Tíminn - 01.05.1945, Blaðsíða 2

TÍMEVIV, þyigjudagmii 1. maí 1945
32. blað
Þriðjjudtiyur 1. maí
Svikín víð bændur
Þótt bændur hafi ekki búist
við neinu góðu af hálfu núv.
ríkisstjórnar og fengið líka
glögga staðfestingu á ' þeirri
skoðun sinni á seinasta Alþingi,
mun þeim þó samt hafa komiö-
á óvart, að stjórnin myndi gera
sig seka um svo sviksamlegt at-
hæfi að bregðast samkomulagi
sexmannanefndarinnar um verð
það, sem þeir eiga að fá fyrir
afurðir sínar. Með slíkum verkn-
aði er gengið svo langt í því að
rjúfa trúnað við bændur, að
jafnvel forhertustu fjandmönn-
um þeirra var ekki trúandi til
þess.
Þegar bændur féllust á sam-
komuiag sexmannanefndarinn-
ar gerðu þeir verulegar tilslak-
anir, a. m. k. hvað snerti mjólk-
urframleiðsluna. Enn meiri til-
slökun gerðu þeir síðastl. haust,
þegar þeir gáfu eftir 9.4% verð-
hækkunina. Sá þegnskapur og
vilji til að gefa gott fordæmi,
er lýstu sér í þessum tilslsökun-
um bænda, meðan aðrar stéttir
gerðu auknar kröfur, átti vissu-
lega að vera öllum sæmilegum
mönnum aukin hvatning til að
standa við gefin loforð um að
sexmannanefndar samkomu-
lagið yrði haldið.
Ríkisstjórnin og þó sérstaklega
landbúnaðarráðherra hennar
hefir hins vegar litið öðru vísi
á þetta mál. Skoðun hans er
bersýnilega sú, að þessar eftir-
gjafir bænda hljóti frekar að
stafa af undirlægjuhætti en
þegnskap og því sé óhætt að
gangá á lagið og knýja þá til
enn meiri eftirgjafar. Með því
að ganga þannig á rétt bænda,
geti ríkissjóður sparað á þeim
nokkurt fé til að halda uppi auk-
inni eyðslu á öðrum sviðum.
í samræmi við þessa skoðun
sína, rangtúlkar ráðherrann
síðan sexmannanefndarálitið og
neitar að greiða 740 þús. kr. eða
sem svarar 4—5 aurum á hvern
mjólkurlítra til þess að bænd-
urnir fái það meðalverð fyrir
mjólkina á seinasta ári, sem
þeim er heitið í sexmanna-
nefndarsamkomulaginu. Með
þessu leggur hann raunveruleg-
an skatt, sem nemur 108—135
kr. á hverja meðalkýrnyt til að
geta frekar staðizt eyðsluna af
nýju launalögunum og^öðrum
launahækkunum, sem ríkis-
stjórnin hefir beitt sér fyrir.
Þeir bændur, sem kunna að
hafa haldið, að þeir ættu ein-
hvers góðs að vænta af Kveld-
úlfsdeild Sjálfstæðisflpkksins,
hafa hér fengið það svar, sem
eigi verður um villst. Landbún-
aðarráðherra hennar hefir hér
tekið að sér það verkefni að
níðast á bændum til að geta
fullnægt eyðslukröfum komm-
únista. Það er vissulega engin.
nýjung frá hans hendi, eins og
þátttaka hans í „mjólkurverk-
falli“ æstasta íhaldsins og
kommúnista 1935 var ljóst dæmi
um. Sá bóndi, sem hér eftir
styður Kveldúlfsdeildina eða
kommúnista, ætti vissulega ekki
að þurfa að vera í vafa um, að
með því er hann að styðja að
eigin ófarnaði.
Það hefir vissulega verið
bændum til sóma, að þeir hafa
að undanförnu sýnt meiri þegn-
skap og minrii kröfuhörku en
aðrar stéttir. Þeir hafa þannig
lagt sinn skerf til þess, að dýr-
tíðarvandamálin yrðu heppi-
lega leyst. En þegar þessum
þegnskap þeirra er mætt með
slíku ódrenglyndi og sviksemi,
sem raun er á orðin, dugir þeim
ekki góðmennskan ein lengur.
