Tíminn - 27.04.1945, Blaðsíða 8

DAGSKRÁ er bezta islenzka tímaritið um
þjóðf élagsmál.
8
REYKJAVÍK
Þeir, sem viljja kgnna sér þjóðfélagsmál, ímt-
Iend og átlend, þurfa að lesa Dagskrá.
27. APRÍL 1945
31. blað
~f MNÁLLTÍIHAKS ^
19. apríl, fimmtudagur:
Leipzig tekin.
Vesturvígstöðvarnar: Banda-
menn tóku Leipzlg til fullpustu.
Bretar fóru inn 1 úthverfi Har-
burg, sem er vestan Elbe gegnt
Hamborg.
Austurvígstöðvarnar: Þjóð-
verjar sögðu frá harðri sókn
Rússa á Oder og Neissevígstöðv-
unum.
20. apríl, föstudagur:
Mirnberg tekin.
Vesturvígstöðvarnar: Banda-
menn tóku Niirnberg. Þeir höfðu
hluta Hollands á valdi sínu.
Þeir tilkynntu fullan sigur í
Ruhr og voru alls teknir þar
317 þús. fangar.
Austurvígstöðvarnar: Rússar
skýrðu í fyrsta sinni frá hinni
nýju sókn sinni til Berlínar. Þeir
hafa farið yfir Oder og Neizze
og eiga 30 km. ófarna til borg-
arinnar. Þeir sögðu einnig frá
mikilli framsókn á Dresdenvíg-
stöðvunum.
Pólland: Bandaríkjastjórn
hafnar nýj um tilmælum Rússa
um þátttöku Lublinstjórnarinn-
ar í San Francisco-ráðstefn-
unni.
21. apríl, laugardagur:
Sóknin til Berlínar.
Austurvígstöðvarnar: Rússar
hafa sótt inn í úthverfi Berlín-
ar og tekið nokkur þeirra. Þeir
voru 7 km. frá miðbiki borgar-
innar. Þeir tóku Jutterborg, en
þaðan eru 50. km. til Dessau, er
Bandamenn tóku.
Vesturvfgstöðvarnar: Banda-
menn tóku Asch í Tékkóslóvak-
íu, en þaðan eru 150 km. til
Prag. Þeir tóku Dessau.
ftalíuvígstöðvarnar: Banda-
menn tóku stórborgina Bologna.
Frakkland: Hæstiréttur
Frakka dæmdi Dentz hershöfð-
ingja til dauða.
22. apríl, sunnudagur:
Sótt til Mimchen.
Vesturvfgstöðvarnar: Banda-
menn eru komnir til Augsburg,
80 km. frá Múnchen. Frakkar
sóttu að Bodenvatni og var lít-
ið um varnir.
Austurvígstöðvarnar: Rússar
3 km. frá Unter den Linden í
Berlín. Harðir bardagar eru í
borginni. Rússar voru 20 km. frá
Dresden.
Pólland: Rússar ganga frá
nýjum sáttmála við Lublin-
stjórnina.
23. apríl, mánudagur:
Harbnrg tekin.
Vesturvígstöðvarnar: Banda-
menn tóku Harburg og hófu
lokasóknina gegn Bremen. Þeir
voru 20 km. frá Regensburg í
Suður-Þýzkalandi.
Austurvígstöðvarnar: Harðar
orustur voru í Berlín. Þjóðverj-
ar segja Hitler stjórna vörn-
inni þar. Rússar tóku Frankfurt
við Oder.
Landráð kommúnista
(Framhald af 1. síðu) |
landráðastarfi kommúnista fyrr
á árum. Þeir sem sagt telja ís-
lendingum nú mest til gildis,
sem þeir sjálfir börðust hatram-
legast á móti. Þeir telja íslend-
ingum hernaðarverndarsáttmál-
ann til gildis, sem þeir stimpl-
uðu þó landráð á sínum tíma og
greiddu atkvæði á móti í þing-
inu. Þeir telja íslendingum til
gildis flutninga til Bretlands,
sem þeir kröfðust þó að yrði I
hætt, þegar Bretum kom það
verst. Greinilegri vitnisburð var
ekki hægt að fá fyrir þessum
fyrri landráðum kommúnista, en
þessar játningar í þeirra eigin
tillögu fáum árum seinna.
