Tíminn - 15.08.1944, Blaðsíða 3

78. blað
TÍMINN, þriðjMdagimn 15. ágúst 1944
311
Landsmenn hylla forsetann
Forsetinn kemur til Sauðárkróks. Bœrinn er fánum skreyttur, og hlið mik-
ið hefir verið reist um aðalgötuna þvera, og þar yfir eru letruð árnaðarorð.
Forsetinn í Lystigarðinum á Akureyri. Þar var samankominn mikill mann-
fjöldi, sennilega um 3000 manns. Hópur barna, sem þyrpzt hefir um for-
setann, vottar honum hollustu yngstu kynslóðarinnar J
Koma forsetans til ísafjarðar. Forsetinn stendur á fánum skreyttum svöl-
um húss Jónasar Tómassonar bóksala, og ávarpar mannfjöldann, sem hóp-
azt hefir saman á götunni fyrir framan húsið.
Þó telja margir, að stjórn heim-
ilins og uppeldi barnanna hvíldi
þó enn þyngra á herðum hús-
freyjunnar, svo sem raunar er
algengast.
Laust eftir síðustu aldamót
var dönsk kona húsmóðir á stóru
heimili í Fljótsdalshéraði. Ein-
hver færði í tal við hana, að
slíkt starf hlyti að reynast henni
erfitt. Hún kvað nei við. Vand-
inn væri sá einn að haga bú-
skapnum á sama hátt og Mar-
grét á Egilsstöðum.
V.
Engin bújörð á íslandi mun
liggja svo gjörsamlega á kross-
götum sem Egilsstaöir, rétt við
brúna yfir Lagarfljót, enda
Fagradalsbrautar og leiðarinnar
til Seyðisfjarðar. Mestöll umferð
í Héraði, kaupstaðarferðir og
önnur venjuleg ferðalög liggja
þa.r um garð. Sömuleiðis straum-
ur langferðamannanna. Jón
Bergsson var forustumaður um
félagsmál austanlands. M. a. af
þeirri ástæðu urðu Egilsstaðir
miðstöð félagslegra samtaka.
Fjölmennir mannfundir voru því
oft haldnir þar, og stóðu sumir
allt að heilli viku. Auðskilið er,
hver viðbót það var við störf
húsfreyjunnar, að annast alla
þessa gesti. Húsakostur var lítill
og ófullkominn fyrst lengi. Árið
1903 var ráðizt í að reisa stórt
íbúðarhús úr steinsteypu, hið
fyrsta í Héraði. Húsið er 24X14
álnir, tvær hæðir fullar, og
kjallari. Efni allt úr kaupstað
varð að flytja á klökkum. Þetta
var mikið afrek, og gegnir furðu,
á hve stuttum tíma verkið varð
unnið. Við þetta batnaði aðstað-
an mikið. En heimilið varð rúm-
frekara, umsvifin jukust og gest-
um fjölgaði. Þótt ótrúlegt muni
þykja, varð. stjórn heimilisins
einskonar smámunir fyrir hús-
freyjuna, nokkurs konar hvíld,
í samanburði við þunga gest-
nauðarinnar. Enn var húsakost-
urinn aukinn. Árið 1914 var bætt
við lengd hússins nál. 20 álnum.
Var þá orðið meira húsrými á
Egilstöðum en á nokkru öðru ís-
lenzku bóndabýli. Mun hafa ver-
ið ætlazt til þess, að heimiíið
hefði eldra húsið fyrir sig, en að
viðbótin yrði gistihús. Húsfreyj-
ar átti að losna að mestu við
gestaganginn, en fá tækifæri til
að helga heimilinu krafta sína
að fullu. Enn batnaði aðstaðan,
en húsmóðurstörfin öll héldu
áfram að hvíla á einum og sömu
herðum.
