Tíminn - 21.09.1945, Page 1

HXT8TJÓRI:
ÞÓRARXHN ÞÓRARINSSON.
ÓTQEFPANDI: |
FRAMSÓKNARPLOKKXTRINN. J
Slmar 2353 0« 4373. |
PRENTSM3ÐJAN EDDA hS. i
RITSTJÓR ASKHTS'3TCfiPUR:
EDDUHÚBI. Línda*gðtu 9A
Símar 2353 Og 4373.
AFOREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSING ASKRIPSTORA:
EDDUHÚSI, Llndargötu 9 A.
Slml 2323.
29. árg.
Reykjavík, föstuclagiim 21. sept. 1945
71. blað
S.Í.S. rýfur skarð
í einokun Eim-
skipafélagsins
Timburverðið lækkarum 30-40%
Undanfarið hafa skip, seln flutt hafa hingað timbur frá Sví-
þjóð á vegum S. í. S., verið affermd á ýmsum höfnum landsins.
Þegar mun vera búið að afferma þau á Reyðarfirði, Eskifirði,
Húsavík, Sauðárkróki, Blönduósi, Skagaströnd, Akureyri, Siglii-
firði og ísafirði, en nokkrir staðir eru enn eftir. Á sumum þess-
um stöðum hefir verð timbursins þegar verið reiknað út og
hefir komið í ljós, að það verður 30—40% lægra en timburverðið
var áður. Mun þetta vissulega þykja góð tíðindi, en mesta at-
hygli mun það samt vekja, að verðlækkun þessi stafar fyrst og
fremst af því, að timbrið hefir ekki verið flutt á skipum, sem
Eimskipafélagið ræður yfir. Með því að komast hjá því að lúta
einokun Eimskipafélagsins viðkomandi þessum fiutningum,
hefif, S. í. S. tekizt að knýja fram þessa stórfe'líáu verðlækkun.
Þetta er vissulega góð sönnun þess, hve hve dýr Iandsmönnum
muni vera flutningaeinokun Eimskipafélagsins. Ríkisstjórnin
hefir þó ekki vérið alveg á því að létta okurbyrðum þessarar
einokunar af landsmönnum, því að hún hefir þrjózkazt við í tvo
mánuði að lækka farmgjöldin hjá félaginu, þrátt fyrir eindregn-
ar tillögur verðlagsráðs. Stjórnin sér bersýnilega'engin önnur úr-
ræði í dýrtíðarmálunum en að lækka laun bænda og láglauna-
fólks. Hinn óhófslega milliliðakostnað, eins og farmgjöldin hjá
„Gerfifulltrúarnir fullkomna ranglætið
í verðlagsmálum landbúnaðarins
Frá hicmpi Jökulsár á Sólheimasandi
Fyrir nokkru síðan brauzt Jökulsá á Sólheimasandi austur fyrir brúna og
brgut skarð það i veginn, er greinilega sést á myndinni. U.ndanfarið hefir
verið unnið að viðgerð á þessum vegarkafla, en gengið erfiðlega sökum
vatnsmagncins í kvíslinni. í gœrkvölii, er blaðið átti tal við Ásgeir Ás-
geirsson fulltrúa vegamalastjóra, sagði hann, að ef ekkert óvænt kœmi
fyrir, mœtti vænta þess að umferð gxti hafizt að nýju austur yfir brúna
í daþ. Að viðgerðinni hefir verið unnið með því móti, að komið var fyrir
vírvöndlum og síðan hlaðið í þá sandpokum og rutt að jarðvegi með jarð-
ýtum.
Hversvegna eru ekki hafnir samn-
ingar við Breta um fiskimálin?
S ' - J ' N
Það vantar ekki, að ríkisstjórnin sé óspör á að senda nefndir
úr landi, en samt skortir mikið á það, að hún sendi menn utan
til yiðræðna um þau mál, sem nú skipta þjóðina mestu. Er þar
í fyrsta lagi átt við framlengingu á fisksölusamningnum við
Breta og í öðru lagi um aukna sölu íslenzkra afurða til Banda-
ríkjanna.