Andstæðingar bænda verða að
finna, að tilslakanir þeirra hafa
ekki stafað af undirlægjuhætti
og hægt sé því að ganga á rétt
þeirra endalaust. Þegar þegn-
skap og tilslökunum bænda er
ekki aðeins svarað með því að
hækka laun flestra annara,
heldur eru einnig sviknir samn-
ingar á þeim og reynt að hafa
það ax þeim, sem þeim réttilega
ber, þá er ekki um annað að
ræða fyrir þá en að taka rösk-
lega á móti og heimta fullan rétt
sinn. Allt annað mun bjóða nýj-
um svikum og ófarnaði heim.
Hið eina rétta svar bænda við

Á viðavangi
‘1
„Uppgötvanir“ nýbyggingaráðs
á Skagaströnd.
Ríkisstjórninni er orðið ljóst,
að mestur ljóminn er farinn af
„nýsköpuriarloforðunum“ í
stjórnarsáttmálanum, þar sem
enn hefir orðið minna en lítið
um efndir. Henni er því ljóst að
finna þarf ný ráð til að halda
fólki í trúnni og „punta“ betur
upp á „nýju fötin keisarans“.
Seinasta herbragð stjórnar-
innar í þessum efnum hefir ver-
ið að sendá allt nýbyggingar-
ráð, einn ráðherra og marga
sérfræðinga norður á Skaga-
strönd. Eftir lieimkomu þessara
ferðalanga, eru stjórnarblöðin
síðan látin skrifa á þá leið, að
nýbyggingarráð hafi eiginlega
orðið fyrst til að upgötva að
Skagaströnd hafi mikil skilyrði
sem framtíðarbær og þar þurfi
því að reisa höfn og síldarverk-
smiðju og tryggja kauptúninu
nægilegt ræktunarland!
Þetta væri allt saman gott og
blessað, ef sá böggull fylgdi ekki
skammrifi, að fyrir alllöngu er
búið að samþykkja lög um stór-
ar hafnargerðir á Skagaströnd
og framkvæmdir komnar nokk-
uð áleiðis. Einnig hafa fyrir
nokkrum árum verið samþykkt
lög um byggingu stórrar síld-
arverksmiðju á Skagaströnd, en
sú framkvæmd hefir ,tafizt, eins
og flestar aðrar slíkar bygg-
ingar, af stríðsástæðum. Fyrir
alllöngu síðan var líka hafizt
handa um að tryggja Skaga-
strönd nægilegt ræktunarland
og var það mál komið vel á-
leiðis fyrir tíð núverandi stjórn-
ar!
Stjórnarblöðin ættu því ekki
að vera að gera- sig hlægileg
með því að ræða" meira um
„uppgötvanir“ nýbyggingaráðs á
Skagaströnd. „Nýsköpun“
stjórnarinnar þar og annars
staðar mun líka hvort sem er
verða fyrst og fremst dæmd eft-
ir verkunum en • ekki eftir
skrumferðalögum og auglýs-
ingatildri nýbyggingaráðs.
Samanburður, sem kommún-
istar ættu að hafa vit til
að forðast.
Þá færist vissulega skörin upp
i bekkinn hjá landráðalýð kom-
múnista. þegar hann fer að
deila á Hermann Jónasson fyrir
stjórnina á utanríkismálunum
meðan hann var forsætisráð-
herra.
Hermarm, Jónasson átti
drýgsta þáttinn* í þeim aðgerð-
um á sviði utanríkismálanna,
er skapað hafa fslendingum
bezt álit meðal annarra þjóða.
Undir forsæti hans var Þjóð-
verjum synjað um flugvellina og
undir forsæti hans var her-
verndarsáttmálinn gerður. ís-
lenzkur námsmaður, sem er
vestanhafs, hefir nýlega lýst því
mjög ljóslega í grein í Alþýðu-
blaðinu, hve mikinn þátt þessir
tveir atburðir eiga í því góða
áliti, sem íslendingar njóta í
Ameríku.
