Tíminn - 21.07.1944, Side 1

RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
ÚTGEFFANDI: .
FRAMSÓKNARFLOKKURINN.
| PRENTSMIÐJAN EDDA h.f.
Símar 3948 og 3720.
RITSTJÓRASKRIFSTÓFUR:
EDDUHÚSI, Lindargötu 9A.
Símar 2353 Og 4373.
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI. Lindargötu 9 A.
Sími 2323.
28. árg.
Reykjavík, fösíndagiim 21. júlí 1944
71. l»lað
Framleiðsla á heymjöiiund-
írbúínvið Garðyrkjuskólann
Emnág verda gerðar filraunír með purrkun grænmetis
Við Garðyrkjuskólann á Reykjum í Ölfusi eru nú í undirbún-
ingi tilraunir með framleiðslu á heymjöli í allstórum stíl. Skóla^-
stjórinn þar, Unnsteinn Ólafsson, hefir góða trú á því, að fram-
leiðsla heymjöls eigi verulega framtíð hér á landi og svo er með
ýmsa búfróða menn aðra, m. a. Ólaf Jónsson, sem ritað hefir um
málið í Ársrit Ræktunarfélags Norðurlands, og Árna Eylands,
sem ritað hefir um það hér i blaðið.
Jafnframt eru í undirbúningi á Garðyrkjuskólanum á Reykj-
um tilraunir með þurrkun grænmetis, sem eigi er síður merkileg
Erlent yflrlit:
Hvíta bókin
— Ég er ágætlega ánægður meö
margt í hvítu bókinni, en ýmis-
legt fellur mér ekki. íhaldsmenn
eru líka ánægðir með sumt, en
einnig óánægðir með margt. í
hvítu bókinni hefir verið reynt
að þræða meðalveginn. —
Þannig fórust Stafford Cripps
orð á kjósendafundi, sem
hann hélt .nýlega í kjördæmi
sínu. Hann ræddi þar við kjós-
endur sína um ýms framtíðar-
mál, en þó aðallega um hvítu
bók stjórnarinnar, er kom út í
maímánuði síðastliðnum.
Síðan Beveridgetillögurnar
voru birtar, hefir ekkert innan-
landsmál vakið meiri athygli í
Bretlandi en hvíta bókin. Það
fer líka mjög að vonum, því að
hvíta bókin fjallar um málefni,
er hvern einstakling varðar.
Efni hennar er einskonar grein-
argerð um ráðstafanir þær, sem
ríkisstjórnin hefir eftir nána
rannsókn og marga samninga-
fundi orðið sammála um að
leggja til að gerðar verði á
næstu árum til að tryggja öllum
atvinnu og atvinnuvegunum þá
afkomu,' sem geti skapað al-
menna velmegun í landinu.
Enska blaðið „Daily Tele-
graph“ hefir látið svo ummælt,
að fyrir stríðið myndu þessar
tillögur stjórnarinnar hafa verið
kallaðar byltingartilraun og
hefði því öllu verið komið fram,
sem þar er gert ráð fyrir, hefði
það verið talin bylting. Nú
munu tillögur stjórnarinnár ekki
hljóta neitt slíkt nafn og margir
munu telja þær of ihaldssamar.
Svona stórlega hefir almenn-
ingsálitið breyzt í Bretlandi á
stríðsárunum.
Það má segja, að grundvallar-
atriðið í hvitu bókinni sé það,
að einkaframtakið eitt sé ófært
til þess að koma þeirri skipu-
lagningu á atvinnulífið, er tryggt
geti öllum atvinnu og sæmilega
afkomu. Hins végar er það jafn-
hliða viðurkennt, að einkafram-
takið sé ein mesta driffjöður at-
vinnulífsins. Þess vegna felast
lillögur stjórnarinnar aðallega
í því, -að komið verði á miklu
strangara aðhaldi og eftirliti
ríkisvaldsins með atvinnuveg-
unum. Samkvæmt tillögunum er
valdsvið þess faunverulega
margfaldaö frá því, sem áður
var, og það verður litlu eða engu
minna en nú á stríðsárunum.
