Tíminn - 17.08.1945, Side 1

;; RITSTJÓRI:
' ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
ÚTGEFFANDI:
FRAMSÓKNARFLOKKURINN.
Símar 2353 og 4373.
PRENTSMIÐJAN EDDA h.f.
29. árg.
Ileykjavík, föstndaginn 17. ágúst 1945
RITST J ÓR ASKRIFSTOFDR:
EDDUHÚSI. Lindargötu 9 A.
Símar 2353 og 4373.
AFGREIÐSLA, ENNHECMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Llndargötu 9A.
Siml 2323.
61. balð
//
n
V/ð samfögnum. af
einlægu hjarta
Avarp forseta Islands í tilefni af
stríðslokunum í Asíu
Forseti íslands, hr. Sveinn Björnsson, flutti síðastl. miðviku-
dagskvöld ávarp til þjóðarinnar í tilefni af stríðslokunum í Asíu.
Ávarp forsetans fer hér á eftir:
Fyrir rúmum þrem mánuðum
fögnuðum við ásamt mörgum
öðrum þjóðum friðnum í Evrópu.
Þann dag sagði ég, að þótt vina-
þjóðir okkar ættu enn þá í bar-
áttu á fjarlægum Kyrrahafsslóð-
um, þá væri það trú ökkar og
von, að þeirri baráttu slotaði
mjög bráðlega.
Nú er sá dagur upp ruttninn,
máski fyrr en margir þorðu að
vona. Og um leið er kominn
vopnafriður i öllum heiminum.
Því hlýtur fögnuður okkar aö
vera mikill á þessari stundu.
Eftir sex ára ógnir og meiri og
víðtækari hörmungar en þekkzt
hafa áður í nokkurri styrjöld
mannkynssögunnar, er þessum
hildarleik nú lokið með fullum
sigri þeirra, sem barizt hafa
hetjubaráttu fyrir hugsjónum
frelsis og lýðræðis gegn veld-
um einræðis og kúgunar á flest-
um sviðum Við minnum't
þeirra, sem fórnað hafa lifi
sínu í þessari baráttu. Og við
samfögnum af einlægu hjarta
þeim þjóðum, sem barizt hafa
hinni góðu baráttu til sigurs.
Hvers vegna er samfögnuður
okkar svo mikill? kann einhver
að spyrja. Við höfuxn ekki tekið
þátt í styrjöldinni.
Fyrst og fremst má um það
deila. Fórnir höfum við fært.
í öðru lagi hlýtur hver maður
með heilbrigðri hugsun að fagna
því, að þeim manndrápum,
pyndingum og tortimingum, sem
slík styrjöld hefir í för með sér
er nú hætt.
í þriðja lagi boða styrjaldar-
lokin öllum morgunroða nýrra
og betri tíma. Einræðisþjóðlr
eru af velli lagðar af þjóðum,
sem hafa þær sömu skoðanir
sem við, að þjóðirnar sjálfar
eigi að ráða sér, að öll þjóðin
og ekki einstakir einræðissinn-
ar eigi að ákveða, hverjum hún
vill fela það vald, sem þarf til
að skipa málum hennar með
hagsmuni allra fyrir augum.
Við vonum og trúum því, að allt
einræði sé með þessum styrj-
aldalokum úr sögunni um aldir
og eilífð, einræði ríkja, einræði
hernaðarvalda, einræði fárra
manna, einræði stétta og hags-
munasamtaka.
Þess vegna er þessi stund ó-
umræðilega mikil stunð, sem
hlýtur að kalla fram í brjósti
okkar allra tilfinningar og hugs-
anir líkar þeim, sem felast í
þessum ljóðlinum þjóðskálds-
ins:
Nú finnst mér það allt svo litið
og lágt,
sem lifað er fyrir og barizt
er móti
Við hverja smásál ég er í sátt
Nú andar guðs kraftur í ljóss-
ins riki.
Við minnumst um leið góðrar
sambúðar við þær þjóðir, sem
hafa átt herlið hér í landi
á ófriðarárunum. t
Að loknum fögnuðinum' yfir
(Framhald á 8. síOu)
Sýnishorn V.
Barátta Ólafs Thors
gegn dýrtíðinni
Hver treystlr slíkum niaiuii?
Þann 11. marz 1942 fórust Ólafi Thors þannig orð um þá
afstöðu Alþýðuflokksins að neita að taka þátt í setningu
gerðardómslaganna:
„Hann lagðist á sveif með kommúnistum í baráttunni
GEGN HAGSMUNUM LAUNASTÉTTANNA, GEGN HAGS-
MUNUM GAMALLA OG MUNABARLAUSRA, í baráttunni
fyrir öngþveiti í þjóðfélaginu.