Hermann Jónasson átti líka
drjúgan þátt í því að Bretum
yrði tekið vinsamlega og munu
margir minnast enn óhróðurs
kommúnista um hann í tilefni
af ræðu hans, þegar hann til-
kynnti þjóðinni hernámið.
Hermann Jónasson átti og
drýgstan þátt í að móta þá
stefnu, að fylgt yrði gerðum
samningum í skilnaðinum við
Dani, og munu allir nú viður-
kenna, að sú stefna hafi reynzt
happasæl.
Hinn kommúnistiski land-
ráðalýður, sem á sínum tíma
barðist gegn góðri sambúð við
Breta og herverndarsáttmál-
anum, og sem nú seinast barð-
ist fyrir vansæmandi stríðs-
þátttöku íslands, ætti því sízt af
öllu að fara út á þá braut að
gera samjöfnuð á sér og Her-
manni Jónassyni. Skem/.xdar-
verk og landráðahixeigð kom-
múnista eru nógu augljós, þótt
þau séu ekki borin saman við
það, sem bezt hefir verið gert í
utanríkismálum.
Hafa Thorsararnir breyzt?
Það er vissulega talsvert ann-
að hljóð í Þjóðviljanum nú, þeg-
ar hann skrifar um Thorsar-
| ana, en fyrir nokkrum árum
síðan. Nú heita þeir orðið fram-
! faraöflin í Sjálfstæðisflokkn-
1 um“ og „heiðarlegir atvinnurek-
! endur“, sem verkalýðurinn geti
| verið meira en þekktur fyrir að
hafa samstarf við. Hins vegar
gat að líta slíka lýsingu á Thors-
' urunum í Þjóðviljanum 23.
! marz 1937:
j „Alkunnur auðmaður sagði, að
enginn yrði miljónamæringur
án þess að strjúkast við tugt-
! húsveggina á leiðinni til auð-
æfanna. Það má segja hið sama
um Thorsarana á leið þeirra til
valdann^hér á landi.
í stutfu máli sagt, er upp-
hafið að vegsauka þeira í svindli
gamla mannsins í Miljónafé-
laginu, í tíð minnisleysisins, —
en síðan er vegurinn varðaður
með stóru málunum á Hesteyri,
litlu flöskunum á Korpúlfsstöð-
um og villum Thorsaranna í
Reykjavík. Og undirstaðan eru
5 miljónir króna af sparifé þjóð-
arinnar, sem þessum herrum
hefir verið fengið til umráða af
„trúnaðarmönnum“ þjóðarinn-
ar.
Það er gott dæmi um, hve ger-
samlega Thorsararnir hafa mis-
notað það traust, sem þeim hef-
ir verið sýnt sem ATVINNU-
REKENDUM af þeim, sem
treysta þein^ — að þeir skuli
fara allra útgerðarmanna verst
með togara sína, hirða minnst
um viðhald þeirra, á sama tíma,
svikum landbúnaðarráðherrans
er að efla svo stéttarsamtök sín
og- pólitísk samtök sín, að and-
stæðingarnir treystist ekki til
að misbjóða þeim. Bændur
verða að efla búnaðarsamtökin
til að gæta stéttarhagsmuna
sinna og þeir verða að efla flokk
sinn og þá aðila, er vilja vinna
með honum á hinum pólitíska
vettvangi. Enginn fylgismaður
Kveldúlfsdeildarinnar og kom-
múnista má komast á þing í
sveitakjördæmi. Það svar
myndu andstæðingarnir skilja.
Það myndi stöðva svikin og
kveða niður andstöðuna gegn
réttlátum framfaramálum
bænda.
Sjö prósent
í blöðum kommúnista og
Kveldúlfsdeildar Sjálfstæðis-
flokksins hefir oft verið haldið
uppi þeim áróðri, að dreifing-
arkostnaður Mjólkursamsölunn-
ar væri óhæfilega mikill. Hafa
þau m. a. i^ynt að nota þetta
sem sönnun þess, að taka beri
hana af bændum og leggja hana
undir Reýkjavíkurbæ.
