Tíminn - 19.10.1945, Blaðsíða 5

79. blað
TÍMIM, föstadaglim 19. okt. 1945
5
Ræða Eysteins Jónssonar
LARS HANSEN:
Fast þeir sóttu sjóirm.
FRAMHALD
Það vildi nú svo vel til, að „Noregur" hafði varla Jekið dropa
síðustu daga. Þannig stóð á því, að þeir höfðu lent í selaspýju
er þeir fóru til Digraháls með líkfylgdina — það var þessi blá-
leita — og þetta hafði fyllt hverja rifu á skútunni.
Hfinn Kristófer gat útskýrt þetta allt, þvi að hann hafði
komizt í þetta áður. Og Þór hafði aldrei átt jafn náðuga
daga síðan hann kom á skútuna. Hann ætlaði varla að trúa
því, að það væri ekki sjór í gamla „Noregi“ og stóð þess
vegna við dæluna og hamaðist allt hvað af tók. En það kom
fyrir ekki — það var ekik deigur dropi innan borðs.
Þegar hann Kristófer var kominn í sjóstakkinn sinn, tók
hann undir eins við stýrinu. Stormurinn færðist í aukana, en
drættirnir í andliti hans hörðnuðu að sama skapi og augun
skutu gneistum. Hann minnti á Þorgeir í Vík.
Klukkan var fjögur, og þó mátti heita náttmyrkur, svo svart-
ur var hann. Allt í einu hrópaði Kristófer eins hátt og röddin
leyfði:
— Gætið ykkar, piltar — haldið ykkur — nú kemur brotsjór.
Og nú kom brotsjór. Hann kom æðandi þvert á skipið og öld-
una. Hann Kristófer átti ekki nema um tvo kosti að velja —
annað hvort að stýra á ölduna og eiga það á hættu, að brotsjórinn
kaffærði skútuna eða beita upp i þversjóinn og hætta á það, að
vindaldan kastaði henni á hliðina. Umhugsunarfresturinn var
ekki langur. Um leið og hann hrópaði aðvörunarorðin til félaga
sinna, herti hann takið um stjórnvölinn og renndi skútunni í
hornið, þar sem æðandi sjóirnir mættust og féllust í faðma eins
og þeir ætluðu að gleypa skipið i einu vetfangi.
„Noregur“ smaug eins og áll inn í beljandi flauminn, lyftist upp
og smaug gegnum vindölduna, en þversjórinn steyptist inn yfir
borðstokkinn, inn yfir þilfarið með því dómadags brothljóði, sem
aðeins heyrðist i stórsjó úti á reginhafi.
Nikki á Bakkanum og Þór þrifu þar í, sem þeir náðu fyrst
handfestu, er Kristófer hrópaði. Það þurfti ekki að óttast, að
þeim fipuðust tökin, meðan „Noregur" stóðst átökin. En það
fór verr fyrir Lúlla.
Um leið og sjórinn reið yfir skipið, kom harður stormsveipiir,
sem fyllti stórseglin og lyfti skútunni til hálfs upp úr sjónum,
sem beljaði út yfir borðstokkinn eins og þungur foss og hreif
allt með sér. Það var rétt að höfuð og herðar á Lúlla stóðu upp úr
grænfreyðandi sjónum, en hann hafði náð góðu taki á stagi,
svo að flaumurinn hefði ekki náð að hrífa hana með sér, ef
hann hefði ekki séð stóran lóðastamp, sem í voru fimm hundruð
önglar, ver^ að sogast útbyrðis. Hann sleppti undir eins hægri-
handar takinu og ætlaði að grípa í stampinn áður en hann
steyptist í hafið. En afleiðingin varð sú, að hafið hreif hvort
tveggja til sín, Lúlla og stampinn.
Hann Kristófer leit nógu snemma við til þess að sjá í iljarnar
á honum, um leið og hafið svelgdi hann, ásamt lóðaflækjunum,
og eina kveðjan, sem honum hugkvæmdist, var þessi:
— Þar hirti fjandinn bæði Lúlla og lóðastampinn.
En hann var þeim mun skjótráðari, þegar háska bar að hönd-
um, og nú beitti hann gamla „Noregi“ á svipstundu upp í vind-
inn, svo að seglin héngu máttlaus og skútan nam staðar og
byltist eins og hjálparvana rekald á öldunum.
