Tíminn - 27.04.1945, Blaðsíða 1

RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
ÚTGEFPANDI:
FRAMSÓKNARFLOKKURINN.
Símar 2353 oK 4373.
PRENTSMIÐJAN EDDA hi.
RITST JÓRASKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI. Lindargötu 9A.
Símar 2353 og 4373.
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Lindargötu 9A.
Sími 2323.
29. árg.
Reykjavík, föstndagiim 27. apríl 1945
31. bla«
Barátta kommúnista fyrír
styr j aldarþ átttökunni
afhjúpuð
Kommúnistar játa fyrri laudráð sín í eigin
tillögu.
Ríkisstjórnin hefir nú loksins orðið við þeirri kröfu að birta
skýrslu um stríðsyfirlýsingamálið. Hefir stjórnin þrjózkazt við
að gera það í nær tvo mánuði, og er vitanlegt, að því hafa ráðið
óskir kommúnista, sem óttuðust orðið afstöðu sína og vildu láta
málið fyrnast sem mest áður en skýrslan væri birt. Skýrslan ber
þess líka ljósan blæ, að reynt er að breiða yfir ávirðingar kom-
múnista eftir því, sem auðið er. Þrátt fyrir það getur engum dul-
izt, sem les skýrsluna, að kommúnistar hafa gert sitt ýtrasta til
að koma íslandi í styrjöldina.
V illnndi orðalag.
Skýrsla stjórnarinnar er birt
á öðrum stað í blaðinu, en
rétt þykir að vekja hér at-
hygli á nokkrum atriðum henn-
ar. Þykir þá rétt að byrja á
fyrsta atriðinu, sem er mjög vill-
andi, og er auðsjáanlega haft
þannig, til að hjálpa kommún-
istum. Þetta atriði er á þá leið,
að á síðara stigi málsins hafi
„borizt þær fregnir frá Was-
hington, að eigi þyrfti að
segja neinum stríð á hendur,
og eigi að yfirlýsa stríðsá-
standi, heldur nægði að við-
urkenna, að hér hefði ríkt ó-
friðarástand og undirrita
téða sáttmála".
Fljótt á litið myndi margur
geta álitið, að þeta þýddi það, að
íslendingar hefðu getað fengið
sæti á ráðstefnunni í San Fran-
cisco, án stríðsþátttöku. Slíkt
er fullkomin blekking. Það lá
aldrei annað fyrir en að íslend-
ingar yrðu að gerast stríðsaðili,
ef þeir ætluðu að fá aðgang að
ráðstefnunni, og hafi borizt til-
boð um eitthvað annað, hefir
því þá verið haldið leyndu fyrir
utanríkismálanefnd og Alþingi,
sem verður þó að teljast óllklegt.
Það, sem hér er átt við, getur
vart verið annað en sú bollalegg
ing íslenzka sendiherrans í
Washington, að íslendingar
lýstu því yfir i stað beinnar
stríðsyfirlýsingar, að þeir hefðu I
átt í ófriði (styrjöld) síðan 1941
og undirrituðu svo umrædda
samninga, er m. a. fjalla um
sameiginlegan styrjaldarrekstur.
Slíkt var vitanlega það sama og
gerast stríðsaðili, en því bætt
við aðra vansæmd, að íslend-
ingar hefðu gert sig seka um
þau lítilmannlegu ósannindi, að
telja sig hafa verið stríðsaðila á
þriðja ár, án þess að að hafa
Þjófnaðurinn í
Grundarfirði
Aðfaranótt seinastl. sunnu-
dags var framið innbrot og stór-
þjófnaður hjá útibúi Kaupfélags
Stykkishólms í Grafarnesi.
Þjófarnir sneru í sundur lás
og komust þannig inn í vöru-
geymslu kaupfélagsins, en það-
an var innangengt í skrifstofu
þar sem tveir peningakassar
voru geymdir. Kassarnir voru
báðir hafðir á brott, en í þeim
var um 70 þús. krónur í pening-
um og ávísunum.
Tiltæki þjófanna þykir mjög
býræfið, þar sem haldinn var
dansleikur um nóttina, skammt
frá innbrotsstaðnum. Á dansleik
þessum var einnig fjöldi utan-
bæjarfólks og er því erfiðara
að hafa upp á sökudólgnum.
Sýslumaðurinn í Stykklshólmi,
Kristján Steingrímsson, fór þeg-
ar að Garfarnesi, er uppvlst
varð um þjófnaðinn og hefir
hann þar með höndum rann-
sókn í málinu.
haft kjark til að segja það opin-
berlega!