Seinustu ársreikningar Mjólk-
ursamsölunnar sýna bezt, hve
réttmætur þessi áróður er. Öll
vörusala Samsölunna,r 1944 nam
24.855 þúsund kr., þar af nam
! sala mjólkur og mjólkurafurða
20. 252 þús. kr. Öll rekstrarút-
1 gjöld Samsölunnar á árinu, þar
með talinn kostnaður vegna
vanmats og afskrifta, námu
7.1% af áðurgreindri vörusölu.
Þess munu sennilega engin
dæmi, að nokkurt fyrirtæki hér-
lendis hafi sýnt lægri dreifing-
arkostnað á síðastl. ári og er
hér þó um vöru að ræða, sem
einna dýrust er í dreifingu. T.
d. nam rekstrarkostnaðurinn
hjá KRON 12.82% á síðastl. ári
eða var næstum helmingi hærri.
Verðlagsyfirvöldin fyrirskipa í
engu tilfelli lægri álagningu en
15%, og í flestum tilfellum leyfa
þau miklu meiri álagningu,
jafnvel upp í 60%. Heildsöluá-
lagning er hér ekki tekin með.
Þessi lági rekstrarkostnaður
Samsölunnar 'gefur það gleggst
til kynna, hve hagkvæmlega
hún er rekin, og ber það vitan-
legá fyrst og fremst að þakka
forstjóra hennar og fram-
kvæmdastjórn. Jafnframt má.af
þessu marka, hve hyggilegt það
væri, eða hitt þó heldur að taka
hana aí bændum og fela rekst-
urinn óðrum aðilum. Reksturs-
kostnaður Samsölunnar sýnir
það vissulega, að bændum er
betur treystandi til að stjórna
henni vel en nokkrum aðila öðr-
um.
sem þeir byggja sjálfum sér
vönduðustu skrauthýsi bæjar-
ins“.
Svona voru nú Thorsararnir
að dómi Þjóðviljané 1937 og
að hvaða leyti hafa þeir nú
breyzt síðan?
Eina breytingin, sem menn
hafa veitt eftirtekt, er sú, að
þá voru þeir andvígir kommún-
istum, en nú hlaða þeir undir
þá á allan hátt af blindri
valdafíkn. Þess vegna eru þeir
oi’ðnir hreinir í augum kom-
múnista, en skyldi það hafa gert
þá hreinni í augum umbóta-
manna landsins?
Barátta kommúnista gegn
„kúgun, svindli og
lögbrotum“.
Þjí'.ðviljinn sagði me-ira í
grein sinni um Thorsaranna 23.
marz 1937. Honum fórust enn-
fremur orð á þesa leið:
„Valdasaga Thorsaranna,
svindilferill Kveldúlfs, er- því
brátt á enda. Þar með lýkur
Ijótum kafla í íslandssögunni:
kaflanum um spillingu fyrsta
þjóðbankans á íslandi, hagnýt-
ingu hans fyrir eina fjölskyldu
til að arðræna íslendinga —
sagan um kúgun, svindl og lög-
brot til að halda þessu valdi
fjölskyldunnar Jensen við eins
lengi og stætt væri.
EN SEINUSTU ÁTÖKIN GETA
ORÐIÐ HÖRÐ. (Leturbr. Þjóð,-
viljans). Fjárglæframennirnir
hafa hótað að veita viðnám,
þegar loksins á að láta lög og
rétt ganga yfir þá. Og þá er
vitanlegt, að það nægir ekki að
íslenzka alþýðan sé sammála, —
að Alþýðuflokkurinn sé nú á
sama rnáli og Kommúnistaflokk-
urinn hefir verið undanfarin ár
— ÍSLENZKI VERK ALÝÐUR -
INN VERÐUR AÐ VERA SAM-
TAKA. Alþýðuflokkurinn og
Kommúnistaflokkurinn sam-
fylktir í þessari harðvítugu bar-
áttu við spillingu, lögbrot og
fjárglæfra valdamestu fjöl-
skyldunnar á íslandi.“
Og fyrirsögn umræddrar
Þjóðviljagreinar hljóðaði líka á
þessa leið:
„Burt með Kveldúlfsokið af
íslenzku þjóðinni.
