Tíminn - 27.02.1945, Page 6

6
TÍMCVN, þrlðjndaglim 27. febr. 1945
16. blað
DANARMINMNG:
Sigurdur Erlendsson
fiiskimatsmaður í Kefilavík
Verðlag á smjöri
Eftfr Gnnnar Þórðarson,
bónda í Grænnmýrartimgu
Sigurður Erlendsson lézt að
heimili sínu 1 Keflavík 18. jan
síðastl. Hann var fæddur að
Klöpp á Miðnesi. Foreldrar hans
voru Sigríður Sigurðardóttir,
ættuð úr Flóanum, og Erlend-
ur Oddsson kennari, alþekktur
gáfumaður af hinni kunnu Vík-
ingslækjarætt.
Sigurður naut ágætis uppeld-
is hjá hjónunum Rannveigu
Þorsteinsdóttur og Magnúsi Sig-
urðssyni í Garðbæ, og seinna á
Lambastöðum í Garði. Árið 1903
giftist Sigurður eftirlifandi
konu sinni, Ágústu Guðjónsdótt-
ur, og reistu þau bú í Keflavík
og hafa búið þar síðan.
Sigurður tók ungur að stunda
sjó, og var einn hinn fyrsti vél-
bátsformaður hér. Farnaðist
honum ævinlega mjög vel, enda
var hann gætinn og reyndur
sjómaður, er hann tók að sér
formennsku, og alla tíð var hann
áræðinn sjósóknari, meðan hon-
um entist heilsa til að stunda
sjóinn. Hann var aflasæll. og
vildi honum eða mönnum hans
aldrei til neitt slys alla hans
sjómannstíð.
Á þeim tímum, sem vélbáta-
útgerð var að hefjast í Kefla-
vík, var í meira lagi erfitt að
stunda sjó. Voru löndunarskil-
yrði hin herfilegustu og mátti
heita að erfiðasti hluti hverrar
veiðiferðar væri að koma afl-
anum í land í hinni slæmu lend-
ingu. Ýmislegt annað var þá
mjög ófullkomið varðandi út-
gerðina, og þurfti þrek og karl-
mennsku til að komast vel frá
þeim erfiðleikum, sem alls stað-
ar biðu þeirra, sem sóttu björg-
ina á hafið. Eitt sinn stóð Sig-
urður hvíldariaust við stýrið í
18 klukkustundir og átti að
sækja móti sjó og stórhríð, og
eftir þá ferð mun hann aldrei
hafa náð sér til fulls. Síðustu
20 ár ævinnar átti hann við
vanheilsu að búa meira og
minna, enda þótt hann bæri
lasleika sinn með þolinmæði og
stillingu og væri sívinnandi allt
þar til er hann lagðist banaleg-
una. Fiskimatsmaður var hann
skipaður 1932, og rækti hann
það starf með dugnaði og sam-
vizkusemi.
Þeim hjónum, Sigurði og Á-
gústu, varð 9 barna auðið, 5
sona og fjögra dætra. Tvo sonu
sína uppkomna misstu þau í
sjóinn, Guðjón og Magnús.mikla
efnismenn, og varð það þeim
hjónum sárt og þungbært áfall.
Einn son misstu þau ungan. Hin
börnin, öll uppkomin, eru búsett
i Keflavík, og hefir sonur þeirra,
Erlendur, fetað í fótspor föður
síns, og stundað sjóinn. Er hann
með duglegustu og aflahæstu
formönnum hér, og mun föður
hans hafa þótt mikils um vert.
Umhyggja Sigurðar fyrir heim-
ili og börnum var frábær og til
fyrirmyndar. Lét hann ekkert
aftra sér til þess að gera allt,
sem hægt var til að þeim gæti
farnast sem bezt, enda var
heimili hans fyrirmynd að ástúð
og eindrægni í hvívetna.
Keflavík saknar góðs drengs,
þar sem Sigurður var, búinn
dugnaði og mannkostum öðr-
um, sem svo nauðsynlegir eru
í hverju byggðarlagi. Hann var
vel greindur maður og mínnug-
ur á gamlar sagnir, og vil ég
þakka honum marga ánægju-
stund, sem ég átti með honum.
Hann hefir nú skilað sínu dags-
verki vel unnu.
Dan. Danivalsson.
Það sætir furðu, hvað hljótt
hefir verið um það hámarks-
verð, sem bændur eiga nú við
að búa á smjöri. Hvort sem
smjörverðið er borið saman við
mjólkur- eða kjötverð kemur í
ljós, að það er of lágt, eins og
síðar skal sýnt fram á. Það má
telja mjög óheppilega ráðstöf-
un að halda smjörverðinu niðri,
svo sem gert er, ekki sízt þegar
tekið er tillit til þess, að skort-
ur er á smjöri í landinu.- Ein-
mitt þess vegna væri full ástæða
til að verðleggja smjör tiltölu-
lega hærra en aðrar landbún-
aðarafurðir til þess að örva
framleiðslu þess.
