Tíminn - 19.10.1945, Page 2

2
TÍMIM, föstiidaginn 19. okt. 1945
79. blatt

F j árlagaumræðurnar.
Fjárlagaumræðurnar í fyrra-
dag voru á margan hátt hinar
sögulegustu. * Málflutningur
stjórnarsinna bar hin fyllstu
merki vonds málstaðar. Hann
einkenndist af taumlausum
blekkingum, eins og glöggt kom
fram hjá Emil Jónssyni, þegar
hann sagði, að Framsóknarmenn
vildu ekkert nema kauplækkun,
eða óstjórnlegasta hatri, eins og
glöggt kom fram hjá Þóroddi
Guðmundssyni, er bersýnilega
vildi beita Framsóknarmenn
svipuðum aðferðum og stjórnar-
andstaða er beitt í löndum hins
„austræna lýðræðis.“ Hvort
tveggja lýsti, eins vel og hugsazt
gat, lélegum málstað, því aðeins
þeir, sem hafa vont mál að verja,
beita slíkum málflutningi.
Þetta Þarf heldur engan að
undra, þegar litið er á niður-
stöður fjárlagafrumv., en frá
þeim er skýrt á öðrum stað7
Glöggt kom það fram í um-
ræðunum, hvers vegna komm-
únistar hafa viljað fá Jón
Pálmason fyrir forseta. Þór-
oddur Guðmundsson fór hinum
verstu svívirðingarorðum, jafnt
um viðstadda sem fjarstadda
menn og myndi hvaða forseti
annar en Jón hafa vítt slíkt orð-
bragð. Þá talaði Þóroddur lengi
fram yfir ræðirtímann um kaup-
félagsmálið á Siglufirði, sem var
eins langt frá dagskrármálinu
og hugsazt gat. Hvaða"forseti
annar en Jón hefði synjað um
auka ræðutíma til slíks mál-
flutnings.
Höfum við einkarétt
á tæknirini? ^
Einn spaugilegasti þáttur um-
ræðanna var sá, þeígar Emil
Jónsson var að lýsa þvf, að
stjórnin vildi ekki gera neitt
í dýrtíðarmálunum fyrr en séð
væri um árangur aukinnar
tækni í atvinnuvegunum. Skyldi
hann halda, varð einum áheyr-
anda að orði, að íslendingar hafi
einkarétt á tækninni? Maðurinn
átti við það, að aðrar þjóðir
myndu ekki síður auka tæknina
en við og þess vegna myndi auk-
in tækni ekki bæta aðstöðu okk-
ar á þann hátt, að við þyldum
meiri dýrtíð en þær. Aukin
tækni myndi aðeins hjálpa okk-
ur til að dragast ekki aftur úr,
og því væri sjálfsagt að auka
hana eftir fyllstu getu. Hins
vegar væri barnaleg bjartsýni
að telja hana úrræði í dýrtíðar-
málunum.
Málflutningur Emils.
Eysteinn Jónsson benti á það,
að 400 þús. kr. fjárveiting til
nýrra símalína hrykki skammt
til samræmis við þarfir og kröf-
ur þjóðarinnar eftir nokkurra
ára kyrrstöðu, þegar loksins
kæmi hið langþráða efni til
þessara framkvæmda. Emil
Jónsson gerði sér lítið fyrir og
mótmælti þessu með því, að lesa
upp tölur fjárlagafrumvarpsins
um aðrar framkvæmdir Lands-
dímans. Með slíKri blekkingu
reyndi hann svo að sanna föls-
un á Eystein. Hefir ráðherrann
sennilega treyst á það, að meiri-
hluti hlustenda sæi ekki við
svona leikreglum og gerði þá
minna til um þá greindustu.
Ánægðir með ósómann.