Á þetta villandi orðalag í
stjórnarskýrslunni, er bersýni-
lega hefir verið stílað að ósk
kommúnista, reyna þeir nú að
hengja hatt sinn og segja, að
þeir hafi viljað þessa aðferð en
ekki að lýsa yfir beinni stríðs-
þátttöku. Þannig á að reyna
að blekkja almenning og leyna
því fyrir honum, að hér var um
ekkert annað en stríðsyfirlýs-
ingu að ræða með öllum hennar
afleiðingum, en aðferðin enn
lítilmannlegri en bein stríðsyf-
irlýsing.
Stríðsyfirlýsing
kommúnista.
í stjórnarskýrslunni eru ekk-
ert rakin átökin um málið í ut-
anríkismálanefnd eða á Alþingi,
heldur aðeins birtar lokatillög-
urnar. Menn fá því enga vitn-
eskju um það, að kommúnistar
börðust alllengi hatramlega
fyrir því, að svarið yrði já-
kvætt, þ. e. birt bein styrjaldar-
yfirlýsing, en þegar þeir sáu, að
slíkt yrði ekki samþykkt, fóru
þeir inn á þá braut að flytja til-
lögu þá, sem birt er í stjórnar-
skýrslunni, og er ekkert annað
en grímuklædd stríðsyfirlýsing,
er óhjákvæmilega hefði gert
þjóðina að stríðsaðila, ef sam-
þykkt hefði verið.
í tillögunni, er t. d. talað um
„þátttöku íslands í styrjaldar-
rekstrinum“, en slíkt er vitan-
lega sama og játning um stríðs-
aðild, og síðar er sagt, að íslend-
ingar voni, að „þessi þátttaka
verði metin tii jafns við beinar
stríðsyfirlýsingar annara þjóða,
sem hafa möguleika til hern-
aðarlegrar þátttöku í styrjöld-
inni, sem ísland hefir ekki“.
Skýrar verður ekki sagt, að
íslendingar sjálfir telji sig
stríðsaðila, en þá vanti aðeins
vopnin. Úr þeirri vöntun gátu
Bandamenn boðizt til að bæta
og hefðu vafalaust gert það,
fyrst íslendinga vantaði ekki
viljann. Hefði tillaga kommún-
ista verið samþykkt, hefði hún
því óhjákvæmilega leitt til
stríðsþátttöku. Hér eftir þarf
því enginn að efast um stríðs-
vilja kommúnista.
Skrif Þjóðviljahs voru raunar
búin að upplýsa þetta áður.
Þjóðviljinn lauk lofsorði á
stríðsyfirlýsingu Sýrlendinga,
hann taldi sjálfsagt, að íslend-
ingar færðu „fómir“ til að
komast á San Francisco-ráð-
stefnuna, og hann kvað stjórn-
ina verða að bæta úr „því, sem
Alþingi hefði mistekizt“. Allt
þetta sannaði það, sem nú hefir
verið upplýst til fullnustu, að
fyrir kommúnlstum vakti, að ís-
lendingar færu í stríðið.
Kommúnlstar játa
fyrri landráð sín.
Tillaga kommúnista er ekki
sízt merkileg fyrir þá sök, að
hún er eins konar játning á
(Framhald á 8. síOti)
Síðlaus svik landbúnaðarráðherranss
Bændur sviknir um 4-5 aura verð-
• ' - ð
uppbót á hvern mjólkurlítra
ÞÝZKT FLÓTTAFÓLK
Hér á myndinni sést þýzk kona með tvö börn sín, sem hefir flúið heim-
ili sitt til að finna sér öruggari dvalarstað. Slíkt flóttafólk skiptir nú
mörgum miljónum í Þýzkalandi og býr við hin ömurlegustu kjör. Samt
halda nazistar áfram stríðinu og auka þannig mest raunir sinnar eigin
þjóðar.
$tríðsyfirlýsingarmálið:
Greinargerð ríkis-
stjóriiarinnar
Um miðjan febrúar s. 1. skýrði
sendiherra Breta á íslandi frá
því, að hinum sameinuðu þjóð-
um og þeim samstarfsþjóðum
þeirra („Associated Nations"), er
hefðu sagt Þjóðverjum og eða
Japönum stríð á hendur fyrir
1. marz 1941 myndi verða boðin
þátttaka í ráðstefnu, er halda
ætti innan fárra vikna til þess
að ræða um framtíðarskipan
heimsins („World Organiza-
tion“).
Jafnframt skyldu þessar þjóð-
ir undirrita Atlantshafssátt-
málann og Washingtonsáttmál-
ann frá 1. janúar 1942.
Þegar sendiherra Breta flutti
þessi boð tók hann það skýrt og
greinilega fram að stjóm Stóra-
Bretlands hefði falið honum að
forðast að hafa nokkur áhrif á
ákvörðun ríkisstjórnar íslands i
þessu máli.
Nokkru síðar bárust ríkis-
stjórninni fyrir milligöngu
sendiherra íslands í Washing-
ton sams konar skilaboð frá
stjórn Bandaríkjanna. Var þar
og beint tekið fram, að vér réð-
um einir hvað vér gerðum.
