Tíminn - 16.02.1945, Blaðsíða 1

\
I
\ KITSTJÓRI:
| ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
ÚTGEFPANDI:
FRAMSÓKNARFLOKKURINN.
Símar 2353 og 4373.
, PRENTSMIÐJAN EDDA h.f.
>4
RITST JÓRASKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI. Lindargötu 9A.
Símar 2353 Og 4373.
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Lindargötu 9A.
Sími 2323.
29. árg.
Reykjavík, föstudagiim 16. felir. 1945
13. blatíi
\ fb
Oheít samvinnuverzlun
tryggír bezt hag neytenda
Ályktun aðalfundar miðstjórnar Framsókn-
, arflokksins.
Á aðalfundi miðstjórnar Framsóknarflokksins, sem haldinn var
hér í bænum dagana 7.—11. þessa mánaðar, var einróma sam-
þykkt svohljóðandi tillaga um verzlunarmálin:
Þar sem gjaldeyrisástæður eru nú mjög hagstæðar, en reynsl-
an hefir sýnt, að samvinnuverzlun, óhindruð og óheft, er styrk-
asta stoðin, til þess að skapa heilbrigða og hagkvæma verzlun
í landinu, þá ályktar aðalfundur miðstjórnar Framsóknarflokks-
ins, að flokkurinn beiti sér fyrir því, að innflutningshömlur verði
felldar niður jafnótt og hægt er vegna útflutningstakmarkana
í viðskiptalöndum okkar.
Tvær bæjarstjórnir
mótmæla veltu-
skattinum
Á fundi bæjarstjórnar Akur-
eyrar var nýlega gerð svohljóð-
andi samþykkt um veltuskatts-
frv., sem liggur fyrir Alþingi:
„Bæjarstjórn Akureyrar sam-
þykkir að fela þingmanni bæj-
arins að koma á framfæri og
fylgja fast fram eftirfaraiidi á-
lyktun: Vegna þess að sýnt er,
að frumvarp það um veltuskatt,
sem nú liggur fyrir Alþingi,
hlýtur stórkostlega að skerða
tekjuöflunarmöguleika bæjar-
og sveitafélaga, telur bæjar-
stjórn Akureyrar sig tilneydda
að krefjast, ef skatturinn verð-
ur að lögum, að þá verði jafn-
framt ákveðið að helmingur
skattupphæðarinnar renni í
hlutaðeigandi sveitasjóð, þó ekki
meira en 25% af heildarútsvör-
um viðkomandi bæjarfélags“.
Þá hefir bæjarstjórn Seyðis-
fjarðarkaupstaðar nýlega gert
svohljóðandi samþykkt um
veltuskattsfrumvarpið,
„Bæjarstjórn Seyðisfjarðar-
kaupstaðar telur frv. það um
veltuskatt, sem fram hefir verið
borið á Alþingi, ganga mjög á
hagsmuni bæjar- og sveitarfé-
laga, sem vitað er, að hafa til
þessa tekið verulegan hluta út-
svara sinna með álagningu á
umsetningu. Um leið og bæjar-
stjórnin mótmælir frv., skorar
hún á Alþingi að fella það“.
Sannast bezt á þessum mót-
mælum, það sem áður hefir
verið sagt hér í blaðinu, að hin-
ar nýju skattaálögur stjórnar-
innar munu verða til þess að
hækka stórum útsvör á lág-
tekjufólki, .því að ekki verður
hægt að leggja þau á aðra aðila,
þegar búið er að skerða aðra
möguleika til útsvarsálagningar.
Búnadarþingíd
kýs nefndir
Á fundi Búnaðarþings síðastl.
mánudag fór fram kosning í
nefndir og fór hún á þessa leið:
Fjárhagsnefnd: Björn Halls-
son, Einar Ólafsson, Guðjón
Jónsson, Helgi Kristjánsson, Jón
Hannesson, Jón Sigurðsson og
Páll Pálsson.
