Tíminn - 28.09.1945, Qupperneq 4

4
TÍMIM, föstMdagiim 20. sept, 1945
73. blað
Bjarni Bjarnason., LaugarvatrLL:
Laugarvatnsfundurinn og
%
stéttarsamband bænda
Tíminn er eina blaðið, sem
hefir gert tilraun til þess að
skýra lesendum sínum frá
bændafundinum að Laugarvatni
sem hófst 7. september si 1.
En blaðið leggur ýmist áherzlu
á, að algert samkomulag hafi
ríkt á fundinum eða að allir
fulltrúarnir hafi orðið á eitt
sáttir að lokum.
Vegna þess, að hvergi hefir
verið gerð grein fyrir gangi mála
á fulltrúafundinum og einnig
vegna þess að fyrrnefnt sjónar-
mið, sem fram kom'í Tímanum,
er ekki rétt, vil ég biðja ritstjór-
ann fyrir eftirfarandi upplýs-
ingar um fundinn:
Á fulltrúafundinum að L,aug-
arvatni 7.—9. sept. s. 1. komu
fram tvö höfuðsjónarmið varð-
andi grundvöll þann, er stétt-
arsamtök bænda skyldu byggð
á. Annað sjónarmiðið, það, að
stéttarsamtökin yrðu með öllu
óháð Búnaðarfélagi íslands, var
borið uppi af fundarboðendum
í umboði bænda á Suðurlands-
undirlendinu, svo og ýmsum
öðrum fulltrúum, svo sem Gull-
bringusýslu, Dalamanna, öðrum
fulltrúa Snæfellinga, N.-ísfirð-
inga, V.-Húnvetninga og Þing-
eyinga. Ýmsir fulltrúar óskuðu
að vera hlutlausir um grundvöll-
inn, unz atkvæðagreiðsla, hefði
fram farið meðal bænda. Þetta
sýndi atkvæðagreiðsla, sem fram
fór á fundinum, og ég mun skýra
hér frá. Hitt sjónarmiðið var
tengt við þann grundvöll, sem
síðasta auka-Búnaðarþing sam-
þykkti, að samtökin yrðu deild
í Bf. í.
Umræður vegna þessa ágrein-
ings og nefndarfundir stóðu yf-
ir í nærfellt þrjú dægur.
Fyrri hluti umræðutímans
snerist eingöngu um þessar tvær
leiðir. Skipulagsnefndin gat ekki
orðið sammála og bar því fram
tvær tillögur. Fyrri hluti till.
meirihlutans var þannig:
„Fundurinn samþykkir að
stofna stéttarsamband bænda á
grundvelli þeim, sem lagður var
á auka-Búnaðarþingi 1945.“
Breytingatillaga minnihlutans
við þessa tillögu var þannig:
„Fulltrúafundur haldinn að
Laugarvatni 7.—8. sept. 1945,
samþykkir að stofna stéttarsam-
band bænda óháð Búnaðarfé-
lagi íslands."
Síðari hluti till. meirihlutans
var um það, að fram færi alls-
herjar atkvæðagreiðsla bænda
um form stéttarsambandsins, og
voru allir sammála um það at-
riði.
Um framanritaðar till. urðu
enn langar umræður. Flestir
ræðumanna óskuðu fyrst og
fremst eftir samkomulagi á
fundinum og skoruðu á meiri-
og minnihlutann að finna leið
til samkomulags. í tilefni af
þessum umræðum og eindregn-
um óskum ræðumannanna bar
minnihlutinn fram eftirfarandi
tillögu:
„Fulltrúafundur, haldinn að
Laugarvatni 7.—9. sept. 1945,
samþykkir að stofna stéttarsam-
band bænda og kjósa bráða-
birgðastjórn og semja bráða-
birgðareglur fyrir stéttarsam-
bandið.“
Síðari hluti till. var svo hinn
sami og fyrr er sagt, að fram
skyldi fara allsherjar atkvæða-'
greiðsla um framtíðarskipulag-
ið. Eins og allir sjá, er þessi till.
hlutlaus um grundvöllinn.
