Tíminn - 13.07.1945, Blaðsíða 5

52. MaÖ
TÍMIM, föstndagfam 13. jiilí 1945
5
Lin þetta lei/li fi/rlr 89 árum:
Þegar bróðursonur Napo-
*
leóns kom til Islands
Þó^ að nú komi árlega tugir | BauS prins Ólafi þá með sér út
þúsunda erlendra manna til í skip sitt og leisti hann þaðan
landsins, Þykja komur erlendra út n>eð gjöfum, er voru stein-
þjóðhöfðingja ennþá miklir við- stungin mynd af sjálfum honum
burðir og merkilegir. Á 19. öld | og silfurmedalíu með andlits-
voru það fáir erlendir menn,
sem lögðu leið sína hingað norð-
ur til íslands og var því koma
sérhvers ferðalangs viðburður,
sern tekið var eftir. Koma er-
lei%ira stórmenna, svo sem bróð-
ursonar Napoleons hlaut því að
vekja óskipta athygli lands-
manna.
Vorið og sumarið 1856 var
óvenju gestkvæmt á íslandi og
komu þá óvenju margir merkir
menn til landsins. Þekktastir
þeirra voru Nápoleon prins og
enskur lávarður nokkur, Duffer-
in að nafni.
mynd sinni á og tignarnafni.
Slíkar orður lét hann gera í sam-
bandi við þessa för sína og voru
þær úr gulli og silfri.
Daginn eftir, hinn 1. júlí, lagði
prins af stað í ferðalag til Geysis
með fríðu föruneyti. Voru í för-
inni yfir hundrað hestar og tíu
hestasveinar, auk fylgdarmanna
prinsins. Leiðsögumenn hans
voru sliftamtmaðurinn og Bjarni
Jónsson lektor. Stiftamtmaður-
inn borgaði brúsann í umboði
hinnar dönsku stjórnar. Komu
þeir aftur til Reykjavíkur úr
þeirri ferð 5. júli og gaf prinsinn
fregnir um, _ að komu hins
franska prins væri von. Danir
höfðu breytt út þá sögu, að
prinsinn mundi ekki ferðast
undir sínu rétta nafni hér á
landi, heldur mundi hann bera
gervinafnið Meudon greifi. Þetta
reyndist helber vitleysa, þegar
til kom og bar hann sitt rétta
nafn Jerome Napoleon.
Hinn 2. jún. kom á Reykja-
víkurhöfn franskt skip. Vað það
mikið skip, þrímastrað og búið
fallbyssum. Það kom hingað með
kolaforða handa skipi prinsins.
Aðfaranótt hins 29. sama mán-
aðar komu enn tvö stór skip,
hlaðin vistum og kolum handa
prinsinum.
Það var loks" snemma morguns,
hinn 30. júní, að skip Napoleons
sjálfs kom, en þáð var franska
gufuskipið Reine Hortenze. í
fögru yeðri snemma morguns
lagðist það á Reykjavíkurhöfn,
með öll þrjú möstrin hlaðin
skrautlegum fánum hinna ýmsu
þjóða. í fylgd með því var annað
franskt gufuskip, stórt og frítt.
Þegar skip prinsins hafnaði
sig, varð uppi fótur og fit í bæn-
um. Allir þeir, er vetlingi gátu
valdið, höfðu safnazt saman til
að horfa á komu þessa þjóð-
höfðingja.
Átta stór skip voru á höfninni
í Reykjavík þennan morgun, en
ekkert þeirra var þó danskt.
Fjögur voru frönsk, þrjú ensk
og eitt spanskt. Þegar skip prins-
ins komu, skaut franskt herskip
er lá á höfninni, 21 fallþyssu-
skoti til að fagna komu hans.
Helztu menn landsins bjugg-
ust nú brátt á skipsfjöl. til að
taka á móti hinum virðulega
erlenda gesti. Kl. ujn 10 fóru út
í skipið stiftamtmaðurinn, bæj-
arfógetinn og biskupinn. Allir
voru þeir klæddir embættis-
skrúða sínum og hinir virðuleg-
ustu ásýndum, biskupinn var
klæddur í hempu. Fögnuðu þeir
vel prinsinum, er tók vinsamlega
á móti þeim og sýndi þeim virð-
ingu.