Fjárlagaumræðurnar voru
ekki sízt að því leyti eftirtektar-
verðar fyrir alþýðu fslands, að
stjórnarflokarnir kannast ekki
við nein skattsvik eða misrétti
í skattamálum og fjárhagsmál-
um. Það er þá engra lagfæringa
að vænta þaðan. Sjálfur fjár-
málaráðherrann byggði svar sitt
á hinum trausta grunni þeirra
fullyrðinga, sem Þóroddur Guð-
mundsson flutti og ályktaði, að
hið fjárhags-lega misrétti, sem
stjórnarandstæðingar töluðu um
væri það eitt, að nú væri ekki
lengur hægt að lifa af því einu
að vera Framsóknarmaður. Því
var einu sinni trúað á Siglu-
firði, að Þóroddur Guðmunds-
son lifði á því einu að vera
kommúnisti. Svo mikið er víst,
að hann vann þá engin launa-
Föstudagur 19. oht.
Dómur fjárlaganna
Fjárlagaumræðurnar, er fóru
fram frá Alþingi síðastl. þriðju-
dag, voru lærdómsríkar. Þær
voru svo öruggur dómur i mörg-
um deiluatriðum se^nasta þings.
Því var haldið fram af Fram-
sóknarmönnum þá, að útgjöld
ríkisins á þessu ári myndu alltaf
verða 140—150 millj. kr. Fjár-
lögin væru því ramfölsk, þar
sem útgjöldin á sjóðsyfirliti
væru ekki áætluð nema 110
millj. kr. Það er nú þegar sýnt,
að sjóðsútgjöldin verða ekki
undir 140—150 millj. kr.
Hitt er svo annað mál, að
stjórninni mun að líkindum
takast að ná saman nægu'fé til
að mæta þessum útgjöldum. Til
þess liggja ekki sízt þrjár ástæð-
ur, stóraukinn áfengisgróði,
veltuskatturinn og bilaokrið.
Með þessum þokkalegu tekju-
stofnum verður sennilega unnt
að verjast skuldasöfnun í ár.
Framsóknarmenn héldu því
og fram á seinasta þingi, að
stefnan, sem mótaði fjárlögin,
væri ófær til frambúðar, þótt
hægt yrði að fleyta ríkissjóði
með örþrifaráðum eins og veltu-
skattinum, í nokkra mánuði.
Undir þetta var þá tekið af fjár-
málaráðherranum, sem hélt því
líka fram, að þetta væri ekki
„sín stefna.“ Ráðherranum hef-
ir þó ekki flökrað við „kollsteyp-
unni,“ því að nýja fjárlagafrv.
er byggt á sömu stefnunni og
áður. Afleiðingin er sú, að nær
13 millj. kr. greiðsluhalli er á-
ætlaður í frumvarpinu og eru
þó lækkuð mörg framlög til
verklegra framkvæmda, t. d.
nýrra vega, hafnarbóta og
strandferða. Ennfremur vantar
margvísleg útgjöld inn í frv. og
ekki er varið einum eyri um-
fram það, sem venjulegt er, til
þeirrar „nýsköpunar11 atvinnu-
veganna, sem ríkisstjórnin þyk-
ist bera svo mjög fyrir brjósti.
Útgjöldin eru þó áætluð 20 millj.
kr. hærri en í fjárlögum þessa
árs og verða því með svipuð-
um umframgreiðslum og i ár
alltaf 160—170 millj. kr.
Hverjum hugsandi manna, má
vissulega vera ljóst, að slík fjár-
málastefna getur ekki endað
með öðru en skelfingu óg það
því fremur, sem stjórnarliðar
eru nú sjálfir farnir að spá, að
verðfall útflutningsvaranna 'sé
skammt undan. Eigi að halda
henni áfram verður að gera
annað tveggja (eða jafnvel
hvort tveggja), að leggja á óbil-
gjörnustu skatta, eins og veltu-
skattinn, eða safna skuldum til
að mæta rekstrarútgjöldum
ríkisins.
Þjóðinni mætti nú verða ljóst,
hve röng sú fjármálastefna er,
sem fylgt hefir verið á undan-
förnum árum. í lok hins mesta
gróðatímabils á ríkið enga telj-
andi sjóði, en skuldar 38 milj.
kr., og ríkisstjórnin leggur fram
fjárlagafrumv. með 13 millj. kr.
greiðsluhalla, þótt skorin séu
þar niður mörg framlög til verk-
legra framkvæmda og engin
aukaframlög veitt til „nýsköp-
unarinnar.“ f stað þe$sa hörmu-
lega ástands, myndi ríkissjóður
nú geta verið skuldlaus og átt
hundruð millj. kr. í sjóði, ef
dýrtíðin hefði verið stöðvuð
haustið 1941 eða veturinn 1942,
eins og Framsóknarmenn beittu
sér fyrir. Þá hefði verið hægt að
hefja margfallt stórfelldari „ný-
sköpun“ en nú á sér stað,i án
skuldasöfnunar.