Allsherjarnefnd: Guðmundur
Erlendsson, Hafsteinn Péturs-
son, Hólmgeir Þorsteinsson, Jó-
hannes Davíðss. Ólafur Bjarna-
son, Þorsteinn Þorsteinsson og
Þorsteinn Sigurðsson.
Jarðræktarnefnd: Jakob H.
Lindal, Kristján Karlsson, Ólaf-
ur Bjarnason, Ólafur Jónsson
og Þórarinn Helgason.
Búfjárræktarnefnd: Guð-
bjartur Kristjánsson , Júlíus
Björnsson, Kristján Guðmunds-
son, Páll Stefánsson, Sigurður
Ályktun þessi er raunar sam-
hljóða ályktun flokksþings
Framsóknarmanna, er haldið
var á síðastl. vetri, og er í fullu
samræmi við stefnu Framsókn-
arflokksins alla tíð. Flokkurinn
hefir jafnan talið frjálsa verzl-
un, þar sem samvinnufélögin
fengju að njóta sín til fulls,
bezta verzlunarfyrirkomulagið.
Þetta nær þó ekki til vara, sem
ríkið sjálft verzlar með í ágóða-
skyni t. d. áfengi og tóbak, eða
nauðsynlegt þykir að hafa á
ríkisverzlun af sérstokum ástæð- ;
um, t. d. tilbúinn áburður og
útvarpstæki. Framsóknarflokk-
urinn hefir því aðeins fylgt inn-
flutningshöftum, að þau hafa
verið talin nauðsynleg vegna
gjaldeyrisástæðna, skipaskorts
eða verzlunarhafta erlendis.
Stefna hans hefir því líka verið
su, „þegar þurft hefir að beita
höftum, að þau hindruðu sem
minnst frjálsa verzlun og væri
því beitt þannig, að neytendur
hefðu aðstöðu til að velja milli
verzlana, og innflutningur
þeirra miðaðist síðan við vilja
neýtenda (höfðatölureglan).
Framsóknarflokknum þótti
,sérstök ástæða til að endurnýja
þessa ályktun sína. , Heildsala-
hneykslið, sem nýlega hefir orð-
ið uppvíst um, sýnir gleggst þá
spillingu, sem skapazt hefir í
verzluninni og að verulegu leyti
á rætur sínar að rekja til hafta-
fyrirkomulagsins. Framsóknar-
flokkurinn telur, að bezt verði
úr þessari spillingu bsétt með
frjálsri verzlun, er gefur kaup-
félögunum fyllstu aðstöðu til að
tryggja neytendum sannvirðis-
verzlun. Þá telur Framsóknar-
flokkurinn þetta ekki síður
nauðsynlegt vegna þess, að fyr-
irsjáanlegt er, að kaupgjald í
landinu hlýtur að lækka inn-
an tíðar. Slík kauplækkun ætti
að litlu eða engu leyti að þurfa
að skerða kaupgetu verka-
fólksins, ef . jafnhliða yrði
dregið úr milliliðakostnaðinum.
Hin mikla gróðasöfnun heild-
sala og kaupmanna á undan-
förnum árum hefir gleggst sýnt,
að mikill hluti þeirrá kauphækk-
unar, er launastéttirnar hafa
fengið, hafa runnið í vasa milli-
liðanna. Úr þessu er alveg ó-
hjákvæmilegt að bæta og það
verður ekki betur gert með öðru
móti en því, að samvinnufélags-
skapurinn fái notið sín sem bezt.
Á undanförnum árum hafa
höftin lagt margar hindranir í
veg hans og félögin hafa iðu-
lega orðið að kaupa vörur ann-
ars staðar en hjá S. í. S„ sem
hefði getað tryggt þeim miklu
betri viðskipti, ef innflutnings-
leyfi hefðu nægt.