Kjötverðið til bænda ákveðið a. m. k.
30-40 aurum lægra á kg. en þaðvarlfyrra
Það hefir sannazt, sem búizt var við í seinasta blaði, að ó-
sanngirnin og rangsleitnin, sem „gerfifulltrúarnir" myndu láta
ríkisstjórnina^ nota sig til að sýna bændastéttinni, myndi koma
berlegast í ljós í sambandi við ákvörðun kjötverðsins. Samkvæmt
verði því, sem „gerfifulltrúarnir“ hafa verið látnir ákveða á
kjötinu, mun meðalverðið til bæhda verða a. m. k. 30—40 aurum
lægra á kg. en í fyrra, en átti hins vegar að hækka um kr. 1.80
samkvæmt sexmannanefndar-álitinu. Öllu lengra verður vissu-
Iega ekki gengið í rangsleitninni.
Eimskip, sér hún ekki.
Krist ján Dánakonnng-
ur 75 ára
Nýtt frímerki, sem Danir gefa út í
tilefni af afmœli konungs
Kristján X. Danakonungur
verður 75 ára 26. þ. m. og mun
afmælis hans minnzt með mikl-
um hátíðahöldum í Danmörku.
í tilefni af afmælinu verður
haldin dönsk guðsþjónusta í
Dómkirkjunni hér kl. 11. árd.
þennan dag. Þá mun Georg L.
Höst, sendiherra og frú hans
hafa í tilefni dagsins móttöku í
sendiherrabústaðnum kl. 3—5.
Eru allir Danir og vinir Dan-
merkur velkomnir til móttök-
unnar.
Rausnarlegar gjafir
Landsbankinn minnist 60 ára
afmælis síns.
Bank£?stjórn Landsbanka ís-
lands ákvað á fundi sínum 18.
þ. m. að gefa eftirtaldar gjafir
í tilefni af 60 ára afmæli bank-
ans þennan dag:
1. Fimmtíu þús. kr. til sér-
stakra tilrauna eða fram-
kvæmda, vegna landbúnaðarins
eftir nánari ákvörðun bankaráðs
síðar, eftir að samráð hefir verið
haft við búnaðarstofnanir.
2. Fimmtíu þús. kr. til Slysa-
varnafélags íslands, í sjóð þann,
er Landsbankinn stofnaði á 50
ára afmæli sínu, til rekstrar
björgunarskipa. Sömu ákvæði
gilda um þessa gjöf, og sett voru
með stofnun sjóðsins.
3. Fimmtíu þúsund krTí náms-
sjóð starfsmanna Landsbanka
íslandg, sem stofnaður var á 50
ára afmæli bankans.
Eiiiokim Eimskipa-
félagsius.
Eins og kunnugt er, hefir
Eimskipafélagið haft raunveru-
lega einokun á flutningum til
landsins undanfarin ár, þar sem
ríkið hefir látið það fá til um-
ráða öll leiguskip, sem það hefir
fengið. Þessa einokunaraðstöðu
hefir félagið notað þannig, að
það hefir haft hærri farmgjöld
en yfirleitt munu dæmi til, og
það hefir látið flytja nær allar
vörurnar til Reykjavíkur. Þetta
hefir enn aukið stórlega flutn-
ingskostnað þeirra vara, sem
hafa farið til annara staða en
Reykjavíkur, þar sem hér hafa
lagzt á þær uppskipunar- og út-
skipunar- og geymslukostnaður,
sem alveg var hægt að losna við,
ef vörur voru fluttar beint.
Hefir þannig verið lagður mikill
okurskattui’ á alla landsmenn
utan Reykjavíkur.