Slíkur er munurinn á stefnu
Framsóknarmanna og stjórnar-
bræðingsins. Fyrir þjóðina gæti
þetta verið örugg leiðbeining
um það, hvorri stefnunni henni
muni hyggilegra að fylgja,
stefnu Framsóknarflokksins eða
stjórnarliðsins.
Þeir eiga engan Emil
í fjármálaumræðunumd fyrra
dag gerðist Emil Jónsson sam-
göngumálaráðherra höfuðmál-
svari þeirrar fjármálastefnu,
sem einkennir fjárlagafrv. og
veldur því, að þar er gert ráð
fyrir 13 milj. kr. greiðsluhalla,
þótt sleppt sé úr því mörgum
lögboðnum og óhjákvæmilegum
greiðslum, ýms framlög til verk-
legra framkvæmda séu lækkuð
og engin aukaframlög séu ætluð
til „nýsköpunarinnar.“
Reyndar var það ekki undar-
legt þótt Emil Jónsson gengi hér
fram fyrir skjöldu, því að niður-
skurðurinn á verklegum fram-
kvæmdum nær einkum til þeirra
mála, sem heyra undir ráðu-
neyti hans. Þannig er framlagið
til nýrra vega lækkað um 1 milj.
kr. og framlagið til hafnarbóta
um 1.4 milj. kr. frá því, sem er í
núgildandi fjárlögum. Og fjár-
veitingin til strandferða er
lækkuð um eina milj. kr.
Þessum hörmulegu niðurstöð-
um, þessum samdrætti á fram-
kvæmdum í stað „nýsköpunar,"
hugðist Emil að leyna með þvi
að kenna landbúnaðinum um
alla dýrtíðina og gylla „nýsköp-
un“ stjórnarinnar fyrir hlust-
endum. Svo vel tókst honum að
leika þetta hlutverk, að höfuð-
paur stórgróðavaldsins, Ólafur
Thors, sagði við hann að lokinni
ræðunni: Þú varst ■'góður, þú
stóðst þig vel.
Frá sjónarmiði stórgróða-
mannsins stóð Emil sig vissu-
lega vel. Það er ekki á hverju
strái „verkalýðsleiðtogi,“ sem
reynir að dylja fyrir almenningi
áhrifin af miljónagróða milli-
liðanna á dýrtíðina með því að
telja haha eingöngu verk land-
búnaðarins. Það eru ekki heldur
á hverju strái „verkalýðsleiðtog-
ar,“ sem lýsa ánægju sinni yfir
þeirri „nýsköpun," að dregið sé
úr framlögum til vegalagninga
og hafnarbóta og sérhver króna,
sem fer til nýbygginga, sé gerð
helmingi verðminni en hún gæti
verið. En sannleikurinn um þá
„nýsköpun“ stjórnarinnar, sem
Emil gumaði mest af, (smíði 35
vélbáta innanlands og byggingu
tveggja síldarverksmiðja) er sá,
að fyrir það fjármagn, sem nú
fer til þessara framkvæmda
mætti fá 60 vélbáta og fjórar
verksmiðjur, ef fjármálastefna
stjórnarinnar hefði ekki ráðið
og dýrtíðin væri því svipuð og í
nágrannalöndunum. Raunveru-
lega vinnur ríkisatjórnin þannig
að því að „nýsköpunin“ verði
miklu minni en hún hefði getað
orðið, auk þess, sem rekstrar-
grundvöllurinn er gerður eins
ótraustur og hugsast getur.
Um allan heim berjast líka
flokksbræður Emils Jónssonar
gegn þeirri fjármálastefnu, sem
þannig minnkar „nýsköpunina“
og skapar henni ótryggan
starfsgrundvöll, néma á íslandi.
