Tíminn - 08.09.1944, Blaðsíða 3

85. blað
TÍMINN, föstmlagiim 8. sept. 1944
339
DMARMIMING:
Krislín Jóns
9
ir
Gemlufalli í Dýrafirði
Ein af mestu merkiskonum
Dýrafjarðar, Sigríður Kristín1
Jónsdóttir, andaðist að heimili
sínu Gemlufalli í Dýrafirði 15.
maí s. 1.
Sigríður var fædd að Vöðlum
í Önundarfirði 8. júlí 1855. For-
eldrar hennar voru merkishjón-
in Jón Sigurðsson, sem var af
önfirzkum bændaættum og Ingi-
björg Bjarnadóttir, ættuð úr
Dýrafirði. Jón var talinn gáfu-
maður með afbrigðum, víðlesinn,
skrifaði mætavel og hafði num-
ið ^ danska tungu. Var hann
vandaður og vinsæll og átti ekki
óvildarmenn. Ingibjörg var
einnig afbragðs kona að mann-
kostum og atgervi. Var hún talin
vera afkomandi Jóns Gissurar-
sonar á Núpi.
— Frá foreldrum sínum hefir
Kristín, en það nafn notaði hún,
erft sína miklu mannkosti og
gáfur, en fyrir þá eiginleika varð
hún merkiskona, en ekki fyrir
auð, ættríki, né veraldargengi.
Föður sinn missti Kristín árið
1871, og dvaldi síðan í vinnu-
mennskú í nálægð móður sinn-
ar, sem hætti búskap er hún
missti mann sinn, fyrst í Ön:
undarfirði, en síðar í Dýrafirði,
eða frá 1880. Var hún hinn fyrsta
vetur sinn hér í Dýrafirði við
barnagæzlu hjá F. R. Wendel
verzlunarstjóra á Þingeyri, og
var sú vistráðning sú eina leið,
er henni var fær, til að afla sér
nokkurrar menningar og svala
útþrá æskuáranna í heimahög-
unum. „Þar var kostur á að
nema margt þarft og -gott.“
Árið 1885 lærði Kristín ljós-
móðurfræði hjá Þorvaldi heit.
Jónssyni á ísafirði, og var hún
sama ár skipuð ljósmóðir fyrir
Dýrafjörð, sem var eit.t ljósmóð-
urhérað til 1891, en síðan gegndi
hún ljósmóðurstörfum í Þing-
eyrarhreppi til ársins 1908.
Kristín var sem vænta mátti
skyldurækin og góð ljósmóðir,
og mun margri sængurkonunni
hafa þótt þraut sín léttbærari,
er Kristín var til hennar komin
með sínar mjúku og nærfærnu
hendur og ástúð og hlýja við-
mót. Tók hún alls á móti 270
börnum.
Árið 1886 giftist Kristín Ólafi
Guðmundssyni frá Hólum i
Dýrafirði og bjuggu þau þar til
1910, er þau brugðu búi, og áttu
. síðan heima þar og á Þingeyri
til vorsins 1916 er þau fluttu að
Minna-Garði í Mýrahreppi til
Jóns sonar síns, er þá hóf þar
búskap, en þaðan fluttust þau
með honum að Gemlufalli í sömu
sveit, vorið 1920, og áttu þar
heima til dauðadags. Mann sinn
missti Kristín 1928. Hann var
líkur konu sinni um mannkosti
og gæði, og mátti þar ekki á
milli sjá. Var sambúð þeirra hin
ástúðlegasta, þó að fjárhagur
þeirra væri lengstum þröngur,
vegna ótryggrar heilsu þeirra,
einkum hans, og svo mun starf
hennar hafa verið svo lítt laun-
að, og ekki ríkt eftir launum
gengið, er fátækir áttu í hlut,
að-lítt hefir það bætt fjárhag-
inn.
Þau Kristín og Ólafur eign-
uðust fjögur börn, tvær stúlkur
er báðar eru dánar, og tvo syni,
Jón bónda á Gemlufalli og Guð-
mund húsgagnasmið í Reykja-
vík.
Kristín var góðri skáldgáfu
gædd, og mjög létt um ljóða-
gerð. Gaf hún út ljóðmæli sín
árið 1928. Hún orkti ljóð sín
ekki fyrst og fremst sér, heldur
öðrum til hugarhægðar, en aldr-
ei sér til lofs né frægðar. Eru
þau langflest minningarljóð,
helguð vinum hennar og ná-
grönnum til að létta þeim sorg-
arstundjr, eða til að auka gleði
þeirra á hátíðastundum lífs
þeirra. Má því segja, að hún hafi
verið sjálfri sér samkvæm í með-
ferð þess, er hún mátti öðrum
miðla.