Minnihlutinn lýsti yfir því, að
ef þessi tillaga yrði samþykkt,
sætti-hann sig að öðru leyti við
gerðir fundarins og mundi beita
sér eihhuga.
Tillögunni var vísað til skipu-
lagsnefpdar, en þeir, sem mestu
réðu í meirihluta nefndarinnar,
vildu ekki sveigja til samkomu-
lags um þennan þátt höfuðmáls
fundarins.
Till. okkar minnihluta manna
var síðan borin upp og felld
með 21 gegn 15 atkv., 9 fulltrúar
greiddu ekki atkvæði. Réttur
helmingur fulltrúanna vildi
þannig heldur hamra fram sjón-
armið Bf. í. en fá samkomulag
um hlutlausa tillögu, og bíða að
öðru leyti eftir atkvæðagreiðslu
bænda um málið.
Þegar hér var komið málum,
lýsti ég yfir því, fyrir mig per±
sónulega, að ég tæki ekki þátt
í fundarstörfum lengur, þar sem
mér virtist enginn samkomu-
lagsvilji hjá helming fundar-
manna og nokkrir fundarmenn
létu reka á reiðanum. Ég héldi
mig því óháðan þessum samtök-
um, þar sem ég væri gersamlega
mótfallinn, að stéttarsamband
bænda um verðkröfur á land-
búnaðarvörum yrði deild í Bún-
aðarfélagi íslands, meðal annars
vegna þess, að slíkt form mundi
skaða Búnaðarfélagið.
Ástæða er til þess að láta það
koma fram í þessu sambandi,
að stjórn Búnaðarfélags íslands,
Búnaðarþing og loks skoðana-
bræður þessara aðila á Laugar-
vatnsfundinum, hafa samhliða
rökræðum um grundvöll stéttar-
sambands bænda jafnt og þétt
losað þau úr tengslum við Bún-
aðarfélag íslands.
Auka-Búnaðarþingið í ágúst s.
1. gerði í fyrstu ráð fyrir að
kjósa einn mann í framkvæmda-
ráð stéttarsambandsins og yrði
hann formaður ráösins, en eftir
að stjórn Búnaöarsambands
Suðurlands og fleiri menn höfðu
mætt á nefndarfundi í Búnaðar-
þingi eftir ósk stjórnar Búnað-
arfélags íslands og rökrætt þessi
mál, féll þingið frá þessu atriði.
Þá eru ákvæði í lögum B. 1 frá
síðasta aukaþingi um það, að
formaður B. f. skuli stjórna að-
alfunjli stéttarsambands bænda,
og stjórn Bf. í. og búnaðarmála-
stjórn hafa þar málfrelsi og til-
lögurétt. Þetta tók Laugarvatns-
fundurinn ekki upp í lög hins
nýstofnaða stéttarsambands,
eftir því, sem mér er tjáð. Enn-
fremur vai* orðinu „fram-
kvæmdaráð“ þreytt í fram-
kvæmdastjórn, sem síðan kaus
sér formann. Á þessu öllu er
auðsætt að stjórn B. F. í. hefir
lært mikið á hreyfingu þeirri
um félagsmál bænda, sem vakin
var hér á Suðurlandsundirlend-
inu. Stjórn Búnaðarfélags ís-
lands hefir samt sem áður „lög-
helgað“ stéttarsambandið sem
deild i B. F. í. þetta er illa farið,
Hví voru ekki kláfferjurnar á
Jökulsá á Dal endurbættar í vor?
þar sem slík ákvörðun verður
af formlegum ástæðum sam-
bandinu fjötur um fót. Ýmsir
menn hafa varað við þessu
formi, þeir verða því ekki sak-
aðir með réttu síðar meir, þeg-
ar það sannast, að alfrjálsi
grundvöllurinn er rétta leiðin.