Ríkið fær vald yfir lánsfjár-
starfseminni til þess að hún
(Framh. á .4. síðu)
Seinnstu Iréttir
Hitler var sýnt banatilræði í
bækistöðvum sínum í gær. Segir
í fregnum þýzka útvarpsins, að
sprengju hafi verið komið þar
fyrir, og særðust fjórir háttsett-
ir Þjóðverjar mikið, er hún
sprakk, en Hitler hlaut óveruleg
brunasár og snert af heilahrist-
ingi. í fregnúm Bandamanna er
enn rætt með varfærni um at-
burð þennan.
Brezki herinn í Normandí hóf
stórsókn á þriðjudaginn og hefir
verja við Caen. Þar geisa nú
verja við Caen. Þar geysa nú
miklar orustur. Bandaríkjamenn
tóku St. Lo á þriðjudaginn eftir
harðar orustur, en Þjóðverjar
halda enn stöðvum við borgina.
Rússar hafa fyrir skömmu
byrjað sókn í Suður-Póllandi og
nálgast Lwow hraðfluga. Þeir
hafa einnig byrjað sókn sunnan
við Peipusvatn og stefna þar inn
í Lettland. Nokkru sunnar sækja
þeir inn í Lettland. Þeir eru
komnir að Brest-Litovsk.
Bandamenn hafa tekið hafn-
arborgirnar Ancona og Livorno á
ítaíiu. Voru þær seinustu vígi
Þjóðverja sunnan við gotnesku
varnai'línuna.
Guðmundur Finu'
bogason látínn
Hinn þjóðkunni og mikilhæfi
fræðimaður,dr. phil. Guðmundur
Finnbogason, fyrv. landsbóka-
vörður, varð bráðkvaddur síðast-
liðinn mánudag. Með honum er
fallinn í valinn einn mesti gáfu-
maður,*sem þjóðin hefir átt.
Dr. Guðmundur Finnbogason
fór héðan frá heimili sínu sið-
astliðinn laugardág, ásamt Guð-
jóni Samúelssyni prófessor og
ætluðu þeir norður í land. Kl.
5 á mánudag var Guðmundur
staddur hjá kunningjafólki sínu
á Sauðarkróki og var glaðvær
að vanda og ræðinn, en allt í
einu leið hann út af og var
þegar örendur.
Upp á síðkastiö hafði dr. Guð-
rnundur kennt hjartabilunar, en
þó eigi svo mikilar að hann hefði
óþægindi af.
Guðmundur Finnbogason varð
rúmlega 71 árs að aldri, fæddur
að Arnarstapa í Ljósavatns-
skarði 6. júní 1873. Hann tók
stúdentspróf 1896 og magister-
próf í heimspeki 1901. Árin
1908,.—1910 stundaði hann heim-
speki 1 Kaupmannahöfn, .París
og Berlín. Prófessör í hagnýtri
sálarfræði yar hann skipaður
árið 1918 og var það til ársins
1924, en landsbókavörður var
hann skipaður það ár, en lausn
frá því embætti fékk hann rétt
fyrir sjötugsafmæli sitt í fyrra.
Dr. Guðmundur Fjnnbogason
var geysilega afkastamikill rit-
höfundur og liggur eftir hann
fjöldi bóka, frumsaminna og
þýddra. Ræðumaður var hann
ágætur og erú margar tækifær-
isræður hans meðal þess bezta,
sem íslenzkar bókmenntir eiga.
Dr. Guðmundur var kvænt-
ur Laufeyju Vilhjálmsdóttur
Bjarnasonar á Rauöará. Þau
eignuðust fjögur börn, sem öll
eru uppkomin, Guðrúnu, sem er
í heimahúsum, Vilhjálm, sem
er verkfræðingur, og Örn og
Finnboga, sem báðir eru í Há-
skólanum.
Sundafrek
í fyrradag synti 15 ára gömul
stúlka, Sigrún Sigtryggsdóttir,
til heimilis á Breiðabóli á Sval-
barðsströnd, úr Veigastaðabás,
austan Eyjafjarðar, yfir að
hafnarbryggj unni. Vegalengd
þessi er sennilega um 1500 metr-
ar. Áöur hefir Pétur Eiríksson
synt þessa leið. Stúlkan virtist
lítið þreytt eftir sundið.