Þeir störðu, allir þrír, út í fjúkið og öldurótið, sem nú gekk yfir
skipið úr öllum áttum. En þeir gátu ekki komið auga á neitt.
En allt í einu stökk Kristófer út að borðstokknum á hléborða.
Þar hafði hann tekið eftir línuenda. Síðustu önglarnir höfðu
krækzt í fokkufaldinn, áður en sjórinn náði þeim útbyrðis.
Hann Nikki hafði staðið aftur á og rýnt út i myrkrið. En nú
tók hann einnig viðbragð, hljóp til Kristófers, stjakaði honum
frá línuendanum og þreif hann sjálfur. Hann baðaði út höndum
og var sýnilega að reyna að segja eitthvað, en kom engu hljóði
upp. Allt drukknaði í pati og handleggjaslætti. En hitt skildu
þeir Kristófer og Þór undir eins, að hann hafði séð eitthvað fyr-
ir aftan skipið, og nú fóru þeir einnig að rýna þangað.
Það varð ölduskil rétt sem snöggvast, og þá sá Kristófer einn-
ig svarta þústu aftan við skutinn. Það var augljóst, að hann
Lúlli hafði orðið fastur á einum lóðarönglinum, þess vegna hróp-
aði hann aðvörunarorð til Nikka að draga gætilega og skipaði
Þór að vera viðbúnum að kippa honum inn yfir borðstokkinn, ef
hann kæmi svo nærri, að hann næði til hans. Sjálfur hljóp
hann að stýrinu.
Nú fyllti vindurinn aftur stagfokkuna, „Noregur" nötraði við
átökin og fór hægt og léttilega yfir stag.
Nikki hamaðist við að draga línuna inn yfir borðstokkinn.
Það kom sér vel, að hann var handleggjalangur, svo að hann gat
dregið hana jöfnum, löngum tökum. En þrátt fyrir hröð hand-
tök, var hann jafnan reiðubúinn að gefa eftir, ef svo mikið
stríkkaði á línunni, að hann óttaðist, að hún slitnaði. Hann
(Framhald af 4. síðu)
stafana eru í fjárlagafrumvarp-
inu sett mörgum milj. kr. lægri
en þau hljóta að verða á heilu
ári, miðað við þær ráðstafanir,
sem hæstv. ríkisstjórn hefir
þegar gert.
Enginn eyrir er ætlaður til
þess að greiða útflutningsupp-
bætur á landbúnaðarafurðir eða
í aðrar greiðslur til þess .að bæta
það gífurlega tjón, sem ráðstaf-
anir ríkisstjórnarinnar í af-
urðasölumálunum hafa nú þeg-
ar valdið bændastétt landsins.
Ályktaiiír.
Niðurstöður þeirra athuganía,
sem ég hefi gert á gjaldahlið
fjáríagafrumvarpsins, eru þá
þessar:
1. Framlögin til þýðingar-
mestu verklegu framkvæmd-
anna og til þess að halda uppi
samgöngum, eru lækkuð.
2. Ekkert fé er ætlað í frum-
varpinu til stuðnings „nýsköp-
un“ atvinnuveganna eða nýrra
framfaramála yfirleitt, sem
efst eru á baugi með þjóðinni.
Fyrir slíkar fjárveitingar er
ekki rúm á fjárlögum ríkisins
eins og nú er komið.
3. Rekstrarútgjöldin hafa
hækkað gífurlega og eru þó á-
ætluð lægri í frumvarpinu en
nokkrar líkur eru til að þau
verði í framkvæmd, að ó-
breyttri stefnu.
4. í frumvarpið vantar bein-
línis ýmsa fyrirsjáanlega út-
gjaldaliði.
Þrátt fyrir þetta nemutr
gj aldahlið frumvarpsins sam-
tals um 130 milj. kr.
/
Greiðsliihallinn.
Tekjurnar eru áætlaðar sam-
tals 117 milj. kr., og er það rúm-
lega 6 milj. kr. hærra en þær
eru áætlaðar í núgildandi fjár-
lögum. Er þá gert ráð fyrir að
halda öllum sköttum og tollum
og skattaukum frá í fyrra, þar
á meðal tekjuskattsviðaukan-
um, nema veltuskattinum og
2% útflutningsgjaldi af togara-
fiski.
Greiðsluhalli er áætlaður 13
milj. kr., og er þá gert ráð fyrir,
að á næsta ári verði gripið til
þess úrræðis að taka ríkislán
í hallann, þótt tekjurnar fari
mikið á .annað hundrað milj.
krónur.