Fólk í landi fór'nú að verða
mjög óþreyjufullt að sjá mann-
Napoleons. Hann kom loks í land
um kl. 1. Fór hann á land í sín-
um eigin bát, skrýddum fánum
ýhrsum og hinum franska erni.
Stiftamtmaðurinn, er kominn
var áður í land, tók á móti hon-
um á bryggjusporðinum og bauð
hann velkominn til landsins fyr-
ir hönd drottnara síns, Dana-
konungs. Hann bauð honum því
næst að ganga með sér heim í
hús sitt, en þar voru þá fyrir
allir helztu embættismenn
bæjarins og hafði stiftamtmað-
ur boðað þá þangað til að leiða
þá fyrir prinsinn.
Strax að aflokinni þessari
móttökuhátíð fór prinsinn út
að skoða bæinn. Skoðaði hann
dómkirkjuna, kirkjugarðinn,
skólann og prentsmiðjuna. Þar
gaf hann prenturunum 60 gull
franka, og loks skoðaði hann
gildaskálann og lyfjabúðina.
Gekk svo inn í búð kaupmanns
nokkurs, en verzlaði ekki við
hann og hélt svo aftur út í skip
sitt.
Síðar um daginn fór Napoleon
út í Viðey á bát sínum frá skip-
inu og skoðaði eyna og varpið.
Hann heimsótti þar Ólaf sekre-
téra og lagði fölur á æðarkollu
nokkra, er lá á hreiðri sínu
undir stofuglugga. Gaf Ólafur
honum kolluna og hreiðrið með.
Vilhelm Moberg:
Snemma um vorið bárust fþá hverjum lestarmanna sinna
30 gullfránka. Geðjaðist prins-
inum vel að landi og lýð og
þótti íslendingum hann ljúfur
í viðmóti, örlátur á fé og því
öðruvísi, en höfðingjar þeir, er
þeir áttu að venjast.
Daginn eftir komuna frá
Geysi hafði sjóforinginn, Demas
að nafni, boð úti í hinu franska
herskipi Artemise og bauð þang-
að mörgum bæjarbúum, með
konur sínar og dætur. Var þar
mikill gleðskapur og ræðuhöld,
en að lokum var dansað fram
eftir nóttu.
Næsta dag, 7. júlí, hélt skip
prinsins frá Reykjavík og fór
til Dýrafjarðar. Fór Napoleon
þar í land og skoðaði fiskverk-
unarstöð nokkra, er Frakkar
vildu fá til aðseturs fyrir fiski-
skip sín hér við land. Dvaldi
hann einn dag á Dýrafirði og
fór með mikilli rausn og gaf
gjafir.
Ætlun Napoleons var að fara
til Jan Mayen, en skipið varð
að snúa aftur vegna hafísa og
sneri það þá aftur til Reykja-
víkur, því að þar þótti hinum
unga prinsi gaman að vera, enda
mun hann þá þegar hafa fellt
hug til einnar heimasætunnar
í bænum, Sesselíu Þórðardóttur,
stjúpdóttur Björns riddara
Gunnraugssonar, en ekki mun
hann þó hafa talið vænlegt að
halda með svo ótigna stúlku
norður af íslandi til konungs-
garðs suður í Frakklandi, enda
ekki víst að ástamál þeirra hafi
verið á þvi stigi.
Skipið kom aftur til Reykja-
víkur 15. júlí. Daginn eftir hélt
stiftamtmaður veizlu eina mikla
til heiðurs prinsinum, heima í
húsi sínu. Var til hennar boðið
öjlum helztu fylgdarmönnum
hans, yfirmönnum af frönsku
skipunum og um hundrað bæj-
arbúum, ýmsum körlum og kon-
um, enda mun prinsinum hafa
leikið hugur á að sjá þá sem
flesta, ekki sízt stúlkurnar, sem
honum leizt mjög vel á. í
veizlunni voru hátt á annað
hundrað manns. Tjaldaður var
stór og mikill veizlusalur sunn-
an undir stiftamtmannshúsinu
og sneru dyrnar að aðalinn-
gangi í húsið. Salur þessi var
allur búinn hið bezta, alsettur
vaxljósahjálmum og blómkerf-
um.