Þaö mun vera einsdæmi hér
á landi, að stúlka syndi slíka
vegalengd.
%
Setuliðsbifrelðar
eru ekki til sölu
Nefnd setuliðsviðskipta og
sölunefnd setuliðseigna biður
um að láta þess getið, að engar
setuliðsbifreiðar séu til sölu eða
muni verða til sölu. Að undan-
förnu hefir mjög borið á því, að
falazt hefir verið eftir bifreiðum
hjá þessum nefndum, svo að-
þær hafa séð sig neyddar til að
taka þetta sérstaklega fram.
nýjung.
Á Garðyrkjuskólanum á Reykj-
um er nú verið að reisa stóran
skála, um 300 ferm. að flatar-
máli og 5 m. háan, og verða til-
raunirnar með heyþurkunina
gerðar þar. Hveraorka verður
notuð til þurkunarinnar og er
ætlast til að þurkunin fari
þannig fram, að heitu lofti verð-
ur dælt gegnum heyið. Þurkun
með hveraorku, sem er fáanleg
á staðnum, verður miklu ódýrari
en með raforku, eins og verðlagi
hennar er nú háttað, og virðist
a. m. k. fyrst í stað vart rétt að
gera ráð fyrir öðru en hveraorku
til þúrkunarinnar. Það er skoðun
Unnsteins Ólafssonar, senl mjög
hefir kynnt sér þetta mál.
í skála þessurn er gert ráð
fyrir að hægt verði að þurrka
um 20 hesta af heyi eða 2 smál.
á sólarhring. Takist þessi til-
raun vel, verður vitanlega bætt
við fleiri þurkskálum.
Þótt ekki sé hugað til þess að
heymjöl verði framleitt til út-
flutnings, a. m. k. ekki fyrst um
sinn, ætti að verða til verulegur
markaöur fyrir það. Hingað eru
fluttar i allstórum stil erlendar
fóðurvörur, sem óþarft væri að
flytja inn, ef heymjöl yrði fram-
leitt hér að ráði, Kaupstaðir og
kauptún, sém búa við mjólkur-
skort vegna örðugra samgangna
við framleiðsluhéruðin, ættu
einnig að geta aukið nautgripa-
stofn sinn með því að kaupa
heymjöl og þurkað hey frá inn-
lendum þurkunarstöðvum. Er
engan vegin ósennilegt, að kaup-
staðir eins og ísafjörður og
Siglufjörður gætu leyst mjólur-
mál sín á þessum grundvelli.
Ef tilraunirnar með heymjöls-
framleiðsluna gefast vel, þyrftu
að í’ísa upp þurkstöðvar á helztu
hveraorkusvæðunum, þar sem
jafnframt eru góð ræktunarskil-
yrði i nánd. Allar framkvæmdir
t. d. framleiósla og flutningur
heysins, þurfa að miðast við það,
að kostnaðurinn verði sem
minnstur. Eins og Ólafur Jóns-
son benti á í áðurnefndri grein
sinni, er vel hægt að hugsa sér
nýbýlahverfi í sambandi við
þurkstöðvarnar. Bændur þar
myndu rækta og nýta stóra
grasakra í sameiningu, en hefðu
jafnframt sérstakt smábýli fyrir
sig og fjölskyldu sína.
Hveraorkan mun vissulega
hrökkva til þessarar framleiðslu.
Auknar boranir munu leiða í
ljós, að hún er meiri og víðar en
flesta grunar nú og ef til vill
eiga íslendingar þar sinn mesta
orkugjafa, þótt fossarnir séu
taldir fremri nú.
ÞsirrkuiiK K'ræiiinctis.
Jafnframt og gerðar verða til-
raunir með heyþurkímina á
Garðyrkjuskólanum á Reykjum,
verða gerðar þar tilraunir með
þurrkun grænmetis og er þar
eigi síður um merka tilraun að
ræða. Takist slík þurkun sæmi-
lega og með litlum tilkostnaði,
verður hægt' að hafa hér græn-
meti á boðstólum allt árið og
jafnvel flytja það til annara
landa. Með þessu- móti mundu
skapast stórauknir möguleikar
til aukinnar framleiðslu á græn-
rneti.