Alls staðar annars staðar hafa
þeir beitt sér fyrir stöðvun dýr-
tíðarinnar, líkt og Framsóknar-
menn hér. Þeir vita, að dýrtíðin
er versti óvinur „nýsköpunar-
innar“ og því versti óvinur
verkalýðsins, er til lengdar læt-
ur. Um allan heim berjast jafn-
aðarmenn líka gegn okri og
miljónagróða milliliðanna, nema
á íslandi. Þar ganga Emil Jóns-
son og fleiri jafnaðarmannaleið-
togar fram fytir skjöldu og
reyna að fela milliliðaokrið með
því að skella allri skuldinni á
bændastéttina. Hvergi myndu
jafnaðarmenn taka þátt í ríkis-
stjórn.er dregur stórlega úrverk-
legum framkvæmdum þeirra
ráðuneyta, sem þeir veita for-
sjórt, nema á íslandi. Þar er
Emil Jónsson hinn ánægðasti
yfir því að vera vega- og hafnar-
málaráðherra i stjórn, sem
minnkar framlög til vegalagn-
inga og hafnarbóta. Um allan
heim fordæma jafnaðarmenn
sambræðslu við stórgróðavaldið
og milliliðina, nema á íslandi.
Þar gengur Emil Jónsson ber-
serksgang til að telja alþýðunni
trú um, að samvinnan við Kveld-
úlf og heildsalana sé eini vegur-
inn til sáluhjálpar og „nýsköp-
unar“ og hikar ekki við til að
afsaka þá samvinnu, að skrökva
því upp, að framfaraöflin vilji
ekkert nema kauplækkun!
Sá er líka munurinn, að á
íslandi er jafnaðarmannaflokk-
urinn síminnkandi. Annars stað-
ar eykst fylgi jafnaðarmanna.
Skýringin er augljós. Þar eiga
þeir engan Emil Jónsson né
menn af hans sauðahúsi.
Erlent yfirlit
Stjórnarfarið í Tékkðslóvakíu
•* I
t , '
störf i þágu íslenzkra atvinnu-
vega. En sleppum því. Sennilega
hafa allir þeir mörgu, sem hafa
andúð á fjármálaóstjórn, skatt-
svikum og gegndarleysi gróða-
brasksins fundið það, að stjórn-
in tekur á þessum málum með
léttúð og alvöruleysi. Fyrst svo
er, þá er gott að þjóðin viti það,
og heyri það sem oftast af vör-
um sinna æðstu mann, að þeir
eru sáttir við svínaríið.
Vopnin snerust.
Þóroddur deildi mjög á Fram-
sóknarflokkinn fyrir það, að
hafa látið eina og aðra kaup-
félagsstjóra panta fisktökuskip
á smáhafnir úti um land. Svo
hefðu þau þá stundum þurft að
bíða eftir afla. Ef þetta væri
ekki skemmdarstarfsemi vissi
hann ekki hvað skemmdarstarf-
semi væri.
Útvegsmenn og sjómenn við
þessar smáhafnir ættu að hug-
leiða þetta vel. Hér talar sá, sem
hælir sér af umhyggju fyrir
þeim. Honum hefir víst fundizt
að þeir ættu að láta sér nægja
að panta skipið, þegar þeir væru
búnir að veiða fiskinn. Þeir gætu
átt hann í kös nokkra daga
meðan verið væri að útvega
skipið og senda það til þeirra.
Þóroddur er ækki öfundsverð-
ur af svona málflutningi. Hann
hefir sjálfur orðið til að koma
því upp og sanna það, að það
er Framsóknarflokkurinn, sem
á undir fiögg að sækja með
hagsmunamál útvegsmanna og
fiskimanna í þorpunum en flokk
ur hans sjájfs, sem berst þar á
móti. Þegar engir eru, sem
styðja þá kröfu smáhafnanna,
að þar bíði skip, þegar aflinn
kemur að landi, eru taldir dagar
þeirra sem útflutningshafna ís-
fiskjar. Þóroddur sannaði því
sjálfur, að það er Framsóknar-
flokkurinn, sem heldur hlífi-
skildi yfir atvinnulífi þessara
staða gegn ofsóknum þeirra
kumpána.
Grillur Þórodds og gervirök.