Mörgum munu minnisstæðar
viðtökur á Egilsstöðum um þess-
ar mundir. Menn bar þar að
garði svo að segja á öllum tím-
um sólarhringsins, allavega á
sig komnir, oft hráktir, hungr-
aðir og svefnvana, eftir að hafa
brotizt í illviðrum og ófærð yfir
fjöllin.
Gestirnir voru leiddir í upp-
hitaðar stofur, sem ekki voru al-
gengar á þeim tímum. Húsbónd-
inn ræddi við þá glaður, hlýr og
nærgætinn, en á öðrum stað
stjórnaði hönd húsmóðurinnar,
lagði til gnægtir af góðum, heit-
um mat og vel umbúin hvílurúm.
Hafði jafnvel tíma til að koma
inn til gestanna, ræða við þá
um stund, sjálfsagt meðfram til
þess að fullvissa sig um, að öll-
um liði vel, og engum þyrfti að
hjúkra sérstaklega. Fyrir þessar
móttökur var tekin borgun, sem
nú mundi talin hlægilegt smán-
argjald, ef nokkur borgun var þá
tekin. Sumir munu þó hafa álit-
ið, að hin mikla umferð gesta á
Egilsstöðum gæfi bóndanum þar
ríflegar tekjur. „Mikið græðir
þú á gestunum hérna“, mælti
kunningi Jóns Bergssonar eitt
sinn'við hann. „Já, það ætti öll-
um að vera auðskilið", var svarið.
Sá veitti forstöðu stóru búi í
Héraði, hafði mikil ferðalög,
gisti ætíð sjálfur, og menn hans,
á Egilsstöðum, án þess að vera
nokkru sinni krafinn um eyri til
endur^jalds. Þetta voru engin
einsdæmi. Egilsstaðahjón áttu
vini og kunningja í öllum átt-
um og voru gestrisin og hjálpfús.
Enda mun vart verða úr því
skorið, hvor gestahópurinn var
stærri, sá, er eitthvað galt fyrir
gistingu á Egilsstöðum þá, eða
hinn, er þáði þar gistingu og
annan greiða endurgjaldslaust.
VI.
Egilsstaðahjónum varð níu
barna auðið. Fyrsta barn sitt,
dóttur, misstu þau ársgamla.
Hin átta eru öll fædd á Egils-
stöðum og hafa- alizt upp þar.
Ekki veit ég tölu annarra barna
og unglinga, sem að meira eða
minna leyti uxu upp með þeim
hjónum, en það var stór hópur.
Gamalmenni voru þar og löng-
um. — Þess er getið áður,
að frú Ólöf, móðir Margrétar,
varð yfir hundrað ára að aldri.
Enn er á Egilsstöðum kona ní-
ræð, Rósa Bergsdóttir, mágkona
frú Margrétar. Rósa hefir verið
alblind s. 1. tuttugu ár. Ekki hef-
ir húsfreyjan á Egilsstöðum ver-
ið reynslulaus um hjúkrun
barna, gamalmenna, og annara
þeirra, er lasburða voru. Kom
henni sú reynsla vel í hald um
eitt skeið ævi sinnar.
Nálægt fimmtugs aldri tók
sjón Jóns Bergssonar að daprast.
Allra ráða var leitað, innan lands
og utan, en árangurslítið. Sjónin
þvarr æ meir, og loks að fullu.
Síðustu tíu ár ævinnar var hann
sama sem eða alveg blindur.
Auðskilið er hvert áfall þetta
var slíkum áhugamanni. Hitt er
máske ekki jafn augljóst öllum,
hver raun það var konu hans.
Fyrst óvissan og barátta vonar
og ótta, en síðar kaldur og átak-
anlegur veruleikinn. Svo vel
reyndist Margrét manni sínum
í þessum raunum, bæði á meðan
einhver von gat verið um bata,
eða frest, og eftir að sú von var
horfin og sjónin töpuð, að varla
verður betur gert. Þetta var
raunar ekkert undarlegt. Mar-
grét hafði aldrei mátt neitt aumt
sjá og úr öllu slíku viljað bæta.