í samsætinu voru margar ræð-
ur fluttar og gleðskapur mikill.
Prinsinn talajSj fyrir minni ís-
lands og rómaði mjög land og
þjóð. Hann minntist Dana einn-
ig, fremúr stutt, en hlýlega, og
gat þess,að Frakkar hefðu kunn-
að að meta góðan vilja þeirra til
að hjálpa þeim í Napoleonsstyrj-
öldunum. Þegar borð höfðu verið
tekin upp, var stiginn dans og
þá er prinsinn hélt loks til skips
fylgdu honum margir niður á
bryggju og kvöddu hann með
virktum og þakklæti. Daginn
eftir bauð hann að skilnaði
nokkrum heldri mönnum út á
skip sitt og gaf þá enn gjafir.
Hann hélt þeim skilnaðarveizlu
um borð og skemmtu menn sér
hið bezta fram eftir nótu. Meðal
þeirra, sem boðið var í þetta
fámenna skilnaðarsamsæti á
skipsfjöl, var fyrrnefnd Sessilía,
og gaf prinsinn henni að skiln
aði forkunnarfagran gullhrin^
og lét taka af henni mynd. Er
svo sagt, að þau hafi skilið með
miklum kærleikum.
(Framhald á 7. síðu)
Eiginkona
FRAMHALD
til óttinn byrjar að draga úr henni mátt. Því að hún veit ekki,
hvað nú gerist. Þjófur stelur, það vita allir fyrirfram. En hvað
gerir Páll? Hann, sem getur verið á tveimur stöðum samtimis.
Hvað gerir hann við hana?
Augu Páls eru svo stór og stirðnuð og fólsleg, þau gína við
henni, þau ætla að gleypa hana. Þau eru ferleg, augu eigin-
mannsins, hún stenzt þau ekki. Og hún vill hlaupa langt í burtu,
hún vill fela sig, losna við að sjá Pál, eins og hann stendur þarna
og starir, losna við að svara ásökunum hans, flýja óttann. Og hún
fleygir sér endilangri upp i rúmið — nú sér hún ekkert.
En hún heyrir Pál taka aftur til máls. Það er þó ef til vill ekki
hann, þvi aö hún kannast ekki við málróminn, hún hefir aldrei
heyrt þessa rödd fyrr. En þetta getur ekki verið Hákon, og þá
er það líka Páll. Það er einhver, sem hvæsir:
— Þið hafið gabbað mig — þið tvö! Það er þá satt. Djöflar er-
uð þið, bæði tvö!
Þetta hvæs hljómar ömurlega i svefnhúsinu. Var þetta Páll ..?
Hákon stendur kyrr við dyrnar. Hann hreyfir hvorki legg né
lið. Og undarlegur friður hefir færzt yíir hann. Hvað, sem i
skerst, þá er þessu lokið: að verða að dyljast, að verða að beita
óheilindum, lygum, blekkingum. Nú er friður og ró i sál hans
Margrét hlustar, full eftirvæntingar. Nú heyrist hvæsið aftur:
— Þú hefir tælt hana — þú!
— Já, svarar Hákon stuttur í spuna, og honum kemur það
einkennilega fyrir sjónir, að þörf skuli vera á þessari játningu.
— Vorum við ekki gróðir grannar?
— Það vorum við.
— Var ég ógreiðvikinn nágranni? Manstu eftir hálminum og
rúgnum og uxunum — manstu, að þú máttir taka uxana af
básunum?
— Ég man það.
— Og þú tældir konuna mína?
— Já.
— Þá ertu djöfullinn sjálfur!
— Kallaðu mig það, sem þér lízt.
— Djöfullinn þinn!
Mennirnir standa andspænis hvor öðrum, og orðin hrjóta út úr
þeim. Kertaljósin flökta í súgnum frá opnum dyrunum.