Þóroddur bjó sér til þau rök,
(Framhald á 7. siOu)
Tiltölulega lítið hefir verið
rætt i heimsblöðunum um
stjórnarfarið í Tékkóslóvakíu
síðan Þjóðverjar voru hraktir
þaðan. Deilan milli stórveld-
anna um stjórnarfar landanna
í Suður- og Mið-Evrópu hefir
ekki náð til Tékkóslóvakíu. Við
slíku hefði þó hæglega mátt bii-
ast, þar sem Tékkóslóvakía
liggur á eins konar vegamótum,
þar sem hagsmunasvæði Rússa
og Bandamanna mætast. Þessu
valda ýmsar ástæður og þó
kannske mest þær, að tékkneska
stjórnin, sem var í Bretlandi á
stríðsárunum, hlaut fljótlega
viðurkenningu allra stórveld-
anna og hefir tekist að halda
henni eftir heimkomuna. Mun
ekki sízt mega þakka þetta
stjórnmálahyggindum Benesar,
sem hefir þrætt milli skers og
báru og tekist furðanlega að
gera báðum til hæfis.
Áður en Þjóðverjar réðust inn
í Tékkóslóvakíu, var hún eina
landið í Mið- og Austur-Evrópu,
þar sem vestrænt lýðræði hafði
þróazt allan tímann frá því er
landið varð sjálfstætt eftir fyrri
heimsstyrjöldina. Margir töldu
þó.lýðræðið ekki standa þar föst
um fótum, því að stórir flokkar
sem unnu beinlínis að því að
eyðileggja það, áttu þar mikil
ítök. Má þar t. d. nefna þýzka
þjóðernisflokkinn, sem hafði 44
þingmenn af 300 alls, og stór-
bændaflokkinn, sem hafði 48
þingmenn, en báðir þessir flokk-
ar voru fasistiskir. Einnig voru
þar ýmsir þjóðernislegir minni-
hluta flokkar, er unnu gegn rík-
isheildinni. Benes var þá strax
talinn þeirrar skoðunar að
banna ætti flokka, seiri væru
fjandsamlegir stjórnskipulaginu
og ynnu að eyðileggingu þess,
en Masaryk var gagnstæðrar
skoðunar.
Síðan hernámi Þjóðverja lauk
og fram til þessa dags, hefir að-
eins fjórum flokkum verið leyft
að starfa í landinu. Fyrir stríð-
ið höfðu þeir samanlagt aðeins
118 þingmenn af 300 alls. Þessir
flokkar eru kaþólski þjóðflokk-
urinn, (íhaldsflokkur), er hafði
22 þingmenn, jafnaðarmenn, er
höfðu 38 þingmenn, þjóðernis-
sósíalistar (þ. e. flokkur Benesar
og Masaryks, er bar svipað nafn
og nazistaflokkurinn þýzki, þótt
stefnan væri önnur), sem hafði
28 þingmenn og kommúnistar,
sem höfðu 30 þingmenn.
Það hefir þegar verið ákveðið,
að fyrst um sinn verði fleiri
flokkum ekki leyft að starfa í
landinu. Áður voru flokkarnir
13. Stjórnin telur, að 9 þeirra
hafi gert sig svo seka um sam-
vinnu við Þjóðverja, að þeir hafi
glatað tilverurétti sínum. Hún
heldur því fram, að margir
flokkar séu skaðlegir lýðræðinu,
og með starfsemi þeirra fjögurra
flokka, sem leyfðir eru, sé þjóð-
inni líka auðvelt að velja um
allar helztu stjórnmálastefn-
unnar. í fyrstu vildu kommún-
istar, að þessir fjórir flokkar
mynduðu eina samfylkingu og
kæmu fram sem einn fiokkur,
eins og nú tíðkast í Rúmeníu og
og Búlgaríu. Benes beitti sér
eindregið gegn þessu og einnig
jafnaðarmenn og forsvarsmenn
kaþólska þjóðflokksins. Komm-
únistar féllu því frá kröfum sín-
um.