Þegar hér var komið mæltist
ríkisstjórnin til að ísland sætti
öðrum skilmálum en aðrar þjóð-
ir og færði rök fyrir þeirri ósk.
Fáum dögum eftir það bárust
enn þær fregnir frá Washington
að eigi þyrfti að segja neinum
stríð á hendur og eigi yfirlýsa
striðsástandi, heldur nægði að
viðurkenna, að hér hefði rikt ó-
friðarástand, síðan 11. desember
1941, og undirrita téða sáttmála.
Myndi þá litið á ísland sem eina
hinna sameinuðu þjóða, en það
veitti íslandi þátttöku í téðri
ráðstefnu.
Eftir að utanrikismálanefnd
hafði fjallað um þetta mál var
það rætt á lokuðum þingmanna-
fundum.
Hinn 25. febrúar bárust fregn-
ir um að áðurnefndri ósk íslend-
inga væri synjað.
Hinn 27. febrúar bar forsætis-
og utanríkisráðherra fram á lok-
uðum þingmannafundi svohljóð-
andi tillögu í málinu:
„Alþingi álitur, að það sé fs-
lendingum mikil nauðsyn að
verða nú þegar þátttakandi í
samstarfi hinna sameinuðu
þjóða og telur að_ vegna afnota
Bandamanna af íslandi í þágu
styrjaldarrekstrar eigi íslend-
ingar sanngirniskröfu á því.
íslendingar geta hins vegar
hvorki sagt öðrum þjóðum stríð
á hendur né háð styrjöld af aug-
ljósri ástæðu, sem Alþingi felur
ríkisstjórninni að gera grein
fyrir.“
Sameiningarflokkur Alþýðu’,
Sósíalistaflokkurinn, bar þá
fram svohljóðandi breytingartil-
lögu:
„íslendingar vænta þess, að
þeir verði taldir eiga rétt til
þess að sitja ráðstefnur hinna
frjálsu sameinuðu þjóða, þar
sem þeir hafa:
1) Lánað Bandamönnum land
sitt fyrir hernaðarbæki-
stöðvar,
2) Framleitt matvæli elngöngu
fyrir hinar sameinuðu
þjóðir síðan styrjöldin hófst,
3) Flutt þessi matvæli" til
þeirra staða, er Banda-
menn hafa getað notfært
sér þau, og
(Framhald á 8. síðu)
i MG
birtist á 3. síðu þriðja greln
Lysteins Jónssonar um atvinnu-
mál.
Neðanmáis er grein eftir Gils
Guðmundsson um Jón Trausta
og sögur hans.
Ofan máls á 4. síðu er fyrri
hluti greinar eftir séra Halldór
Jónsson á Reynivölium í Kjós,
um íslandsáætlun hans.
Drengileg tilslökun bænda er laun-
uð þanníg, að þeir eru sviknir um
740 þús. kr., medan laun ilestra
annarra eru stórhækkuð
Þótt þaff hafi jafnan þótt ljóst, aff núverandi ríkisstjórn myndi
verffa bændum þung í skauti, eins og líka sést á afgreiðslu helztu
stórmála landbúnaffarins á seinasta þingi, hefir þaff samt komiff
flestum á óvart, að stjórnin skyldi verffa til þess aff svíkja-mjólk-
urframleiffendur um sexmannanefndarverffiff. Siík svik viff bænd-
ur, eftir hina drengilegu tilslökun á síffastl. hausti og eftir að
flestar affrar stéttir hafa fengiff ríflegar hækkanir í tíff núv.
stjórnar, eru svo siffiaus, aff erfitt er að finna hliffstæð dæmi.
Þessi svik eru þó komin á daginn, eins og sagt var frá í sein-
asta blaffi. Ríkisstjórnin neitar aff greiffa nauffsynlegar uppbætur
á útsöluverff mjólkurinnar og ber fyrir sig algera mistúlkun á
samkomuiagi sexmannanefndarinnar. Verffiff, sem bændur fá
fyrir seinasta ár, verffur því 4—5 aurum lægra en þeir eiga aff fá
samkvæmt sexmannanefndar-samkomulaginu og Mjólkursamsal-
an gert kröfur um fyrir hönd bænda.
Samkomulag sex-
mannanefudarmnar.
Það varð samkomulag allra
flokka á Alþingi 1943, að skipuð
yrði nefnd með tveimur full-
trúum frá bændum, tveimur
fulltrúum frá launþegum og
tveimur óháðum sérfræðingum
og skyldi henni falið að finna
út vísitöluverð fyrir landbúnað-
inn, er byggðist á því, að bænd-
ur fengju svipaðar meðaltekjur
og verkamenn og iðnaðarmenn.