Jafnhliða því, sem verzlunin
verður gefin frjáls, verður vit-
anlega að kappkosta, að út-
flutningsframleiðslan sé svo
blómleg, að útflutningurinn geti
verið jafnmikill og innflutning-
urinn. Frjáls verzlun, er tryggir
sem hagkvæmust viðskipti, ætti
að geta stutt að þessu með því,
að draga úr dýrtíðinni innan-
lands. Það má samt ekki gleym-
ast, að hún er ekki einhlít í
(Framhald á 8. síOu)
(Framhald á 8. slðu)
i-
BlNDEVDlSMÁLASÝNINGm
Mynd þessi er frá bindindismálasýningunni, er um þessar mundir stendur
yfir í Hótel Heklu. Er þetta stœrsta myndin á sýningunni og er fyrir gafli
„Bakkusarhofs" og á að tákna dýrkun áfengisseljandans og út frá honum
eru myndir, sem tákna ófarnað þann, sem leiðir af áfengisneyzlunni. —
Sýningin mun verða opin til n. k. sunnudagskvölds frá kl. 1,30 til 10,30
daglega. Aðsókn hefir verið góð að sýningunni; í gœr höfðu skoðað hana
um 5000 manns.
Veltuskatturinn er rang-
látari en nokkur tollur
Nefndarálit Bernliarðs Stefánssonar.
Nefndarálit fjárhagsnefndar efri deildar um veltuskattsfrv.
var lagt fram í gær. Nefndin hafði þríklofnað. Fulltrúar Sjálf-
stæðisflokksins lögðu til, að frv. yrði samþykkt óbreytt, fulltrúi
kommúnista og Alþýðuflokksins lögðu til, að því yrði breytt
þannig, að skatturinn legðist á veltu ársins 1944 í stað velt-
unnar á þessu ári, og fulltrúi Framsóknarflokksins, Bernharð
Stefánsson, lagði til, að frv. yrði fellt.
í sérstöku áliti, sem Bernharð hafði skilað, gerði hann svo-
hljóðandi grein fyrir atkvæði sínu: /
Stjórnarflokkarnii vinna nýtt
óhæfuverk i skattamálunum
Þau furðulegu tíðindi gerðusj, á Alþingi síðastl. miðvikudag, að
lagt var fram og jekið samstundis til umræðu stjórnarfrumvarp
um að veita Eimskipafélagi íslands fullt skattfrelsi árin 1945 og
1946, enda verji þá félagið tekjuafgangi sínum „til kaupa á skip-
um eða á annan hátt í þágu samgöngumála." Kom frv. þetta
mjög á óvart, því að vítað var, að það hafði verið lengi til með-
ferðar hjá ríkisstjórninni og ráðherrar kommúnista og Alþýðu-
flokksins ekki viljað fallast á það. Gengur líka sá orðrómur, að
Sjálfstæðismenn hafi þurft að kaupa þennan stuðning dýru
verði og mun það sjást innan skamms, hvað hæft er í þeim
efnum.
„Ég get ekki verið meðnefnd-
armönnum mínum sammála um
það, að mæla með þessu frv.
Mér er að vísu ljóst, að eins og
nú er komið, þarf ríkissjóður
á auknum tekjum að hálda, ef
komast á hjá stórfelldum tekju-
halla á árinu, enda hefi ég ekki
mælt í gegn hinum öðrum
skattafrumvörpum, sem ríkis-
stjórnin hefir nú borið fram.
En hvað snertir skatt þann, er
þetta frv. ráðgerir, þá tel ég
hann þess eðlis, að óforsvaran-
legt sé að leggja hann á þjóðina.
Samkvæmt frv. eiga verzlun-
arfyrirtæki og iðju- og inðfyrir-
tæki að greiða skatt í ríkissjóð
af veltu þessa árs, er nemur
lJ/2% af heildsölu og umboðs-
sölu og 1% af veltu smásölu-
verzlana og iðju- og iðnfyrir-
tækja. Er skattur þessi jafnhár,
hvort sem seldar hafa verið
þarfar eða óþarfar vörur og
hvort sem það hefir verið með
miklum eða litlum ágóða eða
jafnvel tapi. Hann fer því ekk-
ert eftir gjaldþoli skattgreið-
andans eða arði hans af rekstr-
inum, eins og allir aðrir skattar
gera þó aö einhverju leyti, og
er því svo ranglátur sem fram-
ast má verða.
