Tíminn - 19.10.1945, Síða 7

79. blalf
TtMITVTV, föstndagmn 19. okt. 1945
7
A VIÐAVANGI
(Framhdld af 2. slðu)
að Framsóknarmenn vildu setja
sjávarútveg skör neðar en land-
búnað eða vel það. Þetta er hin
mesta í'jarstæðg, eins og allir
þeir vita, sem fylgst hafa með
löggjafarstarfi síðustu áratugi,
(sbr. síldarverksmiðjur ríkisins,
síldarskipulagið, Fiskimálasj óð).
Annað er hitt, að Framsóknar-
blöðin hafa oft staðið í drengi-
legri vörn fyrir bændur og land-
búnað gegn fantalegum róg-
skrifum og árásum annarra og
%hefir það sett svip sinn á bar-
i áttuna.
Þóroddur studdi ádeilur sínar
á landbúnaðinn með þeirri full-
yrðingu, að íslenzkar landvörur
væru 4—6 sinnum dýrari en
hægt væri að fá þær frá út-
löndum. í þvi sambandi skal
honum bent á það, að þriðjung-
ur af smásöluverði kjötsins er
kostnaður, sem legst á það, eftir
að það kemur úr höndum bænda.
Eftir hagfræði þessa stjórnar-
kappa myndi þá kjötið verða
einum fjórða eða helmingi dýr-
ara en hægt væri að fá það frá
útlöndum, þó að bændur gæfu
það á sláturstað.
Svona fleipur sýnir hverjum
hugsandi manni rökþrot óverj-
andi máLstaðar. Ef eitthvað vit
er í þessum tölum, þá sanna þær
betur en allt annað, að dýrtíð-
in er dauðadómur yfir allt at-
vinnulif landsmanna og bjarg-
ræðisvegi og mega iðnaðarmenn
hugleiða það, ekki síður en
aðrir.
„Eini gallinn.“
Þóroddur Guðmundsson fann
einn galla á fjárlagafrumvarpi
Péturs Magnússonar. Hann var
sá, að gert er ráð fyrir fjárveit-
ingum til stofnana, sem Fram-
sóknarmenn ráða yfir. Nefndi
hann þar til dæmis Búnaðar-
félag íslapds. Þótti honum það
mjög miSráðið að leggja fjár-
styrk til fyrirtækja, nema þau
skilyrði væru sett, að þeim yrði
ekki beitt gegn ríkisstjórninni.
Það er að sjálfsögðu erfitt fyrir
menn, sem vanizt hafa vestrænu
lýðræði, að skilja þetta, en í
ljósi fræðslunnar um austræna
lýðræðið, þar sem engin stétt
getur skipzt í flokka, skýrist
það betur.
Nú fengu þeir tækifæri.
Þóroddur fjölyrti mjög um
kaupfélagsmál Siglfirðinga og
fór bæði rangt og villandi með.
Er augljóst, að kommúnistum
hefir þótt rtiikið við liggja, að
reyna að rétta hlut sinn í því
máli og þótt sem nú gæfist ein-
stakt tækifæri til þess, með því
að flytja útvarpsræðu, þar sem
enginn kæmist að til andsvara.
Það virðist vera nauðsyn fyrir
svona menn að búa undir vernd
hins austræna lýðræðis um
málflutning, þar sem stjórnar-
flokkurinn einn fær að tala við
fólkið. Annars mun þeim félög-
um ganga það illa, að snúa fólki
til fylgis við ofbeldi sitt og ó-
stjórn í kaupfélagsmálum á
Siglufirði. Þar er bæði fjárstjórn
þeirra og fundarstjórn orðin
fræg að endemum, svo sem verð-
ugt er.
tyttfhdatf/'éttir
Hér á myndinni sést eitt af þeim áhöldum, sem hjálpaði Bretum og Banda-
ríkjamönnum til að vinna styrjöldina. Með þessu áhaldi var hægt að fá
vitneskju um fjandsamlegar flugvélar, þó i fjarlægð væru.
Bréf utan af landi
Tíminn hefir á stundum ósk-
að eftir pistlum úr sveitinni.
Ég er að hugsa um að senda
honum einu sinni fáeina haga-
lagða, ef hann vill hirða þá.
Undarleg þögn.