Svo sem kunnugt er verðfelldi
fyrrverandi stjórn smjörið úr
kr. 21.50 i kr. 13.00, en verðbætti
heimatilbúið smjör með kr. 5.30.
Fengu bændur á 4. krónu minna
fyrir kg. eftir þessa breytingu,
þegar verzlanir sáu um söluna.
Við þetta bættist svo það, að
bændur gátu nú ekki selt smjör-
ið beint til neytenda, nema
með því móti, að neytendur
tækju á sig allt verðjöfnunar-
gjaldið. En slíkt var óviðfelld-
inn viðskiptaháttur fyrir báða
aðila. Fór því svo með þessari
ráðstöfun, að bændur voru i
mörgum tilfellum sviptir allt að
af smjörverðinu.
Nú hafði stjórnin gefið yfir-
lýsingu um, er hún tók við völd-
um, að hún myndi bæta að íullu
þær verðlækkanir, er hún gerði
á framleiðsluvörum. Það sýnist
því full ástæða til að ætla, að
ríkinu beri skylda til að endur-
verðbæta smjörframleiðslu árs-
ins 1943 með allt að kr 5.00 á
kg. Væri ástæða til að láta
ganga dóm í því máli.
Svo þegar loks þessu arðráni
var aflétt, var sett hámarksverð
á smjörið, sem hefir haldizt ó-
breytt síðan. Var það sama verð
og áður kr. 21.50 á kg. Þess virð-
ist þá hvorki hafa verið gætt,
að mjólkurverð hækkaði til
framleiðenda í millitíðinni, né
heldur að bera verð þess sam-
an við verðlag á annarri land-
búnaðarvöru, t. d. kjöti. Þá verð-
ur og út af fyrir sig að telja
næsta undarlegt að ekki skuli
hafa þótt þörf á að greiða til-
svarandi verðuppbót á smjör
eins og mjólk og kjöt, þótt selt
væri í svipuðum hlutföllum á
markað, þar sem skortur á því
er jafn tilfinnanlegur og raun
ber vitni.
Hitt er þó aðalatriðið, að ekki
er forsvaranlegt að ákveða há-
marksverð á smjöri, nema með
fullu tilliti til verðlags á mjólk
og kjöti, og með það fyrir aug-
um, að almennt er ekki hægt
að hagnýta neitt að ráði af und-
anrennunni, nema sem fóður-
vöru.
Ef gert er ráð fyrir, að úr 100
lítrum af mjólk fáist að meðal-
tali um 4 kg. smjör gerir það
kr. 80.00, ef kostnaður .er ekki
talinn nema kr. 1.50 á kg., sem
mun helzt til lítið. Undanrenna
mun naumast verða metin meira
en kr. 0.15 lítri, og sé ekki gerð-
ur nema 1 lítri fyrir rýrnun,
sem mun oflítið, verður undan-
rennan kr. 14.25 eða samtals
smjör og undanrenna kr. 94.25.
Nú er talið, að síðastliðið ár
hafi verð mjólkur til bænda,
þar sem það hefir verið gert upp,
orðið kr. 1.23 lítri, eða kr. 123.00
100 lítramir. Hér verður því
verðmunurinn kr. 28.75, eða
nærri kr. 0.29 á lítra, sem svar-
ar til að smjörið ætti að greið-
ast til bænda með kr. 27.20.
Er þó ekkert reiknað til greiðslu
fyrir vinnuna við að skilja
mjólkina og strokka rjómann
og ganga frá smjörinu til sölu.
Að þessu athuguðu ætti hverj-
um manni að vera það ljóst, að
smjörverð til bænda er stórum
lægra en vera þyrfti. Það er því
ekki von, að bændur leggi kapp
á framleiðslu þess. Einnig vita
flestir að tilfinnanlegur smjör-
skortur er í landinu. k þessu
tvennu verður ekki ráðin bót
nema leiðrétting fáist á verð-
lagi smjörsins, þannig að verð
þess hækki svo, að það borgi
sig að framleiða það víðast hvar
á landinu.

DAMIWIINMNG:
Þorsteinn Bjarnason
bóndi að Asi i Vatnsdal
í dag er til moldar borinn
Þorsteinn Bjarnason bóndi í Ási
í Vatnsdal.
Þorstelnn var fæddur 13. júlí
1899 og var því maður á bezta
aldri, er hann andaðist þ. 12.
jan. s. 1.