Innilufningur á bílum
í vor og sumar hafa komið
hingað til lands 101 ný vörubif-
reið og 5 nýjar fólksbifreiðar.
Vörubifreiðunum hefir aðallega
verið úthlutað til sérleyfishafa
fólksflutninga, til opinberra
stofnana og mjólkurflutninga.
Fólksbifreiðarnar hafa farið til
opinberra stofnana.
Fimmtngnr:
Stefán Jóbann
Stefánsson
Stefán Jóhann Stefánsson,
formaður Alþýðuflokksins, átti
fimmtugsafmæli í gær.
Stefán er fæddur 20. júlí 1894
að Dagverðareyri í Eyjafiröi.
Þar bjuggu foreldrar hans,'
Stefán Gddsson og Ólöf Árna-
dóttir. Stefán missti föður sinn,
er hann var á fyrsta ári, en móð-
ir hans hélt búskap áfram og
ólst Stefán upp hjá henni.
Stefán stundaði jöfnum hönd-
um landbúnaðar- og sjávarvinnu
á unglingsárum og eins eftlr að
hann fór í skóla. Hann gekk í
Gagnfræðaskólann á Akureyri
1912, lauk stúdentsprófi 1918 og
lögfræðiprófi 1922. Árið 1925
stofnaði hann málafærsluskrif-
stofu með' Ásgeiri heitnum Guð*-
mundssyni frá Nesi og rekur
hann hana enn og er Guö-
mundur I. Guðmundsson alþm.
nú meðstarfsmaður hans þar.
Stefán hefir verið í Alþýðu-
flokknum síðan hann hóf af-
skipti af stjórnmálum. Hann
hefir átt sæti í miðstjórn
flokksins síðan 1924, ritari
flokksins var hann 1930—38, en
bá var hann kjörinn eftirmaður
Jóns Baldvinssonar sem formað-
ur flokksins. í bæjarstjórn
Reykjavíkur átti hann sæti
1924—42 og í bæjarráði 1932—
42. Alþingismaður hefir hann
verið 1934—37 og aftur 1942 og
síðan. Hann var utanríkis- og
félagsmálaráðherra 1939—42.
Stefán hefir gegnt mörgum
öðrum trúnaðarstörfum. Hann
hefir verið formaður Norræna
félagsins frá 1936, formaður
bankaráðs Útvegsbankans 'frá
(Framh. á 4. síðu)
Samkoma F. U. F.
vestan Rangrár
Félag ungra Framsóknar-
vestan Rangár hélt samkomu að
Þjórsártúni síðastl. sunnudag.
Samkomuna sóttu um 200
manns. Ræður fluttu alþingis-
mennirnir.Helgi Jónasson og sr.
Sveinbjörn Högnason. — Gísli
Sigurðsson skemmti með eftir-
hermum. Þá var sungið og að
lokum.stiginn dans. Skemmtun-
in fór hið bezta fram.
Félagsskapur ungra Fram-
sóknarmanna 'í Rangárvalla-
sýslu stepdur með miklum
blóma, eins og samkoiirur F. U.
F. vestan Rangár og F. U. F. í
Fljótshlíð bera glöggan vott um.
A víðavangi
MISHEPPNUÐ SORPGREIN
SIGFÚSAR KORPÚLFS-
STAÐABÓNDA.
Sigfús Sigurhjartarson birtir
eina af venjulegum æsinga-
greinum sínum um Mjólkursam-
söluna í Þjóðviljanum á þriðju-
daginn. Hann kallar samtök
bænda um mjólkursöluna ein-
okun, sem helzt virðist hafa það
takmark að selja bæjarbúum
spillta og rándýra vöru! Hann
gerir og bændum fleiri getsakir,
sem eru á borð við þessar.,011
grein hans er átakanlegt dæmi
þess, hvernig ábyrgðarlaus lýð-
æsingasnakkum meðhöndlar
sannleikann.
