. Þá er
eins og þjóðin rumski og beini
sjóixum síixum meii’a eix áður til
framtíðarinnar. — Um miðja
öldiha er þjóðfundurinn frægi,
og þá er líka- veltiár til laixds
og sjávar. Kjarkur þjóðarinnar
eflist og umbótakröfur og vonir
unx betri framtíð eru efixi allra
ritgerða frá þessum tíma. Árið
1874 — sem færði þjóðinni frels-
isskrá úr föður hendi — er
hæsta ris þessarar framfara-
öldu.
En svo koma árin 1880—90.
Hai’ðindi — fjárfellir og allskon-
ar óái’an herjaði á landsfólkið,
og voxxir margra um framtíð
landsins dofnuðu.
Á sama tíma var rekin lxér á
landi harðsixúinn áróður fyrJr
Ameríkuferðum, sem svo var
kallað, og þjóðinni gefnar glæsi-
legar lýsingar af hálfnumdunx
undralöndum í Vesturálfu
heims.
Á þeim árum gerast alvarlegir
atburðir og oft tregablandiix á-
tök á mörgum íslenzkum heim-
ilum. Fjölskyldan ræðir um
flutixing til Ameríku. Stundum
er það húsbóndimx, sem nxisst
hefir trúixa á Jxað, að hægt sé
að lifa á laixdinu. — Konaxx
maldar í móinn og fellir mörg
tár. — Marga nóttina er lítið
sofið, en að lokum er ákvörðun
tekin. Stuixdum er það húsmóð-
irin, sem hrífst af fagurgala
sendiboðanna. Hún brýtur upp á
því við maixn sinn, hvort þau
eigi ekki að flytja til Ameríku.
Bóndinn tekur því fjarri. Hann
saknar svo margs. Hann ann
hestum sínum og sauðfé, héraði
sínu og föðurlandi. Málið er rætt,
sótt og varið, og að lokum tekin
ákvörðun. Skepnurixar seldar,
viixirixir kvaddir og lagt út á
hafið, út í óvissuna í leit að
hamingjunni. — Þessar sögur
ei’u flestar óskráðar, en þær
hafa gerzt á fjölmörgum heim-
ilum þessi árin, og þjáningar
og sorgir hafa blandazt við
voixir og landnámshug. -- ö-
vissan er oft heillaixdi, en undir-
spiliö er söknuður. Engimx veit
hvað átt hefir fyr en misst hef-
ir. Þjóðin er á vegamótunx. —
Þetta eru baráttuár. Barátta við
fjárfelli og harðindi. Barátta
við vonleysi og trúleysi á fram-
tíð landsins. — Deilur eru hafn-
ar bæði í i’æðu og riti. Vinum
verður sundurorða. Þeir átelja
hvor anxxan og þeir sem heima
sitja . undrast framkomu' vina
sinna og ættingja, sem geta
feixgið það af sér, að hverfa
burt af landinu með fjölskyldu
shxa, til æfilangrar dvalar í ó-
kunnu landi, og þá var langt
milli Ameríku og íslands. —
í ljóðum og leikritum frá þess-
um árum sjáum við hvert álit
var á Ameríkuferðum, og að
margir áttu um sárt að binda.
í leikritinu „Vesturfararnir“
gerir Matthías Jochumsson háð
að „agentum“ frá Vesturheinxi
og fáfræði og trúgii’ni íslend-
inga. Guðmundur Friðjónsson
segir í hiixu ódauölega kvæði
„Ekkjan við ána“, um ættjarð-
arást ekkjunnar.
Hún elskaði ekki landið,
en aðeins þennan biett,
af áixni nokkra faðma
og hraxmið svart og grett.
Er grannarnír sig fluttu
á hnöttinn hinum nxegin,
hún hristi bara kollinn
og starði fram á veginn.
En líklega er hvergixá einum
stað betur lýst viðhorfi margra
íslendinga til Ameríkuferðanna
en í hinu snilldarfágra kvæði
Guðm. Friðjónssonar, er hanix
nefnir „Bréf til vinar nxíns“. E:a
það byrjar þannig:
Ertu á förum elsku vinur
út í heiminn, vestur i bláinn?
Á að fara í ólgusjáinn
ættar vorrar megin-hlynur?
Finnst þér ekkert vera
að vinna,
vegur enginn heinxa á Fróni?
Allt frá jökli og út að lóni
ekkert viðnám krafta þhxna?
Og síðar í sama kvæði:
Ertu að flýja myrkra-miðin?
Metui’ðu vorið íxú að engu?
— Sólmáixaðar sunixangöngu,
sumardýrð og næturfriðinn.
Út við heimskauts ljósalindir
logar upp i vestri rísa. —
Öllu voru landi lýsa
langeldar, sem íxóttin kyndir.
Hvað tók svo við laixdnenxun-
um í hinunx nýja heimi'i Margir
munu hafa oi’ðið fyrir'vonbrigð-
um, mállausir, vinum sneyddir
í ónumdu landi. — En þá reyndi
á duginn. Þá kom íslendings-
eðlið í ljós. Hafísveðrátta og
stórhríðar höfðu hert taugar
þessara manna, og sjósókn á
opnum fleytum og lífsbaráttan
um útnes og heiðar hafði keixnt,
þeim að bugast ekki, þótt glíman
væri hörð. — í ókunnu landi var
ekki nema um tveixnt að gera:
berjast til sigurs eða falla. Þar
var enginn líknandi vinarmund.