Burt með Kveldúlfsspilling-
una úr íslenzku þjóðlífi.
Alþýðuflokkurinn og Komm-
únistaflokkurinn verða nú að
(Framhald á 7. síðu)
ERLENT YFIRLIT:
Hvað verður rætt á ráð-
steínunni í San Fransisco?
I umræðum þeim, sem orðið
hafa um ráðstefnuna í San
Fransisco í íslenzkum blöðum,
hefir oft gætt þeirrar skoðun-
ar, að ráðstefnunni væri yfir-
leitt ætlað að fjalla um öll al-
þjóðleg vandamál. Því hefir t. d.
verið haldið fram, að þar yrðu
teknar ákvarðanir um skipun
viðskipta- og fjármála eftir
styrjöldina, og jafnvel gengið
svo langt, að ákveða um vernd-
un fiskimiðá-
Þessi skfoðun er alröng. í fund-
arboðinu, sem sent var út af
Bandaríkjamönnum, Bretum,
Kínverjum og Rússum, er skýrt
tekið fram að ráðstefnan eigi
að fjalla um eitt mál. Þetta mál
er stofnun nýs þjóðabandalags
til að koma í veg fyrir styrjald-
ir á komandi árum.
Vegna allskonar villandi orð-
róms um tilgang ráðstefnunnar
var því lýst opinbei'lega yfir. í
Washington 21. marz síðastl., að
ráðstefnan myndli ekki verða
friðarráðstefna. Hún myndi ekki
fjalla um lausn fjárhagslegra, fé
lagslegra og pólitískra vanda-
mála, er sköpuðust í sambandi
við styrjaldarlokin. Hún myndi
ekki ræða neinar ákvarðanir um
skipun landamæra eftir styrj-
öldina, né hafa nein afskipti af
nýlendumálum. Hún myndi ekki
taka til rrieðferðar skaðabóta-
greiðslur, er sigruðu þjóðirnar
yrðu að greiða. Hún myndi ekki
ræða um, hvernig framtíðar-
stjóxn Þýzkalands eða Japans
yrði háttað. Hún myndi ekki
heldur ræða um, hvernig refsá
bæri stríðsgræpamönnunum.
Eina verkefni hennar væri að
ræða um og ákveða skipulag og
verksvið þjóðabandalags þess,
sem stofnað yrði til að koma í
veg fyrir styrjaldir og halda
uppi friði í heiminum.
Tilgangurinn með því að binda
verksvið ráðstefnunnar þannig
við eitt verkefni er vafalaust sá,
að þannig veröi hindrað, að ým-
is ágreiningsmál landamæra-
legs eða annars eðlis verði til
þess að spilla fyrir samkomu-
lagi um stofnun þessa nýja frið-
arbandalags, öll slík mál er ætl
ast til að jafna síðar á öðrum
ráðsteínum eða af öðrúm al-
þjóðlegum stofnunum, er settar
verða á laggirnar til að leysa
ýms sérstök alþjóðleg vandamál.
Milli þessara stofnana og frið-
arbandalagsins verður svo vafa-
laust samvinna og hún i sumum
tilfellum mjög náin.
Þrátt fyrir það, þótt þannig
sé reynt að útiloka af San
Fransisco-ráðstefnunni, sem
flest ágreiningsmál, svo að betra
samkomulag náist um stofnun
friðarbandalagsins, munu rísa
þar allmörg ágreiningsefni, sem
enn er ekki séð, hvernig leyst
verða.
Eitt þessara ágreiningsefna
er sú krafa Rússa, að þeir fái
að fara með þrjú atkvæði á
þingi friðarbandalagsins. Fyrst
eftir að Rússar báru kröfuna
fram, fóru Bandaríkjamenn
fram á sams konar réttindi. Þeir
hafa siðar lýst yfir því, að þeir
ætli að falla frá þeirri kröfu og
ætli einnig að reyna að fá Rússa
til að gera það sama.