En geta menn gert sér í hug-
arlund, hvernig fjárlagafrum-
varpið liti út, ef í það væru
sett öll fyrirsjáanleg og óum-
flýjanleg útgjöld, að óbreyttri
stefnu, og allar þær fjárveiting-
ar til framfaramála, sem þar
þyrftu og ættu að vera, miðað
við þann framfarahug, sem nú
ríkir með þjóðinni og þá nauð-
syn, sem fyrir hendi er?
Geta menn gert sér í hugar-
lund, hvernig ríkisreikningur-
inn mundi síðan líta út, ef þetta
væri gert, verðbólgan látin leika
lausum hala, íslendingar yrðu
að lifa á framleiðslu sinni og
útflutningsvara eingöngu eins
og verður á næstunni og verð-
lag fisks tæki að leita jafn-
vægis við annað verðlag, þegar
framboð matvæla eykst?
í þessu sambandi verða ekki
tölur nefndar, en hafi menn
^ekki séð það áður, þá ættu
ménn að sjá það nú, hvert
stefnt er, og hversu mikið er
að treysta á forustu þeirra,
sem hafa leitt út í það fen, sem
við nú erum staddir i.
„Síeffimbreytiiig“
ráðherrans.
En hvað átti þá að gera?
Það átti að gera það, sem
hæstv. fjármálaráðherra þótt-
ist ætla að gera, þegar hann
sagði í lok síðasta þings (með
leyfi hæstv. forseta tekið orð-
rétt úr blaði ráðherrans .—
Morgunblaðinu):
„Ég undirstrika enn, að
breyta verður um stefnu í fjár-
málum. Mér er það ljóst, að á
því, hvernig tekst að breyta um
stefnu í þessum málum, veltur
mjög, hvort núverandi ríkis-
stjórn tekst að ná því marki,
sem hún stefnir að. Ég tel ó-
hugsandi að halda áfram á
sömu braut og farin hefir verið
hingað til“.
Þetta sagði hæstvirtur fjár-
málaráðherra þá. En hvað gerlr
hann nú? Hefir hann breytt um
stefnu? Nei, öðru nær. Hann
hefir lagt fram fjárlagafrum-
varp, sem byggt er á sömu hel-
stefnunni i fjárhags- og dýr-
tjíðarmálum og fylgt var við
stjórnarmyndunina og allt s. 1.
ár. Hæstvirtur fjármálaráð-
herra hefði hins vegar átt að
gera sér grein fyrir því,' að
hann átti, eins og nú var komið,
ekki að leggja fram þetta fjár-
lagafrumvarp, heldur lausnar-
beiðni sfna.
Það er ömurlegur vitnisburð-
ur um vanþroska þingræðisins
á íslandi, að menn skuli hafa
fyrir framan sig í senn þessa
yfirlýsingu hæstv. ráðherra, sem
ég las upp áðan, sem gefin var
fyrir nokkrum mánuðum, og
fjárlagafrumvarp það, sem sami
hæstv. ráðherra hefir lagt fram
nú.
Það, sem gera þarff.
>
Með hverjum mánuði, sem
líður, verða vandamálin erfiðari
viðfangs. Það er óbætanlegt
tjón, að ekki var breytt um
stefnu á s. 1. hausti, eins og
Framsóknarflokkurinn vildi láta
gera. Þörfin fyrir algera stefnu-
breytingu er ennþá brýnni nú
en þá.
Það, sem nú þarf að gera, er
blátt áfram það, sem svo oft
hefir verið bent á áður og gerð-
ar tillögur um: Það þarf að
ráðast gegn verðbólgunni með
niðurfærslu allra þeirra liða,
sem áhrif hafa á verðmyndun
í landinu, svo sem kaupgjalds,
afurðaverðs, verzlunarkostnað-
ar, flutningsgjalda og bygging-
arkostnaðar.
Auka kaupmátt peninganna,
jafnframt því sem greiðslur eru
lækkaðar í krónutölu. Lækka
framleiðslukostnað, ríkisútgjöld
og heimilisútgjöld.
Áður en þetta er framkvæmt
eða um leið, verður að leiðrétta
það, sem gert hefir verið til
þess að raska jafnvægi inn-
byrðis og tryggja þannig, að
menn taki jafnan þátt í þess-
um ráðstöfunum.