í örvinglan kastaði hann öllu fyrir borð, eigin fortíð í mál-
inu, skoðun sinni, velferð umbjóðenda sinna og hagsmunum
alþjóðar, allt í því sama skyni að reyna að rétta bardagann,
reyna að afla sér kjörfylgis á kostnað alþjóðar. SJLFUR-
PENINGARNIR URÐU AÐ VÍSU NOKKRIR. JÚDASAR-
LAUNIN EINHVER. Alþýðufl. fékk skárri kosningaúrslit í
kaupstöðum landsins en hann áður hafði gert sér vonir um.
En nú er aftur komið að skuldadögunum. Nú eru svikin
komin í dagsins ^jós. Nú veit Alþýðuflokkurinn hvað bíður
hans. Nú mundi Alþýðuflokkurinn einskis fremur óska en
þess að hafa átt dálítið meira hugrekki, þegar gerðardóms-
lögin voru sett, því að nú brestur hann hugrekki til að horf-
ast í augu við DÓM ÞJÓÐARINNAR yfir þeim svikum, sem
hann þá framdi, ofan á allt annað.“
Hvað skyldi þjóðin dæma Ólafi marga „silfurpeninga“ í
næstu kosningum?
Að lokum heilsar Ólafur upp á kommana með þessum
orðum:
„Ég hefi engu svarað kommúnistum. Ég veit, að Alþýðufl.
hefir löngun til að láta gott af sér leiða, hinir illt og SLÍKA
ÞJÓNA ERLENDS KÚGUNARVALDS VTL ÉG EKKI LÁTA
NJÓTA ANDSVARS."
Nú sjá menn daglega, að aðalstjórnmálagrein Morgun-
blaðsins er bergmál af Þjóðviljanum, og tæpast er orðalags-
munur þar á. Slík undirlægja er Morgunblaðið orðið við þessa
„þjóna erlends kúgunarvalds". Svo langt er Ólafur genginn
frá þeirri stefnu, sem hann hélt fram 1942.
Afurðaverðið verður að byggjast áfram á
grundvelli sexmann anefndarálitsins
AðaLbækistöðvar Montgomerys
í þessu húsi hefir Montgoviery aðalbœkistöðvar sínar í Þýzkalandi. Staður-
inn heitir Schloss Ostebvaldi.
Þjóðverjar sendu hingað níu
■ \
islendinga í njósnarerindum
Flinni þelrra komu tíl Islands með
kafbátum.
Frá sakadómara hefir blaðinu borist eftirfarandi skýrsla um
mál hinna 10 íslendinga, sem nýlega voru afhentir stjórnar-
völdunum hér:
• „Látnir hafa nú verið lausir úr gæzluvarðhaldi þeir menn,
sem afhentir voru hingað af hernaðaryfirvöldunum, sakaðir um
starfsemi í þágu Þjóðverja hér á landi. Frumskýrslur hafa verið
teknar af þeim, en rannsókn í málum þeirra verður haldið áfram,
en síðan verða þau send til dómsmálaráðuneytisins til fyrirsagnar.
Gæzluföngunum var sleppt úr varðhaldi með því skilyrði, að þeir
dveljist innan lögsagnarumdæmis Reykjavíkur meðan á málinu
stendur, eða á öðrum þeim stað er dómarinn samþykkir.
Um málsatvik þau, sem fram
hafa komið við rannsóknina,
skal þetta tekið fram:
1. Jens Björgvin Pálsson var
loftskeytamaður á Arctic. Arctic
var sent til Vigo á Spáni í árs-
lok 1941 og kom aftur til Reykja-
víkur 25. febrúar 1942.
Meðan skipið lá í Vigo leituðu
Þjóðverjar á Jens og undirgekkst
hann að senda þeim veðurfregn-
ir á heimleiðinni, svo og að út-
vega þeim íslenzk blöð, ef hann
kæmi aftur til Spánar. Honum
var fengið senditæki. Hann
kveðst hafa sent þeim 8 skeyti
á leiðinni heim, einungis varð-
andi upplýsingar um veður á
leiðinni.
Jens kveðst hafa verið þving-
aður til þessa starfa, með því
að Þjóðverjarnir hafi hótað að
sökkva skipittu á leiðinni hing-
að, nema því aðeins að hann
lofaði þessu.