Arr/að slíkt ágreiningsmál,
sem er öllu alvarlegra, er synj-
unarréttur sá, sem ætlast er til
að stórveldin hafi í, öryggisráð-
inu, en það kemur til með að
taka margar mikilsvægustu
ákvarðanirnar. í öryggisráðinu
eiga stórveldin fimm (Banda-
ríkin, Bretland, Frakkland,
Kína og Rússland) að eiga fast
sæti og nær engin ákvörðun
þess samþykki, ef eitt þessara
ríkja greiðir atkvæði á möti
henni. Þetta ákvæði er mörgum
smáríkjum þyrnir í augum, og
hafa sum þeirra lýst sig and--
víg því. Rússar hafa hins vegar
sett þetta ákvæði að ófrávíkj-
anlegu skilyrði, og hafa því ýms-
ir stjórnmálamenn lýst þeirri
skoðun sinni, að þeir álíti hyggi-
legra 'að fallast á þetta, heldur
en að láta Rússa vera utan
bandalagsins strax í upphafi.
Hins vegar fara þeir eigi dult
með, að þetta ákvæði veikir mjög
trú þeirra á framtíð bandalags-
ins.
Mörg atriði önnur eru og lík-
leg til að verða ágreiningsmál.
Yfirleitt er talsverður kurr í
smáþjóðunum yfir frumtillög-
unum, er stórveldin hafa ákveð-
ið að leggja fyrir ráðstefnuna.
Telja þau, að réttur smáþjóð-
anna sé þar fyrir borð borinn og
sé í mörgum tilfellum sama
og enginn. Frh. á 7. síðu.
mPÐ/R NÁ6RANHANNA
Dagur hefir nú svarað mjög ræki-
lega árásinni á eyfirzka samvinnu-
menn í Mbl.-greininni „Hólastóll og
hundaþúfa." Sýnir blaðið fram á, hve
rangt sé að marka búnaðarfram-
kvæmdir af framlögum búnaðarsam-
bandanna, er séu fýrst og fremst „ráð-
gefándi og leiðbeinandi“ félagsskapur,
og sé það álíka gáfulegt ofj að dæma
útgerðarframkvæmdir af framlögum
fiskideildar i Piskifélaginu. Um árás-
ina á KEA segir Dagur (18. f. m.):
„Það skýtur nokkuð skökku við,
þegar forráðamenn Korpúlfsstaða-
búskapar Sjálfstæðismanna og
kommúnista — þar sem gæðing-
um broddborgaranna er beitt á
túnið— bera eyfirzkum bændum
á brýn sofandahátt um velferðar-
mál héraðs síns og litlar athafnir.
Þeim ferst það áreiðanlega ekki.
Það er vafasamt hvort nokkurt
hérað á landinu hefir fyrir al-
hliða samvinnu allra stétta innan
þess betri möguleika til framfara
og framsóknar en einmitt þetta
hérað, ef allar dáðir veröa -ekki
drepnar af hundaþúfupólitík
Reykjavíkurvaldsins, sem miðar að
að því að hneppa allt líf úti á
landsbyggðinni í dróma og stofna
„Nýju-Ameríku“ í Reykjavík. Ey-
firzkir samvinnumenn hafa verið
í sókn fyrir hérað sitt, til allra
átta, á undanförnum áratugum.
Þegar félagi þeirra óx fiskur um
hrygg hóf það að skipuleggja
mjólkurframleiðslu héraðsins og
gera hana að nýtízku, arðbærri
atvinnugrein. Þar héldust í hendur
hagsmunir héraðs og bæjar. By-
firðingar hafa náð því marki fyrir
löngu, að mjólkursamlag þeirra
er bezt skipulagða stofnun af því
tagi á landinu. Þessum samtökum
bændanna í samlaginu hefir fylgt
stóraukin ræktun, sívaxandi
mjólkiu'framleiðsla og bætt af-
koma. Eyfirzkii- bændur hafa fyr-
ir löngu leyst mjólktuvandræði
þau, sem Mbl. verður svo tíðrætt
um. Höfuðstaður þeirra héraðs
þjáist ekki af mjólkurhungri. Það
tímabil er langt að baki og önnur
verkefni blasa við.“
Samvinnufélagsskapurinn í Eyjafirði
hefir og sótt fram á fleiri sviðum.