Hér um slóðir þykir það með
fádæmum einkennilegt, að ekk-
ert heyrist enn frá fram-
kvæmdastjórn bændasamtak-
anna, sem kosin var á Laugar-
vatni í haust.* Menn líta svo á,
að hið stjórnskipaða landbún-
aðarráð og verðlagsráð þess hafi
að nokkru svikið okkur bændur
með því að hvika frá sexmanna-
grundvellinum. En hann hafa
menn almennt talið hina helztu
réttarbót okkar bændanna hin
síðari ár og virðast bændur af
öllum flokkum hafa verið ein-
huga um að ekki mætti slaka
á þeirri jafni'éttiskröfu, án þess
að sómi og velferð bændastétt-
arinnar væri í veði. Nú virðast
sumir, og þar á meðal Jón
Pálmason alþingismaður, líta svo
á, að það sé sanngjarnt, að
bændur gefi eftir á þess-
um vettvangi. En þá er minni
mitt illa svikið, ef það er ekki
rétt hermt, að sami maður hafi
stundum áður mjög lofað sex-
manna-samninginn og jafnvel
talið sér það að nokkru persónu-
lega til gildis, að hann komst á.
Gott ef hann þóttist ekki hafa
fundið það upp, að ef allir
nefndarmenn yrðu sammála,
skyldi gerð þeirra verða að lög-
um. Nú, Jóni er að sjálfsögðu
heimilt að hafa skipt um skoð-
un, en vera má, að ýmsum kjós-
endum hans þyki illt að snúast
hér með honum, ef að þeir fá
ekkert fyrir það, nema skaðann
og skömmina.
Víst er það, að hér um slóðir
gerum við bændur kröfu til
?ess, að stjórn B. í. og hin nýju
stéttasamtök bænda láti senn
til sín heyra og sýni viðleitni í
3á átt að bjarga því við að
nýju, að það sé viðurkennt, að
bændur hafi rétt til sambæri
legra kjara og aðrar vinnandi
stéttir.
Höfuðmein blaðanna.
Hér ber það oft á góma, að
menn telja blöðin allmiklu verri
en þörf gerist. Er þar átt við
vikublöðin. Ýmislegt er talið því
máli til stuðnings, en einkum
það, að alltof mikið skorti á
það, að hin almennu landsmál
séu rakin og skýrð þann veg, að
við kjósendurnir getum skilið
þau til hlítar og greitt um þau
atkvæði af nægilegri þekkingu.
Menn eru leiðir á hinum sí-
felldu illindum, einkum ef þau
eru persónuleg. En við viljum
vita það rétta í hverju máli og
trúum ekki á sigursæld lýginn
ar. Við viljum til dæmis fá rit
að meira um rafmagnsmál
sveitanna og nýsköpunarplön
stjórnarinnar. Og svo ýms
meiriháttar þingmál.
Við tökum og undir með þeim,
sem bent hafa á, að þörf sé á að
fara að ræða ítarlega hina vænt
anlegu stjórnarskrá.
Jón forseti.
Öllum þóttu það nokkur tíð-
indi, að Jón Pálmason skyldi
eimmitt núna vera kosinn for-
seti sameinaðs þingá. Ég tek ekki
mark á því, að sumir gerðu ekki
annað en *að hlæja að því
Einstaka menn hlæja að öllu
Mér og fleiri finnst það hins
vegar að vissu marki sómi fyrir
bændastéttina, að slíkur maður
skyldi valinn úr okkar stétt. Það
sýnir að hún er jafnvel meiri
í augum kommúnista, en þeir
láta oftast . i veðri vaka. Því
varla er Jón nokkurt einsdæmi
né konungsgersemi, heldur að
eins gildur bóndi, eftir því.
sem ég hefi haft spurnir
af. Ég hefi séð hann og veit, að
hann nýtur sín í forsetastóln-
um.
Hitt finnst manni óneitan
lega æði mikil spilling, ef Gísla
er sparkað fyrir þær sakir, að
hann dirfist að hafa í sumum
FlugvélamóSurskip hafa aldrei verið notuð í hernaSi, svo nokkru nemi fyrr
en í þessari styrjöld. Bæði Bretar og Bandaríkjamenn lögðu mikla áherzlu á,
að afla sér slíkra skipa, og var þeim mjög beitt í sambandi við lqftárásir
Bandaríkjamanna á stöðvar Japana á Kyrrahafi og í viðureigninni við ka'f-
báta Þjóðverja á Atlandshafi. Myndin hér að ofan er tekin á einu af flug-
vélamóðurskipum Bandamanna og sýnir mann vcra að gefa flugvélum lend-
ingarmerki.
býtum fyrir erfiði okkar til að
geta notið þeirra fríðinda, er
margir njóta nú og allir eiga að
njóta. Ég öfunda hvorki skáldið
né rithöfundinn af þeirra kjör-
um, en ég vil ekki láta nautin
sletta í mig halanum, né þessa
fóstra okkar skirpa framan í
okkur bændur.
Nartið í samvinnufélögin.
Það andar kalt frá lækninum
til samvinnufélaganna og virð-
ist sem hann telji að þau rýji
okkur bændur, en kaupmenn sé
okkar sönnu bjargvættir og vel-
unnarar. Ekki veit ég um per-
sónulega reynslu hans í þeim
málum, en hitt er mér torskilið,
hvernig okkar eigin fyrirtæki
geti féflett okkur samvinnu-
menn. Og hvaðan kemur kaup-
mönnunum allur stríðsgróðinn.