Þetta fyrirkomulag var rök-
stutt með því á sínum tíma, að
bað væri óhjákvæmilegt vegna
styrjaldaraðstæðrfa. Engin
breyting hefir samt orðið á
bessu til bóta síðan styrjöldinni
lauk. Ekki hefir Eimskipafélagið
heldur lækkað farmgjöldin, þótt
ýms tilkostnaður hafi stór-
minnkað, vegna stríðslokanna.
Hvort tveggja hefði félagið þó
gert ef það hefði starfað eins
og „óskabarn þjóðarinnar" en
ekki verið okurhringui
Timlraa*flutiimgar ,
S. I. S. '
Eins og áður hefir verið spgt
frá hér í blaðinu, keypti S. í. S.
allmikið ,af timbri í Svíþjóð á
síðastl. vetri. Þegar stríðinu
lauk, g^rði það ráðstafanir til að
fá tiínbrið flutj^ með sænskum
skipum, er flyttu þaþ beint til
þeirra staða, sem það átti að
fara á, og hafa þessi skip verið
affermd undanfarnar vikur,
eins og áður segir. Verð timburs-
ins hefir nú verið reiknað út og
verður það 30—40% lægra en;
timburverðið var áður. Lækkun
þessi stafar að mestu leyti af
því, að farmgjöldin liafa* orðið
lægri en þau hefðu orðið hjá
Eimskipafélaginu, og ekki leggst
(Framhald á 8. síðu)
Ennfremur ákvað bankaráð-
ið að gefa út nýja útgáfu, end-
urbætta, af bókinni „Iceland.“
í fyrra dró ríkisstjórnin það
von úr viti að' hefja samninga
við Breta um fisksölumálin, en
vegna þess að styrjöldin lengdist,
kom þessi dráttur ekki að veru-
legri sök þá. Nú verður hins veg-
ar ekki slíku til að dreifa. Bretar
auka nú sjálfir stórlega fisk-
framleiðsluna og aðrar þjóðir
keppast um að komast inn á
brez.ku fiskimarkaðina. Fregn-
azt hefir, að Bretar hafi til at-
hugunar að leysa þetta mál með
innflutningstakmörkunum. og
jafnvel innflutningstolli. Vegna
bess, áð íslendingar hafa selt
Bretum framleiðslu sína á
stríðsárunuift'' og hætt til þess
bæði mannslífum og skipum,
eiga þeir tilkall til meiri rétt-
inda í þessum efnum í Bret-
landi en aðrar þjóðir. En því að-
eins kemur þetta íslendingum
að gagni, að vel sé haldið á
bessari sérstöðu þeirra. Það má
bví ekki dragast neitt úr þessu,
að hafnar séu viðræður við Breta
um þessi mál.
Það er kunnara mál en frá
þurfi að segja, að dollarainn-
eign .bankanna fer stöðugt
minnkandi. Eitt helzta úrræðið
til að bæta úr þessu, er að reyna
að auka sölu afurða vestan hafs.
Auknir möguleikar hafa nýlega
skapazt í þessum efnum vegna
löggjafar, sem nýlega hefir ver-
ið samþykkt um tollalækkun í
Bandaríkjununi. Það þarf þvi
tafarlaust að senda menn vestur
til að vinna að aukinni sölu ís-
lenzkra afurða þar og semja um
hana við hlut að eigandi stjórn-
arvöld. í stað þess að senda
menn vestur í slíkum erindum,
hefir ríkisstjórnin sent Einar
Olgeirsson í þveröfuga ^tt, og
bannig gefið óbeint til kynna,
að Islenzka ríkisstjórnin vilji
heldur taka upp austræn sam-
bönd en vestræn.
Ef íslendingar eiga að kom-
ast vel yfir örðugleika næstu
ára, má vissulega ekki ríkja
slíkur svefn í,?stærstu utanríkis-
málunum. Af því getur ekki leitt
nema tjón, sem að líkindum
mætti komast hjá með árvökru
og einlægu starfi í utanríkis-
málaþj ónusíunni.