Þannig mundi bændafélags-
skapurinn, B. F. í. og stéttar-
sambandið um verðlagsmál,
koma á og halda við miklu fjöri
í landbúnaðinum, hvort öðru ó-
háð, en í fyllstu samvinnu um
allsherjar vakningu sveitalífs í
landinu.
Bjarni Bjarnason,
Laugarvatni.
Af upphafi þessarar greinar
mætti ætla, að frásögn Tímans
um Laugarvatnsfundinn hefði
ekki að öllu leyti verið sann-
leikanum samkvæm. Greinin
sýnir hins vegar annað. Hún
sýnir, eins og Tíminn hefir tekið
fram, að allhörð deila hefir verið
þar um formsatriöi. Hins vegar
haggar hún ekki því, að full-
komin eining hefir ríkt um að-
alatriðin, þ. e. stofnun stéttar-
sambandsins, tilgang þess, kosn-
ingu sambandsstjórnar og kröf-
una um að henni verði falin
verðlagning landbúnaðarafurða.
Viðkomandi umræddu forms-
atriði, þ. e. tengslunum við Bún-
aðarfélag íslands, fannst líka
lausn, sem allir voru sammála
um, en hún er sú, að mál þetta
verður lagt undir úrskurð bún-
aðarfélaga. Óþarft verður því að
halda uppi deilum um það mál
lengur, heldur bíða eftir úrskurði
bændanna, sem áreiðanlega eru
menn til þess að kveða hann
upp, án þess að fá nokkrar sér-
stakar „leiðbeiningar.“ Og þeim
úrskurði, sem þeir fella, munu
áreiðanlega allir sætta sig við
að hlýta, nema fyrir þeim vaki
einhver önnur sjónarmið en efl-
ing stéttarsamtakanna.
Athyglisvert mætti bændum
þykja það, að eftir Laugarvatns-
fundinn eru það einkum stjórn-
arblööin, sem reyna að vekja
tortryggni út af tengslum stétt-
arsambandsins við Búnaðarfélág
íslands og telja, að það sé þann-
ig gert háð ríkisvaldinu! Bænd-
ur geta áreiðanlega gert sér
grein fyrir því, hvort stjórnar-
liðið myndi vera óánægt yfir
því, ef stéttars^mbandið ,væri
ráunverulega háð ríkisvaldinu
og stjórnarklíkan gæti þannig
drottnað yfir því. Ekkert sýnir
raunverulega betur en óánægju-
nöldur stjórnarliðsins, að áróð-
urinn um að stéttarsambandið
Þótt þeim ám fækki með ári
hverju, sem óbrúaðar eru, þá eru
þær enn margar, sem brýr vant-
ar á. Yfir sumar þessar ár eru
ferjur, og eru þær ýmist kost-
aðar af sýslusjóðum, hrepps-
sjóðum eða bara einstökum,
framtakssömum mönnum. Rík-
issjóður hefir árlega veitt nokk-
urt fé til ferjuhalds. Hefir þaö
bæði verið styrkur til að koma
upp ferjum, og líka styrkur til
að starfrækja þær. Þessir styrk-
ir voru sundurliðaðir hér áður
fyrr, og til tekið í fjárlögum,
hvað hver ferja skyldi fá, en fyr-
ir nokkrum árum var farið að
hafa upphæðina í einu lagi, og
ríkisstjórnin, eða ef til vill vega-
málastjóri fyrir hennar hönd,
látin skipta henni og ákveða
hvaða ferjustaðir yrðu hans að-
njótandi. Á þessa árs fjáflögum
eru ætlaðar 12000 kr. til ferju-
halds. Það var lagt til í Alþingi,
að upphæðin, yrði sundurliðuð
í fjárlögunum ,en það var fellt.
Hins vegar skrifaði fjárveitinga-
nefnd ríkisstjórninni bréf 8. jan-
úar 1945 og skýrði frá því, hvern-
ig hún teldi, að bæri að skipta
þessum 12000 kr. milli hinna
ýmsu ferjustaða, og hefir verið
litið svo á. að slik bréf væru
nokkurs konar lög fyrir ríkis-
stjórnina.