Því það hefir landslýður fyrir
satt að engir hafi á undanförn-
um árum grætt til jafns við
kaupmennina. En þó alltaf sé
staglast á verði okkar vara
bændanna, þá er að mestu þag-
að um gróða milliliðanna nú á
dögum. En væri það ekki þegn-
skapur að þeir minnkuðu hann
ofurlítið.
Hvað gerir nýbyggingarráð?
En meðal anarra orða. Þeir
eru stjórnarsinnar, Kiljan og
Kolka. Og þeir eru nú báðir
búnir að láta svo ljós sín skína
í landbúnaðarmálum, að manni
getur vart dottið annað í hug
en að nýbyggingarráðið hljóti
að vera búið að uppgötva þá, og
setji nú þessi „geni“ sín á ein-
hverja ríkiseignina og láti þá
sýna hvað þeir megna.... meira
en í munninum.
Ef það eftir allt saman
virðir þá hvorki viðlits né á-
heyrnar, verður okkur bændum
að fyrirgefast, þó að við tökum
þá ekki of alvarlega. Og svo
hugljúf sem Kolku er hunda-
þúfan, ætti honum að vera
minnisstæður lærdómurinn í
visu Steingríms. Hann er enn
i fullu gildi.
Ef til vill þykir eitt ótrúleg-
ast þegar frá líður: Hvað við
bændurnir unnum mikið fyrir
lítið þau árin, sem flestir aðrir
fengu svo mikið fyrir lítið.
Grímur á Eyri.
*) Stjórn Stéttarsambandsins kom
saman til fundar í byrjun þessa mán-
aðar og ræddi ýms málefni bænda-
stéttarinnar og gerði þýðingarmiklar
ráðstafanir, en fréttir af þeim fundi
hafa ekki verið komnar, þegar þessi
grein var skrifuð.
málum aðrar skoðanir en flokks-
forustan. Hvílík handjárna-
pólitík í lýðfrjálsu landi. Þetta
fer að verða eins og í Belsen.
Tveir spámenn.
Tveir menn hafa upp á síð-
kastið einkum tekið að sér að
dæma okkur bændurna, þeir
Kiljan og Kolka. Síðan Sölvi
spekingur komst undir græna
torfu mun vart hafa sézt öllu
meira mikillæti en í greinum
yessara mikilsvirtu höfunda.
Hvorugur þeirra virðist þó skilja
að greinar þeirra eiga aðeins
heima í Speglinum.
Þess er fyrst að geta að hvor-
ugur þeirra hefir að því er kunn-
ugt er nokkra þekkingu á bú-
skap og búnaðarmálum, hvort
heldur faglega né reynslulega.
Þeir hafa nákvæmlega jafn
góðar ástæður til að rita um
okkur bændurna og við bændur
margir að skrifa um læknis-
fræði og rithöfunda og störf
Deirra. En mundi ekki Kolka
telja okkur marga hælisþurfa,
ef við gerðumst svo djarfir að
tala með álíka yfirlæti um hans
sérgrein og ekki séð heldur að
Kiljan tæki okkur gilda sem
hæstarétt, ef um fagurfræðileg
efni væri að ræða?
Nei, þetta eru víst prýðilegir
fagmenn hvor á sínu sviði, en
að því er snertir þessi bænda-
skrif þeirra á við hið fornkveðna
að skósmiðnum hæfir bezt að
halda sig við leistann. Og svo
hitt að:
Ósnotur maður,
es með aldir kömur,
þat er bezt at hann þegi,
engi það veit
at hann ekki kann,
nema hann mæli til margt.
Hatur Kiljans.
Kiljan virðist næstum hata
okkur bændurna. Er það illa
farið um svo góðan bóndason.
En hér er ef til vill sém oftar
að sjaldan launa kálfar ofeldi,
Engu skáldi hefir hinn vinnandi
lýður og þar á meðal bændurnir
goldið svo vel í lifanda lífi sem
honum. Og nú kemur auraustur
í staðinn. Hann um það. Hitt
er enn óskiljanlegra hve hann er
gjörsamlega ófróður um öll
sveitamál.
Um mat hans á íslenzkri vöru
hafa aðrir ritað og skal ekki við
það bæta öðru en því að ég
skil ekki hver biður hann eða
skoðanábræður hans að leggja
sér íslenzkt kjöt, smjör eða
mjólk til munns, ef það er jafn
vel stórhættulegt og enginn
manna matur.. Og ekki skil ég,
hvernig Kiljan, sem lifir á rík-
inu sjálfur, gefur með okkur
bændunum, sem með öðrum
höldum lífinu í honum.
Kjör bænda og annarra.