Það mætti vissulega vera um-
hugsunarvert fyrir almenning,
hvernig nú væri ástatt i þessum
málum, ef kommúnistar hefðu
fengið að ráða á undanförnum
árum. Þá hefði skapazt full-
kominn fjandskapur milli ís-
lendinga og Bandamanna í stað
gagnkvæmrar vináttu og vel-
vildar, sem nú er ríkjandi. Og
samt þykjast þessir landráða-
menn hafa rétt til að nefna þá,
er hafa skapað þessa vináttu,
„einagrunarsinna" og „óvini
föðurlandsins“.
Afstaða Framsóknar-
manna.
Tillaga sú, sem var flutt
af Framsóknarmönnum, var
byggð á því, að svarað yrði
hreinlega og vafningalaust.
Framsóknarmenn hafa talið og
telja enn, að slík framkoma
henti smáþjóðum bezt og sé
þeim mest til sóma, hver, sem í
hlut á. Framsóknarmenn töldu
það ekki til ávininngs að hafa
hála afstöðu og reyna að leika
tveimur skjöldum. Þeir álitu,
að það yrði einskis metið. Þeir
töldu, að það gagnaði bezt, að
segja Bandamönnum hreinlega,
að í styrjöld gætu þeir ekki
farið, en skírskotuðu jafnhliða
til hinnar vinsamlegu sam-
vinnu við þá, sem vonandi yrðu
meira metin, en lítilslækkandi
striðsyfirlýsing á síðustu stundu
stríðsins, er ekki kæmi Banda-
mönnum að minnstu gagni.
Fengist ekki þátttaka í ráð-
stefnunni þannig með heið-
arlegum hætti, var betra að
sitja heima.
Hefði stjórn og Alþingi stað-
ið einhuga um þessa stefnu, er
nokkur líkindi til þess, að íslend
ingar hefðu komizt á San Fran-
cisco-ráðstefnuna, án stríðs-
þátttöku. En kommúnistar sáu
um það, að þjóðin var klofin í
málinu, og þess vegna hafa
sumir erlendir aðilar vafalaust
viljað ganga á lagið og trúað
því, að hægt væri að þvinga alla
þjóðina til undanhalds. Eftir að
kommúnistar höfðu rofið ein-
ingu þjóðarinnar, yar það von-
laust, að þátttaka íslands feng-
ist viðurkennd.
Landráðastefna
kommnnista
í stríðsyfirlýsingar-
málinu.
Framkoma kommúnista 1
þessu máli mætti vera þjóð-
inni allri lærdómsrík. Þeir vilja
láta íslendinga gerast stríðsað-
ila á seinustu stundu stríðsins,
án þess að það kæmi sameinuðu
þjóðunum að nokkru gagni.
Þeir hirða ekki um, þótt ís-
lendingar geri sig með þessu lít-
ilmannlega og hlægilega í senn.
Þeir skeyta ekki um, þótt þetta
geti kostað fangelsun á annað
þúsund íslendinga í Danmörku
og Noregi, og aukna kafbáta-
hættu fyrir íslenzk skip. Þfeir
hirða ekki um, þótt aðstaða
þjóðarinnar sé veikt með því að
rjúfa einingu hennar í þessu
máli. Að dómi kommúnista varð
að vinna -allt þetta til, því að
Rússar áttu upptökin að skilyrð-
unum og ef til vill gat stríðs-
þátttaka íslands leitt til þess,
að Rússar fengju hér bæki-
stöðvar. Svo fullkominn er und-
irlægj uháttur þeirra við Rússa.
Þeir, .sem ekki hafa áður gert
sér grein fyrir landráðáeðli
kommúnista, ættu ekki að þurfa
að villast um það hér eftir.
Bændnr sviknir
(Framhald af 1. slðu)
verið nýléga yfirlýst af hag-
stofustjóra, sem var í sex-
mannanefndinni, að 123 aura
verðið hafi verið miðað við það,
að bændur fengju það við stöðv-
arvegg, þ. e. að enginn annar
kostnaður félli á það en kostn-
aður við flutning mjólkurinnar
til mjólkurbúsins eða mjólkur-
stöðvarinnar. Allur annar
rekstrar- og dreifingarkostnað-
ur átti að leggjast ofan á 123
aura verðið, en ekki að takast
af því.