Eftir því var ætlazt til þess,
að þriðjungur af ferjufénu í ár,
eða 4000 krónur, færu til þess að
gera við kláfferjurnar eða
drættina á Jökulsá á Dal, og
sé háð ríkisvaldinu, er ekki á
rökum reistur. Hins vegar eru
þaö skiljanleg klókindi af stjórn-
arliðinu að halda þessum áróðri
uppi, ef vera mætti, að hann
skapaði sundrung meðal bænda
og þeir gleymdu hinni raunveru-
legu hagsmunabaráttu vegna
formsatriða. Þann tilgang stjórn
arliðsins mega bændur ekki láta
heppnast. Þeir eiga að hefja
hagsmunabaráttuna yfir form-
ið og vonandi leggur Bjarni á
Laugarvatni ekki svo mikið upp
úr forminu, eins og yirðist mega
skilja á grein hans, að hann
skerist þess vegna úr leik í þeirri
hagsmunabaráttu, sem bændur
þurfa nú að hefja undir forustu
stéttarsambandsins.
Ritstj.
þótti ýmsum það nokkuð mikið.
Jökulsá á Dal rennur um 60
—70 kílómetra leið eftir miðri
sveit og klýfur hana í tvennt
— byggðin beggja megin í Daln-
um. Víða rennur hún í gljúfrum,
og meiri hluta ársins er hún með
öllu óreið. Á þessari um 65 km.
leið, sem áin rennur milli bæj-
anna í dalnum ,er ein gömul
brú, sem hreppurinn hefir kost-
að, en auk þess eru á ánni fimm
drættir eða kláfferjur, og þær
verður að nota, þegar menn
þurfa að fara yfir ána, eða þeg-
ar heimilin að austanverðu
þurfa að draga að sér lífsnauð-
synjar. Þessar kláfferjur átti nú
að laga. Það hefír þráfaldlega
komið fyrir, að þær hafa bilað
og hlotizt slys af. Nú átti að
reyna að fyrirbyggja slíkt. En
hvað skeður? Fjárveitingin er
ekki notuð. Vorið líður og ekk-
ert er gert, sumarið líður og ekk-
ert er gert og haustið kemur.
Þá er það, að bændurnir á Vað-
brekku og Aðalbóli eru búnir að
sækja síldarmjöl sitt á annað
hundrað kílómetra í kaupstað,
og komnir með það að kláfferj-
unni ,sem er milli Brúar og Vað-
brekku. Bóndinn frá Aðalbóli
er kominn til þess að taka á móti
síldarmjöli sínu og hjálpa til við
að koma því öllu yfir ána. Þeir
eru búnir að strengja upp gömlu
strengina og ætla að byrja á því
að ferja Aðalbólsbóndann, Pál
Gíslason, yfir ána, en þá sliínar
annar strengurinn, kláfurinn
hvolfist og Páll hrapar margar
mannhæðir niður í gljúfrið og
í því rennur áin í þröngum kast-
streng. Úr Jökulsá er enginn
vanur að komast lifandi aftur,
sem í hana fer. Páll er i þungum
leður-vaðstígvélum, en annars
ekki þungt klæddur (í samfest-
ing), og það má geta nærri,
hvernig mönnunum á klappar-
brúninni hefir liðið. En Páll er
syndur sem selur, hraustmenni
og á bezta aldri. Og honum
heppnaðist að synda að austur-
bakkanum, nokkuð neðan við
sjálfar klappirnar, sem kláfferj-
an er á milli, og ná landi rétt
ofan við það, þar sem áin rennur
aftur í þrengslin. Þar rennur
hún á flúðum í kaststrengjum,
og er ekki líklegt, ef hann hefði
hrakið faðm lengra, að hann
(Framhald á 5. síðu)
mæli. — Enn hvílir undirbún-
ingsstarfið á heimilunum, sér-
staklega til sveita, og ef heim-
ilin geta leyst það starf vel af
hendi, þá verður sæmilega
greindu barni ekki erfitt námiö
í skólanum.