Svo víðlesin og gerhugul var
Kristín að fátítt er, en þó sást
hún nær því jafnoft með verk í
hönd og bókina eða pennann,
eftirað hún var rúmföst orðin.en
rúmliggjandi var hún síðustu
8—10 árin. Hún naut alls þess,
er hún heyrði i útvarpi, eða las,
fram á síðustu stund, því minn-
ið var frábært og greindin söm.
Það var yndi að sitja við rúm-
stokkinn hennar og ræða við
hana um hugðarmál sín, eða
fornar minningar.
Síðasta verk hennar í þessum
heimi, var að taka þátt í þjóðar-
atkvæðagreiðslunni daginn eftir
að fyrst mátti kjósa heima.
Hafði hún oft, s. 1. vetur, haft
orð á því, að hún gæti á ein
hvern hátt komizt á kjörstað,
þvi þangað fannst henni að hún
yrði að komast, til að leggja sitt
lóð í vogarskálina við þessar
kosningar. Enjsvo að segja sam-
stundis og hún hafði 'tjáð vilja
sinn í þeim efnum, missti hún
ráð og rænu og var látin innan
sólarhrings. -
Er því eihs og forsjónin, sem
hún tignaði svo innilega, hafi
haldið lífsþræði hennar óbrák-
uðum svo lengi, að hún fengi
aðeins framkvæmt þetta lang
þráða verk.
Og seðillinn hennar var hvorki
auður né ógildur, frekar en lífs-
bók hennar sjálfrar.
Jóhannes Davíðsson.
Tilkynning
írá Þjóðhátíðarnefnd
Hátíðanefndir viðs vegar á landinu, er fengið hafa
tilmæli um að senda skýrslur og myndir frá hátíða-
höldunum 17. júní, eða síðar, eru beðnar að senda þær
fyrir í. október til Þjóðhátíðarnefndar í Alþingishús-
inu. Jafnframt eru aðrir þeir, sem eiga góðar myndir
frá hátiðahöldunum, beðnir að gefa Þjóðhátíðarnefnd
kost á að líta á þær fyrir ý. október.
PIJDLO
vatnsþéttiefni í steinsteypu, múrhtiðun «« út-
kúst (hvíttun), fyrirliggjantli.
S0GIN H.F.
Höfðatún 2.
vSínti 5652.
Sá, sem hefir tapað
gfráum hesti
mark: blaðstýft framan h., og
vaglskora fr. vinstra, tali hið
fyrsta við eiganda hestsins
PÉTUR JÓNSSON,
Spákonufelli, Skagaströnd.
GÆFAN
fylgir trúlofunarhringunum
frá
SIGURÞÓR, HAFNARSTR. 4.
Sent mót póstkröfu.
SendUf nákvæmt mál.
Knúts saga Rasmussens
FRAMHALD
„Æ-nei, þakka’ yður fyrir .... nei, nei, þakka’ yður fyrir,“
stundi Ekblaw. „Nei, ég er oi’ðinn saddur.“
„Enga hógværð! Það er ekki svo oft, að hingað komi góðir
gestir, að það má ekki minna vera en þeim sé gert gott.“
Að svo mæltu valdi hann nýjan bita handa gesti sínum, sýnu
stærri en hinn fyrri, velti honum lengi milli handa sér og hrós-
aði honum mjög og rétti honum hann síðan.
Ekblaw var orðinn helblár í andliti, er hann hafði loks kingt
síðasta munixbitanum.
Þá mælti Knútur:
„í Danmörku er það siðvenja að drekka kaffi á eftir mat, en
það væri synd að spilla þessum yndislega kjötkeim, sem er i
munni manns, með slíku skólpi, enda á það alls ekki saman:
kjörréttur norðan úr heimskautslandi og drykkur úr hitabeltinu.
— Þess vegna drekkum við bara blávatn á eftir.“
Ekblaw var um kyrrt um nóttina, en hann langaði víst lítið í
hnossgæti þeirra Knúts, svo að hann flýtti sér að opna nestis-
poka sinn morguninn eftir og bauð húsráðendum að snæða með
sér. Það þáðu þeir með þökkum — og brostu í laumi.