Það er því fyllsta rangtúlkun
á samkomulagi sexmannanefnd-
arinnar, að lögboðin varasjóðs-
gjöld og kostnaður við húsnæði
Mjólkurstöðvarinnar eigi að tak-
ast af 123 aura verðinu til bænda
Þar er um kostnað að ræða, sem
á að leggjast ofan 123 aura verð-
ið í útsölu. Hefði sexmanna-
nefndin gert ráð fyrir að nokkur
annar kostnaður en flutnings-
kostnaðurinn til búanna ætti að
takast af verðinu til bænda,
hefðu hún vitanlega tekið það
með í reikninginn og haft verð-
ið þá hærra en 123 aura, sem
því svaraði.
Það þarf ekki að taka fram,
að varasjóðsgjöldin, sem líka
eru lögboðin. eru óhjákvæmileg
rekstrarútgjöld við dreifinguna
til öryggls og tryggingar rekstr-
inum. Svipað má segja um til-
lagið til húsnæðis Mjólkurstöðv-
arinnar, því að engin mjólkur-
sala verður rekin án slíks hús-
næðis — án mjólkurstöðvar. Um
hitt má vitanlega deila, hve hátt
framlagið til stöðvarinnar hafi
átt að vera, en það mun vera
um 3 aura á hvern innv. lítra á
s. 1. ári. Þegar þess er gætt, að
stöðin er byggð á verðbólgutím-
um, virðist eðlilegt að hún sé
greidd sem mest niður áður en
verðið lækkar, svo að hún verði
þó ekki of þungur baggi á mjólk-
urverzluninni. Til þess ber líka
að taka tillit, að nokkurn hluta
framlagsins á síðasta ári má
skoða sem vexti af því fé, er bú-
ið er að leggja í stöðina.
Það sýnir svo bezt smásálar-
skapinn að teknar eru 25 þús. kr.
af tekjum af brauðasölunni, er
hingað til hafa runnið óskiptar
, í byggingarsjóðinn og leyfilegt
j er samkv. hæstaréttardómi
! Brauðasalan eykur ekki að
Stríðsyflrlýsingar-
málið.
(Framhald af 1. slðu)
4) Við þessa starfsemi orðið
fyrir manntjóni, sem fylli-
lega er sambærilegt hlut-
fallslega við manntjón
margra hinna sameinuðu
þjóða í styrjöldinni,
en þessi þátttaka íslands „ í
styrjaldarrekstrinum er sú
eina, sem þeir eiga kost á sakir
algers vopnleysis þjóðarinnar.
Þeir vænta þess því, að þessi
þátttaka verði þeim metin tll
jafns við beinar stríðsyfirlýs-
ingar annara þjóða, sem hafa
möguleika til hernaðarlegrar
'þátttöku í styrjöldinni, sem ís-
land hefir ekki“.
j Jafnframt bar flokkurinn fram
svohljóðandi yfirlýsingu:
| „Sósíalistaflokkurinn lýsir þvi
yfir, að hann telur rétt að rík
isstjórnin undirskrifi, fyrir
hönd íslands, Atlantshafssátt'
málann og aðrar sameiginlegar
! skuldbindingar hinna samein
uðu þjóða, að svo miklu leyti,
sem það samrýmist sérstöðu ís
lands, sem vopnlausrar þjóðar“.
Ennfremur tilkynnti flokkur-
inn, að hann myndi greiða at-
kvæði með tillögu forsætis- og
utanríkisráðherra, ef tillaga
flokksins yrði felld.
Framsóknarflokkurinn bar
fram svohljóðandi tillögu:
„Sameinað Alþingi ályktar að
lýsa yfir því:
að íslendingar gerast ekki
. stríðsaðili,
að ísl^ndingar telji sig hafa
haft þannig samskipti við
hinar sameinuðu þjóðir, að
þeir telja sig mega vænta
þess að geta átt samstarf
með þeim um alþjóðamál
framvegis“.