Hákon getur ekki afsakað sig. Hann hefði átt að fara til
granna síns forðum og segja: Nú tek ég hana. Þá veiztu það! Þá
hefði hann ekki þurft að svara til neinna saka. Nú getur hann
ekkert nema beðið átekta. Hyggur hann á mannhefndir eða ætl-
ar hann að láta lögin skera úr málinu eða hvað ætlar hann að
gera?
Páll kjökrar, hann getur ekki stunið fleira upp. Og hann læsir
fingrunum í hárið, eins cfe hann ætli að slíta það af höfðinu.
Þeldökk stúlka stöðvar hann úti á hvolnum, þegar hann er að
leggja af stað. Er þetta ekki hún, sem er hjá Hákoni? Hún er
hrædd eða ringluð, hún kemur fast að hesti hans og hvíslar:
Hann ætlar burtu til þess að gæta hagsmuna sinna við arfa-
skiptin, en hann á líka hagsmuna að gæta heima. Ef hann felur
sig og hefir gát á öllu í kvöld, mun hann komast að raun um,
hver það er, sem gætir heimilisins, þegar hann er fjarverandi.
Það kemur maður til konunnar hans, hún hvíslar nafn manns-
ins. Ef hann felur sig og fer hvergi, mun hann komast að raun
um, hvort þetta er ekki satt.
Hverju á Páll að trúa? Er kvenmaðurinn genginn af göflunum?
Hatrið logar í augum Elínar. í dag hefir hún uppgötvað, að hús-
bóndinn er búinn að bera föt og matvæli út í skóg. Loks skilur
hún, hvað hann hefir í hyggju: Hann ætlar að leggjast út með
konu Páls. Þessi ókind hefir náð slíku valdi yfir honum, að hún
ginnir haryi með sér. Því að hann getur ekki farið af frjálsum
vilja. Konan vill ekki sleppa honum, fyrr en hún er búin að ger-
spilla líkama hans og sál. ,Þetta getur Elín ekki horft á. Hún
getur ekki farið sina leið og skilið hann aleinan eftir hjá kon-
unni. Hún ætlar að bjarga honum frá henni. Og þá sér hún ekki
annað ráð heldur en ljóstra upp um þau.
Páll vill ekki trúa henni, hún sver, að hún segi satt. Og loks
sleppir hann hesti sínum í lundinn og læðist heim.
— Það var satt, sem hún sagði, sú svarta.
Páll hefir ávallt talið það sjálfsagt, að hann væri einn um
konu sína. Honum hefh aldrei dottið í hug, að máske felldi hún
hug til annars manns, sem líka felldi hug til hennar. Aldrei hefir
hann óttazt, að einhver kæmi og stæli býlinu úr höndum hans,
og jafn lítið h'efir hann óttazt, að maður kæmi og tæki konr’
una frá honum. Þess vegna hefir hann aldrei hugleitt, hvað hann
ætti að gera við slíkan mann. Og nú veit hann ekki, hvaða tökum
hann á að taka Hákon. Hann veit aðeins, að hann hefir verið
^vívirðilega svikinn, því að hann hafði sýnt það, að hann var
vinur þessa manns.
Svo rekur hann augun í byssu Hákonar í króknum .... Höfuð
Páls verður funheitt eins og hlóðarsteinn: Hann er með skotvopn.
Og hann þrífur byssu sína. Skjóta .... hann ætlar að skjóta
hann .... Þessi djöfull skal afmáður!
—• Deyja, djöfullinn þinn! Deyja!
— Nei, nei, nei .... Ljúfi Guð. Nei, nei, nei . .. .!
Óp Margrétar kemur úr rekkjunni. Hún æpir eins og hnífur
hafi verið rekinn í hana. Hún veit ekki sjálf, hvernig hún gat
rekið upp þetta skerandi óp, sem hljómar í húsinu.
Hákon hefir þegar tekið byssu sína og spennt bóginn. Hann
lætur ekki líf sitt fyrir byssu Páls eins og örmagna tófa, hann
ætlar að verja hendur sínar.
En engu skoti er hleypt af. Páll þrýstir ekki fingrinum á gikk
inn. Hákon gerir það ekki heldur.