Ráðgert hafði verið, að þing-
kosningar færu fram í Tékkó-
slóvakíu í haust, en þeim hefir
verið frestað til vorsins. Hins
vegar verður kosið bráðabirgða-
þing, sem tilnefnt verður af
þjóðráðunum, en svo nefnast
bráðabirgða héraðsstjórnirnar,
sem voru myndaðar í vor til að
fara með verkefni þau er sveita-
og sýslustjórnir höfðu áður haft.
Þessum tilnefningum verður þó
á þann veg háttað, að hver
flokkur fær fulltrúa miðað við
fylgi hans fyrir hernámið. Skip-
un bráðabirgðaþings mun þvi
engu breyta um hlutföllin milli
flokkanna.
Ekki verður með neinni vit-
neskju um það sagt, hvernig
fylgi flokkanna er nú háttað.
Kommúnistum fjölgaði mikið á
hernámsárunum og þó ekki sízt
vegna þess, að Rússar urðu til
að hrekja Þjóðverja úr landi. En
(Framhald á 7. síðu)
mvm mbmNANNA
í hinu nýja blaði, Útsýn, er hóf
göngu sína nú í vikunni, segir svo í
greinarþáttum, er nefnist: Vettvangur
vikunnar:
„Það hefir verið hnittilega sagt,
að stærsti flokkurinn í landinu væri
þeir, sem væru utan flokkanna.
Þetta er í sjálfu sér mjög góð lýs-
ing á íslenzkum stjórnmálum í dag.
Stjórnmálaflokkarnir eru í meiri og
minni upplausn og eru að smámissa
tökin á fyrrverandi kjósendum sín-
um. Þótt menn telji sig kannske að
nafninu til til einhvers flokks eru
menn sáróánægðir með hann, engu
að siður en hina flokkana og hanga
þar aðeins, vegna þess að þeir hafa
ekki í önnur betri hús að venda.
Stjórnarflokkarnir hafa undan-
farið fyllt eyru landsmanna með
sifelldu tali um nýsköpun. Þetta tal
vakti nokkra hrifningu eða eftir-
væntingu í fyrstu, en nú eru margir
farnif að álíta, að sú nýsköpun
sem þjóðinni ríði mest á, sé ný-
sköpun stjórnmálanna, annað hvort
innan flokkanna eða utan þeirra.
Og það er enginn vafi á því, að i
vændum er róttæk nýsköpun í ís-
lenzkum stjórnmálum, ef til vill
ekki minni en sú skoðanabylting,
sem átt heflr sér stað víða annars
staðar í heiminum og er nú að
koma i ljós í kosningum í ýmsum
löndum. — Enda þótt þetta blað
hafi engan flokk á bak við slg og
ætli sér ekki að verða málgagn
neins ákveðins flokks, þá vill það
mjög gjarnan geta stuðlað að þeirri
nýsköpun í íslenzkum stjórnmál-
um, sem verður að koma og mun
koma áður en langt um líður.
Eftir að íslendingar fengu inn-
lenda stjórn á ný, mótuðust islenzk
stjórnmál um langt skeið af sjálf-
stæðisbaráttunni, baráttunni fyrir
stjórnarfarslegu frelsi, til að losna
úr viðjum Danastjórnar. Þetta mál
skipti mönnum í stjórnmálaflokka
hér á landi allt til 1918, þegar ís-
land varð á ný fullvalda ríki, að
vísu í lausu sambandi við Dan-
mörku, en þannig, að slíta mátti
tengslin eftir 25 ár. Við þessi tíma-
mót varð eðlileg nýsköpun í ís-
lenzkum stjórnmálum, er menn
tóku að skipa sér í stjórnmála-
flokka eftir innlendum málefnum.
Ýmislegt bendir til þess. að nú,
þegar höggvið hefir verið á hin
fornu tengsl, sem bundu ísland við
aðra þjóð, verði aftur þáttaskipti
í íslenzkum stjórnmálum. Fram-
undan kann að vera ný sjálfstæð-
hún geti að einhverju leyti rofið
hina gömlu flokkaskiptingu. — En
engu minni líkur eru til, að þau
vandamál, sem skapazt hafa á
stríðsárunum, geti orðið upphaf að
nýsköpun stjórnmálanna. Hér er
pólitískt þrotabú, sem verður ekki
hjá komizt, að gert verði upp.