Það er engin hending að mál-
ið er kennt við móðurina. Það
er fyrst og fremst hennar verk
að kenna málið, kynslóð fram
af kynslóð, og enginn skóli get-
ur að fullu tékið að sér hennar
starf, nema með gjörbreyttu
skipulagi.--------
Fram undir síðustu aldamót,
var meiri hluti þjóðarinnar
uppalinn í strjálbýlum sveitum,
en oft á mannmörgum skemmti-
legum heimilum. — Á liðnum
fjórum áratugum hefir stór-
breyting orðið í þessu efni, og
stöðugt fjölgar þeim, sem fæð-
ast og alast upp í kaupstöðum
og þéttbýli. Hin mannmörgu
heimili þekkjast nú varla, og
þannig fækkar fólki í sveitum
landsins. þótt fá býli leggist í
eyði. —
Alþýðumenning íslands hefir
fram að þessu fyrst og fremst
verið menning strjálbýlis. —
Margir óttast um íslenzka al-
þýðumenningu í þessu byltinga-
róti, og vitanlega breytist hún
við breytt skilyrði.
Enginn vafi er á því, að
strjálbýli og þéttbýli hefir hvort
sína kosti og galla, þegar mið-
að er við uppeldi og fræðslu,
og ekki er rétt að einblína á
kosti strjálbýlis, þegar rætt er
um menningargildi þess, en
ekki er það hending ein, sem
ræður, að flest skáld og afreks-
menn íslenzku þjóðarinnar, sem
nú ber hæst, er að fæðingu og
uppeldi sveitamenn. — Kaup-
staðirnir — þéttbýlið — hafa
þannig fengið margan góðan
stofn frá byggðum landsins, —
en sveitirnar eru fátækari
eftir. —
Þegar ég nefndi hlut-
verk heimilisins í fræðslu og
uppeldi, gat ég þess, að skólar
sveitanna tækju yfirleitt ekki
við börnunum fyrr en við tíu
ára aldur og þar stunda þau
nám í þrjú til fjögur ár. — í
kaupstöðum og kauptúnum
taka skólarnir við börnunum 7
ára og í þeim stunda börnin
námið árlega í 24—32 vikur í
sex til sjö ár. — Þau njóta
venjulega kennslu í sólbjörtum
og hlýjum skólastofum og marg-
ur ágætur kennari leggur fram
krafta sína til þess að björnin
njóti sem bezt skólavistarinnar.
— í sumum sveitum er kennslu-
tímanum skipt niður á sex til
tíu kennslustaði. Húsakynni eru
mjög misjöfn og stundum þurfa
börnin að ganga alllanga leið
á kennslustaðinn. — Þótt margir
ágætir menn fáist við far-
kennslu við þessi skilyrði, þá er
það enn mjög algengt, að þeir
hafi enga sérmenntun til þessa
starfs.
Fyrir 23 árum var ég farkenn-
ari í sveit, og um sama leyti var
mér vel kunnugt um aðbúð
barna og nám í skólum kaiip-
túnanna. Ég hefi nú um þriggja
ára skeið kynnzt þessu hvoru-
tveggju á ferðum mínum, og
reynsla mín er þessi:
Farskólahaldið hefir litlum
eða engum framförum tekið á
liðnum aldarfjórðungi. Húsa-
kynni í sveitum hafa vitanlega
batnað, en mörg nýju húsin eru
svo þröng, að varla er hægt að
halda þar skóla, og margir eru
tregir til að lána ný hús, því
að vitanlega sér þá fljótt á þeim
og húsgögn verða fyrir sliti og
skemmdum. Á sama aldarfjórð-
ungi hafa skólar í kaupstöðum
og þéttbýli og nokkrum sveitum
fengið miklar og margvíslegar
endurbætur. Stór og glæsileg
steinhús hafa verið reist til
skólahalds og námið hefir verið
sniðið meir við hæfi barnsins |
og námsgreinum hefir verið
fjöjgað.