Þegar Þorsteinn var 12 ára
gamall, fluttist hann til föður-
bróður síns, Guðmundar Magn-
ússonar, Sunnuhlíð, og konu
hans, Guðrúnar Guðbrandsdótt-
ur. Þar ólst Þorsteinn upp til
fullorðins ára.
Frá fósturforeldrum sínum fór
hann sem vinnumaður til Lár-
usar bónda í Grímstungu.
Þorsteinn sál. dvaldi sem
vinnumaður nokkur ár í Gríms-
tungu, Ási og Undirfelli. Þar
kvæntist hann árið 1929 eftir-
lifandi konu sinni Ingiríði Jó-
hannesdóttur. Þeim hjónum
varð tveggja barna auðið, sem
bæði eru á lífi. Þorsteinn bjó
síðan á ýmsum jörðum i Ás-
hreppi og nú bjó hann á hluta
af stórbýlinu Ási.
Þorsteinn unni Vatnsdal svo,
að þaðan gat hann eigi hugsað
til að flytja, enda þótt hann ætti
kost ýmsra góðra jarða utan
Vatnsdals.
Þorsteinn var trúr sonur sinn-
ar fósturjarðar. Meðan hann
vann hjá öðrum, vann hann verk
sín af trúmennsku og umhyggju
fyrir hag húsbænda sinna. Eftir
að hann reisti bú sjálfur var
hann hvorttveggja, góður heim-
ilisfaðir og áhugasamur og
hygginn bóndi. Hann var allan
sinn búskap leiguliði og gat þvi
eigi sýnt í verki miklar búnað-
arframkvæmdir, því að jarðnæði
hafði hann aldrei nema ótryggt.
Þess vegna beindist áhugi hans
mest að ræktun búpenings. Má
tvimælalaust telja hann þann
bónda í Vatnsdal, sem staðið
hefir í fremstu röð um áhuga
og afrakstur á því sviði. ;
Þorsteinn var sérstaklega dag-
farsprúður maður, ávallt glaður
og reifur, hvað sem fyrir kom.
í fámennri sveit er mikið skarð
höggvið þegar góður bóndi flyt-
ur yfir landamærin.
Við sveitungar Þorsteins sökn-
um hans, og þeir, sem þekktu
hann bezt, vita, að með honum
er fallinn í valinn góður dreng-
ur og ágætur bóndi.
p. t. Reykjavík, 8. febr. 1945.
H. P.
Frjáls aðgangur
að iðnnámi
Askorun útvarpsivrkja
Félag útvarpsvirkja í Reykja-
vík samþykkti eftirfarandi á-
lyktun á aðalfundi sínum þann
9. þ. m.:
Aðalfundur Félags útvarps-
virkja í Reykjavík, haldinn 9.
febrúar 1945, ályktar að skora
á Alþingi og ríkisstjórn að stuðla
að því með endursko^un iðn-
löggjafarinnar að aðgangur að
iðnnámi verði frjáls og starfs-
réttindi tryggð að loknu námi.
Ennfremur beinir fundurinn
þeim tilmælum til fræðslumála-
stjórnarinnar, að ráðamönnum
gagnfræðaskólanna verði falið
að athuga, með hæfileikapróf-
um, hvort áhugi einstakra nem-
enda beinist að sérstökum iðn-
greinum, og bendir á að sam-
vinna milli fræðslumálastjórn-
arinnar og iðnaðarmanna um
þessi efni gæti orðið hagtvæm
fyrir alla aðila.
SAVON de PAJtlS mýklr húðina og
styrkir. Gefur henni yndisfagran litblœ
og ver hana kvillum.
NOTIÐ
SAVON
Tcíundir samvimnuélaga
Verkefni þau, sem leyst eru
á samvinnugrundvelli eru mörg
og margvísleg. Verksvið sam-
vinnufélaganna er því næsta
mismunandi. Tegundir þeirra
eru þess vegna margar, eins og
raunar flestir kannast við. ís-
lendingar þekkja t. d. kaupfé-
lög, pöntunarfélög, sláturfélög,
mjólkurbú, byggingarsamvinnu-
félög, útgerðarsamvinnufélög
o. fl. Ef telja ætti samvinnufé-
lögin upp á þennan hátt mundu
tegundir þeirra verða óendan-
lega margar. En þó að verkefni
in séu mörg, má þó skipta þeim
í flokka eða tegundir. Á þann
hátt má greina samvinnufélög-
in í eftirfarandi 4 meginflokka
eða tegundir:
1. Neytendafélög, þ. e. félög,
sem annast innkaup á vörum
fyrir félagsmenn sína bæði til
heimilisþarfa - og framleiðslu.
Til þeirra teljast t. d. pöntun-
arfélög og kaupfélög, sem að-
eins annast innkaup fyrir neyt-
endur.