Þeir stjórnmálamenn, sem stjórn-
að hafa landlnu á stríðsárunum,
hafa ekki reynzt vandanum vaxnir.
Allt hagkerfi þjóðarinnar er í upp-
lausn. Hér er ægilegri dýrtíð og
verðbólga heldur en í flestum ef
ekki öllum öðrum löndum heims-
ins, þrátt fyrir það að við vorum
svo gæfusamir að geta staðið utan
við styrjöldina að mestu. í höfuð-
stað landsins eru þúsundir manna
húsnæðislausar eða búa í mann-
spillandi íbúðum. — Hvers konar
spilling veður uppi.
Verzlunarmál þjóðarinnar eru að
gera hana að viðundri. Á hverjum
degi bætast við ný verzlunarfyrir-
tæki, og fjölgun þeirra virðist eng-
in takmörk sett. Flestir helztu
menn þjóðarinnar, þar á meðal
álitlegur hluti stjórnmálamann-
anna, eru orðnir heildsalar eða á
einhvern hátt riðnir við brask og
spákaupmennsku. — Skattsvik og
verðlagsbrot, sem nema milljónum
og tugum milljónum króna, eiga
sér stað fyrir augunum á stjórn-
endum landsins og með þegjandi
samþykki þeirra. Hvers konar ó-
reiða, sviksemi og trassaskapur í
viðskiptum og vinnu fer dagvax-
andi. Drykkjuskapur er orðinn svo
mikill, að til vandræða horfir, en
stjórnarvöldin virðast hugsa um
það eitt í því sambandi að auka
sem mest tekjur ríkissjóðs af þess-
rnn þjóðarlesti.
Þannig blasa við ömurleg sjúk-
dómseinkenni þjóðlífsins á nærri
öllum sviðum, innan um þá stund-
arvelgengni, sem hið mikla heims-
•böl, stríðið, hefir fært þessari þjóð.“
Blaðið víkur því næst að því, að
gagnvart þessum vanda standi ríkis-
stjórnin, sem fljótt á litið virðist vera
sterk, þar sem hún nýtur stuðnings
þriggja flokka og . verkalýðssamtak-
anna. Það segir:
„Þetta ætti að vera einhver hin
sterkasta stjórn, sem mynduð hefir
verið á íslandi, enda er enginn vafi
á þvi, að mikill hluti þjóðarinnar
fagnaði myndun hennar einlæglega
bæði vegna þess stjórnmálaöng-
þveitis, sem verið hafði áður , en
stjórnin var mynduð og engu síður
vegna þeirra fyrirheita um nýsköp-
un og bætta félagsmálalöggjöf, sem
lofað var í stefnuskrá stjórnarinn-
ar. Hinu gáfu margir minni gaum,
að mörg stefnuskráratriðin voru í-
skyggilega loðin og að stefnuna
vantaði í mjög þýðingarmiklum
málum, og þá fyrst og fremst í dýr-
tíðar- og fjármálunum.“
Að lokum segir blaðið:
„Á Alþingi því, sem nú er komið
saman, reynir fyrst fyrir alvöru á
stjórnarsamstarfið og þann grund-
völl, sem það er byggt á. Ýmis
vandamál bíða úrlausnar, auk þess
sem komið er að skuldadögum með
ýmís af loforðunum í stefnuskrá
stjórnarinnar. — Dýrtíðarmálin
hafa aðeins fengið bráðabirgða-
lausn með bráðabirgðalögum, sem
sett voru einum degi áður en þing
kom saman. Eru það í sjálfu sér
fáheyrð vinnubrögð. Stjórnarflokk-
arnir verða nú að finna einhverja
lausn á dýrtíðar- og fjármálaöng-
þveitinu. Þá liggur fyi’ir að efna
loforðið um fullkomnar almanna-
tryggingar, sem í engu standi að
baki því, sem bezt gerist annars
staðar. Og eftir er að skapa hinn
fjárhagslega ramma „nýsköpunar-
innar."
Já, vissulega er eftir að tryggja hlnn
fjárhagslega ramma „nýsköpunarinn-
ar“ og meðan hann vantar, verður hún
aldrei meira en orðin tóm.