Ekki þekki ég vinnuaðferðir
né vinnuafköst Kiljans og þvi
hefi ég enga tryggingu fyrir
því að hann standi okkur bænd-
um að sínu leyti nokkuð framar.
Sannleikurinn er sá að við
bændur munum nú fara að
standa öðrum stéttum á sporði
í þessum efnum Og myndum þó Eandaríkjamenn héldu fyrir nokkru síðan flugsýningu á aðalflugvelli Dana,
Vera miklu lengra komnir ef Kastrup-flugvellinum. Meðal áhorfendanna var konungur Danmerkur og
við hefðum haft efni á þvf Það síst 1,ann hér a myndinni með amerískum hershöfðingja, Cannon að nafni.
er ekki sinnuleysi okkar, sein
veldur því að við höfum yfir-
leitt ekki ágætis íbúðir og fyrir-
myndar peningshús, alls konar
vélar og öll nútíma þægindi,
heldur fátæktin. Þrátt fyrir allt
glamrið um verðlag landbúnað-
arvörunnar hin síðari ár höfum ,
við ekki komist lengra en það, j
að við erum flestir skuldlausir !
og getum fætt okkur og klætt
eftir brýnustu' þörfum. Ekki i
svoleiðis að við lifum yfirleitt j
mest á lambakjöti, né eigum I
samkvæmisbúnað, einkabíla, eða
getum brugðið okkur við og við
til útlanda, eins og þeir, sem við
ölum mest, þar á meðal hátt-
virtir greinahöfundar. Þótt við
hefðum efni á því myndum við
heldur ekki nota það á slíkan
hátt. Nei, þá myndum við byggja
upp íbúðar- og peningshúsin,
raflýsa, kaupa fleiri vélar og
svo framvegis. Við myndum al-
veg öfugt við það sem Kiljan
segir einmitt vinna heildinni
gagn.... rétt eins Og hingað tjl. Loftvarnabyssur af þessari gerff voru mikiff notaffar af Bretum í styrjöldinni
Þetta eru nú sannindi málsins, °S komu aff miklum notum. Í orrustunni um Bretland vát fjöldi þýzkra
að Við bændur berum Of lítið úr 1 flugvéla skotinn niður meff loftvamabyssum.
Erlent yfirlit
(Framhald af 2. slðu)
rússneska setuliðið hefir kynnt
sig illa í Tékkóslóvakíu og virð-
ist því aftur hafa dregið mikið
úr fylgi kommúnista. í nýaf-
stöðnum sveita- og bæjarstjórn-
arkosningum fengu kommúnist-
ar flest atkvæði, en þó munaði
litlu á þedm og bæði flokki Ben-
esar og jafnaðarmönnum.
Ríkisstjórnin, sem er skipuð
fulltrúum allra hinna löglegu
stjórnmálaflokka, hefir verið
mjög umsvifamikil. Hún hefir
þjóðnýtt bankana og ýms stór-
fyrirtæki, skipt stórum jarðeign
um milli smábænda og hafist
handa um brottflutning Þjóð-
verja úr Sudetahéruðunum í
stórum stíl. Hafa ýmsir átalið
þær aðfarir hennar, en Tékkar
hafa sér til afsökunar, að þeir
siga Þjóðverjum meira en grátt
að gjalda og telja sig vera meira
en fulisadda af sambúðinni við
þá. Það er þó viðurkennt, að
Tékkar séu stórum mannúðlegri
við Þjóðverja en Pólverjar.
Nokkur rússneskur her er enn
i Tékkóslóvakíu, en hann er nú
talinn á förum þaðan. Þingkoán-
ingunum mun hafa verið frestað
með tilliti til þess, að enn væri
her í landinu. Þá mun það og
hafa ýtt undir kosningafrestun-
ina, að enn eru hugir manna
órólegir eftir hernámið og múg-
æsingar tíðar. Nýlega var t. d.
sagt frá því, að 50 þús. manna
hefðu safnast saman í Prag til
að horfa á hengingu varaborg-
arstjórans þar, sem hafði verið
verkfæri Þjóðverja.
Benes forseti hafði oft lýst
þeirri skoðun sinni áður en
styrjöldin hófst, að lýðræðið
þarfnaðist margra endurbóta og
það yrði að taka ýmislegt úr
hagkerfi kommúnista og naz-
ista sér til fyrirmyndar. M. a.
’agði hann áherzlu á, að fram-
kvæmdavaldið þyrfti að verða
sterkara og óháðara löggjafar-
valdinu, og leggja yrði hömlur
á óvandaðan áróður. Hann og
félagar hans munu hafa fullan
hug á að gera tilraun til
breyttra stjórnarhátta, þar sem
kosningafrelsi og efnahagslegt
jafnræði verður meira samrímt
en áður hefir tíðkast. Hitt er
ekki jafnvíst, að hinar ytri að-
stæður leyfi þeim slíkt.