Vel má vera, að þessi æsinga-
skrif Sigfúsar séu sprottin af
bví, að nýlega var hér í Tíman-
um gefin lítilsháttar lýsing á
Korpúlfsstaðabúskap þeirra Sig-
fúsar og Bjarna Benediktssonar.
Þeir létu Reykjavíkurbæ kaupa
Korpúlfsstaði fyrir fáum árum
og lýstu þá báðir yfir því, að þar
skyidi rekið enn myndarlegra
stórbú en áður. Það skyldi sýna,
hvernig framleiða ætti góða og
ódýra mjólk og hvílíkir bölvaðir
slóðar bændurnir væru. Niður-
staðan hefir hins vegar orðið á
nokkuö aðra leið hjá Bjarna og
Sigfúsi, en fullt samkomulag
hefir verið milli þeirra um þetta
mál í bæjarráði og bæjarstjórn.
Bæjarbúið á Korpúlfsstöðum
hefir nú 20—30 sinnum færri
kýr en þar voru áður. Hefðu
bændur almennt farið þannig
að, myndu Reykvíkingar fá
harla litla mjólk um þessar
mundir.
Af skiljanlegum ástæðum
minnist Sigfús ekkert á þennan
Korpúlfsstaðabúskap þeirra
Bjárna. Hann eys upp þeim mun
meira moldviðri um mjólkur-
sölufélög bænda. Þetta moldviðri
4 að hylja Korpúlfsstaðabúskap-
inn. En það mun ekki koma að
gagni. Allir hugsandi menn
munu sjá í gegnum það. Þeim
mun þykja nóg, að Sigfús og
Bjarni hafa fengið að reyna sig
við búskapinn, og því sé þeim
veitt full hvild frá þvi að reyna
sig við mjólkursöluna líka.
DÓMUR ÚTSVARANNA UM
STJÓRN SIGFÚSAR
& BJARNA.
Sigfús Sigurhjartarson er allt-
af að prédika það, að bezt muni
vera að fela Reykjavíkurbæ
mjólkursöluna. Þannig myndi
hún verða ódýrust. Reynsla út-
svarsgreiðenda í Reykjavík styð-
ur þó ekki þetta mál Sigfúsar.
Hin þungu útsvör, sem lögð eru
á bæjarbúa, sýna bezt, að lélegri
og kostnaðarsamari stjórn muni
okki hægt að hugsa sér en
stjórn Reykjavíkurbæjar. Og því
miður er þetta .ekki sök Sjálf-
stæðismanna einna, þótt þeir
hafi meirihlutann. Sigfús Sigur-
hjartarson hefir setið alllengi í
bæjarráði og bæjarstjórn, og
bess hefir ekkert orðið vart, að
hann hafi getað bent á neinar
leiðir til að gera rekstur Reykja-
víkurbæjar ódýrari og hagfelld-
ari. Hann hefir verið sammála
Bjarna og því virðist réttast að
segja, að bærinn sé undir stjórn
Bjarna og Sigfúsar.
Meðan svo horfir, mun erf-
itt að finna þannig Reykvíking,
sem vildi fela bænum mjólkur-
söluna. Útsvörin sýna Reykvík-
ingum, að stjórn bæjarins er
orðin þeim nógu dýr, eins og
hún er nú rekin, þótt ekki sé hún
gerð umfangsmeiri.
HVAR ER „FISKHÖLL"
SIGFÚSAR & BJARNA?
Framtakssemi bæjarstjórnar-
innar til allra endurbóta er svo
annað atriði. Um Tíkt leyti og
Mjólkursamsalan leitaði árang-
urslaust til bæjarins um lóð
undir nýja og fullkomna mjólk-
urstöð, samþykktu þeir Bjarni
og Sigfús í bæjarstjórninni aö
komið skyldi upp vandaðri fisk-
(Framh. á 4. síSu)
Fílar í herþjónustu
í Burmastyrjöldinni nota Bandámenn fila til áS vinna ýms verk og
kemur hið mikla afl þeirra oft aö góöum notum. — Mynd þessi er frá
flugvelli í Burma, þar sem Bandamenn hafa tekið fíla í þjónustu sína.