Ólafur þakkaði
fyrir samningmn
Stefán Jóhann er nú farinn
að skrifa í Alþýöublaðið um
Svíþjóðarsamningana. Kennir
þar ýmsra grasa, en einna helzt
mun það vekja athygli, að hann
skýrir frá því, að hann hafi
mætt á ráðherrafundi eftir að
hann kom heim úr samninga-
fcrðinni, og hafi utanríkis-
májaráðherra þar þakkað sér
fyrir samninginn og hinir ráð-
herrarnir virzt á sama máli.
Eins og áður er getið, er það
eitt af ákvæðum þessa samn-
ings, að íslendingar verða skil-
yrðisla,ust að veita innflutnings-
leyfi fyrir þeim sænsku vörum,
sem nefndar eru í samningun-
um, en Svíar þurfa hins vegar
ekki að veita innflutningsleyfi
fyrir íslenzkum vörum, sem
nefndar eru, nema þeim líki
verð og gæði. Með þessum á-
kvæðum er samningsaðilum
gcrt svo mishátt undir höfði, að
slíkt þekkist ekki í samningum
milli frjálsra þjóða.
Þakklæti utanríkismálaráð-
herrans getur ekki hafa byggzt
á öðru en að annað ívort hafi
hann ekki verið búinn að lesa
samninginn ellegar að hann læt-
ur þetta niðurlægjandi á-
kvæði fyrir íslendinga sér vel
líka. Hvort tveggja sýnir jafnt
það hirðuleysi og niðurlægingu,
sem utanríkismálin eru komin í
undir forustu hans.
Kjötverð „gerfi-
f ulltr úauna'
„Gerfifulltrúarnir“ eða verð-
lagsnefndin svokallaða, birti
þessa verðákvörðun sína í fyrra-
kvöld. Samkvæmt henni verður
smásöluverðið á kjöti kr. 10.85.
Frá þessu dregst 14% smásölu-
álagning eða kr. 1.33. Heildsölu-
álagning var talin kr. 2.04 í
fyrra, en verður vafalaust hærri
í ár. Þó reiknað sé með sömu
heildsöluálagningu og í fyrra,
verður samaRlögð álagning allaf
kr. -3.37. Þá verður lagt einnar
krónu verðjöfnunargjald á hvert
kjötkg. Þannig dragast kr. 4.37
af útsöluverðinu áður en farið
er að borga nokkuð til bænda,
og er þá eftir handa bændum
kr. 6.48 eða 34 aurum lægra en
í fyrra, en þá var verðið kr. 6.82.
Reynist hins vegar, að heild-
söluálagningin þurfi að vera
hærri en í fyrra, vegna aukins
sláturskostnaðar og annars til-
kostnaðar, verður verðið til
bænda enn lægra.
Þetta verð er þó aðeins tryggt
þeim bæn^um, er setja að inn-
anlandsmarkaðinum. Hins veg-
ar er það engan veginn tryggt
að þeir bændur, sem þurfa að
flytja kjöt sitt út, fái þetta verð.
Eins og áðGr er sagt, verður
lagt einnar l^tónu verð^öfnunar-
gjald á kjötið, sem selst innan-
iands, og verður því ráðstafað
cil að verðuppbæta útflutta kjöt-
.ð. Fyrir útflutta kjötið fékkst i
fyrra kr. 5.40 á kg. Sé reiknað
með ^ama verði í ár, þarf að
verðuppbæta hvert kg. með kr.
3.12 til þess að fyrir það fáist
sama heildsöluverð og innan-
lands (heildsöluverðið innan-
lands er kr. 8.52, þegar verðjöfn-
unargjaldið er frádregið). Eng-
in vissa er vitanlega fyrir því,
að þetta einnar kr. verðjqfnun-
argjald, er legst á hVert kjötkg.
selt innanlands, nægi til þess að
/erðuppbæta hvert*útflutt kjöt-
úlógram um rúmar þrjar krón-
Hin löglega stjórn tek-
ur við Kaupféíagi Sigl-
firðinga
Framkvæmdinni á úrskurði
’.etudómarans í kaupfélagsmál-
inu á Siglufirði er nú langt kom-
ið. Hin kommúnistiska minni-
blutastjórn hefir þegar lagt nið-
>jr völd sín og hin löglega stjórn
félagsins er í þann veginn að
taka við því. Hefir hún ráðið fé-
laginu nýjan kaupfélagsstjóra og
er það Hjörtur Hjartar, sem var
kaupfélagsstjóri á Flateyri.