*
Nokkru síðar fór Knútur á sleða suður til Holsteinsborgar og
tók sér þar far til Danmerkur. Pétur varð eftir til þess að undir-
búa ferð til Pearylands, er þó varð eigi af. Ástæðan til þess var
sú, að 15. apríl 1915, skömmu áður en ráðgert hafði verið að
leggja af stað í þessa för, barst norður til Týli bréf frá Knúti.
Það var skrifað í ágústmánuði 1914, og sérstakar ráðstafanir
höfðu verið gerðar til þess að það bærist sem allra fyrst til við-
takanda. í bréfi þessu skýi’ði Knútur frá því, að það væri skollin
á styi’jöld, — hræðileg styrjöld, sem enginn vissi, hve lengi kynni
að vara, og væri ægilegri en allar aðrar styrjaldir i sögu mann-
kynsins. „Þeir, sem bölsýnir eru, halda, að hún verði vart til
lykta leidd fyrr en í október í haust, þótt manni finnist það ótrú-
legt, að slík hrannvíg geti átt sér stað til lengdar. En óhjákvæmi-
ieg afleiðing af þessari styrjöld er dýrtíð,“ sagði í bréfinu, -
„vertu því íhaldssamur, Pétur, og reyndu að gera fólkinu
skiljanlegt, að þetta haust verður ógnþrungnasta tímabilið í sögu
mannanna."
Jafnframt var frá því skýrt, hvernig gangur sti’íðsins hefði
verið. Hina síðust daga höfðu miklir rússneskir herir verið send-
ir til Norður-Englands, og þaðan ættu þeir að fara til megin-
landsins og veita öðrum BandamönnumMið við að hrekja Þjóð
vei-ja brott úr Belgíu. Það væri því sýnt, hvernig stríðinu hlyti að
lykta.
Þetta voru þær einu fregnir af heimsstyrjöldinni, sem komust
til Norður-Grænlaiids um sinn. Engin skip komu um sumarið,
því að siglingar voru mjög lamaðar. Auk þess hafði verið harð-
ur vetur, svo að ísinn lá fyrir ströndum allt sumarið. Það var
mjög þröngt í búi, skortur á flestu, en þó dó enginn úr hungri
Eskimóari^ir voru þess fullvissir, að þetta harðærj stafaöi af
því, að veröldin blygðaðist sín fyrir það, að fólk skyldi hegða
sér eins og óargadýr. Gamlir menn fi’ömdu særingar kvöld eftir
kvöld, en þeir fengu engu áorkað. Þeir furðuðu sig mjög á þessu.
„Knútúr er vanur að ráða fram úr ýmsum deilum og vandræð
um, og hann er þó í landi hvítra manna núna. Hví getur hann
ekki komið á friði?“ sögðu þeir og litu spurnaraugum hver á
annan og hristu höfuðin.
Pétur reyndi að gera þeim skiljanlegt, hvað í rauninni væri að
gerast í heiníinum, og þótt það tækist ekki nema að takmörkuðu
leyti, þá varð þetta til þess, að hinir eldri og reyndari menn ætt-
stofnsins settust á ráðstefnu og létu að henni lokinni þau boð út
ganga, að þeir ætluðu að senda 10—12 unga menn með byssur
Knúti til fulltingis, ef nokkur skipsferð félli. Það gæti kannske
vanið hvítu mennina af því að nota vopn sín til þess að drepa
hver annan.
En skipakomur urðu engar. Pétur Freuchen vai’ð að koma á
skömmtun á öllum erlendum nauðsynjavarningi í umdæmi sínu.
Þannig skyldi hvert heimili aðeins fá tvo eldspýtnastokka um
árið og hver veiðimaður þrjátíu skothylki.
Það var liðið langt fram á vor árið 1916, þegar byggðin berg
rnálaði skyndilega af hrópum og köllum einn blíðviðrisdag:
„Knútur er kominn, Knútur er kominn.“
Knútur hafði frá mörgu að segja. Hann hafði verið í Lundún-
um og hitt þar særða hermenn og hermenn, er fengið höfðu
heimfararleyfi sér til hvíldar og hressingar. Til Grænlands hafði
hann komið með Lauge Koch, er þá var ungur stúdent, og norð-
ur til Týlhhöfðu þeir ýmist ferðazt á sjó eða landi. Svo fast
höfðu þeir sótt ferðina, að þeir sváfu til skiptis á sleðanum.