2. Einar Björn Sigvaldason og
Lárus Sigurvin Þorsteinsson
komu til Raufarhafnar hinn 17.
apríl 1944. Þeir komu tveir ein-
ir á litlum mótorbát frá Noregi
og voru þegar settir í varðhald
i brezkum herbúðum. Þeir höfðu
haft með sér senditæki falið í
olíubrúsa, en köstuðu því fyrir
borð áður en þeir komu. Einnig
þeir voru sendir hingað til að
afla Þjóðverjum veðurfregna.
Einar var látinn læra Hoftskeyta-
tækni I Þýzkalandi, en Lárus
var við slíkt nám í Kaupmanna-
höfn er Þjóðverjar leituðu til
hans. Frh. á 8. síðu.
saga
í dag hefst ný framhalds-
saga í blaðinu. Er hún norsk
og lýsir lífi sjómanna í Norð-
ur-Noregi, eins og það hefir
gerzt fram á síðustu tíma.
Höfundur sögunnar er Lars
Hansen, kunnur rithöfundur, er
aðallega lýsir lífi og svaðilförum
sjómanna og selveiðimanna í
norðurhöfum. Er frásagnarhátt-
ur hans þrunginn fjöri og
krafti, er hentar söguefninu
vel. Hann er norrænn mjög í
anda, og kann meðal annars ís-
lenzku.
Ái
tý/A x * t

V
Rithönd höfundarins.
Á norskunni heitir saga þessi
„En havets sön“.
Saga sú, er Tíminn flutti síð-
ast og lauk fyrir fáum dögum,
vakti ^venjulega athygli og mun
hafa verið lesin meira en nokk-
ur önnur framhaldssaga nú um
langt skeið, enda þótt dómar
manna um hana að öðru leyti
væru sundurleitir.
Þessi nýja saga er henni ger-
ólík, en ástæða er til að ætla,
að hún verði einnig vinsæl hjá
þorra lesenda blaðsins.
Ályktanir seinasta búnað-
arþings um verðlagsmálin
Búnaðarþingið, sem haldið var í seinustu viku, hafði aðallega
tvö mál til meðferðar, stéttarsamtök bænda og verðlagsmál land-
búnaðarins. Ákvarðanir þingsins um stéttasamtökin hafa áður
verið birtar hér í blaðinu, en að þessu sinni verða birtar álykt-
anir þingsins um verðlagsmálin. Er það meginefni þeirra, að
haldið verði áfram að fylgja sex-manna-nefndarálitinu við á-
kvörðun afurðaverðsins.
Alyktanir Búnaðarþingsins
um verðlagsmálin eru svohljóð-
andi:
„1. Búnaðarþingið ályktar að
skora á Alþingi og ríkisstjórnina
að sjá um að enda þótt núgild-
andi dýrtíðariöggjöf falli úr
gildi, að meira eða minna leyti,
þá sé Hagstofu íslands falið með
lögum að reikna árlega út vísi-
tölu landbúnaðarins á grund-
vcílli sex-manna-nefndar-álits-
ins, þannig, að hún sé rétt á
hverjum tíma.
2. Búnaðarþing beinir þeirri
áskorun til ríkisstjórnarinnar,
að svo fremi að haldið verði á-
fram niðurgreiðslum úr ríkis-
sjóði á verði kjöts, mjólkur og
mjólkurvara, þá verði umrædd
niðurgreiðsla látin ná til allrar
söluvörunnar í hverjum vöru-
flokki en ekki aðeins til nokk-
urs hluta hennar.
3. Búnaðarþing beinir þeim
tilmælum til ríkisstjórnarinnar,
að hún stuðli að því, að bænd-
ur fái það verð fyrir vörur sín-
ar á hverjum tíma, sem sex-
manna-nefndarálitið gerir ráð
fyrir og að ríkissjóður bæti upp
verð á útfluttum landbúnaðar-
vörum meðan hið óeðlilega
verzlunarástand er ríkjandj í
viðskiptalöndum okkar erlendis,
ef það er nauðsynlegt til þess
að bændur geti fengið hið um-
rædda verð.
4. Búnaðarþing ályktar að
beina því til ríkisstjórnar og
annarra aðila, sem fara með
verðlagsmál landbúnaðarvara
eftir 15. sept. n. k., að þeir leyfi
hækkun á mjólk frá almennu
verðlagi á þeim stöðum, sem sér-
stakir örðugleikar eru um fram-
leiðslu hennar, svo sem í Vest-
mannaeyjum".
Þessar ályktanir Búnaðarþings
eru beint áframhald af sam-
þykktum þeim um verðlagsmál-
Kr. 1,65
Mjög athyglisvert verkfall
stendur nú yfir í Reykjavík.