Dagur segir:
„Þróunin hefir verið hin sama
á sviði sauðfjárræktarinnar og
sjávarútvegsins. Bændurnir og sjó-
mennirnir hafa í gegnum félagið
komið upp sláturhúsum og frysti-
húsum víðsvegar um héraðið. Þar
á meðal má telja tvö ný sláturhús,
auk tveggja mikilla stækkana á
frystihúsum, á því árinu, sem Mbl.
segir, að félagið hafi ekkert gert
nema byggt hótel á mölinni. Sann-
• leikurinn er hins vegar sá, að fé-
lagið hefir lagt fram meira fé á
því ári til eflingar framleiðslu-
starfsemi útgerðar og bænda held-
ur en varið var í byggingu hótels-
ins. Sókn félagsins til framfara í
héraðinu beinist bæði að fram-
leiðslugreinum og menningarmál-
um yfirleitt. Félagið hefir styrkt
ríflega skólabyggingar í héraðinu
og hefir lagt fram stórfé úr sam-
eiginlegum sjóði til sjúkrahúss-
málanna, auk fjölda annarra
mála.“
Þá víkur Dagur að gistihúsmálinu
og Segir svo:
„Þessi saga og þróun á undan-
gengnum áratugum er því sönnun
þess, að eyfirzkir samvinnumenn,
— ekki aðeins bændur heldur
verkamenn, sjómenn, iðnaðar-
menn, skrifstofu- og. verzlunar-
menn, menntamenn og aðrir hér-
aðsbúar yfirleitt — þurfa ekki að
bera kinnroða fyrir það, þótt þeir
réðust í að bæta úr aðkallandi
nauðsyn héraðs og bæjar í gisti-
húsmálunum. Þeir ákváðu, að
reisa sér menningarheimili, gisti-
hús, sem í engu stæði að baki þeim
húsakynnum, sem reykvískir kaup-
menn, heildsalar og spekúlantar
höfðu komið upp í höfuðstaðnum
með aðstoð ríkisins. Þeir töldu sig
eins vel að því komna að hvíla
limi í hægu sæti og peningalýð
Réykjavíkur. Þeir töldu sig menn
á borð við eigendur Morgunblaðs-
ins. Bygging hins veglega og nauð-
synlega gistihúss á Akureyri á því
ekkert skylt við þann þræls- og
þjónslundaða hugsunarhátt, sem
birtist í Morgunblaðsgreininni.
Byggingin er ávöxtur frjáls sam-
starfs dugandi manna um heiður
og nauðsyn héraðs síns. Stofnun-
in er auk þess enginn ómagi, held-
ur arðsamt fyrirtæki. Hún er
nauðsynlegur hlekkur í þeirri
keðju, sem gerir Eyfirðingum og
Norðlendingum yfirleitt mögulegt
að standa á rétti sínum gegn
ásókn hinnar hrokafullu klíku, sem
telur Reykjavík hina íslenzku
Berchtesgaden og alla aðra staði
undirgefin skattlönd hinna út-
völdu.
Það er því mála sannast, að ey-
firzkir bændur þurfa ekki frekar
en aðrir byggjendur þessa héraðs
að óttast Hólastóls-aðstöðu þeirra
samtaka, er þeir sjálfir hafa byggt
upp. Hitt er augljóst, að þeir þurfa
gð varast hundaþúfusjónarmið
Reykjavíkurvaldsins, sem gefur
þeim forríkan bíóeiganda fyrir al-
þingismann, en traðkar á rétti
þeirra til sjálfstjórnar og sjálf-
4>jargar. Það er sú megþihætta,
sem ógnar þessu héraði um þessar
mundir."
Og sú hætta ógnar ekki aðeins Eyja-
firði, heldur öllrnn íslenzkum byggðum
utan höfuðstaðarins.