Atkvæði fóru þannig, að til-
laga Sameiningarflokks Alþýðu,
Sósíalistaflokksins, var felld með
38 atkvæðum gegn 10. Tillaga
Frámsóknarflokksins var felld
með 31 gegn 15. Tillaga forsæt-
is- og utanríkisráðherra var síð-
an samþykkt með 34 gegn 15.
Var hún síðan tilkynnt sendi-
ráðum íslands erlendis, sem
vilja Alþingis i málinu.
Hinn 28. febrúar tilkynnti
sendiherra Sovétríkjanna í
Reykjavík ríkisstjórninni, að
Sovétrikin hefðu sömu afstöðu
til málsins, sem Bretland og
Bandarlkin.
íslandi hefir ekki verið boðin
þátttaka í téðum fundi.
Reykjavík, 25. apríl 1945.
neinu leyti rekstrarkostnað
Samsölunnar, því starfsmanna-
hald hennar þyrfti að vera hið
sama, þó henni væri sleppt.
Ráðuneytið byggir þó þennan
frádrátt sinn á því, að brauða-
salan auki rekstrarkostnaðinn.
Stjócnin ákveðin I
því að svíltja.
Strax eftir að bréf þetta
barst Mjólkursamsölunni, munu
ýmsir forráðamenn hennar og
mjólkurbúanna hafa farið á
fund landbúnaðarráðh. í þeirri
góðu trú, að hér væri að ræða
um misskilning af hans hendi,
sem hann væri fús til að leið-
rétta. Því var þó síður en svo
að heilsa, heldur reyndist það
vera fullkominn ásetningur hans
að svíkj a sexmannanefndarsam-
komulagið með framangreind-
um hætti og hafa af bændum
740 þús. kr. eða sem svarar 4—5
aurum á hvern mjólkurlítra,
sem þeir seldu á síðastl. ári.
í viðtölum þessum var ráð-
herranum bent á, að mjólkur-
búin og Mjólkursamsalan hefði
þó farið mjög vægilega í það,
að reikna ýmsan kostnað, t. d.
fyrningar og vexti af eigin fé,
og gætu þessir aðilar því kraf-
izt meira fé með þeim hætti,
en þeir hefðu gert. Ráðherrann
sat eigi að síður fastur við sinn
keip og ákveðinn í því að láta
bændur ekki fá sexmannanefnd
arverðið.
Lærdómsrík saga.
Öll þessi viðskipti við land
búnaðarráðherra mega vissulega
vpra bændum lærdómsrík. Tví-
vegis hafa þeir gefið eftir af
mjólkurverðinu, haustin 1943 og
1944. Þakkirnar, sem þeir fá, eru
svo svik á lofuðu verði, sem
nemur 4—5 aura á líter eða 740
þús. kr. alls, af hálfu þess fjár
málaráðh’era, sem hefir þó unn-
ið kappsamlega að því, að
hækka laun flestra annarra síð-
an hann kom til valda.
Glögglegar gat ráðherrann
ekki lýst því yfir af hálfu stjórn
arinnar, að stefna hennar er að
misnota sér drengilegar eftir-
gjafir bændanna og reyna að
spara í skiptum við þá til að
halda uppi eyðslunni á öðrum
sviðum.
Á sama tíma og Pétur Magn-
ússon hækkar laun opinberra
starfsmanna um 8—9 milj. kr.,
svíkur hann bændur um 740 þús.
kr. í uppbætur á mjólkurverðið
eftir að þeir eru þó búnir að
gefa eftir 10% verðhækkun.
Betri sönnun geta bændur
ekki fengið fyrir því en þessa
framkomu Péturs Magnússonar,
að frá Kveldúlfsdeild Sjálfstæð
isflokksins eiga þeir einskis góðs
að vænta og þeir bændur eru
því að styðja sinn eiginn fjand
mann, sem með einum eða öðr
um hætti efla hana til valda.
Þessi framkoma Péturs Magn-
ússonar er sannarlega slíkt
hnefahögg í andlit bænda, að
þeir eru minni menn eftir en
áður, ef þeir láta sér hana ekki
að kenningu verða.