Það er óp konunnar, setti stöðvar Pál og vekur ^iann til um-
hugsunar. Hér má ekki he-yrast óp, hér má ekki verða neinn há-
vaði, sem getur vakið sófandi .fólk í þessu húsi eða grenndinni
Hér má ekki gerast neitt, seni getur dregið fólk á vettvahg.
Margrét hefir hlaupið að honum og þrifið um byssuna hans,
en hann slær hana frá sér með krepptum hnefanum.
— Slepptu byssuhlaupinu! Snautaðu frá! Annars sl^al ég taka
þig til bæna.
Margrét sleppir og hörfar frá, hún sér, að óp hennar hefir
bjargað.
Páll Gertsson er hygginn maður. Hann hefir aldrei gert neitt,
sem máli skipti, án þess að hugsa sig fyrst vandlega um. Og óp
Draugurínn á Hringsakri
Eftir FREDERIK KITTELSEN.
Sigríöur Ingimarsdóttir þýddi.
Draugurinn!!
„Eigum viö að hlaupa?,“ hvíslaði Stjáni.
„Það er of seint.“ Rödd Axels titraði. „Við verðum að
horfast djarflega í augu við hættuna!“
„Ó, Stjáni, ég er svo hræddur! Haltu fast í mig! Ég
skal ekki æpa. Heldurðu að hann drepi okkur?,“ stundi
Níels. \ ’ ..
Draugurinn nálgaðist óðum. Loks var hann kominn
alveg að þeim. Þá þoldi Niels ekki lengur mátið. Hann
sleppti göfflunum og spennti greipar. ,>Ó, Jesú, bróðir
bezti“ — byrjaði hann. Honum hugkvæmdist engin
betri bæn.
Stjáni hríðskalf og þegar draugurinn — ófeskjan —
stóð fyrir framan þá, stökk hann á fætur og hrópaði
angistarlega: „Ó, góöi, gerðu okkur ekki mein! Það erum
bara við!“
Níels grét og stundi hástöfum. „Hvað er þetta? Hvað
gengur að ykkur, drengir? Hvað eruð þið að gera hér
á þessum tíma nætur? Eruð þið brjálaðir? Þið voruð
rétt búnir að gera mig &auðhrædda!“ sagði draugurinn
og sló á lærið.
í sama bili dró ský frá tunglinu og fyrir framan þá
stóð — Elsa Maren konan á Skarði, með tvo mópoka
á bakinu.
Drengirnir voru ekki lengi að skilja mistökin, og þegar
konan spurði þá, hvað þeir hefðu verið að gera þarna
voru þeir komnir langar leiðir burtu.
Þeir hlupu heim sem fætur toguðu- Níels veslingur,
iiljóp svo hratt, að allar tölurnar slitnuðu úr buxunum
hans. Þeir fleygðu frá sér göfflunum, hnífunum og
skambyssunni og vörpuðu þá fyrst öndinni léttar
þegar þeir voru komnir í bólin sín.
Én það varð þegjandi samkomulag þeirra á milli að
fara aldrei framar í „draugaleit,“ ekki sízt vegna þess,
að María eldabuska harðneitaði að gefa þeim morgunmat
daginn eftir vegna þess að þeir höfðu tínt brauð-
hnífnum!
ENDIR.
E. s. „Lagarioss"
fermfr í Kaupmannaliöfii og Gauta-
borg' um næstu máuaðamót. IVánari
npiilýsingar á aðalskrffstofu vorri.
H. I. Eimskipafiélaj^ íslands
Frestur tfl að kæra til yfirskatta-
nefndar át af úrskurðuni skattstjóra oj*’
nfðuriöfnunarnefndar á skatt- og úí-
svarskærum, rennur út |>aim 24. júfí
n. k. Kærur skulu komnar í bréfakassa
skattstofunnar á Albýffuliúsinu fyrfr kl.
24 þann dag.
Yiírskattaneind Reykjavjíkur
Veltuskattur
Frestur til að skfla veltuskattsskýrsl-
um til skattstofunnar, samkvæmt 4. gr.
laga nr. 62, 12. marz 1945 rcnnur út
14. jjúlí næstkomandi.
SKATTSTJÓRIIV/V I REYKJAVÍK.
4ÚTBREIBIÐ TIM ANN 4