Jafnframt þarf að fara fram
allsherjar eignauppgjör 1 land-
inu og leggja þannig trausta
undirstöðu að hinhi nýju skip-
an í fjármálum og atvinnu-
málum.
Misréttið í skattamálum og
fjárhagsmálum er orðin óþol-
andi meinsemd í þjóðlífinu og
það verður ekki þolað, að gerð-
ar séu nauðsynlegar ráðstaf-
anir til þess að minnka verð-
bólguna og til viðreisnar, nema
jafnframt verði jafnaðar þær
misfellur, sem orðið hafa um
framlög til almennra þarfa.
Verðbólgu- og stríðsgróðinn
verður að mynda þann stofn-
sjóð, sem þarf að koma upp á
vegum ríkisins, til þess að styðja
framfarirnar.
Þessar framkvæmdir eru
nauðsynlegar til þess að forðast
kreppu og kyrrstöðu og til þess
að skapa grundvöll að fram-
förum og þróttmiklu athafna-
lífi.
Þjóðin verðui* að taka
í taumana.
Ég geri mér engar vonir um,
að hæstvirt núverandi ríkis-
stjórn standi fyrir stefnubreyt-
ingu í þessu efni. Öðru nær.
Gerir nokkur sér lengur vonir
um slíkt? Ég held ekki. Hæst-
virt ríkisstjórnin hefir hvorki
vilja né þrótt til þess að rífa
sig upp úr því feni, sem hún
stakk sér í, þegar í öndverðu.
Mér sýnist það meira að segja
vera alveg fullkominn ásetning-
ur hæstvirtrar stjórnar að
halda völdunum, gefast ekki upp
né játa til hlítar hvernig komið
er, fyrr en allt fjármagn er upp-
étið, sem hönd verður á fest.
Það verður að koma til kasta
þjóðarinnar sjálfrar að veita
viðnám verðbólgu- og skulda-
stefnu hæstvirtrar ríkisstjórnar
og koma í veg fyrir, að hér verði
búin til stórfelld kreppa í at-
vinnu- og fjármálum. Þjóðin
fær tækifæri til þess, á næsta
vori. — Vonandi verður það
ekki svo seint, að ekki verði
bjargað.
Þjóðin fær þá tækifæri til
þess að sýna, hvort hún vill
heldur framhald þeirra vinnu-
bragða, sem nú tíðkast, eða úr-
ræði þeirra, sem gegn þeim hafa
barizt og jafnframt lagt fram
tillögur um aðra stefnu í fjár-
hags- og atvinnumálunum.
Nægilega margir verða að sýna
það í verki í næstu alþingis-
kosningum, að menn láta ekki
bjóða sér það ráðleysi, sem nær
allir viðurkenna nú orðið, að
einkenni það, sem gert er í
þýðingarmestu vandamálun-
um. ,
Þeir, sem fyrir misrétti hafa
orðið, verða að sýna það í verki,
að þeir sætta sig ekki við það,
að þeirra réttur sé að vettugi
virtur.
Það er engin ástæða til þess
að vera sérstaklega svartsýnn,
þótt miklu hafi verið spillt. Ef
landsmenn láta I ljós óánægju
sína, ekki bára með því að
finna að, heldur með því að
minnka fylgi þeirra og fella þá
frá því að fara méð umboð sín,
sem fyrir þessu standa.
En menn verða að gera sér
grein fyrir því, að ef þeir þola
óréttinn, brigðmælgina og ráð-
leysið, án þess að láta það varða
fylgistapi og fylgisaukningu
annarra, sem vinna að því, sem
þeim er nær skapi, þá geta þeir
ekki búizt við því, að áhrif
þeirra nái inn í þingsalina.
Gagnrýni og óánægja er ekki
nóg. Menn venjast á að meta
hana að engu, ef hún er ekki
sýnd í verki.
ANNA ERSLEV:
Fangikonungsins
(Saga frá dögum Loðvíks XI,- Frakkakonimgs).
Sigríður Ingimarsdóttir þýddi.
•
Marteinn munkur, sem skrifaði það fyrir ísabellu. Remý-
klaustrið var ekki nefnt þar á nafn. É g ætla nú að
fara aftur, þangað sem ég svaf í nótt og leita að bréf-
inu á leiðinni og í náttstaðnum, ef ske kynni —. Nei,
nú skil ég hvernig í öllu liggur, Berthold hefir stolið
bréfinu, eyðilagt það og skrifað annað í þess stað. Það
var löðurmannlega gert!“
Georg neri hendur sínar í örvæntingu, því að nú
sá hann enga leið til þess að sanna, að hann hefði á
réttu að standa. Þá fann hann, að hönd var lögð á
öxl hans og ábótinn sagði vingjarnlega.