Nú var líkast því, að öll sú æfing
og reynsla, sem lífsstarfið hafði
veitt við að hjúkra og hlynna að
þeim, er þess þurftu við, væri
forði, fjársjóður, sem ausið var
úr óspart og takmarkalaust. Að-
stoðin var þegin með jafn ljúfu
geði og hún var veitt. Börnin
lögðu til ómetanlega hjálp. Þó
mun hlutur eiginkonunnar hafa
orðið drýgstur. Sambúðin og
samstarfið varð enn innilegra,
og traustið ótakmarkað.
Um þær mundir, sem Jón varð
alblindur, fóru fram kosningar
til Alþingis. Jón kom á kjör-
fund. Hann óskaði þess að kona
hans mætti aðstoða hann við að
kjósa. Kjörstjórn sagði — sem
rétt var — að kosningalögin
gerðu ráð fyrir að kjörstjórnar-
menn einir veittu slíka aðstoð.
Jón kaus ekki og kom' ekki á
kjörfund eftir það.
'* y VII.
Jón Bergsson andaðist sum-
arið 1924. Vorið 1920 byrjaði
Sveinn, næst elzti sonur þeirra
.hjóna, búskap á hálfum Egils-
stöðum á móti foreldrum sínum.
Hann tók þá einnig að sér að
reka gistihúsið. Margrét bjó á
sínum hiuta jarðarinnar fyrst
eftir andlát manns síns.enlétsvo
jörðina alla á hendur sona sinna,
Svéins og Péturs. Eftir það hélt
hún þó heimili á Egilsstöðum
með sérstakri aðstoð Sigríðar,
elztu dóttur sinnar. Sigríður hef-
ir dvalið á Egjlsstöðum alla ævi,
að frádregnum þeim tíma, er
hún varði til náms.Á þessu heim-
ili var svo að sjálfsögðu frú Ólöf
móðir Margrétar, tjl æviloka. Var
Margrét 72 ára að aldri, þá er
móðir hennar andaðist. Rósa
Bergsdóttir, sú er fyr var nefnd,
hefir og löngum dvalið á þessu
heimili ofe algerlega nú síðustu
ár. Má af þessu öllu nokkuð
marka hverja aðstoð Sigríður
hefir veitt ættfólki sínu.
Þessi eru börn þeirra Egils-
stáðahjóna talin í aldursröð:
1. Þorsteinn, kaupfélagsstjóri
á Reyðarfirði. Tók við þeim
starfa af föður sínum í ársbyrj-
un 1916.
2. Sigríður, hefir unnið að og
veitt forstöðu póstafgreiðslu og
landssímastöð á Egilsstöðum frá
því er hún var uppkomin.
3. Sveinn, bóndi og gistihús-
haldari á Egilsstöðum.
4. Egill, héraðslæknir á Seyð-
firði.
5. Ólöf, ýmist heima eða hefir
stundað verzlunarstörf hjá bróð-
ur sínum á Reyðarfirði.
6. Bergur, bóndi á Ketilsstöð-
um á Völlum.
7. Pétur, bóndi á Egilsstöðum.
8. Unnur, iþróttakennari í
Reykjavík.
VIII.
Margrét á Egilsstöðum var
greind, kona og vel menntuð.
Hún var vel að sér í íslenzkum
bókmenntum, ljóðelsk og kunni
fjölda af kvæðum eldri góð-
skálda. Ættfróð var hún í bezta
lagi.
Hún hafði brennandi áhuga
fyrir öllum gagnlegum framför-
um, ekki sízt þeim, er við komu
landbúnaði. Hún hafði því á-
kveðnar skoðanir í almennum
málum og reyndist traust og
trygg, þar sem annars staðar.
Margrét tók meiri virkan þátt
í almennum málum er á ævina
leið. Félagsleg samtök kvenna og
menntun húsmæðraefna urðu
þá hin mestu áhugamál hennar.