Það var í júnímánuði, sem þeir komu til Týli, og þeir höfðu svo
ráð fyrir gert að leggja þá þegar á Grænlandsjökul og freista
þess að brjótast þá leið til norðurstrandarinnar, allt til Peary-
lands. En hér voru margar þúfur í vegi. Þá skorti meðal ann
•ars skotfæri, og þeir áttu aðeins takmarkaðar birgðir af hunda-
mat. Þá vantaði einnig olíu; svo að þeir gátu ekki farið neitt
að ráði á sjó og reynt að útvega sér vistir í öðrum byggðum.
En um sumarið gerðust þau tíðindi, að skip kom til hafnar. Á
því var sænski vísindamaðurinn dr. Thorild Wulff. Hann hafði
meðferðis gnægð hvers konar nauðsynja, sem hann lét þeim í té
svo að nú var ekki lengur hörgull á neinu, er þeim var óhjákvæmi-
iegt í langferð. Var þá þegar afráðið að hefja hinn fyrirhugaða
leiðangur næsta vor, 1917. í honum voru þeir Lauge Koch og dr
Wulff báðir þátt, auk Knúts.
Þessi för var nefnd annar Týlileiðangurinn. Var svo til ætlazt
að leiðangursmenn veiddu sér til matar, svo að matvæli voru eigi
höfð með að heiman nema af tiltölulegu skonium skammti.
Eftir þriggja vikna ferðalag urðu þeir félagar fyrir þvi óvænta
happi að finna stóra birgðastöð, sem enskir ferðalangar höfðu
komið sér upp árið 1877. Voru þar niðursoðnar vörur margs
konar, er voru mjög vel þegnar.
En þrátt fyrir þessa heppni í upphafi fararinnar, urðu erfið-
leikarnir margir og ægilegir. Og þeir fengu fljótt að kenna á þeim
Fá veiðidýr urðu á leið þeirra. Sauðnaut virtust ekki til, hérar
sáust varla og selirnir voru ljónstyggir, ef þeir á annað borð sáu
einn og einn á stangli. Allt sumarið voru þeir í sífelldum krögg
um, og ólánið virtist elta þá. Einn duglegasti maðurinn, fyrir
utan Knút sjálfan, Grænlendingurinn Henrik Olsen, varð úlfum
að bráð; þeir réðust á hann í svefni og átu hann upp til agna
En áfi’am var haldið, eins og ráðgert hafði verið, þrátt fyrir allt
er yfir dundi.
ÚTBREIÐIÐ TIMANN4
Samband ísl. samvinnufélaga,
SAMVINNUMENN!
%
Dragið ekki að brunatryggja innbú yðar.
Biðjið kaupfélag yðar að annast vátryggingu.
Tilkynníng
írá Frystíhúsinu Herðuhreið
Allir, sem eiga vörur í kæligeymslu hér, verða að
taka þær í þessari viku.
FrysflMsíð Herðubreið.
op A *<■
Rœstiduft
er fyrir nokkru komið á
markaðinn og hefir þegar
hlotið hið mesta lofsorð, því
vel er til þess vandað á allan
hátt. Opal ræstiduft hefir
alla þá kosti, er ræstiduft
þarf að hafa, — það hreinsar
án þess að rispa, er mjög
drjúgt, og er nothæft á allar
tegundir búsáhalda og eld-
húsáhalda.
Notlð
O P A L rœstiduft
Aðvörun

Hérmeð erú menn varaðir við að kaupa hermanna-
skála í lögsagnarumdæmi Hafnarfjarðar með það fyr-
ir augum að láta þá standa áfram.
Verður stefnt að því að skálarnir verði teknir burtu
svo fljótt sem hægt er og leyfi til þess að láta þá
standa áfram.
Verður stefnt að því að skálarnir verði teknir burtu
svo fljótt sem hægt er og leyfi til þess að láta þá
standa eða byggja þá upp annars staðar i umdæminu
munu ekki verða veitt. —
Bæjarstjórinn í Hafnarfirði.
Áætlunarferðir
um Borgarfjarðarhérað
Akrancs — Reykliolt — Borgarnes:
Frá Akranesi kl. 9 árd. (áður kl. 12,15) miðvikudaga,
fimmtudaga , föstudaga og laugardaga.
Reykliolt — Rorgarnes — Akranes:
Frá Reykholti kl. 17,30, miðvikudaga, fimmtudaga,
föstudaga og sunnudaga. -
Bifreidastöð K. B.
Borgarnesi. Síini 18.
Raítækjavínnustofan Selfossi
framkvæntir allskonar rafvirkjastörf.