íþróttir, söngur, handavinna
og teiknun eru nú kenndar í
flestum föstum skólum, en í
farskólum sveitanna er mjög
erfitt að koma slíku við.
Þarna er mikill aðstöðumun-
ur. Þau síðarnefndu njóta skóla-
vistar í 6—7 ár í 24—32 vikur ár-
lega, en hin, sem búa við far-
skólana, njóta skólavistar í 3—
4 ár í 8—12 vikur árlega, mest
16 vikur.
Nú veit ég, að margur hugs-
ar sem svo: Kemur þessi að-
stöðumunur fram, þegar prófuð
er þekking barnanna að liðnum
skólaárum, — og verður þekk-
ing barnsins betri í fjölmenn-
inu með langri skólagöngu en í
sveitunum með sínum stutta
skólatíma og erfiðu aðstöðu far-
skólanna?
Ég viðurkenni það, að ég get
ekki gefið rökstutt svar við
þessari spurningu. — Þau próf,
sem ég hefi framkvæmt á ferð-
um mínum, eru ekki svo marg-
brotin, að árangur þeirra geti
gefið þau rök, sem fullnægj-
andi svör verða byggð á. Og
svo skal ætíð hafa það hugfast,
að margt hiff bezta í starfi skól-
anna og heimilanna, er ekki
hægt að mæla með neinum
prófum. Ég vil þó vekja athygli
hugsandi manna á ýmsum
staðreyndum, sem ekki er hægt
að vanmeta, og að síðustu vil ég
benda á þau úrræði, sem ég tel
að gætu stutt að því, að sveit-
irnar — hinar strjálbýlu byggð-
ir landsins — hefðu áfram for-
ystu um menningu alþýðunnar,
eða að' minnsta kosti héldu
velli, en ég óttast með áfram-
haldandi hinum geysilega að-
stöðumun, sem ég hefi bent á,
sé stór hætta á, að æskulýður
sveitanna dragist aftur úr, ef
hin fjölmörgu sveitahéruð, sem
Ivantar skóla, búa við slík kjör
j framvegis, — þótt ég viður-i
j kenni það, að enn halda sveit-
j irnar furðu vel velli, þrátt fyr-
ir mikinn aðstöðumun í mörg
undanfarin ár.
Þegar rætt er um skólahald í
sveitum, þá er það eins og allir
vita, með þrennu móti: heima-
vistarskólar, heimangönguskól-
ar og farskólar.
Fastir heimangönguskólar
koma aðeins til greina í þé£t-
býlum sveitum, og verða þá
börn frá afskekktustu bæjun-
um að eiga dvöl á nágranna-
bæjum skólans. Heimavistar-
skólar taka börnin til dvalar
og er þá jafnan börnunuih
skipt í tvo flokka eftir aldri.
En langflest skólahéruðin til
sveita á mínu eftirlitssvæði,
eiga enn að búa við farskólana,
og mun ég því ræða um þá
nokkuð nánar.
Nýju fræðslulögin gera ráð
fyrir því, að hvert skólahverfi
(en venjulega er hver hreppur
sér skólahverfi) reisi sinn skóla
eða sameinist um byggingu
skóla við næsta eða næstu
skólahverfi.
En sérstök bráðabirgðaákvæði
eru um það, að þar til skóla-
byggingar og sameining skóla-
hverfa komist í framkvæmd,
skuli gilda gömlu login um far-
s^ólahald í þeim skólahéruð-
um. Venjulega er hver hreppur
skólahverfi, en hreppar eru um
200 á öllu landinu. Þegar undan
er sk^ilin þau skólahverfi, er
reist hafa skólahús, annað-
hvort heimavistar- eða heim-
angönguskóla, þá munu um 110
skólahverfi búa við þá skóla-
skipun, er við nefnum far-
skóla. Geysilegt átak þarf til
þess, að skipa þessum málum
þannig, að hvert skólahverfi
eignist sinn skóla, eða samein-
ist við önnur skólahverfi um
þyggingu skóla. Mörg skóla-
hverfi verða því enn um sinn
að búa við þessi kjör.