Bændur eru meiri menn en
ella vegna þess, að þeir hafa
hingað til sýnt meiri hófsemi
og tilslakanir en aðrir. Þeir hafa
í lengstu lög reynt að gefa gott
fordæmi og því dregið úr kröf-
um sínum. En eftir að þetta héf-
ir verið að engu virt, en þeir
hlotið svik og svívirðingar í stað-
inn, eru þeir minni menn eftir
en áður, ef þeir láta traðka
þannig á sér. Nú er það því
þeirra að risa upp og sýna að
slík framkoma verður ekki boðin
þeim lengur.
Svar bændanna á að vera að
efla samtök sín og þá ekki sízt
hin pólitísku samtök, því að á
Alþingi verða þessi og önnur
mál endanlega ráðin. Ekkert
annað en öflug samtök bænd-
anna geta áorkað því, að hætt
verði að misbeita þá þannig,
eins og hér er byrjað á. Fram-
tíð frjálsrar og sjálfstæðrar
bændastéttar byggist framar
öllu á því, að bændurnir skipi
sér nú vel saman um stéttar-
samtök sín og flokk.
G A M L A B 1 Ó
K A 1 R O
Amerísk söng- og gaman-
n;ynd.
Jeanette MacDonald.
Robert Young.
Sýnd kl. 9.
Líf í veði!
(Pierre Of The Plains)
John CarroU,
Ruth Hussey,
Bruce Cabot.
Sýnd kl. 5 og 7.
Bönnuð yngri en 12 ára.
*
NÝJA B t Ó •>
a
A ÚTLEIÐ
(Between two Worlds)
Stórmynd eftir hinu frœga
leikriti.
Aðalhlutverkln lelka:
Paul Henreid,
Fay Emerson,
John Garfield.
Sýnd kl. 4, 6,30 og 8.
LITMYNDIN
UVMÓM
Sýnd kl. 6.

••TJARNARBlÓy
Fjallið
EVEREST GRAKLÆDDI
MAÐURIM
frásagnir um hæsta fjall jarð- arinnar og tilraunir manna til (The Man in Grey)
að brjóstast upp á hæsta tind- Áhrifamikill sjónleikur eftir
inn. skáldsögu eftir Lady Eleanor
Skemmtileg og fróðleg bók, Smith.
prýdd mörgum fallegum mynd- Margaret Lockwood,
um. Phyllís Calvert,
Fæst í flestum bókaverzlun- Stewart Granger.
i m, en upplagið orðið mjög Sýning kl. 5, 7 og 9.
takmarkað. ■ Bönnuð yngri en 14 ára. '

LEIKFÉLAG REYKJAVÍKUR KauDmaðurii iníFenevium
Gamanleikur í 5 þáttum, eftir William Shakespeare.
Sýning annað kvöld kl. 8.
Aðgöngumiðar seldír í dag frá kl. 4—7.
ATHS. Ekki svarað í síma fyrr en eftir kl. 4^.
Aðgangur bannaður fyrir börn.

Ú R B Æ N U M
Víðavangshlaup í. R.
var háð á sumardaginn fyrsta. Var
það þrítugasta Víðavangshlaupið, sem
háð hefir verið. Sveit frá í. R. vann
hlaupið og er það í fyrsta sinn, sem því
félagi auðnast sigurinn. Hlaut hún
10 stig, átti 2., 5. og 6. mann. í sveit-
inni eru: Óskar Jónsson, Jóhannes
Jónsson og Sigurgísli Slgurðsson. A-
sveit Ármanns hlaut ll'stig, átti 3., 4.
og 7. mann og B-sveit Ármanns átti
8., 9. og 11. mann. Fyrstur að marki
varð Haraldur Björnsson, K. R., á
13:10,8 mín., annar Óskar Jónsson í.
R„ -13:11,0 mín. og þriðji Hörður Haf-
liðason, Á„ 13:13,2 mín.
Frú Rannveig Smidt,
hin kunna vestur-íslenzka kona er
nýlega komin til landsins flugleiðis að
vestan. Frú Rannveig hefir unníð mik-
ið og þarft landkyningarstarf vestan-
hafs. Hún hefir flutt um 80 fyrirlestra
um ísland og skrifað fjölda blaða- og
tímaritsgreina. 25 ár eru liðin síðan
frúin var hér á landi síðast.