Fullt samkomulag varð í nefnd-
inni og komst hún m. a. að þeirri
niðurstöðu, að meðalverð til
bænda ætti að vera kr. 1,23 fyrir
mjólkurlítra. Verð þetta skyldi
gilda fyrir tímabilið 15. sept.
1943—15. sept. 1944, en þá skyldi
ganga í gildi nýtt verð fyrir
næsta ár miðað við þær kaup-
breytingar, sem þá hefðu orðið.
Mjólkurverð til bænda reynd-
ist yfirleitt hærra árið 1943 en
sexmannanefndarverðið og staf-
aði það af því, að annað verð
gilti þá fyrstu þrjá ársfjórðung-
ana. Þannig fengu bændur vest-
an fjalls þá 132.7 aura fyrir
mjólkurlíterinn, bændur austan
fjalls 124.7 aura og bændur í
Borgarfirði 121.7 aura.
Þann 15. september síðastl.
átti nýtt mjólkurverð að ganga
í gildi samkvæmt sexmanna-
nefndarsamkomulaginu, byggt á
kaupbreytingum, er orðið hefðu
næstu 12 mánuði á undan. Sam-
kvæmt þelm breytingum átti
verðið að hækka um 9.4% og
hefði mjólkurverið til bænda þá,
átt að verða um 134—135 aura
fyrir líterinn. Þessa verðhækkun
gáfu bændur eftir til að afstýra
stóraukinni verðbólgu og til að
leitast fyrir um, hvort aðrar
síéttir yrði ekki fúsari til tll-
slökunar, þegar fordæmi hefði
verið gefið.
Þessi tilslökun bænda var vit-
anlega gefin i fullu trausti þess,
að þeim yrði tryggt 123 aura
verðið og þar yrðu ekki nein svik
i tafli.
Slíkra svika hefði vlssulega
ekki heldur átt að vænta eftir
fyrri framkomu bænda. Þeir
höfðu slakað til sumarið 1943, er
þeir féllust á sexmannanefndar-
verðið. Þeir höfðu aftur slakað
til haustið 1944, er þeir gáfu eft-
ir verðhækkunina, sem átti að
verða samkvæmt sexmanna-
nefndarálitinu.
Neitað um miuðsyn-
legar greiðslur
úr ríkissjóði.
Eins og kunnugt er, var sú að-
ferð tekin upp 1943 til að hafa
hemil á dýrtíðinni að lækka út-
söluverð landbánaðarvaranna
innanlands með því að greiða
nokkurn hluta verðsins beint úr
ríkissjóði. Þetta hækkaði ekki að
neinu leyti verðið til bænda og
var því engin uppbót til þeirra,
eins og stundum er haldið fram
í blekkingarskyni. Þetta var al-
menn ráðstöfun til að koma í
veg fyrlr að háa k&íipgjaldið
sligaði atvinnuvegina alveg og
þó fyrst og fremst atvinnuveg-
ina við sjávarsíðuna.
Þann 19. marz síðastl. skrifaði
Mjólkursamsalan landbúnaðar-
ráðuneytinu bréf, þar sem skýrt
var frá því, að reikningar Sam-
sölunnar og hlutaðeigandi
mjólkurbúa fyrir 1944 leiddu í
ljós, að enn vantaði 1.214 þús.
kr. frá ríkissjóði til þess að hægt
væri að greiða 123 aura fyrir
lítrann sem meðalverð til fram-
leiðenda á verðlagssvæði
Reykjavíkur á árinu 1944. Þess
hefði mátt vænta, að upphæð
þess yrði greidd strax, en í stað
þess berst Mjólkursamsölunni
svarbréf frá ráðuneytinu dágs.
9. þ. m , þar sem tjáð er að ráðu-
neytið munii jfkki greiða 740 þús.
kr. af þessari upphæð, en það
nemur milli 4—5 aurum á hvern
mjólkurlítra, er mjólkurbúin
tóku á móti á síðastl. ári.
í bréfi þessu er því haldið
fram, að rangt sé að greiða um-
rædda upphæð, þar sem telja
beri með í verðinu til bænda
202 þús. kr., sem lagðar eru i
varasjóð búanna, 513 þús. kr.,
sem lagðar eru í byggingarsjóð
nýju mjólkurstöðvarinnar og er
það öll upphæðin, sem tekin er
af verði mjólkurinnar, og loks
25 þús. kr. af tekjum á brauða-
sölu, en þær tekjur hafa und-
a.nfarið verið lagðar allar I
byggingarsj óðinn.
Alger svik á
sexmaimaiiefndar-
samkomnlaginn.
Það liggur strax í augum uppi
að þessi frádráttur, sem hér er
gerður af landbúnaðarráðuneyt-
inu, er algert svik á sexmanna-
nefndarsamkomulaginu. Þar er
skýrt tekið fram og hefir líka
(Framhald á 8. síðu)