Veltuskattur slíkur sem frv.
ráðgerir mundi hindra verð-
lækkun í landinu sem honum
nemur og þannig gera sitt til
að viðhalda dýrtíðinni eða jafn-
vel auka hana. í 7. gr. frv. er
að vísu bannað að telja skatt-
inn í kostnaðarverði vöru eða
taka á annan hátt tillit til hans
við verðákvörðun. En öllum er
auðsætt, að ef fyrir.tækin geta
greitt skattinn með þessu móti,
þá gætu þau alveg eins lækkað
vöruna jafnmikið og skattin-
um nemur, og hefir verðlags-
eftirlitið vald til að þvinga þau
til þess. Mundi sú leið, að lækka
vöruverð, draga úr tekjuþörf
ríkissjóðs, auk þeirra hagsmuna,
sem framleiðsla landsmanna
hefði af því.
Þrátt fyrir ákvæði 7. gr. frv.
er alveg Ijóst, að skattur þessi
leggst á allan almenning í land-
inu sem neyzluskattur og það
jafnt á nauðsynjar manna sem
á óþarfavarning. Greinilegast
kemur þettá fram, að því er
(Framhald á 8. síðu)
Nýr bæjaTÍógeti
á Akureyrí
Á ríkisráðsfundi 12. þ. m. veitti
forseti Friðjóni Skarphéðinssyni
bæjarstjóra í Hafnarfirði, bæj-
arfógetaembættið á Akureyri og
sýslumannsembættið 1 Eyja-
fjarðarsýslu.
Frv. varx. lagt fram í neðri
deild og fylgdi Pétur Magnússon
því úr hlaði með nokkrum orð-
um. Eysteinn Jónsson tók næst-
ur til máls. Hann kvað sig
undra, að þetta frv. væri komið
fram. Hann og flestir aðrir þing-
menn hefðu að vísu verið því
fylgjandi á undanförnum árum,
að Eimskipafélagið nyti slíkra
hlunninda, en þá hefði efna-
hagur félagsins verið ólíkur þvi,
sem nú er. Nú væri Eimskipa-
félagið orðið langsamlega auð-
ugasta fyrirtæki landsins. Það
væri færara um að endurnýja
og auka atvinnufyrirtæki sín og
borga jafnframt skatta" en
nokkurt annað íslenzkt fyrir-
tæki. Þess vegna væri það ó-
réttlátt í mesta máta, að ætla
að veita þessu fyrirtæki áfram
skattfrelsi á sama tíma sem
skattar og álögur væru auknar
á öllum öðrum atvinnurekstri
landsmanna.
Þá sagði Eysteinn Jónsson, að
ekki væri síður varhugaVert, að
veita félaginu þessi skatthlunn-
indi áfram, þar sem það virtist
alltaf færast meira og meira í
það horf, að vera einkafyrirtæki
fárra manna, eins og aðalfund-
ir þess sýndu ljóslega, og því
engan veginn tryggt, að það
yrði rekið með hag landsmanna
fyrir augum. Gróði þess árið
1943 væri athyglisverð ábend-
ing um, hvernig félagið rækti
það verkefni að tryggja lands-
mönnum óclýra flutninga, og
aðstöðu þess til rikisins. mætti
nokkuð marka á því, að það
keppti við ríkið um ábatasöm-
ustu strandferðirnar, en léti
rikið eitt um þær strandferðir,
er lélegastar væru. Fyrirætlun
þess um byggingu „luxusskíps-
ins“ á árunum fyrir styrjöldina,
sýndi og glöggt, að það létl
meira stjórnast af sérsjónar-
miðum heldur en þjóðarþörf.
Eysteinn benti á það að lokum,
að þessi mál væru komin á það
stig, að ríkisvaldið yrði að gera
sér ljóst, hvaða stefnu það ætl-
aði að fylgja í þeim. Þar væri
um tvær aðalstefnur að ræða.