Kjötkaupmenn hafa neitað að
selja nýja lambakjötið, nema
smásöluálagningin fáist hækk-
uð, en hún er 13% á heildsölu-
verðið eða kr. 1.65 á kg.
í októbermánuði 1939 var smá-
söluverð á nýju kjöti kr. 1.45.
Það sýnir bezt í hvert óefni dýr-
tiðarmálunum er komið, að nú
telja kaupmenn ekki nóg að fá
kr. 1.65 í smásöluálagningu fyr-
ir kjötkg. eða 20 aurum meira en
allt útsöluverðið var 1939!
Hér skal eigi lagður dómur
á það, hve réttmæt þessi krafa
kaupmanna er. En það mætti
kaupstaðarfólki vera ljóst, að
þurfi kaupmenn að fá meira en
kr. 1.65 fyrir að höggva í sund-
ur kjötkg., vefja það í umbúðir
og rétta það yfir búðarborðið, þá
þurfi bændur að fá meira en
lítið margfaldaða þá upphæð, ef
þeir eiga að fá alla sína fyrir-
höfn við framleiðsluna eins vel
borgaða.
in, sem það gerði í vetur, en
meginefni þeirra var, að það
teldi „sjálfsagt, að verðlagið
verði ákveðið á þeim grundvelli,
sem lagður veröur af sexmanna-
nefndinni og að vísitala land-
búnaðarvara vei’ði reiknuð út á
sama hátt og undanfarið til
verðákvörðunar varanna, enda
þótt viðkomandi ákvæði um dýr-
tíðarráðstafanir yrðu þá úr gildi
faliin.“ Jafnframt tók Búnaðar-
þingið þá skýrt og endanlega
fram, að það myndi ekki fallast
á neinar tilslakanir frá þessu
verði, þar sem tilraun þess á
síðastl. hausti til að gefa öðrum
stéttum fordæmi um eftirgjafir,
hefði aðeins verið svarað með
margvíslegum nýjum hækkun-
um.
Það, sem er nýtt í framan-
greindum ályktunum seinasta
Búnaðarþings, eru mótmælin
gegn því, að haft sé tvenns kon-
ar verð á landbúnaðarvörum,
en ríkisstjórnin mun hafa haft
til athugunar að taka upp slíkt
fyrirkomulag. Mótmæli Búnað-
arþings og rökstuðningur þess
fyrir þeim ætti vissulega að geta
orðið til þess, að ríkisstjórnin
taki það mál til nýrrar athugun-
ar og falli frá þeirri tilhögun,
sem er jafn varhugáverð fyrir
bændur og efnaminni neytend-
ur.
Þýðingarmesta ákvörðun síð-
asta Búnaðarþings kemur ekki
fram í þessum tillögum, en það
er sú ákvörðun þess, að stofná
nýtt stéttarsamband bænda inn-
an búþaðarfélagsskaparins, sem
fari rtieð verðlagsmálin fyrir
hönd bænda í framtíðinni.
Ályktanir Búnaðarþings um það
mál voru birtar í seinasta blaði.
Mbl. segir kröfurnar
„stefna fullliátt“.
Þótt undarlegt megi virðast,
hafa ályktanir Búnaðarþings
farið í taugarnar á ritstjórum
Morgunblaðsins. Er komizt svo
að orði í forustugrein blaðsins
15. þ. m., um ályktanirnar, að
„kröfurnar séu hvergi skornar
við nögl“ og „hætt sé við, að rík-
isstjórninni þyki sumar kröf-
urnar stefna fullhátt“. Verður
þó tæpast annað sagt með réttu
en að kröfur Búnaðarþings séu
í hógværasta lagi og ekki sé til
mikils mælst, þótt farið sé
fram á, að fylgt verði sex-
manna-nefndarálitinu, þ. e., að
bændum séu tryggðar svipaðar
tekjur og hliðstæðum stéttum.
Mætti bændufti vissulega vera
ljóst, að eigi muni þeim van-
þörf á að skipa sér vel um það
stéttar.samband, sem Búnaðar-
þing hefir undirbúið, þegar að-
almálmagn stjórnarinnar lýsir
því yfir, að stjórninni finnist
slík jafnréttiskrafa bænda
„stefna full hátt“.
Sú eining, sem ríkti á þessu
Búnaðarþingi, bæði um stofnun
stéttarsambandsins og verðlags-
málin, mun vonandi halda á-
fram að aukast og styrkjast
meðal bændastéttarinnar og
hún varast allar klofningstil-
(Framhald á 8. síðu)