Hún átti sæti í stjórn Kvenfé-
lagasambands Austurlands alla
tíð frá því er sá félagsskapur
varð til. í skólaráði Húsmæðra-
skólans á Hallormsstað var hún
frá byrjun og þar til hún lézt.
Voru tillögur hennar þar ætíð
hinar gagnlegustu, mótaðar af
reynslu hennar og hyggni, áhuga
og góðvild.
Margrét andaðist í sjúkrahúsi
í Reykjavík 16. júlí s. 1. og var
jarðsett 28. s. m., réttum 20 ár-
um siðar en maður hennar.
Mikill fjöldi manna fylgdi
henni til grafar.
Nú hvíla hjónin saman í heim-
ilisgrafreitnum á Egilsstöðum.
Virðist mér að ummæli þau, er
Grímur leggur Bergþóru í munn
óvíða eiga betur við:
„Yfir bæði eitt skal ganga,
ung ég mær var gefin Njáli,
honum samhent lífs um langar
leiðir, eins og segull stáli;
nokkuð hans á hugfró brysti,
hjúkrun væri’ hann sviptur minni,
og sæti’ eg eftir sár á kvisti,
saknaði’ hann mín í eilífðinni.”
Páll Hermannsson.
Samband tsl. samvinnuféiaga.
SAMVINNUMENN!
Dragið ekki aff brunatryggja innbú yffar.
Biffjiff kaupfélag yffar aff annast vátryggingu.
Tilkynmng
um kartöfluverð
Verfflagsnefnd garðávaxta hefir tilkynnt ráffuneyt-
inu, aff hún hafi ákveffið aff heildsöluverð á kartöflum
skuli frá og með 11. þessa mánaffar vera kr. 190.00 liver
100 kg. og smásöluverff frá sama tima kr. 2,35 hvert kg.
og gildir hvorttveggja fyrst um sinn þar til öðruvísi
verður ákveffiff.
Ráffuneytiff hefir í tilefiý þessa ákveffiff samkvæmt
heimild í lögum nr. 42/1943 um dýrtíffarráðstafanir,
aff smásöluverð á kartöflum skuli ekki vera hærra fyrst
um sinn en kr. 2.00 hvert kg. og heildsöluverff kr. 160,00
hver 100 kg.
Jafnframt hefir ráffuneytiff falið Grænmetisverzlun
ríkisins, að kaupa eftir því sem ástæður leyfa, eða
sémja viff affra um aff kaupa þær kartöflur, sem fram-
leiffendur í landinu kunna aff vilja selja af þessa árs
uppskeru.
Grænmetisverzlunin getur sett nánari ákvæði um
vörugæffi og móttöku og annaff er viffkemur kaupun-
um á kartöflum.
Atvinnu- og sanuiönfiumúlaráðundyti&9
10. áfiúst 1944.
O p A1
Rasstiduft —
er fyrir nokkru komið á
markaðinn og hefir þegar
hlotið hið mesta lofsorð, því
vel er til þess vandað á allan
hátt. Opal ræstiduft hefir
alla þá kosti, er ræstiduft
þarf að hafa, — það hreinsar
án þess að rispa, er mjög
drjúgt, og er nothæft á allar
tegundii- búsáhalda og eld-
húsáhalda.
Xotíð
O P A L raestiduft
IJtsöliiverð
á amerísku reyktóbaki má ekki vera hærra en hér segir
Sir Walter Raleigh 1 lbs. pappadós
— — — . y2 ibs. —
— — — 1% oz. ------
— — — sliced 1% oz. -----------
Edgeworth ready rubbed 1 lbs. blikkdós
Dills Best'rubbed
— lf/4 oz. pappadós
1% oz. pappadós
segir:
kr. 30,00
kr. 15,00
kr. 3,75
kr. 4,00
kr. 40,00
kr. 4,00
kr. 15,00
kr. 3,50
•ffiff vera 5%
hærra vegna fiutningskostnaffar.
Tóbakseinkasala ríkisins