Loftur Guðmundsson
ljósmyndari er nýlega kominn til
landsins eftir nokkurra mánaða dvöl 1
Ameríku. Hann mun á næstunni fá
hingað til landsins tæki til þess að
taka iitmyndír af fólki.
Félag íslenzkra iðnrekenda
hefir sótt til bæjarráðs um afnot af
hæfilegu húsnæði í Miðbæj arskólanum
í byrjun júnímánaðar, til að halda þar
sýningu á íslenzkum iðnaðarvö’-jm, er
félagsmenn framleiða. Tilgarigur sýn-
ingarinnar er sá, að kynna þjóðinni
íslenzkar iðnaðarvörur. — Bæjarráð
vísaði umsókninni til skólanefndarinn-
ar til umsagnar.
Fjölbragðaglíma Ármanns
fór fram síðasta vetrardag í íþrótta-
húsi Jóns Þorsteinssonar. Keppendur
voru 7. Guðmundur Ágústsson sigraði.
Annar varð Steinn Guðmundsson og
þriðji Sigurður Hallbjörnsson. Keppt
var um fjölbragðabikar Ármanns.
Drengjaglíma Ármanns
var háð um leið og Fjölbragðaglím-
an. Kepþendur voru 5 og var dæmt
eftir föllum. Þórður Jónsson bar sigur
úr býtum með 4 vinninga, 2. varð Árni
Sigurðsson með 3 vinnlnga og 3. Grét-
ar Sigurðsson með 2 vinninga.
Drengjahlaup Ármanns
fór fram síðastl. sunnudag. 20 kepp-
endur tóku þátt í hlaupinu. Sveit Ár-
manns varð hlutskörpust og fékk 6
stig. 2. varð sveit í. R„ fékk 17 stig,
3. K.R., 27% stig. Tími fyrstu drengj-
anna var: Gunnar Gíslason (Á) 7:21,4
min„ Stefán Gunnarsson (Á) 7:24,8
mín. og Jón S. Jónsson (Á) 7:24,8 mín.
Sundmeistaramót íslands
fer fram í Sundhöllinni í Reykjavík
dagana 27. og 30. þ. m. Skráðir þátt-
takendur eru 76 frá fimm félögum.
Ármann sendir 29, KR 21, Ægir 19,
ÍR 7 og Þingeyingur 1. — Keppt verð-
ur í 10 meistarasundum og 4 unglinga-
sundum. Verður í fyrsta sinij keppt um
íslandsmeistaratitil í björgvmarsundl.
Skólaboðsund
fór fram í Sundhölllnni síðastl. mlð-
vikudagskvöld. Úrslit urðu þau, að A-
sveit Iðnskólans bar sigur úr býtum á
4,44 mín. Önnur varð B-sveit sama
skóla og þriðja sveit Háskólans.
Glímuför K.-R.
Um seinustu helgi fór 18 manna
glímuflokkur frá Knattspyrnufélagi
Reykjavíkur i glímuför um Borgar-
fjörð. Förin var farin \mdir stjórn
Glímukennara félagsins Ágústar Krist-
jánssonar. Sýnd var glíma á Akranesi,
í Reykholti og Borgarnesi. í sambandi
við glimusýningarnar voru sýndar
kvikmyndir.
Innbrot
var framið nýlega í fataverzlun við
Laugaveg i Reykjavík. Voru það tveir
erlendir sjómenn, sem frömdu inn-
brotið. Þjófarnir höfðu á brott með
sér nokkrar kvenkápur en tvær kápur
fundust í porti skammt frá verzlun-
inni. Þjófurinn, sem gætti þýfisins
náðist á Amtmannsstígnum og var
hann þá klæddur í þrjár kvenkápur,
en hélt á þeirri fjórðu undir hendinni.
SHIPAUTCERÐ
rrrr^Hi.-n
,,Esja“
austur um land til Seyðisfjarðar
um miðja næstu viku. Pantaðir
farseðlar óskast sóttir og flutn-
ingi skilað á morgun (fyrir kl.
3.00).
Elsa‘
»»
Vörumóttaka til Vestmanna-
eyja árdegis í dag