Má nú vænta þess, að viðreisn-
félagsins geíi hafizt og það rétti
fljótlega við eftir þá niðurlæg-
ingu, sem félagið hefir komizt í
undir stjórn kommúnista.
ur. Það fer alveg eftir því, hve
mikil slátrunin* verður og hve
mikið selzt innanlands. Verð-
jöfnunargjaldið getur hæglega
orðið alltof lítið til að fullnægja
þessum verðuppbótum, og þeir
bændur, sem þurfa að selja
kjötið á erlendum markaði, fái
því mun minna en kr. 6.48 á kg.
fyrir kjötið, sem þeir selja.
Séu ekki gerðar aðrar og meiri
ráðstafanir til jafnaðar á inn-
anlandssölunni og útflutningn-
um, getur hæglega svo farið, að
bændur í beztu sauðfjárhéruð-
unum, þar sem sauðfjárræktina
á helzt að efla, fái mun
lægra verð fyrir kjötið en
bændur í þeim héruðum, þár
sem frekar ætti að draga úr
sauðfjárræktinni. Geta allir séð,
hvílíkt öfugstreymi slikt væri og
Gkaðlegt heilbrigðri þróun
iandbúnaðarins.
Blekkingar „gerfi-
fulltrúanna“.
Þrátt fyrir það, að öllum
liggur í augum uppi, að bænd-
ur fá lægra verð fyrir kjötið en
að undanförnu samkv. þessum
verðákvörðunum, reyna „gerfi-
fulltrúarnir“ í verðlagsnefnd-
inni að halda því fram, að kjöt-
verðið til bænda hækki um
9.7%. Þessar tölur fá þeir með
beim hætti að teljá verðjöfn-
unargjaldið innifalið í verðinu
til bænda. Slíkt er vitanlega
fyllsta blekking og alveg gagn-
stætt þeim venjum, er hingað til
hafa tíðkazt. Samkvæmt af-
urðasölulögunum, er felld voru
úr gildi með bráðabirgðalögum
stjórnarinnar í haust, skyldi
verðjöfnúnargjald jafnan lagt
ofan á útsöluverðið, og þannig
raunverulega greiðast af kaup-
endunum, en ekki framleiðend-
unum. Með því að breyta þess-
ari venju, og láta taka verðjöfn-
unargjaldið af verðinu til
bændanna, er verið að skapa
háskalegt fordæmi, er getur
komið mjólkurframleiðendum
mjög í koll, þegar vinnslu-
mjólkin eykst.
Hér er því ekki aðeins um
blekkingu að ræða hjá gerfifull-
trúunum, heldur eru þeir hér að
skapa fordæmi, sem getur orð-
ið bændum mjög skaðlegt, ef
ekki er séð við því í tftna.
Ranglætið gegn
bændnm.
Ranglæti það, sem bændum
er sýnt með þessum ráðstöfun-
um, sézt bezt á því, að bændur
ættu nú að fá kr. 8.62 fyrir kjöt-
kílógr. samkvæmt sexmanna-
nefndar-álitinu, en fá hins veg-
ar ekki nema kr. 6.48 eða jafn-
vel ekki það. í stað þess að þeir
eiga að fá verulega verðhækkun,
er skellt á þá 5—10% verð-
lækkun.
Þetta er gert á sama tíma og
laijn eru hækkuð verulega hjá
öllum opinberum starfsmönnum
og flest verkalýðsféfög landsins
(Framhald á 8. siðu)
Útflutnfngskjötið