Ég vil taka það strax fram,
að þótt ég telji, að farskólar
eins ög þeir eru víða reknir,
með mörgum og oft laklegum
kennslustöðum, séu oft vand-
ræðastofnanir, þá viðurkenni
ég það, að góður farskóli líkist
að mörgu leyti hinni fornu
heimilisfræðslu, og nær þess-
vegna oft undraverðum ár-
angri, einkum í bóklegri þekk-i
ingu.
Nú vil ég biðja menn að
staldra við meö mér á miðl-
ungsheimili í sveit, að morgni,
þegar kennsla er að hefjast í
farskóla, Það er krapahríð, og
börnin, sem ganga að, koma
blaut og hrakin. Sum hafa
gengið 3—4 km. og eru ef til
vill hálfblaut í fætur. Kennslu-
stofan er lítil stofa eða bað-
stofuendi og stundum er upp-
hitunin olíuvél eða prímus. —
Sætin eru ef til vill baklausir
bekkir og koffort. Hendur
barnanna eru blautar og kaldar
því að ekki er það víst, að þau
hafi aðgang að handlaug til
þess að þvo og þerra hendur
sínar. Þröngt er við borðið í
kennslustofunni og engin
geymsla fyrir bækur og annað
sem skólanum tilheyrir. Á
þessum stað og við þennan
aðbúnað hefst svo kennslan.
Þessa augnabliksmynd þekkja
allir, sem í farskólahéruðum
búa. Sums staðar er aðstaðan
betri en hér er lýst, en líka
þekkist það, að hún sé lakari.
Berum þetta nú saman við
aðbúð barna í kaupstöðum og
þéttbýli. Þar koma börnin um
stuttan veg inn í hlýja og bjarta
skólaganga. Þar eru fata-
geymslur og staður fyrir skó-
fatnað. Börnin setja á sig inni-
skó og þvo sér, ef þau þurfa, í
handlaug með heitu og köldu
vatni, og raða sér svo hvert við
sínar stofudyr. — Ef til vill er
sunginn sálmur, og síðan ganga
börnin inn og kennsla hefst.
Þetta hvorttveggja eru sannar
lýsingar og geta menn svo í
huganum borið saman aðbún-
inn og kjörin.
Þótt það sé mikils vert að
börn á þessum tímum fái lög-
skipaða fræðslu, þá er þó eitt,
sem allir foreldrar og kennarar
þurfa ætíð að muna, að heilsa
barnsins er þess dýrmætasta
eign, og henni má ekki spilla.
En baklausir skólabekkir og
loftlitlar stofur með olíuupp-
hitun, er hvorttveggja stór-
hættulegt heilsu skólabarna. Og
menningu þjóðarinnar er mjs-
boðið, ef hvert skólabarn á ekki
aðgang að handlaug ,og sal-
erni.
Þau skólahéruð, sem enn
um stund þurfa að búa við far-
skólahald, þurfa að vinda brácj-
an bug að nauðsynlegum end-
urbótum. Börnin geta ekki
beðið. Hver árgangurinn ýtir
öðrum af stokki.
Um rekstur heimavistarskól-
anna vil ég segja það, að þótt
reynslan' af. starfi þeirra sé
ekki löng, þá er hún yfirleitt
góð, og ekkert skólahverfi þekki
ég, sem vildi leggja þá niður
og hverfa að farskólahaldi aft-
ur. ” I
Höfuðkostir þeirra eru þessir:
Húsakynni eru yfirleitt heil-
næm og hlý. Hægt er að flokka
börnin í 2 flokka eftir aldri, og
næst því betri árangur af
kennslunni. Víðast er hægt að
koma við íþróttum, handa-
vinnu og söng. Börnin æfast í
að sjá um sig sjálf og sína
muni, umgangast vandalausa,
hirða herbergi sín, bera mat á
borð og fleira, sem er þeim
veganesti í lífsbaráttunni.
Ef samvinna er góð milli
(Framhald á 7. síðu)