„Vertu rólegur, Georg Ramer! í þessu bréfi er talað
um þig sem stoð og styttu bróðurdóttur minnar. Guði
sé lof, að kænskubragð mitt heppnaðist. Ég breytti nefni-
lega orðum bréfsins til þess að komast að sannleikan-
um. Þar stendur í raun og veru allt það, sem þú hefir
sagt okkur, Georg. Þetta er því rétta bréfið og þessi
maður, sem þú nefnir Berthold, hefir stolið því frá þér
í nótt. Ég þakka hinni helgu meyju fyrir, að ég skyldi
ekki fá honum hanzkann. Hann hefði víst ékki notað
hann til þess að frelsa vesalings bróður minn. — Bert-
hold verður að fá sína refsingu,“ bætti hann við og
liringdi bjöllu.
En Berthold þreif hurðina upp á gátt og þaut eins
og örskot eftir ganginum og út, áður en munkarnir
fengu ráðrúm til þess að handsama hann.
„Látið hann eiga sig, þorparann þann arna,“ hróp-
aði Georg og ljómaði nú af ánægju. „Bréfið er fundið
og brátt fær meistari Hubertus frelsi sitt að nýju.“
„Já, það getur þú reitt þig á, sonur sæll,“ svaraði
klerkurinn hrærður. „Hanzkann skaltu fá, ef hann
megnar að frelsa líf bróður míns.“
X.
HJÁ LÆKNI KONUNGSINS
Georg hvíldi sig í klaustrinu það sem eftir var dags-
ins, en morguninn eftir lagði hann af stað með hina
tiýrmætu gjöf sína.
Dyravörðurinn hneigði sig djúpt, þegar hann gekk
fram hjá, því að pilturinn bar nú í barmi sér einn feg-
ursta helgigrip klaustursins.
Georg hélt nú heim á leið, glaður og reifur.
Komst hann klakklaust til Gatanó-kástalans og þar
tók Hinrik honum opnum örmum. Foreldrar Hinriks
álitu með réttu, að Georg væri björgunarmaður sonar
þeirra og vissu varla, hvernig þau gætu bezt sýnt þakk-
læti sitt.
Þau fengu honum boðsbréf til fjölskyldu gullsmiðs-
ins og var þeim boðið að dvelja á Gatanó í mánuð til
þess að meistari Húbertus gæti safnað kröftum eftir
fangelsisvistina. Greifinn á Gatanó vissi vel, að vistin
í járnbúrunum konungsins gat eyðilagt heilsu fang-
anna.
Þegar Georg fór frá Gatanó hafði hann frítt föru-
neyti og var klæddur eins og heldri maður. Greifinn
gaf honum nefnilega hest og lét fjóra vopnaða menn
fylgja honum alla leið. Varð hann þvíækki fyrir nein-
um trafala á leiðinni.
Georg söng þá gönguvísur sínar glaður í bragði. —
Kvöld eitt sat ísabella í stofunni ásamt bræðrum sín-
um. Þau voru þögul og sorgbitin. Kinnar ungu stúlk-
unnar voru náfölar og hvarmarnir rauðir af gráti. Nú
var svo langt liðið frá brottför Georgs, að öll von var
úti um afturkomu hans. ísabella hafði því góða og gilda
ástæðu til að syrgja. Faðir hennar og unnusti voru báðir
horfnir.
En þá heyrðist skyndilega rösklegt fótatak fyrir dyr-
um úti. Hurðinni var hrundið upp og hinn langþráði
ferðamaður þusti inn í stofuna. Hann var svo ánægju-
legur á svipinn, að þau vissu strax, að för hans hafði
ekki orðið árangurslaus.
Nú þurfti margs að spyrja og mörgu að svara.
Drengsnáðarnir hlustuðu steini lostnir á frásögnina
um ræningjabælið og strokufangana og urðu fyrst á-
r ægðir, þegar Georg sagði þeim, að faðir Hinriks hefði
tekið alla ræningjana til fanga.
— En þau ísabella og Georg sátu lengi eftir að dreng-
irnir voru háttaðir, töluðu um framtíð sína og þökkuðu
guði fyrir, hvað förin heppnaðist vel.