Önnur þeirra væri, að ríkð hefði
fulla íhlutun um flutningana,
t. d. í sameiningu við aðra að-
ila, svo að tryggt væri, að þeir
yrðu reknir í samræmi við þörf
heildarinnar. Hin stefnan væri
að leyfa óháða samkeppni og
styðja þá ekki frekar einn að-
ila fremur en annan til flutn-
inganna. Báðar þessar stefnur
væru þverbrotnar með þvl frv.
sem hér lægi fyrir. Með því væri
einu einkafélagi veitt sérrétt-
indi, án minnstu tryggingar fyr-
ir því, hvort rekstur þess sam-
ræmist þjóðarhag eða ekki.
Það ákvæði frv., að félagð ætti
að verja tekjuafgangi sínum til
skipakaupa eða annara sam-
göngubóta, væri svo losaralegt
og illa frá því gengið, að það
myndi ekki koma að neinu
gagni, enda vart ætlað annað
meira en að sýna það til að
draga úr óánægju manna.
Ólafur Thors talaði næstur.
Sagði hann, að það væri ekkert
hættulegt, þótt Eimskipafélagið
græddi, því að tekjum þess yrði
vel varið. Hann sagði, að E. J.
væri ekki mótfallinn skatt-
hlunnindum S. í. S„ en það nyti
sömu hlunnindá og Eimskipa-
félagið. Hann kvað Eimskipa-
félagið eiga 13—14 þús. hluthafa
og þvi væri rangt, að telja það
einkafyrirtæki.
Emil Jónsson tók að ýmsu
leyti í sviþaðan streng og Ólaf-
ur. Hann sagði, að Eimskipafé-
lagið þyrfti að eignast mörg ný
skip eftir stríðið og helzt skuld-
laust, því að það ætti ■ harða
samkeppni i vændum. Hann
kvaðst viðurkenna, að herða
þyrfti ákvæðið um ráðstöfunina
á tekjuafgangi félagsins og lof-
aði að vinna að því.
Eysteinn Jónsson hélt ýtar-
lega svarræðu. Hann sagði, að
vafalaust væri hægt að segja
það um marga aðila fleiri en
Eimskipafélagið, að ekki væri
hættulegt, að þeir græddu. Með
slikum röksémdum mætti krefj-
ast skattfrelsis fyrir flest at-
vinnufyrirtæki landsins. Hann-
kvað það vissulega rétt, að
æskilegt væri, að Eimskipafélag-
ið gæti eignast skip skuldlaust,
en sama mætti t. d. segja um út-
gerðarfyrirtæki landsins, er sízt
ættu minni samkeppni í vænd-
um en Eimskipafélagið. Skatt-
frelsi Eimskipafélagsins yrði
ekki réttlætt með svona rök-
semdum. Meginkjarni málsins
væri sá, að Eimskipafélagið væri
miklu færara um að endurnýja
atvinnutæki sín og greiða jafn-
framt skatta en nokkurt annað
atvinnufyrirtæki landsins, og
því væri það ranglæti að veita
því skattfrelsi með þeim afleið-
ingum, að skattar yrðu að þyngj-
ast á þeim, sem ekki þyrftu
síður að endurnýja atvinnufyr-
irtæki sín en Eimskipafélagið.
Eysteinn kvaðst furða sig á
því, að Ólafur Thors skyldi
halda því fram, að S. í. S. nyti
sambærilegra skatthlunninda
við Eimskipafélagið. S. í. S.
borgaði fullan stríðsgróðaskatt
og ýmsa fleiri skatta. Hann
kvaðst reiðubúinn til samkomu-
lags um það, að Eimskipafélagð
borgað ekkí meiri skatta en S.
í. S. og myndi sjást á því, hvern-
ig því tilboði yrði tekið, hve
réttur væri þessl samanburður
hjá Ólafi. Frh. á 8. síðu.
I DAG
birtist á 3. síðu grein eftlr
Ólaf Jóhannesson lögfræð-
ing um fjármálaóreiðuna.
Neðanmáls á 3. og 4. síðu
er grein eftir Magnús
Torfason, fyrv. sýslumann,
og nefnist hún: „Eigum við
að gefa beim Grænland?“
Ofanmáls á 4. síðu er
bréf úr Lýtingsstaðahreppi
I Skagafirði.