2. Sölufélög framleiðenda, þ.
e. félög, sem annast um sölu á
afurðum félagsmanna sinná. Til
þessa flokks teljast sláturfélög,
mjólkurbú, smjörbú o. s. frv.
3. Lánafélög, þ. e. félög, sem
annast um útvegun lána fyrir
félagsmenn sína til húsgagna-
kaupa, verkfærakaupa o. s. frv.
Þar undir heyra byggingarsam-
vinnufélög.
4. Framleiðslufélög, sem ann-
ast um útvegun atvinnu fyrir
félagsmenn sína. Teljast til
þeirra samvinnuútgerðarfélög,
samyrkjubú, samvinnuverk-
smiðjur o. s. frv.
Það fer eftir staðháttum, hvar
hver flokkur félaga hefir náð
mestri útbreiðslu. Neytendafé-
lögin eru einkum útbreidd með-
al verkamanna og smáframleið-
enda. Þau eru einna útbreidd-
ust í Englandi og Svíþjóð. Sölu-
félög framleiðenda eru einkum
útbreidd í landbúnaðarhéruðum
á meðal smáframleiðenda. Þau
hafa náð elnna mestri út-
breiðslu í Danmörku, Finnlandi
og ýmsum sjálfstjórnarnýlend-
um Bretaveldis. Lánafélögin
eru útbreidd í Mið- og Austur-
Evrópu, Indlandi og víðar. Fram-
leiðslufélögin hafa til þessa náð
fremur lítilli útbreiðslu. Þó hafa
samvinnuverksmiðjur verið
reyndar í Englandi og Frakk-
landi. Samyrkjubúin eru eink-
um útbreidd í Ráðstjórnarríkj-
unum rússnesku. Þar hafa einn-
ig fleiri tegundir framleiðslu-
félaga verið reyndar.
í borgum og þar sem þéttbýli
er, hefir hvert félag venjulega
sitt skýrt afmarkaða starfsvið.
Sérstök félög annast um inn-
kaup á vörum til heimilisþarfa,
önnur annast um kaup á vör-
um til framleiðslu t. d. áburði,
sáðvörum o: s. frv. Eitt félag
annast um sölu á sláturfjáraf-
urðum, annað um sölu á mjólk-
urafurðum, þriðja um sölu á
eggjum o. s. frv.
Hér á landi hefir verkaskipt-
ing þessi víðast hvar ekki orð-
ið eins mikil. Byggist það á
strjálbýlinu.
Kaupfélögin hér eru venju-
lega allt í senn: Neytendafé-
lög, sölufélög framleiðenda og
lánafélög. í kaupstöðum eru þó
nokkur hrein neytendafélog og
í sveitum nokkur hrein sölufé-
lög framleiðenda.
Segja má að það fyrirkomu-
lag, að sama félagið hafi með
höndum innkaup og afurðasölu,
hafi gefizt mjög vel. Staðhætt-
irnir gera það nauðsynlegt, og á
meðan ekki verður komizt hjá
lánsverzlun, er trygging í því
fólgin að fá gjaldeyrisvörurn-
ar til sölumeðferðar. Þessu
skipulagi mun því vafalaust
verða haldið áfram hér á landi.
Tilkynning
frá Nýbyggingarráðí
umsOknir um imvflutmivg a vélum
O. FL.
Nýbyggingarráð óskar eftir þvi að allir, sem hafa I hyggju að
kaupa eftirgreindar vélar erlendis frá, sæki um innflutnings-
og gjaldeyrisleyfi til Nýbyggingarráðs fyrir marzlok:
1. Vélar í hvers konar skip og báta.
2. Vélar til landbúnaðar og landbúnaffarframleiðslu.
3. Vélar til bygginga og mannvirkjagerffar.
4. Túrbínur.
5. Vélar til hvers konar iðnaðar og framleiðslu.
6. Rafmagnsmótorar og -vinnuvélar.
Tekið skal fram, ef óskað er aðstoðar Nýbyggingarráðs við út-
vegun vélanna.
Nýbyggingarráff vekur athygli á þvi, aff umsóknir um inn-
flutnings- og gjaldeyrisleyfi fyrir fiskiskipum, sbr. fyrri auglýs-
ingu ráffsins, þurfa aff berast Nýbyggingarráffi fyrir marzlok.
Nýbyggingarráð
Raftækjavinnustoían Selfossi
*
framkvæmir allskonar rafvirkjastörf.
ORÐSENDING TIL KAUPEIVDA TtMANS.
Ef kaupendur verða fyrir vanskilum á blaðinu, eru þeir vin-
samlega beðnir aö gera afgreiðslunni þegar aðvart.